|
2010
|
|
|
Santoñan, Mieresen, Laredon. Hemen etsaien mende erori ziren eta armak kendu eta Castrora
|
eraman
zituzten, preso sarturik. Odorengo urteetan, 1941ean askatasuna lortu arte, lan gogorretan. Trabajadoretan?
|
|
|
egon ez balitz, zer gertatuko zen? (Galdera honek, gure herritar askok Audiencia Nacional horretan aurkitu (eta aurkituko) duten giroaz arduratzera bultzatzen edo
|
eramaten
nau. Kezkatzeko eta izutzeko moduko giroa, inolako zalantzarik gabe!
|
|
|
Beste batzuk barruan zeuden eta neure gainera etorri zitzaizkidan etxeko atea ireki bezain pronto. Formalitate batzuk bete ondoren, etxeko guztiak jangelara bilarazi zituzten eta neroni nire gelara
|
eraman
. 01:30ak edo ziren.
|
|
|
Eskuburdinekin hemen ere ia 2 orduz: gauzak (ordenagailuak e.a.) hartu eta
|
eraman
. Neu lekuko.
|
|
|
+ 08:00etan edo Madrilako bidea hartu genuen burua makur patrol(?) batean eta eskuburdinak jarrita, eskuak atzealdera
|
eramanda
. Zorionez pixka bat beranduago eskuburdinak kendu eta eskuak aurrealdean ipintzen utzi zidaten.
|
|
|
+ Egoitzara sartu, burua makurrarazi eta begiak itxi arazita, sotora
|
eraman
ninduten. Beti begiak itxita eta buru makur hurrengo 5 egunetan:
|
|
|
errepikatu zuen gazteak. Ziztatu egin zuten ustea dut, erabat isildu baitzen.Handik ordu pare batera oihuka(. Epailearengana
|
eraman
!, errepikatuz) hasi arte, buruaz atean edo paretan kolpeak joz.
|
|
|
Infernua dastatzen hasia nintzen. Pello
|
eraman
eta ogitartekoa ekarri zidaten berandu samar. Osorik jan nuen, gustura.
|
|
|
Eta gau osoa itzarririk eman nuenez, lokartu nintzen. Ate hotsak eta oihuak zirela, esnatu eta lokartu aritu nintzen gauerdi aldean gora
|
eraman
ninduten arte. Burua altxa eta begiak irekitzeko baimena eman zidaten medikuarekin egoteko.
|
|
|
Lo geunden Xabier eta biok ohe bakarraren gainean, bakoitza zati erdia edo hartuz (makur makur eginda, baina ondo). Ateko danbatekoak eragindako sustoa gainetik kendu ezinik
|
eraman
ninduten pasilo batzuetan barrena, gela hotz batera. Sartu baino lehen Joan Mariren ahotsa entzun nuen aldameneko gela batean.
|
|
|
Une batean, eta zenbait ahots ezberdin tartekatu zirelarik? haria
|
zeramanak
zera bota zidan. Txelisi idazteko arrazoia bere bihotz aldaketaren berri jasotzea izan zela neure aldetik?: –¡ Déjese/ déjate de ostias?!?
|
|
|
Begiak itxi!? Sartu eta burua makurrarazita
|
eraman
ninduten gorantz, goiko pasiloetan gorputza zuzendu eta begiak irekitzeko baimena eman zidatelarik. Hura arnasa hartzeko beta!
|
|
|
A/ Giro ez gizatiarrak bere hartan jarraitu zuen, hotsak, zaratak, ate kolpeak e.a. askoz leunagoak baziren ere. Ziegetan ere nahiko lasai utzi gintuzten, nirekin zegoen X. Oleaga birritan edo
|
eraman
bazuten ere.
|
|
|
Bi egoera berri ezagutu nituen: 1/ batetik, ziegara etorri ziren bila, atea goxo goxo jo eta ireki? eta gora
|
eraman
ninduten betiko moduan (hitzik esateke, burumakur eta begiak itxita, nahi zuten lekuan utzi bitartean). Hango gela txiki batean utzi ninduten bakarrik eta minutu pare bat edo igarota gizon bat iritsi zen:
|
|
|
2/ Bigarren egoera beranduago etorri zen. Berriz ere gorantza
|
eraman
ninduten eta oraingoan 2 polizia (g.z.?), hauek denak paisanoz jantzita ibiltzen baitziren egoitza hartan, zain nituen inkomunikazioa 2 egun gehiago luzatzeko papera sina nezan.
|
|
|
Forentsearengana ere
|
eraman
ninduten (eguerdi partean seguruenik) eta astelehenean. Entzutegi Nazionalera, eramango nindutela esan zidan.
|
|
|
Forentsearengana ere eraman ninduten (eguerdi partean seguruenik) eta astelehenean. Entzutegi Nazionalera?
|
eramango
nindutela esan zidan. Eta hortaz ez nuela bere bisitarik izango.
