|
2001
|
|
|
|
Erabilitako
olio mota
|
|
|
|
Erabilitako
olio mota
|
|
|
Frijitzeko egokiena da, 160 °C bitarteko tenperatura altuak hobeto jasaten baititu, frijitzean sortzen direnak, polikiago deskonposatzen baita eta, era berean, gutxiago bustitzen baitu elikagaia. Nolanahi ere, ez da egokia olio berri bat lehendik
|
erabilitako
olio batekin nahastea, ez eta oliba olioa eta hazi olioa ere (ke puntu desberdinak dituzte, oliba olioak besteek baino tenperatura handiagoa jasaten du eta, nahastuz gero, batek bestea erretzen du eta substantzia narritagarriak eta toxikoak izan daitezkeenak sortzen dira).
|
|
2002
|
|
|
Abantailak, desabantailak eta zeuden aukerak aztertu ondoren Ecograsek bilketa sistema berria martxan jarri zuen. Furgoneta bat eramaten dute herri bakoitzera eta jendeak eramaten dituen
|
erabilitako
olio ontziak banan bana jasotzen dituzte. Modu honetara bilketa kontrolatzen dute.
|
|
|
Hasieran sukaldean
|
erabilitako
olioa animalientzako jana egiteko saltzen zen Europan, baina 1999an dioxinak eta behi eroen gaitza atera zirenean debekatu egin zen. Garai hartan etxeko olioa oraindik biltzen ez zen arren, olio piloa biltzen zen ostalaritzan, ospitaletan... eta erabaki egin behar zen zer egin horrenbeste oliorekin.
|
|
|
Philips eta Ufesa FR laginek bakarrik adierazten dute argibide liburuan
|
erabilitako
olioarekin zer egin behar den.
|
|
|
Philips lagina, berriz, irauli beharra dago,
|
erabilitako
olioa ateratzeko.
|
|
|
Etxeko arriskutsuenak dira (pilak, pinturak, bernizak, lakak, frijitzen
|
erabilitako
olioa, botikak).
|
|
2003
|
|
|
|
erabilitako
olioa ez dezagun errekara, itsasora, bainugela edo komunera bota
|
|
|
Ez dezagun erre
|
erabilitako
olioa
|
|
|
Beraz, komeni da produktuen etiketa berrikustea eta gure seme alabentzat noizean behin olio mota zehazten dutenak aukeratzea. Kaloria gehiegi Snacketan
|
erabilitako
olioek erraz handitzen dute hazteko adinean dauden haurren energia hornidura. Dieta orekatuaren irizpideen arabera, haurrek jasotzen dituzten kalorien %30 gantzetatik etorri behar dira.
|
|
2004
|
|
|
Azterketa hori egiteko, Espainiako ikertzaileek Malagako Arbela herriko 538 etxeetako sukaldeak esperimentazio laborategi bihurtu zituzten. Sukaldean
|
erabilitako
olioaren laginak hartu eta laginen polimero polarren mailak neurtu zituzten. Datuak aztertu ondoren, egiaztatu zen olioa gehien erabiltzen zen familietan jende gehiago zegoela arteria presio handia izateko, olioak maizago aldatzen zituztenak baino.
|
|
|
Hala ere, kultura praktika berriak, tratamenduak edo lanak baimendu ahal izango ditu, nekazaritza teknikaren aurrerapena izanik, olioaren eta sortutako olioaren kalitateari kalterik egiten ez diotela egiaztatzeko. Haren erregelamenduak ezartzen du bilketa ahalik eta arreta handienarekin egingo dela, eta zuhaitzetik zuzenean bildutako oliba osasuntsua besterik ez dela
|
erabiliko
olio babestuak egiteko, DOren olio bereizgarriak lortzeko behar den heldutasun mailarekin. Ez da gai izango osasuntsu ez dagoen fruitua, eta bildu aurretik lurrera eroritakoa," soleoko oliba" izenekoa.
