|
2002
|
|
|
Baieztapen horretaz baliatzeak froga ditzake diskriminazioa eta sexismoa, baztertuta geratuz arrazoiketa biologikoak oinarri harturik
|
emakumeei
lekua aurrezartzea argudiatzen duen jarrera. Generoaren soziologiak egindako ekarpen
|
|
2003
|
|
|
Iribarren, 1956: 216). Mojak ugaldu baziren ere, nekez bete zitekeen osoki moralisten ideala, hau da,
|
emakumeak
leku publikoetatik urrundu eta etxe barruan ixtearena. Euskal emakumeak nekazaritzan gogor aritzen ziren (eta besteak beste, Larramendiren edota Mogelen goraipamena jaso zuten horregatik), eta beste hainbat lan egiten zituzten, etxean edo etxetik kanpo:
|
|
2005
|
|
|
Etxekoandre perfektuaren irudia finkatu zen; horren arabera, emakumeak jostun iaioak izan behar zuten, puerikulturako jakintzak izan behar zituzten, elikaduraz eta garbiketaz arduratu behar zuten, etab. Era horretako jarduerak Sección Femeninak antolatutako. Escuelas del Hogar, en ikasten ziren, adibidez. Beraz, erregimenaren aburuz, etxea zen
|
emakumearen
lekua, bertan bere senarra eta haurrak zainduz. Bere etxetik kanpo lan egiten zuten emakumeek frankisten kritikak jaso zituzten.
|
|
|
Zuzendaritzaren lana zaila dela esan dugu, eta zailtasun hau areagotu egiten dazuzendaria emakumea denean. Irakaskuntzan, gaur egun,
|
emakumeek
leku handiadute. Hona hemen datu batzuk:
|
|
2009
|
|
|
–Bai, badakit ez zarela lehenengoa izango, baina beste bat da
|
emakumeen
lekua, nik uste. Non eta noiz ikusi duzu, bada, emakumez osatutako armadarik??
|
|
|
Izan ere, leku horietan hartu behar dira neurri nagusiak ongizatea bermatzeko. ACNURek lan egiten du kokaleku berrian emakumeak daudelako,
|
emakumeentzako
leku seguru batean, segurtasun patruilekin, beharrezkoa bada, eta argi onarekin. Bestalde, ACNURek argitaratutako “Emakume errefuxiatuak babesteko gida” k gomendatzen du elikagaiak eta beste artikulu batzuk baldintza berdinetan banatzea, malnutrizioa saihesteko, hori baita hilkortasunaren arrazoi nagusia eta gaixotasunak izateko arriskua areagotzen duena.
|
|
|
–Bai, badakit ez zarela lehenengoa izango, baina beste bat da
|
emakumeen
lekua, nik uste. Non eta noiz ikusi duzu, bada, emakumez osatutako armadarik...?
|
|
2010
|
|
|
arauak, jokabideak, eta abar. Beraz, talde horretan emakume bat sartzen bada, eta zuetako askok ezagutu duzue egoera hori, ba
|
emakumea
lekuz kanpo egongo da. Gaur egun, krisia dela-eta, talde itxi horien azala eta egitura pitzatzen ari dela uste dut, eta izaera hori kolokan dago.
|
|
2011
|
|
|
Estimazio gutxirekin bai behintzat. Paradoxa gero tradizionalki ukatu zaizkion eremu asko eta askotan
|
emakumea
lekua egiten aritzea, eta sukaldaritzan bere berezko lekua gal araztea. Baina ez da hori gal arazi dioten gauza bakarra etxeko sukaldean jatekoa prestatzen ziharduen gure ama, amona eta izeba hari.
|
|
2012
|
|
|
Hainbat kontu jorratuak izan ziren: gaien bilakaera,
|
emakumeen
lekua edo forma eta fondoen arteko dialektika, besteak beste. Amaitzeko, Beñat Axiari moderatzaileari galdetu zitzaion Gerezien sasoia hiri pastorala egitasmoaren xehetasunez.
|
|
|
Ikusi denez, genero perspektiba aintzat hartzen ez duten ohiko herritar elkarteetara zuzendurik dagoen tokiko parte hartzearen diseinuak rol jakin batzuekin lotutako partaidetza bultzatzen du emakumeei dagokienez, alegia, amaren rolarekin eta beste pertsona batzuen zaintza lanekin lotutako partaidetza eredua. Hala, diseinu horrek
|
emakumeei
lekua uzten die parte hartzean, bai, baina gizartean betetzen duten kokapen tradizionala zalantzan jarri gabe. Autore batzuen hitzak erabiliz, «emakumeak parte hartzean» izeneko estrategia bultzatzen dute, «generoa parte hartzean» bultzatu ordez (Espiau, Saillard, Ajangiz, 2005).
