|
2003
|
|
|
Sufrimenduaren mapa (osatugabea) liburua, Euskal Herrian 1968tik aurrera indarkeriak, giza eskubideen bortxaketek, eta askatasunaren aurkako erasoek sortutako oinazea oinarri duen datu bilketa irekia da, eta euskal gatazkaren
|
eraginez
mina sentitutako guzti guztiak hartu nahi izan ditu kontuan, zeharo alboratuz pairatzaileak gatazka horren zein aldetara lerratutakoak diren. Euskaraz eta gaztelaniaz eskaintzen da bere mamia euskarazko bertsioa Xabier Aranburu" Artzai" ri zor zaio, baina edozein dela ere Sufrimenduaren mapa (osatugabeak) dioenaz jabetzeko hautatzen den hizkuntza, eta edonor irakurlea, ziur egon daiteke berak maite dituenen sufrikarioa ikusiko duela bertan islatua… baina baita bere arerioena ere!
|
|
2004
|
|
|
Agerian dagoenez, ez dugu oso atzera ere jo behar eskola espainolaren eta frantsesaren arantza sentitzeko. Arantza horrek
|
eragindako
mina atzo arteko belaunaldiak jasan du bere bihotz gorputzetan. Hizkuntza ordezkapenaren uhina baserri zulo eta auzo bakartuetara iritsi den honetan bakarrik nagusitu da erabat eta osoki elebitasunaren erreinua euskal lurralde osoan barrena.
|
|
2006
|
|
|
Pentoxifilina bidezko tratamendu farmakologikoek zirkulazioa pittin bat hobetzen dute baina ez dira oso eraginkorrak gaitzari buru egiteko; tartekako klaudikazioak
|
eraginiko
mina arindu baizik ez dute egiten.
|
|
|
Berba horiek etorri zaizkio Joxani, gaur izan daitekeelako bere" gran velada", azkena, boxeoan lortutako sariak eta diruak baino plazer handiagoa emango diona... Txerraren heriotzak
|
eragindako
mina arinduko duena.
|
|
2008
|
|
|
Une batez neure buruari oharkabean ezarritako debekua hautsi eta haren zangoak miretsi nituen beroki luze irekiaren petik jaiotzen, galtzerdi beltz finetan bilduak. Eta begiratzeak bakarrik Nadiaren galerak
|
eragindako
mina baretu egiten zidala ohartu nintzen. Nekearekin baina, lortu zuten bi emakumeek ontzia hilobi ertzeraino eraman eta ate ondoan uztea.
|
|
|
Gaixotasuna saihesteko saguzarren bat hartu nahiz gero, zapi edo oihal zati batez hartzea komeni da. Hala, gaitzak zein koskak
|
eragindako
mina ekidin ditzakegu.
|
|
|
Bera hiritik joan aurreko gau batean, agurra edo izan zen gau horretan,
|
eragindako
mina konpondu nahi izan nuen nolabait. Gezurrik esan gabe baina argi utzi nion, esanak esan, berdin berdin estimatzen nuela.
|
|
2009
|
|
|
Zer egin. Ultzerak
|
eragindako
mina arintzeko, jatea edo antiazidoak hartzea gomendatzen da, baina behin gaitza diagnostikatu ondoren, Helicobacter bakterioa errotik desagertzeko tratamenduari ekin behar zaio botika jakin batzuk konbinatuz lortzen da hori, arazoa erabat konpondu nahi baldin bada.
|
|
2010
|
|
|
Ez horren harro euskal abertzaleen arteko zatiketa eta ezinikusiaz. Aberriaz mintzo zenean, abertzaleen arteko zatiketak
|
eragindako
mina adierazten zuen. Eta berehala, Parisen, Jose Antonio Agirre lehendakariarekin izandako hartu emana ekartzen zuen solasera, garai haietako batasuna nostalgiaz gogoratuz.
|
|
|
Egoerak eskatzen duen mailan jokatzeko eskatzen diegu alde guztiei, ardura gehien duten pertsonei bereiziki, indarkeriak
|
eragindako
mina konpontzeko eta elkarrizketa bidez akordio politikoa lotzeko, gaineratu dute.