|
|
2006
|
|
|
Ekintza honek eragina izan zuen Iberiar Penintsularen zatirik handienean. Hala ere, Hispania iparraldeko tribuak, hegoaldeko herriak eta lusitaniarrak tributan bizitzen segitu zuten mendietan, trukeak egiten zituztela, garagardoa edanez ardoaren ordez, gurina
|
erabiliz
olioaren ordez eta ezkurrak janez. Hala ere, Estrabonek bazekien mendiko tribuek elkartrukeak egiten zituztela haien lurraldeen pobretasunagatik eta ez benetan nahi zutelako.
|
|
|
Tortilla frantsesak olio asko xurga dezake eta, ondorioz, kalorikoa izan daiteke. Tortilla frantsesa egiteko
|
erabilitako
olio kantitatea erabakigarria izango da azken platereko koipe eta kaloria kopuruan, baita digestioan ere. Prestakin horren testura harroa dela eta, kozinatzean gehitzen den olio guztia edo gehiena xurgatzen du.
|
|
|
Arrautzak, esneki osoak eta fruitu lehorrak proteina ugariko elikagaiak dira, baita gantz iturri interesgarria ere. Elikagai horiek ematen dituzten kaloriez gain, bai gozatzean bai kozinatzean
|
erabilitako
olio eta koipe kantitatea ere erabakigarriak izango dira dietaren balio energetiko osoan. Beste dieta batzuek adina kaloria edo gehiago Dieta begetarianoan, beste edozein dietan bezala, organismoak behar adina elikagai kontsumitzea da garrantzizkoena.
|
|
2007
|
|
|
biodiesel hutsa (B100 izenekoa, hots, %100 biodiesel dena) zein gasolioz nahasita (proportzioen arabera, %10, %15 edo %20, B10, B15 edo B20 derizte), erregaiei buruzko Espainiako legeriak baimentzen duen bezala.Hainbat faktorek eraginik, energi iturri berriztagarriak bilatzea geroz eta premiazkoagoa da.Berotze globalak, petrolioaren garestitzeak, Kioto eta beste hainbat protokolok eta erregai fosilen agorpenak bultzatzen dituzte herrialdeak energi iturri berriztagarriak sustatzera eta horrelakoak indarrean sartzeko epeak finkatzera.Legeriak xedatua duenez, garraio eta kalefakziorako biodieselaren europar merkatuak 2010.erako urteko 10.000 milioi litrotara iritsi behar du.Halaz ere, Europar Batasunak berak emaniko datuen arabera, egungo ekoizpen gaitasuna urteko 2.400 milioi litrora baizik ez da iristen.Espainian, Energia Berriztagarrien Ekoizleen Elkarteak bildutako datuek erakusten dutenez, bioerregaien ekoizpena 2006 urtean 445.577 tonatakoa izan zelarik, horien %28 (124.577 TM) baizik ez zen izan biodiesela.Bioerregaien salmentak, aitzitik, ekoizpena baino dezente mantsoago ugaldu ziren 2006an: ...tatik ekoizten da.Landarezko olio birjina hazitik erauzten da, hazi irina ganaduarentzako pentsuak moldatzeko utzita.Olioa findu egiten da, ekoizpen prozesuan sartu aurretik.Hirurehun motatako landare oleaginoso trata badaitezke ere bioerregai hau ekoizteko erabiliena koltza da, landare honek hektarea bakoitzeko olio etekin handiena ematen baitu; ondotik soja, ekilorea eta palma datozkio.Dena den,
|
erabilitako
olioa ere balia daiteke horretarako: oso lehengai merkea da eta gainera, bestela hondakin izango litzatekeen hori birziklatzeko aukera ematen du olio mota honek.Espainian biodiesela ekoizteko baliatuenak diren lehengaiak dira frijitzeko erabilitako olioak eta ekilore olioa.Orain, koltza olioarekin eta Brassica carinata (Etiopiako mostaza" deritzon) landarearekin ari dira frogak egiten.