|
|
|
ziega hartan emandakoa. Goizean
|
eraman
zuten Xabier Oleaga. Eta espetxera heldu arte ez nuen berriro ikusi.
|
|
|
Hango g.z. gizon emakumeenganako errukia, negar egiteraino
|
eraman
ninduena. Negargarri egiten baitzitzaidan hain portaera ez gizatiarra ikustea, beren deshumanizazio prozesuaz jabetzea: gu ezerezten gintuzten gizaki gisa eta gure giza eskubideetan, eta beraiek beraien izaera gizatiarra galduz zihoazen.
|
|
|
24tik 25erako gauean etorri zaizkigu g.z.ak ziegetara eta kanpora aterarazi gaituzte, furgoi ezberdinetan sarrarazi eta. Epaitegi Nazionalera?
|
eraman
gaituzte. Gauerdian han ginen.
|
|
|
Nire bila 05:30ean etorri ziren lo nengoela, seko. Iratzarri eta gora
|
eraman
ninduten epailearengana. Honekin batean 5 emakume ziren:
|
|
|
Formalitate batzuk bete ondoren, atzera lehengo gelatxora
|
eraman
ninduten. Bertan zenbait gauza idatzirik zeuden(. Denak ukatu!?
|
|
|
Eroaren eletzat har daitezke ene hitz hauek, baina ero baino guztiz ohardun naiz diodanaz. Jesusen Espirituaren arabera bizi eta
|
eraman
nahi dut egoera berri hau. Gai naizela uste dut, Bere bultzadaz.
|
|
|
2003 urteko otsailaren 20an hasi zen guretzat, dena?, guardia zibilak urte batzuk lehenago lanean ari baziren ere. Orduan 10 lagun
|
eraman
gintuzten atxilo eta EGUNKARIA itxi zuten, bai Andoaingo egoitza nagusia bai beste egoitzak (publizitatekoa Donostian, Bilbokoa, Gasteizkoa eta Iruñekoa) ere. Inkomunikaturik egondako 5 egunetan tratu txarrak eta torturak salatu genituen zenbait lagunok*.
|
|
|
Eta zaldiak bere bizkarrean pertsonaia hartu eta urrundu egingo du zoritxarraren gertalekutik. Gure kasuan, ordea, zaldi xuria ama umeak bere gainean hartu eta urrutira
|
eramateko
da. Ahapaldi hau. Xarmagarria zira eder eta gazte?
|
|
|
Badago bat, baina, landareen munduan bere izen deiturarekin arrasto oso sakona utzi duena, Ezpeletako lapurtar bat, Armand David izeneko misiolaria, panda izenekoa animalia zientziarentzat ezaguna egin zuena. Bere omenez zuhaitz genero batek Davidiaizena
|
darama
, eta izen espezifiko moduan armandiiedo davidiidaramaten landare espezieak kontaezinak dira; agian,, kontaezina, adjektiboa exajeratu samarra da eta, eskandaluzko espezie kopurua?
|
|
|
7 Xabier abertzale:. Gazte gaztetik, bere euskalduntasunak eta bere euskaltzaletasunak abertzaletasunera
|
eraman
zuten. Eta arlo honetan ere bere konpromisoak hartu ditu.
|
|
|
Bost urte zituelarik, ama haurdun gelditu zen hirugarren aldiz. Baina patu txarrak
|
eraman
zituen, bai bera, eta bai barruan zeramatzan bi neskatilak, bi urte lehenago hildako beste neskatilaren herio bideari jarraiki. Heriotza hauek izugarri kolpatu zuten Xabier eta eragin handia izan dute bai bere izakeran eta baita bere bizimoduan ere.
|
|
|
Bost urte zituelarik, ama haurdun gelditu zen hirugarren aldiz. Baina patu txarrak eraman zituen, bai bera, eta bai barruan
|
zeramatzan
bi neskatilak, bi urte lehenago hildako beste neskatilaren herio bideari jarraiki. Heriotza hauek izugarri kolpatu zuten Xabier eta eragin handia izan dute bai bere izakeran eta baita bere bizimoduan ere.
|
|
|
Hau da, hemen eta han euskalduna. Bestaldetik, bizikera berezi horiek hiru hizkuntzen jabe izatera
|
eraman
dute, eta euskaraz gain, frantsesez eta espainolez ere ederki mintzatzen da. Euskal Herria izan da beti bere etxe naturala, bere habia eta baita bere aberria ere.
|
|
|
Halaber, sentiberatasun berezi baten jabe egin da. Izatez alaia eta kanporakoia bada ere, barne barnean sarturik
|
daraman
bakartasun sentimendu batek bortizki kolpatzen du, eta horrela uler ditzakegu bere baitan izaten diren gorabeherak. Ironia, umorea, eta baztertuekiko kontzientzia bizia dira Xabier Soubeleten nortasunean nabarmen azaltzen diren beste ezaugarrietako batzuk. Giza antolamenduaren aldetik, elitismoa gorroto du eta kultura herrikoia maite.
