|
2000
|
|
|
Gizonak fusila darama, emakumeak bizitza guztiaren zama. Ez dut esan nahi gerran ez dela
|
emakumerik
aritzen, ezta gutxiagorik ere. Begira geure kolektiboan zenbat dauden.
|
|
2007
|
|
|
Zigarrogileak, ia ia haurtzarotik Donostiako Tabakaleran lan egiten zuten emakumeak ziren gaur egun kultur gune bihurtu dute fabrika. Tabakaleran zazpiehun
|
emakume
aritu ziren lanean, eta bideo batean ikus daiteke nolako baldintzetan lan egiten zuten. Web orrialde berean Andoaingo kotoigileei() buruzko erreferentziak ere aurki daitezke.
|
|
|
Aurreko txapelketako finalean bi
|
emakume
aritu baziren, aurten bat ere ez da arituko Maialen Lujanbiok ez du parte hartu, eta horrek bertsolaritzan sexuen arteko berdintasunaz eta egin beharreko lanaz zer pentsatua ematen du.
|
|
2008
|
|
|
a las Mugeres, chicos y hombres que aquellos dias y noches se les ocupo por el arrabato o apremio de fuerza armada que bajo de Mondragon en acabar de desgranar el maiz de las mazorcas paleadas y que no se les dio jornal, se les dio pan, vino y aguardiente equivalente de ciento sesenta y seis reales»376 Beste lau emakumeri launa erreal ordaindu zizkioten arto hori baheztatzen emandako egun bakoitzeko. Aleak gordetzeko zakuak josten ere
|
emakumeak
aritu ziren, oraingo honetan ere musu truk. Testuinguru horretan, azpimarratzekoa da frantziarren mehatxuak zer nolako larrialdiak eragiten zituen herritarren artean.
|
|
|
Aurreko bi urtetan ere antolatu da ekimen hau eta batez beste 15
|
emakume
aritu izan dira
|
|
|
beste 15
|
emakume
aritu dira. Adinari
|
|
2009
|
|
|
Datuek euskal hezkuntzan egun ere emakumeen presentzia nabaria dela erakusten dute: ikasturtean, 25.235
|
emakume
aritu ziren irakasle lanetan (%66, 5), Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Itxura guztien arabera etorkizunean ere emakumezkoak gailenduko dira, EAEn iaz maisu maistratza ikasteko izena emandakoen %74, 5 emakumezkoak ziren-eta.
|
|
|
Hemen dauden argazkietan nabarmen ikusiko duzue. Eultzeak zaintzen, eztia ateratzen...
|
emakumea
aritu da kultura askotan".
|
|
|
–Ez duzue lotsarik! Bost gizon sartu zarete, bi
|
emakumeren aurka
aritzeko. Ni, gainera, ezindua nago?
|
|
|
–Ez duzue lotsarik! Bost gizon sartu zarete, bi
|
emakumeren aurka
aritzeko. Ni, gainera, ezindua nago...
|
|
2011
|
|
|
Erreportajean hizpide ditugun hainbat kontuk familia eredu guztiei eragiten die. Bikotekiderik gabe ama izatea aukeratu duten
|
emakumeei buruz
aritu gara bereziki, urrats hori euren borondatez eman zuten hiru neskaren esperientziaz. Guraso bakarreko familia eredu gehiago dago, ordea.
|
|
|
Aipatzen ari naizen inguru honetan, Alacanteko eremuak, bazen Trenet izeneko tren bat, gure Txikitoren antzekoa.
|
Emakumeak
aritzen ziren Trenet hau erabiliz estraperlo lanetan. Guardia Zibila estazioetan egoten omen zen eta trena gelditzerakoan barrura sartu eta emakumeak eramaten zutena harrapatuz gero, dena kentzen zioten.