|
|
|
aurreko urtekoaren aldean %19 baino ez zen areagotu, 241.849 tonetara iritsiz; hauen %21 inguru (62.909 TM) biodiesela zen.Energi terminoetan adierazteko, Espainiako findegietatik ekarritako biodieselaren salmentak, Espainian 2006 urtean kontsumitu zen automoziorako gasolio guztiaren merkatuaren %0, 23ra bakarrik iritsi ziren; merkatu horretan, izan ere, 24 milioi tep (petrolio tona baliokide) saldu ziren.Espainian biodiesela 12 lantegik ekoizten dute orain eta beste hamarka batzuk proiektuan daude, eraikitzear, baina martxan dauden 8.500 gasolindegietatik 200etan soilik (horietako 125, Katalunian) eskaintzen da biodiesela; Alemania eta Austrian, ordea, horrelako erregaia 1.800 gasolindegitan merkaturatzen da.Landarezko lehengaiakBiodiesela landarezko olio birjinatik eta birziklatuetatik ekoizten da.Landarezko olio birjina hazitik erauzten da, hazi irina ganaduarentzako pentsuak moldatzeko utzita.Olioa findu egiten da, ekoizpen prozesuan sartu aurretik.Hirurehun motatako landare oleaginoso trata badaitezke ere bioerregai hau ekoizteko erabiliena koltza da, landare honek hektarea bakoitzeko olio etekin handiena ematen baitu; ondotik soja, ekilorea eta palma datozkio.Dena den, erabilitako olioa ere balia daiteke horretarako: oso lehengai merkea da eta gainera, bestela hondakin izango litzatekeen hori birziklatzeko aukera ematen du olio mota honek.Espainian biodiesela ekoizteko baliatuenak diren lehengaiak dira frijitzeko
|
erabilitako
olioak eta ekilore olioa.Orain, koltza olioarekin eta Brassica carinata (Etiopiako mostaza" deritzon) landarearekin ari dira frogak egiten.
|
|
|
Mendebaldeak landarezko olio garbien aldeko apustua egin du baina sukaldean
|
erabilitako
olioa eta animali koipeak dira Txinan biodiesela moldatzeko lehengai nagusietako bi.
|
|
|
Espainian
|
erabilitako
olioen ekoizpena urteko 750.000 tona ingurukoa da, 2004 urteko datuen arabera.
|
|
|
Erregaiak arautzeko markoari buruzko txostenak frijitzeko olioa birziklatu eta biodiesel bihurtzea proposatzen duen arren, gai hori biltzeak arazoak sortarazten ditu, Hondakinei buruzko 10/ 98 Legeak
|
erabilitako
olioa isurtzea debekatzen badu ere.
|
|
|
Euskal Herrian, 2003az geroztik egiten da biodiesela Arabako Bionor enpresan, eta baita Accionak Nafarroan duen fabrikan ere. Lehenengoak,
|
erabilitako
olioetatik abiatuta, urtean 30.000 m 3 biodiesel egiteko gaitasuna du; bigarrenak, aldiz, olio gordinak erabiltzen ditu, propio horretarako ekoitziak, eta urtean 35.000 tona egin ditzake.
|
|
|
Bigarren kasuan, sukaldean
|
erabilitako
olioak biltzen dira. Hasiera batean, olio horietatik abiatuta, ez zen olio gordinekin adinako kalitatea lortzen azken produktuan.
|
|
|
Hasiera batean, olio horietatik abiatuta, ez zen olio gordinekin adinako kalitatea lortzen azken produktuan. Baina, hainbat ikerketa eta berrikuntzari esker, lortu dute
|
erabilitako
olioekin ere gordinekin bezain kalitate oneko biodiesela egitea.
|
|
|
Saltsa arina lortzeko, etxean prestatu behar da, osagai eta kantitate egokiekin. Izan ere, sukalde tradizionalean erabiltzen diren saltsetako asko aldatu egin daitezke kaloriak gutxitzeko, eta, besteak beste,
|
erabilitako
olio edo koipe kopurua murriztu daiteke, eta espeziak edo belar aromatikoak erabil daitezke zaporea handitzeko. Ongailu tradizionalaren alternatibak Oliba olioz, ozpinez eta gatzez osatutako entsalada ongailu tradizionalaz gain, hamaikatxo saltsa proposatzen dira ondoren, entsaladak goxoagoak izan daitezen.