|
|
|
XXI. mendeko gizartean ere, esku telefonoko mezuak molde finkoko letraz igortzen ditugun arren, ezin ahantzi dugu berbak hegodunak direla, haize beti aldakorrek edonora
|
leramatzaketenak
, ahoko mihiak eduki ere ez dauka hezurrik eta.
|
|
|
Alde horretatik, irakasleak eta ikasleak elkar ez ikustea deserosoa da. Akordetan naiz, orduko 1973ko Alfabetatze kanpainetan, Imanol Berriatua Bermeora
|
eramanik
h a dela-eta sorturiko itzelezko nahastea baretze aldera, Aita Luis Villasante ekarri genuela Arantzazutik. Edo entzuleak haserre barruntatzen zituelako edo frantziskotarren abituak hartara bultzatzen zuelako, behin ere ez zion aurpegira begiratu, ez andrazkori, ez gizonezkori; orain lurrera, orain sabaira mugitu zen haren buru hiletsua, olatu handiek lerabilketen txalupen balantzan.
|
|
|
Bertsorik baina, ez zaigu heldu. Orduko argazkietan ikusten denez, brusa ilunez jantzita joan zen saiora, idunean koadrodun zapi bat
|
zeramala
.
|
|
|
Euskaltzain berriarizorion andana,. Aramaio, omentzerabihotzak
|
narama
, ibilbide ederranaturala dana; euskal kultura etafedeari emana.
|
|
|
Protokoloak agintzen duen bezala euskaltzain berria atarian gelditzen da euskaltzainburuak sartzeko deia egin arte. Miren Lourdes Oñaederra eta Sagrario Aleman izan ziren Patxi hartu eta txalo zaparrada hotsez aldare aldera
|
eraman
zutenak. Aurretik bagenekien euskaltzain berriak idatzi zuen hitzaldiaren izenburua:
|
|
|
1) Euskaltzain berriarizorion andana,. Aramaio, omentzerabihotzak
|
narama
, ibilbide ederranaturala dana; euskal kultura etafedeari emana.
|
|
|
Aphez eskolatu bat jin zaiku Parisetik, Eskualdunpertsulariak aditzea gatik. Pena handia
|
erematen
dautbihotzeko zolatik Horrekin mintzatzeko ez baitutlenguaiarik... 85
|
|
|
Era tradicional el que cada domingo, al salir de misa mayor, se congregasen los koplakaris, jóvenes y viejos, en los ostatu (posadas) del pueblo? 34 Lukaskoinek ere azpimarratu egiten du Matxinen garaiko bertso-zaletasuna, baita euskararen errotze sakona ere: . Egungo egunetan [1939 urtearen bueltan] baino maiteago baitzen orduan eusko mintzaira eta koplaren pullita? 35 Matxinek, alde egitean, berarekin
|
eraman
zuen bertsolaritza zaharraren lekukoa; hala ere, bertso iturria ez zen agortu Senperen. Hona hemen, zubi lana egin zuten bertsolari batzuen izenak:
|
|
|
Hasieran adierazi dugunez, historia hau, orain dela bost urte gaztelaniaz argitaratu zen estudio zabalago baten laburpena da, Julen Urkizak egina. Orain aipatzen ari garen gai honek haren ikerlan zabal eta bikaina lau liburukitan gogoratzera
|
garamatza
berez berez. Reimplantación del Carmelo Teresiano masculino en España.
|
|
|
Santanderren abuztuaren 13an fraideek utzi egin behar izan zuten komentua. An. Ruperto atxilotu eta Neila jaunaren Komisariara
|
eraman
zuten; hura desagertu zen eta geroztik ez da haren berririk jakin. A. Atanasio Aginagalderi gauza bera gertatu zitzaion5; A. Melkiades Basagoitia eta A. Simeon Ercilla fusilatuak izan ziren.
|
|
|
AEB (Texas eta Floridan), Australian eta Madrilen ere bai, hiru hilabetez. Orain, 11 urte
|
daramatzat
Chicagon bizitzen (Illinois, AEB).
|
|
|
Lartaun-ek, nire protagonistak, mendiak maite ditu, baketsu sentitzen da Pirinioetako haitzak eskalatzen dituen bakoitzean eta, hala, Faustine bere neskalagunari ere bere grinaren berri erakusten dio. Zazpi urte
|
daramatzat
eskalatu gabe, bizi naizen lekuan ez dagoelako mendirik. Hemen Michigan aintzira daukagu, garai ezberdinetan hondoratutako barkuz betea, beraz, askotxo dago esploratzeko.
