|
2010
|
|
|
Jose Maria Betanzos Lumokoa zen, Compostelako
|
egunetatik
ezagutzen zuten elkar, urte pare bat zaharragoa bakarrik. Mazagan aldera joatekoa zen laster.
|
|
|
Gau batean,
|
egunez
ezagutu dituen lagun batzuek txaihanera gonbidatu dute. Terrazan eseri dira.
|
|
2011
|
|
|
Agian, iragana dagoen bezala uztea hoberena delakoan, mugituz gero deus onik ez baituzu topatuko; edo, besterik gabe, garai eta leku hura oroitzapen on askoren iturri ez direlako; edo, argi esanda, gaur
|
egun
ezagutzen ez duzun jendearekin koadrila egin eta elkarri urteotako ibilbidea kontatzeak, gure interesekoa dela sinestaraziz, sekulako ahalegina eskatzen duelako. Kontua da, jakina, ekimena txalotu egin dudala, oso interesgarria iruditzen zitzaidala azpimarratuz eta esaldiaren bigarren zatia koldarki isilduz, alegia, munduko urre guztia emanda ere ez nintzatekeela joanen holako ospakizun batera.
|
|
|
Sirenak ziren, antzinako Grezian, hildakoen kexuak azaltzen zituztenak, hildakoen erreinuko nagusiek emandako ahalmenarekin. Mendebaldeko musikaren melodia eta harmoniak erromantizismoarekin batera finkatu ziren,
|
egun
ezagutzen ditugun moduan. Ordura arte, sirenen ahotsak bezala, musika bera liluragarri bezain estridentea izan zitekeen:
|
|
2013
|
|
|
Euskaldun hitza ulertzeko dugun moduak berak hiztun komunitatearen jarraidura historiko luze horren ikuspegian jartzen gaitu.
|
Egun
ezagutzen ditugun etxeak asmatu baino lehen, su hori bazen. Su horrek ezagutu ditu hainbat etxe mota, hainbat egitura politiko:
|
|
2014
|
|
|
Baina bada beste bat Gipuzkoatik jin zena eta ezagun egin baita, egin zioten omenaldi egunez hil baitzen. Bertsolari hori, badakit antzerkilaria naiz, soberakerietan ari naiz edo hiperbolan, bertsolari hori hil zen
|
egunean
ezagutu zuten herritarrek ere bai.
|
|
|
Ezin da ukatu
|
egun
ezagutzen dugun merkatuak oinarri dituen teknika kapitalistak aro modernoan sartzearekin batera agertu zirela. Errenazimentuan, erregimen zaharra gainditzearekin batera, komertzioan zein industrian aipatu teknikak garatzearekin batera, hasi ziren indartzen europar zentro dinamikoak.
|
|
2016
|
|
|
Arrazoizkoa da uste izatea euskara gaur bizi den bazter honetara heldu zenean, garaiko gizarte euskaldunak senidetasun egitura elemental horietako bat zirela, eta beraz, euskal senidetasun hiztegia ez zela sortu gaur
|
egun
ezagutzen ditugun harreman motak deskribatzeko, eta nolabait egokitzapenez eta adabakiz beteriko hiztegi bat dela, astian zehar aldatuz eta egokituz joan dena gaur egun ezagutzen ditugun harreman motak deskribatzeko. Horregatik lehenago ikusitako ekuazioen modukorik ez dago apenas, eta dagoenean ere hain urria da eman diezagukeen informazioa ezin dela benetan ondorio sendorik atera.
|
|
|
Arrazoizkoa da uste izatea euskara gaur bizi den bazter honetara heldu zenean, garaiko gizarte euskaldunak senidetasun egitura elemental horietako bat zirela, eta beraz, euskal senidetasun hiztegia ez zela sortu gaur egun ezagutzen ditugun harreman motak deskribatzeko, eta nolabait egokitzapenez eta adabakiz beteriko hiztegi bat dela, astian zehar aldatuz eta egokituz joan dena gaur
|
egun
ezagutzen ditugun harreman motak deskribatzeko. Horregatik lehenago ikusitako ekuazioen modukorik ez dago apenas, eta dagoenean ere hain urria da eman diezagukeen informazioa ezin dela benetan ondorio sendorik atera.
|
|
2017
|
|
|
Eta horrek latina lehertu egin zuen. Horrela sortuko ziren gaur
|
egun
ezagutzen ditugun erromantzeak, substratuaren eraginez ezberdinak euren artean eta ezberdinak hizkuntza amarengandik.
|
|
2018
|
|
|
Barricada. Egia esan, Barricadarik gabe, oso bestelakoak ginateke, Iruñea ez litzateke gaur
|
egun
ezagutzen dugun hiria izango, baizik eta beste bat, apalagoa, grisagoa... Barricada gabe, Iruñerik ez (horrela esaterik badago).