|
|
2008
|
|
|
Beste aldetik, animalia edo landare materia organikoak (biomasak) aukera anitzeko energia dauka: hartzigailua hondakin organikoak biogas eta nekazaritzarako ongarri bihurtzen dituen edukiontzia da; sukaldean
|
erabilitako
olioa ibilgailuentzako erregai bihur daiteke; areago, oliba hezurrek, almendra oskolek, zurgintza eta basoetako garbikuntzetatik geratzen diren txirbilek edota abeltzaintza eta nekazaritzako hondakinek ere egungo etxeko kalefakzioetako galdarak elikatzeko balio dute.
|
|
|
Hori jakinda, erregai fosilak ordezkatzeko bideak bilatzen ari dira. Hainbat produktu erabiltzen dituzte horretarako, eta besteak beste,
|
erabilitako
olioa eta gurpilen pneumatikoak erretzeari hasi zaizkio etekina ateratzen.
|
|
|
Hala ere, teknika hobeak eta garbiagoak aplika litezke: Kanadako ikertzaile batzuek proposatu dute bakterioak
|
erabiltzea
olio likatsua metano bilakatzeko.
|
|
|
Elikagaiei buruzko nahitaezko irizpide hauek dira, besteak beste: oliba olioa
|
erabiltzea
olioa ontzeko, fruta eta barazkien eskaintza ona, produktu integralen bat (ogia edo pasta) eta ardoa edo garagardoa kopaz dosifikatzeko aukera. Oraingoz Granollersen bakarrik egindako esperientzia pilotua den arren, esperientzia Kataluniako gainerako udalerrietara zabaldu nahi da.
|
|
|
BECen hasi da gaur GEO2 azoka, ingurumenaren eta birziklatzearen gainekoa. Mondragon Unibertsitateak etxean
|
erabilitako
olioa birziklatzeko sistema berritzailea aurkeztuko du. Bi urte dira Arrasaten birziklatze sistema hori erabiltzen dela.
|
|
|
Erabiltzaileek beren etxeetan olio ontziak dituzte, betez doazenak, eta behin beteta daudenean, edukiontzira eramaten dituzte. Bertan
|
erabilitako
olioa duen ontzia utzi eta biradera arrunt bati eraginez ontzi garbi bat eramaten dute.
|
|
|
Behin edukiontziko biltegia betetzen denean (174 litroko edukiera), enpresa biltzailea
|
erabilitako
olioa duten ontziak jasotzeaz arduratzen da, eta ondoren bioerregai bihurtzeko tratatzeaz, horrela, makina bat alorretan erabiltzeko. Bioerregaien produktoreak landare olio litro bakoitzeko gutxi gorabehera litro bat bioerregai ateratzeko gai dira.
|
|
2009
|
|
|
Zerbitzu horrek, ordea, zenbait muga ditu. Izan ere, ordutegi mugatu batean eta kokaleku jakin batera eraman behar izaten dira
|
erabilitako
olioarekin betetako potoak. Zerbitzuak erraztasun gutxi ematen ditu, eta emaitzak horren adierazgarri dira.
|
|
|
Zerbitzuak erraztasun gutxi ematen ditu, eta emaitzak horren adierazgarri dira. Oraindik ere
|
erabilitako
olio gehiena harraskatik behera botatzen da, eta oso gutxi bildu eta aprobetxatzen da benetan.
|
|
|
Arazo horri irtenbidea aurkitu nahian, Mondragon Unibertsitateak etxean
|
erabilitako
olioa birziklatzeko sistema berritzaile eta eroso bat garatu zuen. Zabor organikoa, papera eta kartoia nahiz plastikoa biltzen dituzten kontainerren ondoan, berde koloreko kontainer berriak jarri zituzten.
|
|
|
Soilik Arrasaten, urtean 5.000 litro jasotzetik 25.000 litro jasotzera igaro dira. Gero eta gehiago dira
|
erabilitako
olioa kontainer berdeetara eramaten dutenak. Adituen arabera, herritarren artean harrera oso ona izan dute kontainer horiek.
|
|
|
adin handiko andreek txakurrari lagun egiten zioten (bai, txikia, bestela zakurra),, little darling? Lou Lou?, edo bestela, neska hispano kontratatu batek paseatuko zuen; lau solairuko etxeak ziren gehienak, adreiluzkoak, elkarri itsatsita; behekoan denda ugari eta jarduera guztietakoak kokatzen ziren, eta tarteka, jatetxe etniko degradatu/ amerikanizatuak edo kafetegi korrienteak, salami, arrautza, kafe eta milatan
|
erabilitako
olio usainekoak.