|
|
|
Nahiz eta ospitaleko egunak luzeak izan, dena azkarregi gertatu zen sentipena dut barruan gotortuta. Zenbat denbora behar dugu maite ditugunei
|
eragindako
mina sendatzeko. Hilabete bakarrean zenbat gauza egin daitezkeen pentsatzen hasita, lau berba ahoskatzeko nahikoa izan ez nuela gogoratzen dut.
|
|
2011
|
|
|
" Ezker abertzaleak onartu egin behar du gertatutakoaren egia, harekin bat egin duelako, justifikatu egin duelako eta lagundu. Horrekin batera, biktimei
|
eragindako
mina onartu egin behar du eta pasa den denboragatik dagokion erantzukizuna asumitu. Bestalde, ezker abertzaleak onartu egin behar du, era berean, pluraltasun politikoa eta euskal gizartean dagoen identitateen aniztasuna.
|
|
2012
|
|
|
ETAren desarmea eta desegitea izango da amaiera hori, Urkulluren hitzetan. ETAk
|
eragindako
mina aitortu duela ere esan du, eta EAJ prest dagoela egoera hori «errazteko». «Erabateko parte hartze politikoa» ere beharrezko izango dela ohartarazi du.
|
|
|
EPPK presoen azken agirian ez da esan orain arte kolektibo honek era batera edo bestera esan edo onartu gabekorik. Borroka armatua amaitu dela, ezker abertzalearen estrategia berriarekin bat egiten duela eta
|
eragindako
mina aitortzen duela dira mezu nagusietakoak. Baina EPPK-ko zalantza publiko handienak 2011ko irailean lurrundu ziren, honek Gernikako Akordioa sinatu zuenean, borroka armatua, bake prozesua eta biktimei buruz zer pentsatzen zuen argi utziz.
|
|
|
Gure jarrera legearekin bat egitea da, aurreratu du. Ekonomikoki
|
eragindako
mina erreparatzeko, barkamena eskatzeko eta ETAtik urruntzeko prest badaude, bakarkako prozesuak egon daitezke, azaldu du.
|
|
|
Horrelako zerbait gertatu zait niri ere, egokitu egin behar izan dudala boterearen izaerari eta haren erabilerari buruz neukan kontzeptua. Inozentziaren galerak lehenengo unean
|
eragindako
mina gainditu ondoren, funtzionatu egiten dit, orain hobeto ulertzen baititut gertatzen ari diren gauzak.
|
|
|
Errepublikarren gehiegikerien biktimek Francoren gobernuaren babesa eta ordaintza morala jaso zuten. Errepublikarrek euren senideei
|
eragindako
mina ezagutzeko aukera izan zuten (egia jakiteko eskubidea), jasan zituzten kalteak ikertu eta epaitu ziren (justizia eskubidea), eta kalte ordainak jaso zituzten, eta duintasuna eta babesa eman zitzaien (konponketa eskubidea). Frankistek errepublikarrek baino errepresio bortitzagoa burutu zuten abertzale, ezkertiar eta errepublikazaleen aurka, baina jazarraldien biktimei egia jakiteko eskubidea, justizia eskubidea eta konponketa eskubideak ukatu zitzaizkien.
|
|
2013
|
|
|
Adibidez, bide honetatik eman daiteke metamizola (Nolotil®), behazun edo giltzurrun kolikoek
|
eragindako
mina kentzeko.
|
|
2014
|
|
|
Foro Soziala Bake Bideak eta Lokarrik sustatu zuten 2013ko martxoan, bake prozesuaren blokeo egoera gainditzeko. Hamabi gomendio adostu zituzten, tartean presoek
|
eragindako
mina onartu eta lege baliabideak modu mailakatu eta indibidualean erabiltzea. Hain justu, urrats hori ematera doaz orain.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Bake eta Bizikidetza idazkari Jonan Fernandezek aldizkari honetan iradoki berri du ezker abertzaleak bere iraganaren kritika egin behar duela, gutxienez biktimei
|
eragindako
mina justua ez dela izan aitor dezan. Eta arrazoi osoa du, norbait hiltzea erabat injustua da, nekez bila daiteke justizia gerraren edo biolentziaren jardunean, ezta estatuen biolentzia erabilpen legitimoan ere.