|
|
|
Behobiako mugatik
|
emakumeak
aritu ziren fuerte kontrabandoan eta hauek ere guardiak eta matronak erosten saiatzen ziren. Mañolik dioenez:
|
|
2013
|
|
|
Argi dago azken 150 urteotan
|
emakumeak
aritu direla bizi dituzten egoera lastimagarriak konpontzen. Nago oraino gehiago eta gogorrago egin dietela aurre kapitalismo basatia, fanatismo erlijioso, gaizki ulerturiko tradizio, juje matxista eta era orokorrean konpreniturik, matxista den orori.
|
|
2014
|
|
|
20 urte nituenean, nire diruarekin, 25 pezetakoak erosi nituen, igandeetarako". Batik bat baserriko bizitzaren berri ematen du ikus entzunezkoak sorkuntza prozesu guztian
|
emakumeak
aritu dira.
|
|
|
Horregatik, musika kritikarien lana garrantzitsua da, eta oraintsu arte euskalmusikaren esparruan ez da kasik
|
emakumerik
aritu musika kritika egiten etamusikaren inguruko diskurtsoak sortzen. Egun, emakumeak ere horretan ikustenditugu prentsa idatzian (Leire Lopez Ziluaga, Leire Palacios), irratian (Emarock, Info7n Miren Aranguren), eta gure ustez, are aipagarriagoa, horietariko batzuk kritikafeministari lotu zaizkio, eta genero arauak, genero rolak urratzeko diskurtsoak eraikidituzte (musikagintza eta feminismoaren arteko zubiak eraikitzen ari dira Leire LopezZiluaga eta MEFSST Musika Errebolta Feminista mugimendua, besteak beste).
|
|
2015
|
|
|
Txapelketatik kanpo, jaialdia osatzeko asmoz, sei
|
emakume
aritu ziren aizkoran euren trebezia erakutsiz, bikotetan banatuak. Bikote bakoitzak lau enbor moztu zituen.
|
|
|
Eguraldi kaxkarrari aurre eginez, adin guztietako 89
|
emakume
aritu ziren Altsasuko II. Lilasterketan
|
|
|
Baina segidan, hurrengo egunetan, erabat dedikatzen zen parranda egitera, edatera,
|
emakumeekin
aritzera. Eta jatera.
|
|
|
La Habanako Hotel Sevillako sukaldari nagusiak agindua zuen, egunero eta lehenbizi, mahaira hamabi arrautza, kazoletan, ekartzekoa. Jatea, edatea,
|
emakumeekin
aritzea, parrandak... Bere prestaketa falta gero eta nabariagoa zen.
|
|
2016
|
|
|
Emaitza askoz garrantzitsuagoa da inposatu dizkiguten genero rolak zalantzan jartzea, berdintasun legea ikastea baino. Oro har feedback positiboa jaso dut,
|
emakumeekin
aritu naizelako batez ere.
|
|
|
Santee kanala eraikitzeko lanetan, Ipar Carolinan, emakumeak ziren langileen erdiak. Luisianako ezpondetan ere
|
emakumeak
aritu ziren, eta hegoaldeko trenbideetako asko, gaur egun oraindik erabiltzen ditugun trenbide horiek, emakume esklaboek eraiki zituzten, hein batean.
|
|
|
2
|
Emakumeaz
aritu gara orain arte, baina gizona. Nolakoa da kantuok erakusten diguten gizona?
|
|
2017
|
|
|
Baldin uste baduzu emakumetan anitz aritzeaz emakumeetako gutizia gutxituko zaizula, engainatzen zara. Aitzitik, nola batbedera anitz jateaz eta anitz edateaz jaleago eta edaleago egiten baita, hala
|
emakumeekin
aritzeaz ere egiten da emakoiago eta emakumeetara emanago.
|
|
|
2
|
Emakumeaz
aritu gara orain arte, baina gizona. Nolakoa da kantuok erakusten diguten gizona?
|
|
2018
|
|
|
Tailerrean zortzi
|
emakume
aritu dira. " Indarkeria matxista atzean uztea lortu dute denek; hortik aurrera, nork bere prozesuak egin ditu, eta nork bere esperientziak izan ditu.