|
|
|
Gainera, olio horiek gantz azido luriko, miristiko eta palmitiko ugari dutenez, ez dira hain osasungarriak maiz jateko, haragi produktuen gantz aseak baino. Horregatik, komeni da produktuen etiketari erreparatzea eta
|
erabilitako
olioa oliba olioa, ekilore olioa, arto olioa edo soja olioa dela zehazten dutenak aukeratzea. Eta osagaien artean “partzialki hidrogenatua” hitza ez dutenak.
|
|
|
Berokuntzarako eta erregaietarako balio du. Sukaldean
|
erabilitako
olioa autoentzako erregai bihurtzen da; oliba hezurrak eta almendra azalak berogailuak erretzeko erabiltzen dira (Madrilen 1.500 sistema inguru daude, oliba zukuekin). Biomasa berogailuen eta gasolio edo gas berogailuen arteko alde nagusia da hondakinek biltegiratzeko siloa behar dutela erregaiz hornitzeko eta errautsak kentzeko.
|
|
2010
|
|
|
Sandwicharen ogia txigortzeko, gurinez igurtzi beharrean,
|
erabili
olio espraia.
|
|
|
Frijitzeko
|
erabilitako
olioaren aldaketa 203
|
|
|
|
Erabilitako
olioa azkar hozteko sistema: horrela olioaren bizitza erabilgarria luzatzen da.
|
|
|
Behin frijitze prozesua bukatuta, beharrezkoa bada, olio berria gehitu behar da (jakiak xurgatzen duenez, olio kantitatea murrizten da). Halaber,
|
erabilitako
olioaren kalitate maila arreta handiz aztertu behar da: gaizki baldin badago, baztertzen da; ondo baldin badago, berriz, iragazten da, eroritako jaki zatiak kentzen dira eta berriro erabil daiteke (nahiz eta oso gomendagarria ez izan).
|
|
|
10.4 FRIJITZEKO
|
ERABILITAKO
OLIOAREN ALDAKETA
|
|
|
Nolanahi ere, kontsumitzaileen kontzientziazioa funtsezkoa da.
|
Erabilitako
olioa birziklatzera eramateaz gain, erakundeetako arduradunei eska dakieke bilketa sistemaren bat ezar dezatela, hala nola Espainiako beste herri batzuetakoak, edo erabiltzen den sistema hobe dezatela. Beste aukera bat herritarren ekimenak babestea da, hala nola Zaragozako FABZ auzo elkartearena.
|
|
|
Zertarako balio du olio erabilia birziklatzeak? Etxean
|
erabilitako
olioa harraskatik botatzeak eragin handia izan dezake ingurumenean. Espainian, hondakin horren bi heren estolderian amaitzen direla kalkulatzen da, eta hainbat kalte eragiten ditu:
|
|
|
Infernurik puntakoenak gustura baliatuko lukeen su geldoan frijituak. Behin eta birritan
|
erabilitako
olio ilunez gainezka zerbitzatuak. Denek lukete Galtzaileen Entziklopedia Unibertsalaren atalen batean agertzea.
|
|
2011
|
|
|
Fluidoetan, biskositatea jariakortasunaren alderantzizkoa da, hau da, gai batek zenbat eta biskositate handiagoa izan, orduan eta jariakortasun txikiagoa izango du. Horregatik, jariakortasunaren adibiderako erabili ditugun likidoak berriro
|
erabilita
olioak biskositate handia du, eta alkoholak, aldiz, oso txikia.
|
|
|
Koipeak eta olio ez babesleak Kartzinogenesia eragiten duten gantz azidoen artean azido linoleikoa dago (omega serieko gantz azido poliinsaturatua), eta arto eta ekilore olioetan aurki daiteke. Horrek ez du esan nahi olio horien kontsumo neurritsua kaltegarria denik; aitzitik, ez dira izango etxean lehentasunez kontsumitzeko edo soilik
|
erabiltzeko
olioak, eta oliba olioarekin konbinatuko dira, hori izango baita lehen aukerako olioa. Animalien gantz saturatuak ere sustatzaile dira, ikerketek diotenez.