|
|
2015
|
|
|
Eusko Jaurlaritza tematua dago iraganarekiko irakurketa kritikoan, baina zehaztu lieke presoei bere eskaera zehatza zein den,
|
eragindako
mina injustua izan dela aitortzearena nola zehazten den. Hori baldin bada onartzea iraganean erratuta egon direla esatea, beren bideak ez duela zentzurik izan onartzea eta haien ibilbide politiko eta militanteari uko egitea, oraingoz jai dago.
|
|
|
Are gehiago etxean gelditu eta hatzik mugitu ezean! Akatsak konpontzeko garaia bada hau, konponbideak topatzekoa, jarrera aktiboa hartu beharra dago zauriak ixteko. Pasibotasunetik ez delako
|
eragindako
mina sendatzen. Sakabanaketak eskubide unibertsalak urratzen ditu, sufrimenduan sakonduz.
|
|
|
Denon artean, gutako bakoitzak, saiatu dugu min eta sufrimendu hori konpontzen[, reparar?, jatorrizkoan]. Ondorioz, nire iraganeko jardunean biktima errugabeei
|
eragindako
mina aitortu nahi dut, ahal dudan neurrian konpentsatzen saiatu, eta jarduera hori utzi dudala berretsi. Aro berri bati ekiteko garaia iritsi da, non edozein helburu legitimo bitarteko baketsu eta demokratikoen bidez lortu den.
|
|
|
Errepublikazaleen gehiegikerien biktimek Francoren gobernuaren babesa eta ordaintza morala jaso zuten 40 urtez. Gerrako urteetan, errepublikazaleen errepresioa pairatu zuten eskuindarren edota frankisten ondorengoek euren senideei
|
eragindako
mina ezagutzeko aukera izan zuten (egia jakiteko eskubidea), jasan zituzten kalteak ikertu eta epaitu ziren (justizia eskubidea), kalte ordainak jaso zituzten, eta duintasuna eta babesa eman zitzaien (konponketa eskubidea). Frankistek errepublikazaleek baino errepresio bortitzagoa burutu zuten, baina jazarraldien biktimei justizia, konponketa eta egia jakiteko eskubideak ukatu zitzaizkien.
|
|
|
Arantzen urradurek
|
eragindako
mina leuntze aldera eskuak inarrosten gabiltza; imintzio bitxiak gureak, Herioa uxatu nahiko bagenu bezala. Euri finaren azpian irekitzen ditugu eskuak lokatza eta odola garbitzeko.
|
|
|
Behar dugu ur zikina gorputzean zehar lasterka ez sumatzen lagun diezagukeen edozer. Arantzek eskuetan eta hanketan
|
eragindako
mina leuntzen lagunduko digun ezer. Arantzen eta sasien odola eta mina.
|
|
2016
|
|
|
Odolez bete zen auzoa, hilabete haietan «izua lege» bihurtzeraino, eta «laino beltzak» denbora luzean iraun zuen.Duela 80 urte bizitakoa ezagutzea ezinbestekotzat jo zuen Hernaniko alkateak: «Egia jakin behar dugu, ondoren justizia egin ahal izateko, eta
|
eragindako
mina erreparatzen saiatzeko». Ildo beretik mintzatu zen Gipuzkoako Diputazioko Bizikidetza eta Giza Eskubideen zuzendari Maribel Vaquero:
|
|
2017
|
|
|
Auzipetuek gogoratu dute hamarkadetan" alde askotariko sufrimendu handia" izan dela, eta Esan dute ETAk bere ekintzekin
|
eragindako
mina onartzen duela. " Are gehiago egin behar dugu denok bakea eta askatasuna ekarriko dituen etorkizun berri bat erdiesteko".
|
|
|
bakea ez da posible garapen ekonomiko eta sozialik gabe. Eta emakumezko hauei egindako kaltea,
|
eragindako
mina konpondu gabe.
|
|
|
Ez duzue hilarririk jaso nahi izan, eta orain hilkutxetatik datorren ustel usainak urduri jarri zaituzte. Ez duzue Gernika bonbardatu zenutenik ere onartu, eta nor zarete zuek, herri xeheari
|
eragindako
mina beste inori egozteko?