|
|
|
Politikan
|
emakumeak
aritzeko neurriez galdetu diegunean segituan heldu dio hariari Mongek, bai baitaki zertaz ari den, ia urtebeteko haurra dauka. Biltzar nazionaletan ludoteka zerbitzua edukitzen dute, ez aldiz probintzia mailakoetan, eta udal batzuetan ere ez.
|
|
|
Erantzuteko galdera eta ariketa asko egiteke ditugu oraindik. Amona bertsolariak zein neskatila gazteak plazetan entzutean, emanaldi parekideen lekuko izatean, Txapelketa Nagusian edota oholtzako ohiko muntaketa lanetan
|
emakumeak
aritzean irudituko zait osoa —edo goitik beherako lana— bertsolaritza. Bien bitartean, behetik gora eraiki eta deseraikitzen jarraitu dugu.
|
|
|
Haren esanetan, greba deialdiaren lau zutabeak ikasketak, zaintza lanak, produkzioa eta kontsumoa lotuta daude. Zaintza jarri zuen horren adibide; zaintza lanetan
|
emakumeak
aritzen direla oro har, eta horregatik ikasketak utzi behar izaten dituztela askok: «Hori ez al da botere harremanen adibide?
|
|
|
Haren ustez, hilabete baino gehiagoko lanketa egin izan balute, beste esparru batzuetako jendea atxiki zen grebari. Ohartarazi du beste deialdi bat ere bazela Frantzian? 15:40tik aurrera deitu zuten lanuztera?, eta horrek izan duela eragina.Taldeetatik haratagoAsanblean 25
|
emakume
aritu dira. Talde feministen arteko talkak saihesteko balio izan du asanbleak, eta norbanakoek parte hartzea ekarri du.
|
|
|
Edo, modu orokorragoan azalduta, egitate (unibertsal) gisa: haurrak zaintzen, ia ia beti eta soil soilik,
|
emakumeak
aritzen direla, eta horrexek eusten diola patriarkatuari. Nancy Chodorow k honela dio bere The Reproduction of Mothering lan eragin handikoan:
|
|
2019
|
|
|
Horren ostean, Emakume Master Cup eko binakako txapelketa antolatu zuten, eta 15 urte pilota ukitu gabe pasa ostean, txapelketa batean parte hartzea erabaki genuen taldetxo batek. Orain, 8
|
emakume
aritzen gara entrenatzen". Etxaniz, berriz, 12 urterekin hasi zen pilotan, eta futbolean zazpi urtez aritu ostean, baloia palarengatik aldatzea erabaki zuen:
|
|
|
«Balioa eman nahi diot jakintza kolektiboarekin, harremanekin eta pertsonen egunerokoarekin lotutako musikari».Leku bakoitzean kolektibo jakin bateko helduekin lan egin du Fernandezek. Madrilen, LGTBI pertsonekin egon zen; Valentzian migratzaileekin egon behar zuen, baina ez zuen lortu taldea osatzea, eta, azkenean, talde misto bat eratu zuen; eta Uharten, berriz,
|
emakumeekin
aritu da. «Solasaldi interesgarriak sortu dira taldeetan», kontatu du artistak, «LGTBI taldean, adibidez, errepresioaz, identitateaz, ertzetan bizitzeaz hitz egin genuen, eta ikusi genuen nola gure egunerokoaren parte den kulturak lotura zuzena duen bizipen horiekin».Erraz lotzen dira abestiak oroitzapenekin, eta bide bat dira pertsona helduek barnean dituzten bizipenak ateratzeko, Martinezen ustez.
|
|
|
Orobat, gizonik erdipurdikoenak erdi jainkotzat dauka bere burua emakumeen aldean. Montherlanti errazagoa izan zitzaion heroi bat zela pentsatzea zenbait
|
emakumeren kontra
aritu zenean (horretarakoxe zituen aukeratuak, gainera), ezen ez gizonen artean bere gizon rola bete behar izan zuenean; rol hori, hain zuzen, emakume askok hobeto bete zuten hark baino. Hala, 1948ko irailean, Figaro littérairen argitaraturiko artikuluetako batean, Claude Mauriacek, zeinaren originaltasun indartsua denek miresten duten?