|
|
2013
|
|
|
Gizonezkoen maitasunari buruz hitz egitea pozgarria den arren, emakumeen esateko modua nabarmentzen du egileak. Ez die meriturik kentzen gizonezkoei, baina
|
emakumeen
lekua aldarrikatzeko aprobetxatzen du birformulazioa, eta hori da, hain zuzen, nabarmenduta geratzen den zatia.
|
|
|
Badirudi sukaldariburu handiak gizonak direla. Sukaldea izan da
|
emakumeen
lekua historikoki, baina ez da gauza bera jatetxe batean sukaldatzea.
|
|
2014
|
|
|
Beauvoirrek bereziki Hegel-en eta Levi Strauss-en lanetatik berreskuratua bestearen kategoria erabiliko du
|
emakumeen
lekua mundu maskulino honetan azaltzeko.
|
|
|
Hori lotu daiteke emakumeak publikoki azaltzekoizan dituen arazoekin. Bereziki XIX. mendetik aurrera Mendebaldeko ideologiakargi utzi izan du
|
emakumeen
lekuak, espazio sozialak zein izan behar zuen: eremupribatua, familia gunea, etxea eta etxeari lotutako testuingurua.
|
|
|
Etzan egin nintzen azkenean. Zutunik geratu zen
|
emakumea
leku berean, harik eta minutu batzuen buruan eseri zen arte. Kanpotik ikusita, nire oinetan eseri zela ere esan liteke.
|
|
2015
|
|
|
Mugimendu Feministaren aldarrikapen historikoetako bat da
|
emakumeentzat
leku fisiko zein sinboliko bat izatea, eta eskubide hau sistematikoki ukatua izan dela uste dute manifestuko sinatzaileek.
|
|
2016
|
|
|
Bihotza adimendua baino arinago doanean, hamaika neke eta izerdi arintzen dizkio zentzuari. Ziur nintzen
|
emakumearen
lekua izaki goitarren artean aurkitzen zela; alabaina, ez nuen harengan gehiago pentsatu, baizik aurrera jarraitu nuen eta hitzaurrea idatzi.
|
|
|
Lo egitera joan beharra zeukan. Ezin naiz
|
emakumeekin
leku arruntetan oheratu, edo hobeto esanda, ez zait gustatzen. Ez naiz eszitatzen.
|
|
|
Ez da
|
emakumeentzako
lekua.
|
|
|
Ez da
|
emakumeentzako
lekua?
|
|
2017
|
|
|
Salatu egin zituen hierarkia sozialak, jabego pribatua eta aberastasuna metatzea, eta jendearen artean gizarte ideia iraultzaile berri bat erein zuen: eguneroko bizitzaren alderdi guztiak eraberritu zituen horrek (lana, jabetza, erreprodukzio sexuala eta
|
emakumeen
lekua), Erdi Aroan aurrenekoz; emantzipazioaren auzia egiazko esparru unibertsaletan kokatu zuen.
|
|
|
Horixe iradokitzen du kataroen antinatalismoa emakumeen eta sexualitatearen ikuspegi umiliagarriarekin ez lotzeak; ikuspegi horixe zuten bizitza eta gorputza arbuiatzen zituzten filosofiek.
|
Emakumeek
leku garrantzitsua zuten sektetan. Sexualitateaz kataroek zuten jarrerari dagokionez, perfekziorako bidean, hobetuek?
|
|
2018
|
|
|
XIX. mendean ere, emakumeen mugimenduan, oihartzuna izan zuen emazteen eta esklaboen arteko konparazioak.
|
Emakumeek
leku nabarmena izan zuten mugimendu abolizionistan, eta berehala jabetu ziren lotura zegoela esklabo kondizioaren eta beren emazte kondizioaren artean. John Stuart Millek honela idatzi zuen Emakumeen menpekotasuna lanean:
|
|
|
ere, hala eskuinak nola ezkerrak daukaten irudi bat. Beste anaiarte batzuetan bezala, halako irudikapenetan ere mamitzen da gizonen amets hori,
|
emakumeek
lekurik ez duten elkarteena (salbu zenbaitetan, non modu marjinalean onartzen dituzten emakumeak, laguntzaile gisa). Three Guineas lanean, Virginia Woolfek gizonen kluben mosaiko baten gisan irudikatu zuen mundu publikoa, klub bakoitzak bere janzkiak eta jarduera zeremonialak zituela.
|
|
|
Dena den, emakumeak gobernuaren gidari aritzea ez da estatua arriskuan jar dezakeen gauza bakarra.
|
Emakumeek
leku funtsezkoa dute Hegelen arrazoibidean. Harentzat, kontratu sozialaren teorialari klasikoentzat bezala, ezkontza eta familia dira bizimodu zibilaren sorburu naturala, baina Hegelek are harago egin zuen, iradoki baitzuen ezen senarrak eta emazteak, beren maitasunaren bidez, bi pertsonak elkar aitortzen duten dialektika bat islatzen dutela (eremu etiko, immediatorako?