|
|
|
Argi ikusten da hori liburuan bildutako testigantzetan. Erasoek
|
eragindako
mina biktima bakoitzaren araberakoa izaten den bezala, biktima bakoitzaren gaitasun eta baliabideen araberakoa izaten da min horri buelta emateko aukera ere. Erasoak ez dira ezerezean gertatzen, testuinguru batean baizik, eta garrantzitsuak dira horregatik abusuaren inguruko bestelako faktoreak ere:
|
|
|
Joseba Aurrekoetxea: . Biktimak ez ditugu ahaztu behar, ezta
|
eragindako
mina aitortua izateko eskubidea ere. Eskubide hori biktima guztiena da?.
|
|
|
“Egoera traumatiko batean hildako baten dolua egitean, orduan” jarraitu du Vivian Sarak, “egoera eta galdutakoa gogoratzen den aldiro, oroitzapena traumak eragindako bestelako emozio eta sentimenduekin gordetzean datza gakoa, horrela traumaren trauma gutxituz. Dolua, azken finean, hildakoaren gabeziak
|
eragindako
mina beste modu batez gordetzea da. Dolua oroimen arazo bat da, eta ez uste izaten den moduan, denborak oroitzapena ezabatzen duelakoz, baizik eta gordetzen den bakoitzean gordetzeko unea inguratzen duten emozio ez traumatikoez atxikirik birgordetzen delakoz.
|
|
2018
|
|
|
ETAko presoek
|
eragindako
mina onartu eta egindakoa" bidegabea" aitortu behar dute
|
|
|
Korrika hasi zen, ez zuen geratu nahi, geratuz gero negarrez hasiko zen eta ez zuen batere asmorik negar egiteko. Topatuko zuen beste modu bat Babak
|
eragindako
mina baretzeko.
|
|
|
Hildakoen izenak eta Picassoren koadroa. Ahairearen dramatismoak, kantaeraren tragikotasunak, zibilen aurkako gerra entsegu hark
|
eragindako
mina sentiarazten dute. Gernikan gertatutakoa gogoan iltzatua daroagunontzat, bederen.
|
|
2019
|
|
|
–Andoni, umea psikologo baten kontsultara doa zuk
|
eragindako
mina gainditzeko. Ez dut uste egindako astakeria zuritzea denik biderik egokiena, baina tira, zeuk jakingo duzu.
|
|
|
Psikologoarena zen entzun zuenetik burutik kendu ezin zuena. Oihan psikologo batengana eraman zutela berak, Andonik,
|
eragindako
mina osatu nahian edo antzeko zerbait esan zion Miriamek. Nola sinets zezakeen hori inork?
|
|
2020
|
|
|
Hala segituz gero, Katalunian Euskal Herrian baino arinago ikusiko ditugu Juan Carlos I.a, Felipe VI.a edo Espainiako hirugarren errepublikako presidentea, inperioaren politikak historian zehar
|
eragindako
mina sentitzen dutela esateko. Ez dute zertan barkatzeko eskatu, eskertuko balitzaie ere.
|
|
|
PSEko buruak dio banakako prozesua izan behar duela gerturatzeak, eta
|
eragindako
mina aitortu behar dutela presoek.
|
|
|
Mendiak azaldu du proposamena jasotzean aztertu eta iritzia emango dutela. Dena dela, nabarmendu du euskal presoen gerturatzeak banakakoa izan behar duela,
|
eragindako
mina aitortu behar dutela, eta beharrezkoa dela instituzioek adostasuna lortzea ETAren biktimen elkarteekin. Haren arabera, Pedro Sanchezen gobernuak politika eredu horri jarraitu dio PSOE 2018ko ekainean Moncloara heldu zenetik.
|
|
|
PSEko buruak dio banakako prozesua izan behar duela gerturatzeak, eta
|
eragindako
mina aitortu behar dutela presoek.
|
|
2021
|
|
|
Maria Txibite Nafarroako Gobernuko presidenteak urrats baikor gisa hartu du ezker abertzaleak biktimei
|
eragindako
mina aitortu izana.
|
|
|
Eta momentu batez, lehenago airera jaurtitako egiek
|
eragindako
mina desagertu da. Aitaren falta ere ez dut sentitu.
|
|
2022
|
|
|
Jose Barrionuevo ministro ohia ETAren aurkako gerra zikina egiteaz" harro" agertu ondoan," Estatu terrorismoak eragin krimenak epaitzea" ahalbidetzen duten agiriak" desklasifikatzeko" eskatu diote Espainiako gobernuari GALen biktimen senideek. Begoña Galdeanok eta Edurne Brouardek, GALen bi biktimen alabek," zalantzarik gabeko adierazpena" eta" maila instituzional gorena" eskatu diote Espainiako Gobernuari," erantzukizunak onartzeko eta
|
eragindako
mina aitortzeko".