|
|
2011
|
|
|
Geroxeago, martxo aldean, haur dantzarien Donibane Dantzari arrakastatsua antolatzen dute, urtero, Donibaneko karrikak kolorez, soinuz eta euskaltasunez janzten dituena. Maiatz bukaera aldean, Begiraleak taldeko dantzari eta lagunek Iruñeko Karrika gurea da izeneko ekitaldian hartzen dute parte Lapurdiko kantu eta dantzak Nafarroa Garaiko hiriburura
|
eramanez
. Ekainaren hasieran Udaberria Dantzan izaten da, eta bertara zazpi euskal lurraldeetako dantza taldeak Donibanera hurbiltzen zaizkigu hiriko bazterrak alaitzeko.
|
|
|
Mende laurden bat zuei Madeleine, Antoinette eta Elisagure sortzaile izateagatikta gure lehendakarisa.Aro horretan antzerkia zentaldeko haize ta brisata haren haurra sortu zenuten.Agur zuri dantzarisa, arrakastatsu izan baiginen, eta aintzindari gisaBetti Beteluren eskutik tinkoLapurdin dantzaren hitza.Kantuz ere bai aritu ginaden, abesleku zen eliza, hala hasita, hola hazita,
|
eraman
genun bizitza.
|
|
|
Gerra hasi eta gutxira, tradizionalisten susmo txarrenak bete ziren. 1936ko uztailaren bukaeran, ideologia tradizionalista zuten batzuk atxilotu egin zituzten, eta Markinako kartzelan sartu; hauetariko bat Bilboko kartzelara ere
|
eraman
zuten. Atxiloketak egin zituzten miliziar ezkertiarren helburua zen Jose Luis Gaytan de Ayala() Markinako alkate tradizionalistaren ezkutalekua ezagutzea5.
|
|
|
Herritar asko militarrentzako debaldeko lana egitera
|
eraman
zituzten. Emakume abertzale eta euskaltzaleak erabilpen militarra zuten eraikuntzak garbitzera behartzen zituzten eta gizonak logistika beharrak egitera.
|
|
|
Horren beste jende gerra garaian gorputz egiten ikusiz aise asmatzen nuen Elzeard BOUFFIER ren heriotza. Berrogeita hamar urteko gizonak hiltzear dauden aguretzat badauzkagun ere hogei urte
|
daramatzagularik
ez zen zendua. Mardul mardula zen oraino.
|
|
|
Ez zen batere gerraz arduratu eta landaketa zerraikien asaldakaitz. 1910 eko haritzek hamar urte
|
zeramatzaten
eta Elzeard eta ni baino arras altuagoak ziren, ikaragarriak.
|
|
|
Zur eta lur gelditu nintzen eta bera mintzatzen ez zenez egun osoa ixilik
|
eraman
genuen bere oihanaren gaindi ibilki. Hamaika kilometro luze eta hiru zabaltasunean zeuzkan.
|
|
|
Haritzak ostotsuak ziren, kaskarrien arriskua gainditu zuten eta goi arduraren oldeei zegokienez, sortu obra suntsitzekotan, zikloiaz baliatu zukeen jagoitik. Bost urte
|
zeramatzaten
urkihespil zoragarriak erakutsi zizkidan, erran nahi baita 1915 ekoak, Verdun en borrokatzen nintzen garaiekoak beraz. Lur azal heze guzietan ezarri zituen.
|
|
|
Nork imajina zezakeen, herrietan zein administrazioetan, halako setarik eskuzabaltasun ederrenean? 1920 garren urtetik goiti, ez
|
neraman
urte bat baino gehiago orain lagun hurkoa nuen Elzeard BOUFFIER bisitatu gabe.
|
|
|
1933 garren urtean, gure artzainari bisita egin zion basozain txotxolo batek, oihanaren hazkuntza arriskuan jartzearren beldurrez, surik ez egiteko larderiatu zion ikusi zuen nehoren laguntzarik gabe sortutako lehen oihana zela gehituz. Garai horretan, artzaina bere etxetik hamabi kilometrotara zihoan pagoen landatzera eta joan jinak ez egiteko nahizik, ezen hirurogeita hamabost urte
|
zeramatzan
, bere landaredien lurretan zeukan harrizko etxola baten eraikitzearren egitasmoa.
|
|
|
Laurogeita zazpi urte
|
zeramatzan
orduan. Munduko gerrak herria ia erabat hondatu bazuen ere, Durance aranaren eta inguruko mendien arteko bidea zegien autobusa martxan jarri zuten.
|
|
|
Munduko gerrak herria ia erabat hondatu bazuen ere, Durance aranaren eta inguruko mendien arteko bidea zegien autobusa martxan jarri zuten. Erlatiboki zalu zen baina behialan ezagutu nuen triskantzan
|
neramala
bururatzeko herri baten sarrerako lauki baten laguntza behar izan nuen. Zinez arrotza bazitzaidan ere erabaki nuen autobusetik salto egitea 1913an hiru arima zeuzkan Vergons en aldera.
