|
2008
|
|
|
Elkarte hauen lehenengo osagai bikoitza ezin da oro har beregain
|
erabili
eta (20) ko galderei erantzuteko unean, tandem elkartea egiteko aukera dugu (21) baina oso aldakorra da lehenengo osagai bikoitza soilik erabilita lortzen denaren gramatikaltasuna (22).
|
|
|
Hizkuntz mailei dagokienez ere, ereduzko erabilerak egiten ditugu: ohikoena da familiartean eta lagunartean hizkuntza zaindu gabea
|
erabiltzea
eta Administrazioarekin harremanak izateko, edo esparru berezitu bateko hitzaldia emateko hizkuntza zaindua erabiltzea. Hain zuzen ere, ereduzkotasun horrek eskura jartzen digu aldaera funtzionalez aritzea.
|
|
|
Kasu honetan datuak bi multzotan bildu ordez hirutan bildu dira: herriko forma baino ez denean jaso, forma jasoa baino ez
|
darabiltenean
eta biak eman dituztenean.
|
|
|
Herri euskaldunetan bertako hizkera
|
erabili
eta indartu behar da herri barruko ahozko jardunetan: Haur Hezkuntzan, Udalean eta herritarrekin hartu eman zuzena duten gainerako administrazio esparruetan, herri barruko irrati eta telebista saioetan, Elizan, batzar eta hitzaldietan, eta, jakina, lagunartean eta familian.
|
|
|
Adineko guztiek erabiltzen dituzten deana>, dudana?, tzioen>, zioten?, tziuen, ziguten?, zaittea>, zaitez?, zoatza>, zoaz? adizkiak ez dituzte gazteek
|
erabiltzen
eta ezta 50 urte inguruko hiztunek ere. Hauen ordez detena, > tzien, > tziun, > zaiz> eta zoatz bezalako adizkiak erabiltzen dituzte bai gazteek eta baita helduek ere.
|
|
|
Batzuetan ez ditugu Iparraldeko hitzak erabiltzen, bost, > beste, > ostegun, > arrasti, > amama> eta aitata> eta iga > ran> erraiten dugu eta beste orduz bai, hitzeman, >. gaz telaniazko azentu tonikoaren antzekoa
|
darabilgu
eta fonetikan, hitz askotan, denetan ez,, u?, ü> bilakatu. Horiek ezin ditugu aldatu, baina azken urteotan mintzatuan atze ra edo gibel eman badugu, aurrera egin dugu idatzian.
|
|
|
Hasiera hasieratik jokatuko dut euskalkia
|
erabiltzearen
eta irakastearen alde. Beti ere jakinik, euskara batuaren ondoan jartzen den bizkaierak arazoak sortuko dituela.
|
|
|
zuka pixka bat erabil tzen dute, hikakoa gutxi dakike eta nokakoa guttiago. Batzuek etxean ikas dezakete, zeren eta ahizpak daudenean, ahizpak beren etxean noka mintzatzen direla leku ba tzuetan oraindik, baina gero, familia batean denak anaiak baldin badira, orduan noka ez dute entzuten eta neskekin ez dute
|
erabiltzen
eta eskolan ikastea oso zaila da.
|
|
|
Lan ugari egin da, argitara eman dira eta banatu ere bai, baina, ziurrenik ez dira behar bezain ezagun,
|
erabili
eta eragingarri.
|
|
|
Euskal literaturaren kasuan zilegitasun literarioa eta unibertsaltasuna helburu dituen idazle hasi berriak beti izan ditu bi aukera garbi. Bata, euskarari uko egitea, Unamunok modu sonatuan egin zuenez, ez baitago euskara
|
darabilen
eta unibertsaltasuna bana dezakeen hiriburu literario nahikoa desnazionalizaturik Euskal Herrian, are okerrago, ez baita egon luzaz ezta zilegitasun nazionalik behinik behin eman zezakeen hiribururik. Bigarren aukera:
|
|
|
Zeuren, > zeuen.> Bigarren forma behin
|
darabil
eta lehena, zeurzaharraren gainean eraikia, birritan. Gaur ere oraindino bizkaierarik sartaldeenekoan zeuron> hurbila indarrean da (Orozko, Zeberio eta Nerbioi aldean gutxienez).