|
|
|
Errenazimentuan, dama nobleek eta emakume jantziek mugimendu bat sustatu zuten beren sexuaren alde; Italiatik iritsitako doktrina platonikoek espiritualizatu egiten zituzten maitasuna eta emakumea. Letratu asko
|
emakumearen alde
aritu ziren. Halaxe agertu ziren Nef des Dames vertueuses [Dama bertutetsuen itsasontzia], Chevalier des dames [Damen zalduna] eta abar.
|
|
2020
|
|
|
1930eko hamarkadan du jatorria roller derbyak, Ameriketako Estatu Batuetan.
|
Emakumeak
aritu dira, batez ere, hasieratik. 40 urtez arrakasta izan zuen, eta txapelketak oso sonatuak izan ziren; haatik, gainbehera izan zuen.
|
|
|
Ikasteko prozesu horretan, roller derbyaren lehendabiziko urratsak gogoan izateko beharra nabarmendu dute jokalariek. " Roller derbya sortu zenean,
|
emakumeak
aritzen ziren, gainerako kirol espazioetan sartzea debekatzen zietelako. Beren lasterketa propioak antolatzen hasi ziren egoera horri aurre egiteko", azaldu du Ansa Diez de Urek.
|
|
|
Marianne Brandt, Lilly Reich, Dötte Helm, Gunta Stolzl, Anni Albers, Alma Siedhoff Buscher, Otti Berger... 400dik gora
|
emakume
aritu zen han bi dimentsiotik gora.
|
|
|
Soldadu egin, luze gabe brigadier gradua lortu, eta Sevillako tabako fabrika zaintzeko ardura eman zioten. Laurehun bostehun
|
emakume
aritzen ziren han, zigarrogintzan, haien arten gona gorri motz motz batekin jantzita ibiltzen zen gazte bat, Gitanilla. Fama zuen bera zela Sevillako emakumerik politena eta lotsagabeena.
|
|
2021
|
|
|
elikatu beharreko aho bat gutxiago eta soldata bat gehiago. Historikoki, lan honetan bizkaitar
|
emakumeak
aritzen ziren, baina 50eko hamarkadatik aurrera irauli egin zen egoera. 60 hamarkadetan neskame lana egiten zuten emakumeen artean %70 baino gehiago Bizkaitik kanpo etorriak ziren59 Beste familien etxeetan zerbitzatzen zuten nesken gehiengoa 15 eta 25 urte bitartekoa zen.
|
|
|
Bestelako lanak ere egiten zituzten, baina oso gutxi ziren tailer edo fabriketan aritzen zirenak. Garaian oso begi txarrez ikusten zen gizonentzat ziren lanbideetan
|
emakumeak
aritzea. Hala ere, uste baino emakume gehiagok lan egin zuten toki hauetan.
|
|
2022
|
|
|
1930eko hamarkadan du jatorria roller derbyak, Ameriketako Estatu Batuetan.
|
Emakumeak
aritu dira, batez ere, hasieratik. " Arautik kanpo dauden gorputzez osatutako kirol bat da gurea; pertsona trans eta ez binarioak aritzen dira", erran dute jokalariek.
|
|
|
Abenduaren 18an Nafarroa Arena euskararen erresonantzia kutxa bihurtu zuten 13.300 bertsozalek. Finala lehenengoz Nafarroan jokatzeaz gain, historiko bihurtu du finalisten osaerak, lehen aldiz hiru
|
emakume
aritu baitira kantuan, eta 55 urteren ondoren, nafar bat (edo herritartasuna ulertzeko moduaren arabera bi, Colina azken urteetan Iruñean bizi baita) pasatu delako finalera. Maialen Lujanbio zeukaten zain bertan, eta txapelketari zuzenean ekiten dionak ez duela txapelik janzten dioen estatistika hautsi zuen, hirugarrena eskuratuz.