|
|
|
Gatza edo espezieak erabiliz gero eskua sartu behar ez den poteak erabili behar dira. Frijitzeko, gainerakoetatik bereizitako tresnak erabili behar dira, eta
|
erabilitako
olioak ere haientzat berariazkoa izan behar du. Prestatutako plater batean osagai alergenoren bat aurkitzen bada, ez da atera behar, ikusgai ez dauden hondarrak gera baitaitezke.
|
|
|
hau ezagutzen dugu guztiek. Orobat ari da ere olioa, olio garbia, jateko
|
darabilgun
olio hura. Baina, behar zaio eman hari naphtaline deitu zer batetarik:
|
|
2012
|
|
|
Oliba olio birjinak soilik izaten ditu oliben zapore, usain eta bitamina guzti guztiak, prozedura mekanikoak baino ez baitituzte
|
erabiltzen
olio hori lortzeko, edo beste bitarteko fisiko batzuk, olioari inolako aldaketarik eragiten ez diotenak (tratamendu bakarra garbitzea, dekantatzea, zentrifugatzea eta iragaztea izaten da).
|
|
|
Sukaldean
|
erabilitako
olioa
|
|
|
679/ 2006 Errege Dekretua, ekainaren 2koa,
|
erabilitako
olio industrialen kudeaketa arautzen duena.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan
|
erabilitako
olioaren kudeaketa arautzen du (EHAA 199 zk., 98).
|
|
|
Bestalde, aperitibo horren ekarpen nutrizional osasungarria baldintzatu eta desitxuratu egiten da zera eginez gero: olio gehiegi erabili zartaginean salteatzeko, gurina
|
erabili
olioaren ordez zapore handiagoa lortzeko, behar baino gatz gehiago bota edo kontrapuntu gozoa emateko azukrea edo eztia erantsi.
|
|
|
Horien artean, hauek nabarmentzen dira:
|
Erabili
olio berria eta kendu erre den olioa. Olioak ke zuri bat askatzen duelako jakingo dugu.
|
|
|
Ondo lehortu elikagaiak frijitu aurretik, ura 100 ºC tan lurruntzen baita eta koipea disoziatzen baitu. Ez
|
erabili
olio erabilia likatsu bihurtu delako, elikagaiak gehiago inpregnatuko dituelako eta gantzatsuagoak eta indigestioagoak egingo dituelako. Lehortu janari frijituak paper lehorgarrian.
|
|
|
Lehen, sukaldean
|
erabilitako
olio bilketa, puntu berde mugikorraren bitartez egiten zen. Orain, poto eta makinen bidez egiten da, eta sistema aldaketak izan du eraginik, izan ere, batutako olio kopuruak nabarmen egin du gora; zehazki, boskoiztu egin da.
|
|
|
Saltokietan jasotzeko sistema berriarekin aldiz, joan den ekainean 520 litro bildu ziren. UZZ ko kideek gogorarazten dutenez ordea," oraindik asko dugu hobetzeko, kopuru honekin,
|
erabilitako
olioaren laurdena ariko bait ginateke jasotzen. Alegia, sortzen dugunaren beste 3/ 4 oraindik estoldetara doala". Gogoan izan, etxean erabilitako olioa, San Markoko kamioian eta Pikaolako garbigunean biltzeaz gain, hiru larrialdi guneetan eta saltoki hauetan ere jasotzen dute: Alkartasuna kooperatiba, Imanol Txapartegi harategia, Aliprox supermerkatua, Alkorta Autozerbitzuak, Artzabal supermerkatua, Esnaola Echave, Otar Goxo, Txalaka fruta denda eta Eiza denda. Guztira beraz, udalerriko 14 guneetan burutzen da etxeko olio erabiliaren bilketa. Ondoko irudian, joan den uztailaren 13an, Irrien Lagunek sukaldeko olioa birziklatzeko herritarrei luzatu zieten gonbita.