|
|
|
Determinatzaile kategorian gutxieneta ageri da, eta sarriago izen zenbakaitze bati laguntzen (denpora, > deskansu) (a). Toki denbora kasuko izenaz behin
|
darabil
eta berean an> atzizkiaz markaturik, ez tan> mugagabe ohikoaz (b):
|
|
|
Bien arteko harremanak guztiz polemikoak izan ziren« plagio» arazo batengatik. Aipatu dugun artikulu berean, Lhande-k ausiki bat botatu zion Beratarrari, baizik eta Shanti> Andia> eleberrian
|
erabili
eta itzuli zuela L. Emigration> basque> (1910) saiakeran berak idatzi zuen zati bat. Barojak ihardetsi zion doinu
|
|
|
Haren drolekeriak eta gertaera bitxiak ere atse gingarriak dira eta grazia du kontatzerakoan. Ortografia zaharra
|
darabil
eta
|
|
|
Irakasleek euskara, ona?
|
erabil
eta euskara, ondo, irakats dezaten, hasierako eta etengabeko prestakuntzan ahalegin are handiagoak egin behar dira.
|
|
|
Ideiak, iritziak, bizipenak eta sentimenduak trukatzean eta errealitatearen adierazpena eraikitzean, ahozko hizkuntza jariokortasunez, sormenez eta eraginkortasunez
|
erabiltzea
eta ahozko komunikazioaz gozatzea, identitatea egituratzeko, pertsonen arteko komunikazio ona lortzeko, ezagutza eskuratzeko aukera izateko eta parte hartzen duen gizartearen kultura partekatzeko.
|
|
|
Aurreko lerroaldeetan garbi ikusten dugu erregistro aniztasuna landu behar dela, betiere ikasleak bere hizketa egokiro moldatu dezan komunikazio egoerak eskatzen dituen ezaugarrien arabera. Auzia da, izan ere, zer nolako euskara
|
erabili
eta irakatsi erregistro formalekoak ez diren egoera eta diskurtsoak lantzeko.
|
|
|
Gogoan hartu behar dugu, orobat, hemen ari garela batez ere irakasleek, profesionalek eta ikasleen aurrean jarduten duten gainerako kideek
|
erabili
eta bultzatu beharreko ereduez. Azken batean, beraiek dira ikasleen lehen erreferentea.
|
|
2010
|
|
|
Agirreren obra nagusia, aztertuko dugun Eracusaldiac, sermoi eredu> izateko idatzi zen; bestela esanik, Eracusaldi aleak nonnahi erreproduzitzeko modeloak dira. Sermoi soil baino gehiago lirateke, beraz, artxisermoiak edo eredu modulagarriak, tokian tokian egokitzeko eta
|
erabiltzeko
eta orduko predikazio beharrari (Trentoko Kontzilioaren kontsignak eta Ilustrazioaren ideologia berriaren mamuari) erantzuteko asmoz, beste apaizen predikazio lanen lagungarri taiutuak (cf. obraren eskaintza Esqueintzen diezte Apaiz Euscaldunai, eta abar). Kontu horiek oso inportanteak zaizkigu, sermoia bainoago, izan ere, genero> izango baikenuke aurrez aurre, eta, horrenbestez, garai batean instituzio batek homologaturik duen sermoi prototipo bat, erakundeak balidatua edo ontzat emana.
|
|
|
Itzuri egiten dio, esaterako, lehen pertsona erabiliz: esan> nahi> det>
|
darabil
eta ez horrekin> > dugu> esan> nahi. Eta zer egiten du saiheste horrekin?