|
|
|
Hara, Santxa maitea, luzatu gabe, banoa bidaia honen benetako arrazoiak erratera. Batetik, erran duguna,
|
emakumearen alde
aritzeko gogo bizia, bertzetik ene bizimoduaz asper egin nagoela, dela lana, dela lagunak, dela sorterria. Hi buruz bizkorra haiz, bai, ta jabetuko haiz noski nik errandakoaren mamiaz.
|
|
|
Oskia Ugartek etapa berri bat hasi du Uharteko Arte Garaikidearen Zentroan: 2016tik, bertze hiru
|
emakumerekin batera
aritu da erakunde horretako zuzendaritzan, baina, abuztutik, bakarrik da karguan.
|
|
|
Orain 30 urte bezala, musikariak ez ezik, bertsolariak ere igo ziren oholtzara kontzertuaren atarikoan. Bost
|
emakume
aritu ziren: Maddalen Arzallus, Oihana Bartra, Onintza Enbeita, Ane Labaka eta Erika Lagoma, nostalgiari, emanaldiari eta taldearen hitzei erreferentzia eginez.
|
|
|
Hamaika izan ziren
|
emakumeak
aritutako lanbideak, eta 11 lanbide hautatu ditut liburu honetarako. Lanbide horietako bakoitzean emakume baten (zenbait kasutan biren) begietatik eta kontakizunetik Euskal Herrian barnako bidaia proposamen bat egiten dizut, irakurle.
|
|
|
Denak emakumeak, eta Serafinaren aita. " Alturako sareak gizonek konpontzen zituzten, baina baxurakoetan
|
emakumeak
aritzen ginen. Hala ere, aita askotan egoten zen gurekin, ez zitzaiolako gustatzen sareak beste batzuei uztea".
|
|
|
Funtsean, itsasontzietan zegoen arraina antolatzea, salmentarako prestatzea eta enkantea egitea zen pixoneren ardura. Baina aunitz izan ziren
|
emakumeak
aritutako itsasoko lanbideak. Zirgalariak, adibidez, emakumeak izaten ziren, XIX. mendean eta XX.aren hastapenetan, batez ere.
|
|
|
Batean zein bertzean puruak egiten ziren, batik bat, eta hasmentatik beretik emakumeak izan ziren langileak, ia osoki. XIX. mendearen hondarrean, 1898an, 488
|
emakume
aritzen zen lanean Bilboko tabako fabrikan. Donostiako lantegiak, bertzalde, Garibai karrikako alondegian kokatua, 693 langile zituen 1897an, denak emakumeak, hogeita hamarren bat gizon salbu.
|
|
|
" Hainbertze eskulan behar zenez, bertze inon baino lehenago baimendu zen hemen emakume ezkonduek lan egitea", gogorarazten dit Leticia Etxarrik. " Eta hainbertze
|
emakume
aritzen zenez lanean, bertze inon baino ekintzailegoak izan dira. Emakume aunitzek euren lantegiak sortu zituzten, enpresari bihurtuz".
|
|
2023
|
|
|
Eta, lehen aipatu dugun horretara itzulita, zer iruditzen zaizu hainbeste
|
emakume
aritzea gaur egun Antzinaroari buruzko zabalkundean?
|
|
|
Hainbat diziplinatan adituak diren hiru
|
emakume
aritu ziren gaiaren bueltan: Arantxa Tirado, politologoa eta Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko (UAB) Nazioarteko Harremanetako doktorea; Miren Ortubai, abokatu eta kriminologoa, eta Zigor Zuzenbideko doktorea EHUn; eta Amaia Gonzalez soziologo, gizarte ikertzaile eta militante feminista.
|
|
|
—Gaur gaurkoz, gainera, ingelesez dakidalako nago nagoen lekuan; bestela, hirian ikusi dituzuen
|
emakumeen gisara
arituko nintzateke neu ere. Haiek turista piura duen edonori eskaintzen diote mendi gidaritza, baina ez dute inongo ziurtasunik.
|