|
2021
|
|
|
42.20.2l Esan dezagun azkenik, bertzenaz DMak, balio murriztailea duenean,
|
ere
DMaren laguntza ere har dezakeela: Ezpeletar batek salatu dit hori belarri xulorat, eta orok badakigu auzoek ontsa badakitela elkarren berri,[...] Bertzenaz ere herriak, jendeak bezala dira (Lafitte); Ez dela beti goxo gau eskolako irakasle lan astelehenetan, bertzenaz ere (Bidegain); Aterabidea xinplea da, bertzenaz ere, alemaner errexki gogorat jiten zaizkie deserrituen hilarazteko moldeak (Oronoz).
|
|
|
Esaldi hauetan ikusten dugu
|
ere
DMa aditzaren ondoan dagoela: adizki nagusia eta adizki laguntzailearen artean, batean, eta adizki nagusia eta adizki laguntzailearen ondoren, bestean.
|
|
|
Esan dezagun, hasteko, erabilera hau orain arte ikusi ditugun besteak baino mugatuagoa izateaz gain, interpretazio kontuetan ere badirela desberdintasun franko euskaldunen artean. Ikus dezagun lehenbiziko kasua, hots,
|
ere
DMa adizki nagusia eta adizki laguntzailearen artean jartzen dugunekoa: Irakurri ere dugu Lehendakariak Madrilera joateko asmoa duela.
|
|
|
Bigarren interpretazio honetan iduri du aditzaren eskuinaldera bota dugula perpausaren zati bat, hain zuzen,
|
ere
DMak ukitzen zuen zatia, luzeegia delakoan edo. Orduan, DMa lekuz kanpo bezala geratu zaigu hor, adizki nagusiaren ondotik.
|
|
|
Beste hitzetan esana:
|
ere
DMa perpaus osoarekin doa, eta ez" Lehendakariak" izen sintagmarekin bakarrik. Betiere, zernahi gisaz, testuinguruari egin behar zaio kasu:
|
|
|
42.19.2i Geroago ikusiko dugunez baita ere bezalako itzulietan halako zerbait egiten dugu, hor
|
ere
DMa aurreratua bezala ageri baitzaigu. Berehala ukituko dugu puntu hau.
|
|
|
42.19.2j Badugu, azkenik, beste erabilera bat: zenbaitetan,
|
ere
DMa adizki nagusia eta adizki laguntzailearen ondoren ageri zaigu. Goiko adibide berbera erabiliz gero:
|
|
|
interpretazio arrunta, bigarren interpretazioa eta baita edozein sintagmari lotzeko aukera ere (hirugarren interpretazioa). Nolanahi ere, anbiguotasun hau bigarren kasuan ere gertatzen da,
|
ere
DMaren ondoan sintagma bat baino gehiago suertatzen denean. Beraz, badirudi perpausaren esanahia aski ukitua geratzen dela ere hori ‘lekuz kanpo’ ikusi bezain laster.
|
|
|
42.19.2o Esan beharra da, nolanahi ere, ezta edo eta ez sarriago eta ugariago ageri direla liburuetan beren pareko diratekeen baiezkoak baino (baita, eta bai), berdin dela
|
ere
DMa agerian duten nola DM hau gabe ere. Hona hemen adibide batzuk eta ez ere itzuliaren gainean moldatuak:
|
|
|
koordinazio juntagailua bi perpausen artean, ezezko partikula perpausaren buruan eta azkenean aztertzen ari garen diskurtso markatzailea. Goian egin dugun interpretaziora jotzen baldin badugu hauxe da
|
ere
DMak adierazten duena: bada multzo bat non ukatu egiten dugun norbait beste norbait baino handiago dela.
|
|
|
Hori zergatik gertatzen den hola tradizioan azaltzea ez da gauza erraza. Badakigu
|
ere
DMa, halako itzulietan, lekuz kanpo dagoela perpaus hasieran (ez baita legokiokeen osagaiaren ondoren ageri). Hala ere," baita+ ere" perpaus hasieran jarriz gero ez dago arazorik.
|
|
|
Esan dezagun, azkenik,
|
ere
DMa edozein juntagailurekin (emendiozko balioa nahiz bestelako balioa izan juntagailuekin) ager daitekeela: eta zu ere joan zaitezke; baina zu ere joan zaitezke; edo zu ere joan zaitezke eta abar.
|
|
|
42.19.1c Horrela, lehenbiziko perpausean herriko plazari buruz emandako kualitate bati (handia izateari, alegia) beste kualitate bat gaineratzeko erabili ditugu diskurtso markatzaile horiek, adibideetan ikusten den bezala. Guztiz berdinak ere ez dira, jakina,
|
ere
DMa gainerako guztiekin konbinatzen ahal baita, baina beste hirurak nekezago aurkituko ditugu elkarren artean bat eginez: Gure herriko plaza oso handia da.
|
|
|
42.19.2b
|
Ere
DMa ageri zaigun bakoitzean suposizio bat egin behar du perpaus horren erreferentzia munduaz. Gure kasu hauetan badakigu norbait joan dela afaltzera edo norbait ez dela agertu.
|
|
|
Adibideetan ikusten denez,
|
ere
DMa dagokion izen sintagma bestelako perpaus osagaiaren ondo ondoan jartzen da, sintagmari erantsia, eta enklitiko bezala ahoskatzen dugu: " Peru (e) re"," Patxi (e) re"," Perube"" Patxibe".
|
|
|
Adibide horietan guztietan halako presuposizio garbi bat seinalatzen du hiztunarentzat
|
ere
DMaren erabilerak, lehen adierazi dugun moduan. DMaren ezkerraldean geratzen dena mintzagaitzat hartzen dugu, hitz egingo dugunaren erreferentzia ingurune bezala definitua oraingoan mintzagaia, nahiz eta hor ematen dugun informazioa ere berria den.
|
|
|
Badira hori horrela dela pentsatzeko bi froga gutxienez: hasteko," Nor zara zu?" bezalako galdera bati (hau da, galde hitzen bat agerian duen perpaus bati) ezin diezaiokegu besterik gabe" Antton ere" nahiz
|
ere
DMa inguruan daraman beste edozein sintagmaz baliaturik erantzun. Gainera, adizki sintetiko batez itzultzen dugunean esaldia, baiezkotasuna azpimarratzeko balio duen bapartikula (adizki analitikoetan edo ezezkoetan ez da desberdintasun formal hau ikusten ordea) erabili behar dugu:
|
|
|
Miren gaur Iruñera joango da. Perpaus horren barnean sartzen badugu orain
|
ere
DMa, esanahia bera aldatu egingo zaigu, DMaren kokagunearen arabera: Miren ere gaur Iruñera joango da; Miren gaur ere Iruñera joango da; Miren gaur Iruñera ere joango da.
|
|
|
42.23.6b Ez da erraz izan
|
ere
DMa eta DM ez dena zenbait perpausetan bereiztea. Badira adibide batzuk, non esan baitaiteke izan ere partizipio gehi DM izatetik, bere osoan DM izatera iristeko erdibidean dagoela.
|
|
|
Baina horrelakoetan
|
ere
DMa ez da juntagailutzat hartu behar, ez baita bera juntadura gauzatzen duena. Hori alborakuntzak egiten du, gorago esan bezala.
|