|
|
|
Azpimarratzekoa da motibazioaren garrantzia. J.M. Sánchez Carrión. Txepetx, en arabera, jende helduengan, motibazioa beharrezkoa da euskara ezagutzeko,
|
erabiltzeko
eta haurrei transmititzeko (ikus Un futuro para nuestro pasado, 35). Haurren euskaltasunaren iturburua ere gurasoen motibazioa da.
|
|
|
Ikaslearen autoestimua indartzeko ere balio du, autokonfiantzarako? Eta jakina, baita hiztegia
|
erabiltzeko
eta aberasteko ere?.
|
|
2012
|
|
|
Teoria feministen moduan, teoria postkolonialek ere ozen aldarrikatuko dute hizkuntza ez dela edonoren eskura dagoen komunikazio tresna neutro eta demokratikoa, errealitatea bere horretan islatzen duen ispilu gardena. Aitzitik, elite boteredunak bere menpekoak kontrolatzeko eta bere boterea mantentzeko
|
erabili
eta manipulatzen duen bitartekoa da hizkuntza. Testuinguru postkolonialetako ikertzaileek erakutsi dutenez, kolonizatzaileak idazketaz eta itzulpenaz baliatu izan dira beren balio eta mundu ikuskerak kolonizatuei inposatzeko.
|
|
|
Della Storia e della Ragione d, ogni Poesia Francesco Saverio Quadrio italiarrak idatzi zuen, 1739 eta 1752 urteen artean. Bertan aurki daiteke Sarrionandiak bere amarrurako
|
erabili
eta aldatutako pasartea:
|
|
|
Izan ere, Louÿsek, scholarly translation? delakoen parodia egin zuen bere liburuan, iruzurra are sinesgarriago egiteko hainbat iturri literario eta bibliografiko
|
erabiliz
eta ikerketa historiko sakona egina zuela erakutsiz:
|
|
|
hauekin. Harrigarria badirudi ere, hiru poema guztiz desberdin sortu ditu elementu berberak eta are hitz berberak
|
erabiliz
eta hurrenkera ere errespetatuz. Hain zuzen ere, itzulpenaren sorkuntza ahalmen harrigarria erakutsi nahi izan du Sarrionandiak ziurrenik existitzen ez den sorburu testu baten hiru bertsio desberdin proposatuta.
|
|
|
Jon Miranderen epigraman Uztaritzeko apaiz bat da irrigarri gelditzen dena, Voltairerenean Jean Fréron izeneko filosofo bat, eta Demodokusenean, azkenik, kapadoziar bat. Itzultzaile edo birsortzaile bakoitzak, beraz, nahi zuen egoera deskribatzeko
|
erabili
eta berridatzi zuen aurreko poeta batek idatzitako testua, itzulpenak eskaintzen duen ahalmen sortzaileaz baliatuta.
|
|
|
Jakin badakigu esatariak, hobetua hura ere? enuntziatu parentetikoa ironikoki
|
darabilela
eta nahiz eta hitzez hitz hori esan, bere benetako ikuspegia, okertua hura ere, enuntziatutik gertuago dagoela; izan ere, jakina da Mitxelenari ez zaiola, hobetua?
|
|
|
Euskaraz, eta Mitxelenak bereziki? ni izenordaina ez du ia behin ere
|
erabiltzen
eta gainera, berariaz edo barkamena eskatzen digu ni batez hasi delako edo ni hori ezinbestean besterik ez darabilela azpimarratzen digu220.
|
|
|
E1 oinarrizko enuntziatua perpaus lokabeak (nagusiak soilik) osatzen duenean, Mitxelenak eta duen enuntziatu parentetikoak tartekatzeko nagusiki bi komak eta marrak
|
darabiltza
eta oso gutxitan jotzen du parentesietara. Baina zer gertatzen ote da E1 perpaus lokabeen forma izan ordez, perpaus konposatuena duenean?