|
|
|
Goialdetik uraren txistua jaisten zen eta uraskara zerion uraren soinu lasaigarria nentzuen. Berantago nabaritu nuen berri eraikitako iturriak liluratu ninduen eta are gehiago bere aldamean lau urte
|
zeramatzan
berpizte ezeztaezin simboloa zen ezkiak. Denetan aldaketa izugarri baten aztarnak, itxaropena Vergons era itzulia zenaren lekukoak.
|
|
|
Herriak berreraikitzen dira harriz harri. Lurra garesti saltzen den ordokietatik etorritako populazio bat errotzen hasi da herrian, berekin batera gazteria eta abenturarako gura
|
eramanik
. Gantza aise daramaten gizon eta emaztekiak gurutzatzen ditugu nonahi baita besta herrikoien ibiltari gazteen irri algarak aditzen ere.
|
|
|
Lurra garesti saltzen den ordokietatik etorritako populazio bat errotzen hasi da herrian, berekin batera gazteria eta abenturarako gura eramanik. Gantza aise
|
daramaten
gizon eta emaztekiak gurutzatzen ditugu nonahi baita besta herrikoien ibiltari gazteen irri algarak aditzen ere.
|
|
|
Nolazpait erran liteke, herriak dauzkan alegeran bizi hamar mila lagunek dezaguten zoriona zor diotela Elzeard BOUFFIER jaunaren eskuzabaltasunari. Ahalmen murritzeko bakarti horren obra den oasi miresgarria dela jaugoikoaren parekoa datorkit burura eta gure baserritar ez jakintsu maitagarriak isiltasunetik behin ere atera gabe eta duintasunik haundienean
|
eraman
lana azpimarratuko dut gure gogoetan luzaroan egon dadilan.
|
|
|
Bere aldamenean lur kiskalgarrietan etzanik, atsedena hartzen zuen kabala, arakan. Bere xahakotik edanarazi eta berantago mendi maldan zeukan arditegira
|
eraman
ninduen. Ura, gailena, tiratzen zuen zilo sakon sakon batetik zoinetan oinarrizko gindaxa lardaskatu zuen.
|
|
|
Bat bestearen ondotik azterketari artoski ekin zion onak txarretatik bananduz. Eskukalditxo bat proposatu nion pipa ahoan
|
neramalarik
baina hobeko nuela lan horretan sudurra ez sartzea garbi azaldu zidan bere isiltasunak. Lan honi ematen zion arreta ikusirik isildu eta hor gelditu zen solasaldia.
|
|
|
Biharamunean, kabala atera eta alhaguneruntz akuilatu aintzin larruzko zaku txipi batean bezperan bildutako ezkurrak busti zituen uhoitz batean. Makila gisan, metro bat eta erdiko burdinezko barra bat
|
zeramala
nabaritu nuen bere atzean hartu nuen saihes bidetik. Ardiak txakurraren menpe alhan utzi eta nengoen lekurantz igo zen.
|
|
|
Bere seme bakarra galdu ondoren emaztekia ere joan zitzaion. Ondorioz erretiratu zen bakardadean baina bere txakur eta ardiekin goxoan
|
zeraman
bizitza atsegina zuen hala ere. Behin zuhaitz eskasaz oharturik, hain maite zuen herri hori hil zorian zegoela ebatzi zuen.
|
|
|
Eta zer eginik ez zeukanez erabaki zuen arazoa sendotzen. Nik ere gazte izanagatik, bakarti baten bizitza
|
neraman
eta banekien bakartien arimak leunki hunkitzen. Etorkizuna, nihaurren eta zorionketaren araberan asmatzera ninduen bortxatzen nire gaztetasunak hain zuzen.
|
|
|
Bertan kirol eta kultur ekintzak egingo dira, baita Txorierriko ortuariak ezagutaraziko ere, txakolina, besteak beste. Horretarako, eszenatokia izango du eta aurkezpenak, lehiaketak, eta hainbat ekintza zein ekintza aurrera
|
eramateko
guneak izango ditu. Era beran, barra bat, txokoak eta euskal sukaldaritzaren hainbat plater tipiko dastatzeko jatetxea izango du.
|
|
|
Txorierriko herrien artean, Derio aukeratu da proiektua aurrera
|
eramateko
baldintzarik egokienak eskaintzen dituen udalerria delako eta Bizkaiko Parke Teknologikoan kokatuta egoteak berebiziko garrantzia duelako. Hala ere, Txorierriko herri eta herritar guztien kultur eta aisialdi harremanetarako elkargune bokazioarekin jaio gura du.
|
|
|
Sendakuntza prozesua luzea da eta irakurketekin, musika entzun eta irakurriz, eta lagun baten kontzertuak entzuten ematen du denbora. 1938an gaude eta anai gazteena seminariora joan eta Comillasen ikasten zegona, frontera
|
eraman
zuten eta tifusak jota hil zen Zaragozako ospitale baten. Hilabete geroago aita hiltzen zaio.