|
|
|
Familia patriarkatuarekin erlazionatzeko, ez dago paternalismoaren esanahiaz kezkatu beharrik, ez eta gizartearen jatorriari buruzko istorioak irakurri beharrik ere. Zenbaitek oraindik ozen esaten dute familiaren mundu pribatua dela
|
emakumeen
leku sozial aproposa, eta, gu hor barruan edukitzeko ezarri diren gizarte eta lege zigor ugarien ondorioz, oraindik familia harremanetan jartzen da arreta oro har. Patriarkatua familiarekin identifikatzeak, dena den, ustekabeko ondorioak ekar ditzake:
|
|
|
Trancheren aburuz, aldiz, integrazioak izan behar luke xedea: . Gizarte gisa, gure ametsa izan behar litzateke alarde bakarra izatea, eta
|
emakumeak
leku guztietan egotea?. Eta uste du ahalegina egin behar dela akordio bat lortzeko andreak sartzeko baldintzen inguruan:
|
|
|
Manifestu Komunista n
|
emakumeen
lekuaz geroago zerbait aipatuko dut. Federicik esandakoan egiarik eza nabarmentzea garrantzitsua da momentuz.
|
|
|
Eleanor Marxek Parisko Komunaren gertakizunak ere ezagutzen zituen, eta garaiko langileriaren mugimenduen egoera ere bai. Sindikalgintza berria eskatzen zuen sozialismotik, eta
|
emakumeen
lekua ere azpimarratu eta aldarrikatu zuen, bai sindikatuetan, bai langile klasean.
|
|
2019
|
|
|
Margaret Bullenek eta Jone Miren Hernandezek azpimarratzen duten moduan (2017: 179), Emakume Abertzale Batzako emakume aktibistek
|
emakumearen
leku tradizionalaren mugak gainditu zituzten, nahiz eta ez zen hori berez mugimendu abertzalearen helburua, haien mintza jardunaren energia emozionalaz baliatzea baizik. Emakumeak emozioen, bihotzaren ordezkari zirenez, egokienak ziren euskal arimaren sentimendua transmititzeko eta aberriaren kultura errotzen laguntzeko (2017: 176).
|
|
|
Lertxundiren eleberriak (1983) eta filmak (1985), euskal narratiba kriminalean osagarri berria sartu zuen, krimena gertatu den gizarteari buruzko begirada kritikoa eta bereziki
|
emakumeen
lekuari buruzko problematika; izan ere, Martzelinak pairatuko baitu lehenik senar apustulariaren tratu txarren eta erdeinuaren zigorra. Martzelinaren ahotsak eskaintzen duen gertaeren perspektiba da eleberriko egiazko balorea, kazetariaren galderei erantzunez behingoz aurkitu baitu emakume horrek bere ahots propioa.
|
|
|
Enfantinek, hain zuzen, Fourierren eragina zuen, eta harentzat bat zen emakumea askatzea eta haragiari izen ona itzultzea; Fourierrek, hain zuzen, pasiozko erakarpenari segitzeko askatasuna eskatzen zuen norbanako guztientzat; hala, amodioarekin ordezkatu nahi zuen ezkontza; emakumeaz ez zuen pentsatzen pertsona den aldetik, baizik haren amodio funtzioaren arabera. Cabetek, orobat, agindu zuen Ikariako komunismoak sexuen berdintasun erabatekoa ekarriko zuela, nahiz eta
|
emakumeei
leku mugatu bat baino ez zien ematen politikan parte hartzeko. Hain zuzen, emakumeak bigarren mailan zeuden mugimendu saint simondarrean:
|
|
|
Bigarrenik, lekutzeak, horiek ere botere edo subalternitate lekuak bihurtzen dira. Badaude
|
emakumeentzat
leku debekatuak edota komeni ez direnak. Kabeerrek (1999), azkenik, indarkeria matxistarekin zerikusia duten datuak agentziarekin lotzen ditu:
|
|
|
Denborak halakoxeak ziren:
|
emakumeen
lekua haurren eta adinekoen aldamenean zetzan, erizaintzan, idazkaritzan, irakaskuntzan eta kultura zereginetan, orokorrean. Politika, gauza zikina zen.
|
|
2020
|
|
|
Sindikatuak salatu du koronabirusaren krisia" harrera baliabide horien egoera ahul eta prekarioa” agerian uzten ari dela, eta, alarm egoerak dirauen bitartean, Foru Gobernuak" edozein hotel edo egoitza duin prestatzeko ahalmena" duela nabarmendu du," isolamendu egoera gogorraz gain, tratu txar matxista pairatzen duten emakume horiek hartzeko”. " Genero indarkeria jasaten duten
|
emakumeek
leku seguru bat merezi dute, euren seme alabekin batera babestuta sentitzeko, eta diziplina anitzeko hezkuntza taldeek baldintza duinetan artatu ahal izateko", aldarrikatu du.