|
|
|
–Hori? bigarren graduko erakusle izenordaina (nahiz erakusle determinatzailea) bereziki sare anaforikoa bideratzeko
|
darabil
eta modu kataforikoan adibide bakarren bat besterik ez dugu aurkitu. Joera hori jada
|
|
|
Adibideek erakus diezagukete, eta buruan duen enuntziatu parentetikoa hurrenkera horretan koka badezake bi enuntziatu ezberdin direlako egin dezakeela; izan ere, batetik, perpaus berean ez da zilegi baina eta eta ondoz ondo paratzea eta, bestetik, ez dugu uste koordinazio arrunt baten aurrean gaudenik, ez behintzat proposiziozko edukien arteko koordinazioaren aurrean. Komunikazio eginkizunaren atalean aztertuko duguna aurreratuz, diskurtso maila ezberdin bateko informazioa txertatzeko, gehitzeko edo emendatzeko
|
darabil
eta konektagailua; hau da, modalizazio mailako informazioa txertatzeko kasu horietan.
|
|
|
Baitaurrizkiarekin gertatzen zen bezala, dedukzioaren azalpena egiteko ere
|
badarabil
eta enklitikoa. Ez da E2 enuntziatu parentetikoa E1 oinarrizko enuntziatuaren zuzeneko azalpena edo arrazoia.
|
|
|
izendapenaren ordez,, super egitura?
|
darabil
eta honela definitzen du: –Super egitura testuari dagokion tasuna da, hau da, ez dagokie ideiei eta ideien arteko erlazioari (makro-egiturei), ezta ideien testuratze mekanismoei ere (mikroegitura)?.
|
|
2017
|
|
|
Euskarari dagokionez, Ipar Euskal Herrian, frantses legediak ez du deusetarako behartzen. Euskara ikasi,
|
erabili
eta transmititzeko gogoa izateko, beraz, behar sozialaren, plazeraren eta nortasun kolektiboaren kontzientziaren bidez piztu behar da. Sar hitzean aipatu dugun bezala, ezagutza, erabilera eta motibazioa elkar elikatzen duten hiru zutabe dira.
|
|
|
Sar hitzean aipatu dugun bezala, ezagutza, erabilera eta motibazioa elkar elikatzen duten hiru zutabe dira. Ikus ditzagun orain neurri konkretu batzuk norbanakoen motibazioa sustatzeko, euskara ikasi,
|
erabili
eta transmititu dezaten.
|
|
|
Eta INSEEk1 egin inkestaren arabera, lau urteren buruan Ipar Euskal Herriak 8.000 biztanle gehiago izanen ditu (aurreikuspen apalenaren arabera), 42.000 gehiago aurreikuspen gorenaren arabera. Horien artean kopuru handia Euskal Herritik kanpo hona bizitzera etorriko diren jendea direla aurreikusten denez, ezinbestekoa da jende horiek euskarara erakartzera, euskara ikasi,
|
erabili
eta transmititu dezaten. Eta hori lortu ahal izateko, baitezpadakoa da, lehen urrats gisa, hiztun kopurua nabarmen handitzea.
|
|
2019
|
|
|
Triple Questionaire liburuan (Euskaltzaindia, 1984). . Lan hau euskal atlasaren hasikintzat ere jo liteke?, Iñaki Caminok dioenez,, baina atlasa izateko galdetegi urria
|
zerabilen
eta galderen norabidea ere ez zen atlas baten ohiko estandarra, Europako orduko hizkuntza atlasak beste zerbait ziren? (2018:
|
|
|
Euskara komunikabideetan egotea ezinbestekoa da euskara
|
erabili
eta garatzeko eta, aldi berean, herritarren eskubide ukaezina da komunikabideen eskaintza berezko hizkuntzetan hartzen dela bermatzea; eskaintza hori herritarrek bizitokia duten autonomia erkidegotik har dezakete edo hizkuntza hori bera berezko eta ofiziala duen beste erkidego batetik. Nafarroan bizi direnei dagokienez, eskubide hori bermaturik gelditzen da Euskal Autonomia Erkidegoko telebistak egiten dituen emanaldiekin.