|
|
|
ireki zuen Salamankan. Hara
|
eraman
zituen J. Caro Baroja, J. Miguel deAzaola, L. Mitxelena, kartzelan bi aldiz egona, eta J. Migel de Barandiaran, besteak beste. Hau Saran bizi zen, ihes eginda poliziak jarri zion fitxa batengatik gerra hasi baino lehenago.
|
|
|
Eta gu ere bagoaz, egunean zehar jaso dugunaz. Zer
|
daramagu
, ordea, zorroan?
|
|
|
atzo beheko haritzeraino iritsi nintzen, ea gaur ere!? Beste batek aterpetxeko maindire zimurrak
|
eraman
eta tolestatutakoak dakartza. Ardiak badatoz artegira eta katua sasipean ehizarako zelatan.
|
|
|
Garazi aldeko eskola hartan izan zen bitartean, vespa bat erabili zuen harat honatekoetarako. Behin, ikasle bat Baionara
|
eraman
zuen vespa hartan azterketa bat egin zezan.
|
|
|
Irakaskuntzan emandako azken urteak Donibane Lohizuneko Ravel Kolegioan egin zituen. Hor lanean ari zela, frantses poliziek atxilotu zuten eta Fleury Mérogis presondegira
|
eraman
. Bertan izan zen bi hilabetez, etxean Hegoaldeko iheslari bat aterpetzeagatik.
|
|
|
Esaterako, 1973ko abuztuan Markinan gertatutakoan: A. Lino Markinako nagusi zen, guardia zibilek komentua miatu eta liburu, paper, multikopiagailu eta abar
|
eraman
zituztenean. A. Linok protesta bizia egin zuen miaketagatik, egiteko eragatik eta eraman zituzten aldizkari eta liburuengatik, hauek edozein liburu dendatan salgai zeudela adieraziz eta liburu subertsiboak ziren ala ez erabakitzea epaileari zegokiola esanez.
|
|
|
A. Lino Markinako nagusi zen, guardia zibilek komentua miatu eta liburu, paper, multikopiagailu eta abar eraman zituztenean. A. Linok protesta bizia egin zuen miaketagatik, egiteko eragatik eta
|
eraman
zituzten aldizkari eta liburuengatik, hauek edozein liburu dendatan salgai zeudela adieraziz eta liburu subertsiboak ziren ala ez erabakitzea epaileari zegokiola esanez. Orduan goardia zibilak barre egin zuen destainaz, esanez:
|
|
|
Badira beste salmo batzuk ere, hain zuzen, liturgian erabiltzeko eginak edota jakituria herriarengana
|
eramateko
gertatutakoak. Salmo gehienak une historikotik kanpo erabili daitezkeenak izan arren, azkenok unean uneko beharrizanetarako gertatuak izan zirela ematen du.
|
|
|
Larunbatero sinagogetan egiten zen Bibliaren irakurketa ez zen nahikoa aurreko belaunaldietatik jasotako altxorra belaunaldi berrietara
|
eramateko
, jende gehiena ezjakina eta analfabetoa zen garaietan. Beharrizan horrek bultzatu zituen salmoen egileak halako olerki ederrak sortzera, transmisio bide berri eta eragingarriagoa abian jarriz.
|
|
|
Bestalde salmoetan, gorago aitatu dugun moduan, Bibliako jazoerarik garrantzitsuenak gogoratzen direnez, bide batez Bibliaz jabetzeko bide ere izan ziren. Jainkoaren hitza herritarrengana
|
eramateko
biderik zuzenena izan digugu. Hori horrela, kristauek erabileraren erabileraz buruz ikasten zituzten.
|
|
|
Beraz, Biblia herri hizkuntzetara
|
eramaterakoan
aparteko lekua izan du salmo liburua herri hizkuntzan jartzeak. Gure artean ere bai.
|
|
|
Bazkalostean animazio ugari izan ziren: euskal dantzak, indar jokoak, botülüzea garai batean Zuberoako artzainek ordu aspertuak hobeto
|
eramateko
egiten zuten pilota jokoa, eta elkarteek antolaturiko koreografia moduko bat.
|
|
|
Ni ere manifestaziora sartu nintzen. Karrikaz karrika eta plazaz plaza ibili ondoren jendarmeriaren kasernara iritsi ginen. Buruan zihoazenek aurrean
|
zeramaten
pankarta denon aurrean ezarri zuten. Halako batean, kasernako leiho batean bi jendarme gazte azaldu ziren eta, lotsagabeki, pankartari eta jendeari argazkiak egiteari ekin zioten.
|
|
|
Lortu nuen pasaportea. Eta 1969ko urtarrilaren 25ean, goizaldean, bost herritar preso
|
eraman
gintuzten Bilboko komisariara. Imanol eta biok aparteko leku batean sartu gintuzten.