|
|
|
UZZ ko kideek gogorarazten dutenez ordea," oraindik asko dugu hobetzeko, kopuru honekin, erabilitako olioaren laurdena ariko bait ginateke jasotzen. Alegia, sortzen dugunaren beste 3/ 4 oraindik estoldetara doala". Gogoan izan, etxean
|
erabilitako
olioa, San Markoko kamioian eta Pikaolako garbigunean biltzeaz gain, hiru larrialdi guneetan eta saltoki hauetan ere jasotzen dute: Alkartasuna kooperatiba, Imanol Txapartegi harategia, Aliprox supermerkatua, Alkorta Autozerbitzuak, Artzabal supermerkatua, Esnaola Echave, Otar Goxo, Txalaka fruta denda eta Eiza denda. Guztira beraz, udalerriko 14 guneetan burutzen da etxeko olio erabiliaren bil...
|
|
2013
|
|
|
Izan ere, ez da nahikoa gluten gabeko elikagaiak erabiltzea. Aurretik jan glutenduna egiteko
|
erabilitako
olioa gluten gabekoa egiterakoan erabiltzeak, adibidez, janaria kutsa dezake. Proiektuak ez du izan espero izandako harrera, eta oraindik gutxi dira atxikitako negozioak.
|
|
|
Erruz laudatu ziren biodieselaren ezaugarriak, ingurumenari lotutakoak bereziki: lehengai berriztagarrietatik ekoizten zela,
|
erabilitako
olioa berrerabiltzeko ere balio zuela, negutegi efektua eragiten duten gas gutxiago isurtzen zituela. Petrolioaren alternatiba zela ere esan zen.
|
|
|
Oraingoz, ordea, ekonomikoki ez dira hain bideragarriak bigarren belaunaldiko horiek. Animalietatik eratorritako gantzarekin eta frijitzeko
|
erabilitako
olioarekin ere egin daiteke biodiesela. «Euskal Herrian, batez beste, hogei litro olio kontsumitzen ditu bakoitzak, eta horren %10 da hondakina.
|
|
|
Elikadura gantzak eta automobilgintzan
|
erabilitako
olioak
|
|
|
Guztia ahalik eta gehien berrerabiltzen dute: zerriek zabor organikoa jaten dute eta gainerakoarekin konposta egiten dute, kalean duten komuneko hondakinekin lurra ongarritzen dute, eta
|
erabilitako
olioa garbitu eta autoentzako erabiltzen dute (hauek ere guztienak dira). Gainerakoa, gauza bakoitzari dagokion edukiontzian botatzen dute, birziklatzeko.
|
|
|
Ondoren, etxeko atarira atera dira ontziak, egun bakoitzean hondakin mota jakin bat. Beira, sukaldean
|
erabilitako
olioa eta arropa zaharrak gaur egun dauden ontzietara eraman dira, orain arte bezalaxe. Altzari eta bestelako tresnen bilketa sistema ere mantendu egingo dute.
|
|
2014
|
|
|
EH Bildu, bere aldetik, zerbitzuen azpikontratazioaren aurka agertu zen berriz ere eta atez ateko zabor bilketaren alde, eta adierazi zuen gertutik zainduko duela “bere taldeak egin eta kontratuaren baldintzetan jaso diren iradokizunak betetzen direla”. Azkenik, PSE EEk proposamena babestu zuen, kontratuan bere zenbait ekarpen sartu direlako, hala nola, erraz
|
erabiltzeko
olioaren eta plastikoen edukiontziak. Argazkian, hainbat edukiontzi Algortan/ cc by Getxoko EH Bildu.
|
|
2015
|
|
|
Esango banizu zure ume bat daukadala erraietan, esango zenidake hitz totela bada ez dela zurea. Eta abandonatu egingo ninduzun,
|
erabilitako
olioarekin egiten duzun bezala, harraskako hustubidetik behera botaz. Ni eta nire zilborrari lotutako enbrioia.
|
|
2016
|
|
|
|
Erabilitako
olioak
|
|
|
Olio mineral edo sintetiko guztiak dira, industrialak zein lubrikaziokoak, jatorriz aurreikusitako erabilerarako balio izateari utzi diotenak. Multzo honetan sartzen dira errekuntza motorrek
|
erabilitako
olioak eta abiadura kaxen olioak, lubrifikazio olioak, turbinentzako olioak eta olio hidraulikoak.