|
|
2021
|
|
|
43.7b Birformulatzaile horien guztien lexikalizazio maila ez da berdina:
|
erabilienak
eta tradizio zabalena dutenak (alegia, hau da, hots, erran nahi baita), guztiz finkatuta daude hiztegian esapide diskurtsibo gisa; gainerakoak ez daude hain finkatuta, sintaxi gorabeherek erakusten dutenez, eta horrek esan nahi du gramatikalizatzeeta lexikalizatze bidean daudela: Eta biloa tente omen zegoen bernako azalean, bere besoetan bezala; alegia, izuak hartuta balego bezala hura ere (Saizarbitoria); Haurrek beraiek ere sumatzen dute ipuina konplexua, aberatsa edo nahasia dela, hau da, mezu diferenteak gordetzen dituela, eta horregatik interesatzen zaie (Urkiza); Horrelaxe iristen gara Jainkoaren, hots, Sortzailearen, existentzia frogatzera (Kintana); Eta ondorioz, ez da bata bestearen kausa izaten ahal; erran nahi baita, ez duela batak ekoizten ahal bestea (Xarriton).
|
|
|
Adibide horietan ez da diskurtso markatzaile, menderagailu arrunta da, adizkian ageri den baitaurrizkiari lotua. Horrez gain, Hegoaldean berean ere —eta konkretuki Gipuzkoan— ez dirudi osoro zabaldua zegoenik eta nonahi erabiltzen zenik XVIII. mendearen hasieran; bada Otxoa Arin ordiziarrak (1713) ez
|
darabil
eta Juan Irazusta hernialdetarrak (1739) bai. Bizkaian XX. mende hasierako Etxeitaren testuetan aurkitu dugu.
|
|
|
Forma aldetik, eta DM honen historia kontuan hartzen baldin bada, ongi ikusten ahal da behin adizlagunak eta tzat destinatiboan eta prolatiboan ageri den atzizkiek osatzen dutela DM hau. Idazleen artean aldaera bat baino gehiago izan du, ohitura den bezala anitzek ez baitute tarteko ‘h’ hori
|
erabili
eta beste batzuek ‘ tzat’ horren ordez ‘ zat’ nahiago izan baitute: beintzat, behintzat, beinzat eta behinzat, ageri dira lekukoetan.
|
|
|
goraxeago eman dugun Mitxelenaren adibidean, Euskaraz mugagabeak ere aurrera daitezke dio lehenik; argi dago, beraz, zer den aurreratzen dena (edo duguna). Horregatik da errazago ondoren erakuslea
|
erabiltzea
eta argumentua isilpean uztea: aurreratze horrek...
|
|
|
Hona, batarekin nahiz bestearekin, tradiziotik bildutako adibide batzuk: ...e ondoan eskeko bat,[...] buruko txapela ere koipez beterik, erdi erdian leiho biribil bat zuela, bertatik ile pila bat ageri zitzaiola (Kirikiño); Bakarrik ezin eraman nezakeen gurutze bat soinean nuela atera ninduten Jerusalendik eta jaiki erori eta erdi arrastan nenbilela eraman ninduten Kalbarioko mendira (Mendiburu); Maiz meza entzun dut debozione gabe gogoa berzetan nuela, horra huna begiak
|
nerabiltzala
eta solasen nengoela (Etxeberri Ziburukoa); Huna beraz non naizen ifernuan, dio errabian dagoelarik (Duhalde); Xoriek ez dagite hazirik, uztarik. Eta badute zer jan, alfer daudelarik (Oxobi); Iruten ari nauzu, kiloa gerrian, ardura dudalarik nigarra begian (J.