|
|
|
...aite genuenamets gorritik iratzartzen gintuen oilarra, baina ez zen gutarikoa, horregatik erre genuen lapikoan.Denok maite genituenbaserriko larrean bazkatzen zuten ardiak, baina ez ziren gutarikoak, horregatik amilarazi genituen haitzartean.Denok maite genuenerbiak oso urrunera usaintzen zituen ehiza txakurra, baina ez zen gutarikoa, horregatik tirokatu genuen basoan.Denok maite genituenmerkatura
|
eramaten
gintuzten bi astoak, baina ez ziren gutarikoak, horregatik moztu genizkien hankak ukuiluan.Denok maite genuennotizia arrotzak ekartzen zizkigun uso mezularia, baina ez zen gutarikoa, horregatik josi genizkion hegoak atarian.Denok maite genituenuzta jasotzen laguntzen ziguten morroiak, baina ez ziren gutarikoak, horregatik lurperatu genituen baratzean.Denok maite genuenhazienda kiskalia bisitatzer...
|
|
|
...o gonbitea, edo zaharren egoitzan oxigeno bonbonakbutano bonbonengatik ordezkatzeko aukera.Zaude adi gazte, lastimaren enbaxadore izendatu baitzaitzakete, eta tundretako flamenkoekdantza geldo bat eskainiko dizute.Dunetako sugetzarrekberaien pozoia irentsi dute zure igaroan.Estepako otsoekulu egingo dute ilargi handiaren magiazkutsatzen uzten zaren hurrengo aldian.Eta asko estutuz gero, zure izena
|
daraman
auzo berri bateraikiko dute hiriaren periferian.Akitu ezazu geratzen zaizun denbora gazte, lastimaren amarauna harilkatzen, doktorea diagnosian erratu dela dioengutuna jaso baino lehen.
|
|
|
Bazen herri honetan fraide karmeldarren komentu bat ere, oraindik tinko dirauena. Eta komentu honetan, beste batzuen artean, fraide bat, gipuzkoarra, euskal hiztun fina eta euskaltzalea, kultura zabalekoa eta herrian urte asko
|
zeramatzana
. Honek min zuen bihotzean erdal haizearen eraginez euskara galzorian zelako eta dei egin zuen.
|
|
|
Kezkaz, halako giro garratzak gainez eginda, gaixorik, apurka apurka urrundu egin zen lehengo amets eta egitasmoetatik. Erretiratu egin zen; gaixotasunak edo gehiago ezinak erretirora
|
eraman
zuen. Urte asko eman ditu Corellan eta azkenekoak Gasteizko Karmeldarren gaixo etxean.
|
|
|
Karmeloko kartzelara bisitak egitera jendea
|
eramaten
zuen taxilari azkoitiar bati eskatu zion haren aitak semearen berri jakiteko eta hala, nagusien baimena izan ondoren, etxera eraman zuen, Azkoitira. Han lau urte igaro zituen, Nafarroako Alesbesko ikastetxean sartzeko aukera izan arte.
|
|
|
Karmeloko kartzelara bisitak egitera jendea eramaten zuen taxilari azkoitiar bati eskatu zion haren aitak semearen berri jakiteko eta hala, nagusien baimena izan ondoren, etxera
|
eraman
zuen, Azkoitira. Han lau urte igaro zituen, Nafarroako Alesbesko ikastetxean sartzeko aukera izan arte.
|
|
|
Bukaera aldean, bai, Telesforo Monzonen heriotzaren berri ematen zaigunean, hutsune bat sumatu dut, ez baita garaiko agintari eta polizia espainolen jarrera maltzurraz deus ere aipatzen. Jakina da, Monzonen heriotzaren berri izatean, herritarrak errepideetara atera zirela abertzale handiaren gorpua Baionako ospitaletik Bergarako hilerrira
|
zeraman
hil autoa igarotzean ohorezko agurra egin nahian. Muga pasatu bezain pronto, polizia espainiarrek autoa bahitu zuten eta tanketen artean eraman zuten Bergarako hilerriraino, errepideetan zain zeudenen omenaldia eragozteko asmoz.
|
|
|
Jakina da, Monzonen heriotzaren berri izatean, herritarrak errepideetara atera zirela abertzale handiaren gorpua Baionako ospitaletik Bergarako hilerrira zeraman hil autoa igarotzean ohorezko agurra egin nahian. Muga pasatu bezain pronto, polizia espainiarrek autoa bahitu zuten eta tanketen artean
|
eraman
zuten Bergarako hilerriraino, errepideetan zain zeudenen omenaldia eragozteko asmoz. Hauxe izan zen, nire ustez, Monzon handiak, hil ondoren, agintari espainiarrei irabazi zien azken borroka, herritarrek Bergarako plaza eta kaleak gainezkatuz, Monzonek ongi merezi zuen azken agurra egin baitzioten.
|
|
|
Bai euskarari, Batasuna, Itziarren semea, Lepoan hartu, Txikia, Euskal Herria jaiki hadi, Irabazi dugu? ikusten eta entzuten ari ginenok pastoralaren parte ginela sentitu genuen, eta horrela,, kantatu edota txistu egin genuen inoiz baino gehiago, historia hura gurea ere baita, gure baitan hezurretaraino sarturik
|
baitaramagu
berrogeita hamar urtetik gorako euskaldunok. Horrela, oroitzapenak eta bizierak gure baitan pilatzen eta txirikordatzen zitzaizkigula sumatu genuen.