|
|
|
Galdera horri erantzuteko, kontuan hartu behar dira hainbat ohar:
|
erabilitako
olio mota edo frijitzen diren elikagaiak. Baina garrantzitsua da jakitea:
|
|
|
Frijitzea ahalik eta seguruena izan dadin eta arazorik izan ez dadin, zenbait gomendio hartu behar dira kontuan: Ez nahastu
|
erabilitako
olioa eta olio mota desberdinak. Izan ere, hainbat ke puntu dituzte, eta, beraz, nahasi egiten badira, batek besteak erre ditzake eta toxikoak izan daitezkeen substantziak sor ditzake.
|
|
|
Nahiz eta 60 ºc inguruko tenperaturan mikroorganismoak hiltzen ari diren, kontuan izan behar da higienizazio hori ez dela tenperaturaren araberakoa bakarrik, berotze denboraren araberakoa ere bada. Ez nahastu olioak, eta, are gutxiago,
|
erabili
olio berria erabilitako batera. Ez berrerabili olioa kolore ilunarekin, usain desatsegin eta likatsuarekin.
|
|
2017
|
|
|
Formulazioan aldaketatxo batzuk eginez gero, batez ere
|
erabilitako
olio mota eta kopuruetan, gisa horretako gorabeherak sor daitezke kcal-etan.
|
|
2018
|
|
|
Beste edozein hondakin, jarduera sanitarioetan karakteristikoa izan edo ez, hala nola erradiologian erabilitako likido errebelatzaileak eta finkatzaileak, anatomia patologikoan erabilitako formola, alkoholak eta xilenoak, erabiltzen ez diren transformadoreak, instalazioen mantentze lanetan eta abarretan
|
erabilitako
olioak, eta, oro har, laborategiko produktuen hondakinak eta haien ontziak. Atal honetako hondakin mota bakoitzarekin, dagokion araudi sektorialean hondakin sortzaileei ezarritako betebeharrak bete behar dira.
|
|
2021
|
|
|
Patata gordin izoztuen kasuan, A sailkapena dutenak, presio eltze batean egostea gomendatzen da.
|
Erabilitako
olioen gantz azidoen arabera, frijituak B edo C-ra pasa daitezke. Atzeko gatza gehitzeak ere eragina izan dezake sailkapenean, baina hori ezin da aurreikusi erosteko unean.
|
|
2022
|
|
|
Munduko Osasun Erakundeak (OME) dieta nordikoa gomendatzen du, dieta mediterraneoaren antzeko ezaugarri osasungarriak dituelako. Hala ere, eta antzekoak izan arren, erregimen horiek desberdinak dira
|
erabilitako
olioaren arabera. Nordiko dietak koltza olioa Mediterraneoan, berriz, oliba olioa da nagusi.
|
|
|
Frijitu Beste puntu kritiko bat, tamainaz gain, patata nola prestatzen dugun da.
|
Erabilitako
olio motaren arabera, frijitu ondoren ondo xukatzen badugu… Baina, zalantzarik gabe, ondo egindako frijitze bat gaizki egiten denean baino kaloria gutxiago ditu. Energia dentsitate handiko elikagaia?
|
|
|
Zaborrei dagokienez, orain arte gaika biltzen den zaborraz gain, Madrilek bestelako hondakin batzuk ere bereizita biltzera behartuko ditu udalak: arropa, etxeko hondakin arriskutsuak, sukaldean
|
erabilitako
olioa... Era berean, zabor organikoa bereizita biltzeko modua jarri dute udalek, 2024tik aurrera.
|
|
2023
|
|
|
Gatz puntuan jarri, eduki dezaketen olio iragazki batean xukatu eta gorde. Ondoren, ogiak luzetara ireki, eta piperrak salteatzean
|
erabilitako
olio txorrotadatxo bat gehitu. Jarri tomatea xerra mehetan ebakita eta gainean letxuga orri ezberdinak, izokin ketu pixka bat eta, azkenik, tipula, piper eta baratxuri salteatuak.
|