|
|
|
Gertaerak azaltzea. Garrantzitsua da lekukoak. Ekarri peritaje akustikoa. Zaratak
|
eragindako
mina izanez gero, jarri salaketan ziurtagiri medikoa. Nola eragiten dio zaratak bihotzari?
|
|
|
Halere, Ernaik azaldu du ez duela bere jarduna ikurrak kentzera mugatu, eta «herriaren memoriarekin konpromisoa» azaldu du: «Egiazko memoria justu baten aldera lerratzen gara, faxismoak herri honetan
|
eragindako
mina eta zapalkuntza argitara aterata». Era berean, eskuin muturraren egungo espresioei aurre egiteko asmoa adierazi du.
|
|
|
Poliziaren abusu kasuak «ez dira iraganeko kontuak», eta, Juana Balmaseda Poliziaren Biktimen Balorazio Batzordeko presidentearen arabera, biktimei eta haien «senideei eta maiteei»
|
eragindako
mina artatu egin «behar» da. Min hori sendatzeko pauso bat da biktima horiek aitortzea, eta, bide horretan, Poliziaren Biktimen Balorazio Batzordeak polizia indarkeriaren beste 46 biktima aitortzeko eskatu zuen atzo Eusko Legebiltzarreko Giza Eskubide, Berdintasun eta Justizia Batzordearen aurrean, urteko txostenaren aurkezpenean.
|
|
|
Amari ikasi zizkion Roserrek sendabelarrei buruz zekizkien gauzak, eta bere amari ikasiak zizkion hark ere, hau da, aitona Jaumerekin ezkondu zen amonari. Bazekien santio belarraren olioa prestatzen, ukaldiak goxatzeko, eta erromero olioa, gihar arazoetarako eta ileari hazten errazteko, eta bazekien jengibre olioa prestatzen, zaintiratuek
|
eraginiko
mina eztitzeko, eta lo belarra landatzen zuen etxearen atzealdean, debekatua bazen ere. Eta bazekien belarmina hartu beharra zela gibeleko minari eta odol tentsioari aurre egiteko, eta intsusa hotzeri eta anginetarako, eta bortusaiak pelbis eta utero aldean bizkortzen duela odolaren emana, eta abortu eragilea eta arren afrodisiakoa dela, eta bazekien halaber azkonarraren urinak odoluzkiak goxatzen dituela.
|
|
2023
|
|
|
Batzuren ustez askoz lehenago egin beharreko zerbait izan zen hori, eta ados nago horrekin... Baina bere jarduna eten zuen, desagertu egin zen, armak entregatu zituen, eta
|
eragindako
mina aitortu eta sentitzen zuela aldarrikatu zuen. Hainbatek hainbatetan kanpotik eskatutakoa egin zuen beraz:
|
|
|
Errealitatetik ezin urrunago kokatuz, nire ustez. Izan ere, beste aldeak oraindik ez ditu armak utzi, ez du
|
eragindako
mina aitortu ezta sentitzen duela adierazi ere. Askok ez dute gatazka politikoaren existentzia bera ere onartzen oraindik:
|
|
|
Hau izan duzu, hortaz, Harria, nire kontakizuna: zelan egun batean eskoriak bere izkina zikina utzi, burdinolak
|
eragindako
minatik atera eta dorrea gorde zuen, itsusi bezain harro".
|
|
|
Batzuen ustez, askoz lehenago egin beharreko zerbait izan zen hori, eta ados nago horrekin... Baina bere jarduna eten zuen, desagertu egin zen, armak entregatu zituen, eta
|
eragindako
mina aitortu eta sentitzen zuela aldarrikatu zuen. Hainbatek hainbatetan kanpotik eskatutakoa egin zuen, beraz:
|
|
|
bere ahizpari buruzko istorioa kontatu ondoren, haren begiradan ez dut ikusi ohiko hoztasun eta gogortasuna, zauri bat baizik. Ezagutu nuenetik erakutsi duen maitasunarekiko gorrotoa, bat batean, maitasunak
|
eragindako
mina dela sentitu dut.
|