|
|
2012
|
|
|
Inguruko erdaren eragina hain handia izanik behin baino gehiagotan uste izan dugu aparteko ahalegina egin behar genuela hizkuntza horien morrontzatik geure buruak askatzeko. Horrek, baina, inoiz hizkuntzaren lehen helburua ahaztera ere
|
eraman
gaitu, egin eginean ere idazlearen eta irakurlearen artean komunikazio erraza egitea dela.
|
|
|
Agian irauli ere esan nuke. Esaldiak
|
eraman
behar ninduke ni, eta ez nik bera. Nire zerbitzuan behar luke egon, ez nuke denbora guztia zalantzaz ibili behar hizkuntza hegemonikoetako idazleak lasai peto dabiltzan bideetan.
|
|
|
Izango da teoriatik abiatu eta praktika ikasten hasiko denik; baina, azken batean, praktikatuz ikasiko du praktika; are gehiago, praktikak
|
eramango
du teoria hobeto ulertzera.
|
|
|
Liburu onak irakurtzen zalea zen nire aita eta halakoak zituen erromantzez bere seme alabek irakur zitzaten. Honek, nire amak guri errezarazteko eta Andre Mariaren eta santu batzuen debozioa gugan ezartzeko zuen arretaz, sei edo zazpi urteko nintzela, nik uste, itzartzera
|
eraman
ninduen. Neure gurasoengan bertutearen aldekoa baino besterik ez ikusteak laguntzen zidan horretan.
|
|
|
Izan ere, ez dut uste hiru hilabete baino gehiago zirenik huskeria hauetan sartuta nengoela, eta toki honetan zen monasterio batera
|
eraman
ninduten, halako pertsonei heziera emateko lekura, han zeudenak ni bezain kaskarrak izan ez arren ohituretan; eta hau hain disimulu handian izanik, nik neuk eta etxekoren batek bakarrik jakin zuen; bada, abagunearen zain egon ziren gauza berritzat inork har ez zezan: izan ere, nire ahizpa ezkondu ondoren, amarik gabe bakarrik geratzea ez zen komeni (2 kap., 6).
|
|
|
Halaber, gogoan izan behar dugu egungo euskararen ezagutza tasek ez gaituztela hizkuntzaren erabilera normalizatura
|
eramango
, eta euskaldunok euskararekiko leialtasuna agertu arren, euskaldunen proportzioa bizkorki handitu behar da euskaraz bizi ahal izateko. Txillardegik egiaztatu bezala, gainerako faktoreak alde daudela ere, %50eko erabilera lortzeko nahitaezkoa da ezagutza tasa %70ekoa baino handiagoa izatea.
|
|
|
Haien ustez benetako gizonek benetako lanpostuak dauzkatenak ziren, adibidez, medikuak, enpresariak eta abar. Gainera, zeharo detaile zalea zen eta, horrela, alozak zituzten prakak janzten zituen eta presillaz, lepo zerrendaz, ordezko botoiz eta galartzuz josita zihoan, mahai inguruetan eta abarretan izaten zen, ia beti zerbitzu ateetatik sartu irtenak egiten zituen eta, nola ez, sekretu aitorrezinez betetako barne poltsikoak
|
zeramatzan
. Arrazoi hauengatik ere txikitzat eta ziztrintzat zuten.
|
|
|
Itziar Oizentzat, ordea, ez zen txikia eta ergela, handia eta burutsua baizik. Izan ere, aldamenean beti
|
zeraman
botikinari esker hainbat bizitza salbatu zituen, non eta bankuz eta abokatu bulegoz betetako kale nagusi batzuetan. Bestaldetik, berak ez zuen inoiz txarto eraman txikia izatearen etiketa, Fito edo Pitxitxi bezalako pertsonaia txireneen ondoan egotearen patua eta K Toño Fradek marraztua izateko ametsa gustatzen zitzaizkiolako.
|
|
|
Atzaparrak moztutakoan, hankei musu bana eman zien, egindakoengatik barkamen sinbolikoa eskaini nahian edo. Jarraian, 2011ko azaroaren 1etik, hau da, Santu Guztien Egunetik gordetzen zituen santutxoen hezurretatik batzuk eman zizkion, gustura hartu zituenak, zerbaiten eske dauden begiek hezur bigunak
|
daramatzatela
diruditen hodeiak ikustean atsedena hartzen duten moduan. Azkenik, biboteak ziratu zizkion zapi batez.
|
|
|
Etxera bidean zihoala, Misisipi
|
zeraman
plastikozko kutxaren euskarri fin bezain estuari heldu zion, kutxa magiko eta baliotsua bailitzan. Itziar Oizek ezer gutxi zeukan:
|