|
|
|
Diotenez, berak ekarri zuen Frantziatik Alfonso Carlosen agindua sandalietan ezkutatuta armetan altxatzeko. Doloresek berak ez zuen behar izan gizonezkorik guztien begirunea izan eta nabarmentzeko; are gehiago,
|
emakumeen
lekua etxea zela ziotenei aurre egiten zien, atzerakoitzat joz. Matildek, gaztetan, miresmenez begiratzen zion, batez ere, bere kasa autoan ibiltzen zelako.
|
|
|
Langile borroketan zailduta egon arren, kostatu zaio lankide emakumezkoen aldarrikapenak aintzat hartzea. Behin ezkonduta,
|
emakumeen
lekua etxean dagoela pentsatzen du oraindik; horregatik ez du inoiz nahi izan Erminia lantegian aritzea, soldatan jasotzen zuen familia laguntza kenduko zioten aitzakian. Halere, emakume ezkonduei elkartasuna erakustea beste erremediorik ez zaio geratu, soldata berdintasunaren alde borrokatu direnean.
|
|
2021
|
|
|
Monroyren iritziz, «sindemiak ere» argi utzi du etxeak ez direla
|
emakumeentzako
leku seguruak: «Emakume asko kaiola batean sartu ditu; torturatzaileekin konfinatu ditu».
|
|
|
Lankide bat etorri zitzaion, ordezkatzeko.
|
Emakumeak
lekuak hustu zituen. Nora zihoan?
|
|
2022
|
|
|
Industriok eman behar ditugu lehen pausoak: gazteei industria zer den azaldu, talentua nola erakarri eta garatu asmatu, behar bezala ordaintzen jarraitu, eta
|
emakumeentzako
leku gehiago egin.
|
|
|
Gaur egun, harena doazenek «badakite nor duten parean», eta haren aldeko hautaketa egiten dute. Hala ere, Rodriguezek argi du
|
emakumearen
lekua «sortu berria» dela ofiziale lanetan. Haren kooperatiban aritzen den beste langile emakume bat maiasturua da.
|
|
|
Telebista saioen ohiko planteamendua irauli eta edukiak eskatzen duen gordintasuna ematen asmatu dute, bete betean asmatu ere. Bainaren bat jartzekotan, rapean ari diren
|
emakumeei
lekua egitea da saioak oraindik betetzeko duen erronka. Baina zintzoa izateko:
|
|
|
Ez zen erraza
|
emakumeentzat
leku bat egitea gizonen mundu hartan. " Nik sindikatuan ez dut arazorik izan, nire gaitasuna ez zen zalantzan jartzen, izaera handikoa izan bainaiz betidanik, baina beste batzuek traba gehiago izan dituzte.
|
|
|
Suen gaineko eltzeetan modu xelebrean nahasten dira bezeroen buruetan hedatu beharreko tinduak eta bizilagunek ahoratzeko jatekoak.
|
Emakumeak
lekua egin du horien artean, eltze batean ura berotzen hasteko.
|
|
2023
|
|
|
Etxezaharreta eta Leire Lopez Susa argitaletxeko editorearen arteko solasaldiarekin hasi zen eguna.
|
Emakumeen
lekua, hizkuntza, edizio lana; denetik izan zuten aipagai. 40 urte bete ditu Maiatz ek aldizkari gisa, eta beste hainbeste izanen dira heldu den urtean argitaletxe gisa.
|
|
|
|
Emakumeari
lekuz kanpoko iruzkinak egitea. Salaketa jasotzeari uko egitea.
|
|
|
Zangoak airean, genitalak zabal zabalik edo tente potente, zeinen hutsalak aldizkari pornoak; alde ederrekoak ziren gure istorioak, eta alaiagoak ere bai. Diskriminaziorik batere gabe, gizonek eta
|
emakumeek
leku bera zuten gure hizketaldi tekniko nahiz txantxetakoetan. Brigitterekin, ezinezkoa zait lotsa sentitzea lehendabiziko aldiz izarapean zirrara batek hartzen nauen egunean:
|
|
|
Haien egitekoa ezkondu eta etxea eta haurrak zaintzea zela esaten zietean. Tira, ez frankistek bakarrik, zeren, gure aitak ere, abertzale sutsua berau, noiznahi errepikatzen zian gure amaren aurrean
|
emakumearen
lekua etxea zaintzea eta umeak heztea zela. Gure ama ere ikuspegi horretakoa zuan, beti pentsatu izan dudan arren gurean ama zela prakak soinean zituena.
|