|
|
|
Alde batetik, hizkuntz ariketan —hizketari, beraz giza jokabideari, dagokion zerbait bezala—, eta, bestetik, hiztunaren gaitasunaren (hizkuntzaren) deskribapena izan nahi duen gramatikari dagokion zer teoriko gisa. Lehen esanahiaz aritzeko, gure eguneroko hizketa jardueraz aritzeko alegia, hala ere, nahiago dugu esaldi hitza
|
erabili
eta perpaus hitza bigarren zentzurako gorde (hiztunaren gaitasunaz ari garelarik alegia). Horrela, gramatika perpausez arituko da eta ez esaldiez.
|
|
|
16.2.8c Erdia adierazteko bi joera nagusi daude: Hegoaldean artikulua eta plural marka erdi osagaiari eransten zaizkio, askotan t’
|
erabiliz
eta ren ordez (batuan eta osorik aukeratu da holakoetan). Iparraldean arrunta da orenak hitza erabiltzea, eta plural marka orduari ere eransten zaio (ez beti):
|
|
|
9 Bezain formaren Bergarako erabileraz honela dio Elexpuruk: " Jende askok ez du hitz hau
|
erabiltzen
eta larri ibiltzen da esaldi mota hau egiten: Bilbo ezta Donostia besteko politta etab. esaten dira ordez" (ikus OEH s. v. bezain).
|
|
2023
|
|
|
1590eko martxoan, Ivryko gudua Parisko atea iretzeko bidea abiatu zuen erregeak. Urtebeteko setioaren ondotik, nahiz eta erregearen armada Li gakoe nak baino ahulagoa izan kopuruan, arkabuzak
|
erabiliz
eta gosea eraginez, erre gea Parisa sartzeko aukera ikusten hasi zen.
|
|
|
Irakaskuntza euskaraz ematen bada ere, gaztelania lantzen da, baita ingelesa —era goiztiarrean— eta frantsesa ere —curriculumean integraturik edo hautazko irakasgai gisa— Guztietan, ahozko hizkuntzaren gaitasun komunikatiboa lortu nahi da, hots, erabilera funtzionala. Kontuan hartzen dugu, bestalde, curriculum hizkuntza horien ondoan badirela beste hizkuntza batzuk, familian
|
erabili
eta ikasleek bere dituztenak. Ikasgeletan gero eta gehiago dira bestelako hizkuntzak batzuk dituzten ikasleak:
|
|
|
Wallace Lambertek, Kanadako ereduak aztertuta, honako honetaz ohartarazi gaitu: " Murgilpen programetan, berez, eleaniztasuna ibilbide elebakarreko irakasgaien bidez garatzen da, hizkuntzak elkarrengandik isolatuta daude, ez dira elkarrekin
|
erabiltzen
eta ez dago hizkuntzen arteko transferentziarako irakaskuntza aktiborik". Lambertek dio, beraz, ez zaiela behar bezalako etekinik ateratzen ikasleek ezagutzen dituzten hizkuntzei.
|
|
|
Eta garrantzi handikoa da, halaber, eskolak bere gizarte ingurunearekin duen harremana lantzea, elkarren arteko ezagutza erraztuko duten ekimen, ekintza eta jardueretan lagunduz eta euskararen erabilera indartzeko elkarrekin lan eginez. Horretarako, jarduera komunitarioak egin daitezke, eta eguneroko erregistro ez formalean hizkuntza
|
erabiltzeko
eta orokortzeko espazioak sortu.
|
|
|
Haur zein gazteen hizkuntza ohituretan eragiteko, ezinbestekoa da Hezkuntza Arautuaren bidez bermatzen den hizkuntzaren ezagutza. Haurrek euskara
|
erabiltzeko
eta harekin gozatzeko, ordea, beste espazio batzuk izan ditzaten beharrezkoa da, ikasleak, euskaraz ikasteaz gain, euskararekin eta euskararen bidez dibertitu daitezen eta harremanak sor ditzaten.
|