|
|
|
Gaur
|
egun
ezagutzen ditugun euskalkiak edo berriki galdu direnak nola sortu diren aztertzeko saioak ez dira asko: Zuazok (2010, 2014) egungo euskalkien sorreran eragin izan duten gune geografikoak eta faktore historiko politikoak aipatu izan ditu:
|
|
|
hiztunak elkarrengandik urruntzen direnean, denborarekin haien mintzoetan desberdintasunak sortzen dira eta berriz elkartzean elkarren arteko desberdintasun dialektalak berriz ahultzen dira, hizkera batu bakar baten mesedetan. Mitxelenaren ustez Erromatar Inperioa erori ondoren euskal hiztunak (eta ondorioz hizkerak) batu egin ziren eta berriz bereiztean sortuko ziren emeki eta denboraren poderioz, gaur
|
egun
ezagutzen ditugun euskalkiak.
|
|
|
1989 urtean onartu zuten Arrotxapeko Plan Partziala, 2000 urtetik aurrera gaur
|
egun
ezagutzen dugun auzoa ekarriko zuena. Arga ibaiaren pareko frontea, Anelier parkea eta Juslarrotxako Bulebarra eraiki zituzten, eta beste eremu xumeago batzuk urbanizatu zituzten.
|
|
|
Bizkaia ere ez zen eremu batu bat, gaur
|
egun
ezagutzen dugun bezala. Hasierako Bizkaia itsasbazterraren ingurukoa zen, Nerbioi eta Deba ibaien artean.
|
|
|
Muga, gaur
|
egun
ezagutzen dugun gisan, XIX. mendean zehaztu eta egonkortu zuten, estatu nazioa eredu politiko gisa hartu ondoan. Eredu hartan lurraldeak lehentasunezko papera hartu zuen.198 Espainiak eta Frantziak Euskal Herriaren erdian ezarri zuten muga horrek, beraz, euskaldunen arteko harreman batzuk gatazkatsu bihurtu zituen.
|
|
|
Geroztik, Euskal Herriko etxe batzuen zati bat Nafarroa Garaian dago, eta bestea Lapurdin202 edo Nafarroa Beherean. Gaur
|
egun
ezagutzen ditugun benta zaharrenak ere lerro hori marraztu aitzinekoak dira, garai batez borda batzuk zirenak. Berez ezin da eraiki mugatik distantzia batera.
|
|
|
Baionako elizbarrutia, 1055etik landa dokumentatua, hedatzen zen gaur egungo Lapurdi osora, Nafarroa Behereko hegoaldera, Nafarroa Garaiko Luzaide, Baztan, Malerreka eta Bidasoa eskualdeetara, Oiartzualdera, Donostiara eta Hernanira. Beste gisa batez errateko, gaur
|
egun
ezagutzen dugun Gipuzkoa hiru elizbarrutitan banatuta zegoen, ez zeukan batasun politikorik, ez administratiborik. Amikuze eta Oztibarre Akizeko elizbarrutian zeuden eta Zuberoa Oloroekoan.
|
|
2019
|
|
|
Perifrastikoarekin egin dugun ibilbide bera egin dugu: subjuntiboa, agintera, ahalera eta baldintzazkoa, hurrenez hurren, aztertu eta kanpoko geruzetan agertzekoak direnak bereizi ondoren,
|
egun
ezagutzen diren konjugazio trinkoaren paradigma gehienak han bertan zakarrontzira bota ditugu; baina, hori guztia egin dugu Indikatiboa aztertzera joan baino lehen.
|
|
|
Bakaikun, izena ez da gaur
|
egun
ezagutzen. toponimian, berriz, Iartxikita/ Iyartxikita genuke, baita jarraian azalduko dugun Yarra ere.
|
|
2021
|
|
|
Zurezko orrialdeak bezala koadernatutako taulatxo multzo hauetan —latinez, codices, idazketaren iragan urrunenaren eta orainaldiaren arteko katebegia aurkitzen dugu. Gaur
|
egun
ezagutzen dugun liburuaren aitzindariak izan ziren.
|
|
2022
|
|
|
Norberak gai hori atera gabe ere, beti ateratzen du norbaitek, era batera edo bestera. Nire kontakizunean, euskararen azken mendeotako ibilbidea laburki aipatu ondoren, frankismo berantiarrean gertatutakoari heldu dio Romualdok, Yemiliren lagun min moduan lehen
|
egunean
ezagutu nuenak.
|
|
|
Matrico, operaren zuzendari egin duena, poeta eta kantaria. Jorge Filo, poeta eta bultzatzailea, aurreko
|
egunetatik
ezagutzen dudana. Eta Marcos Passos, bultzatzailea eta herri poetez hainbat libururen egilea.
|
|
2023
|
|
|
Gaur
|
egun
ezagutzen dugun eran, Grezia klasikoan finkatu zen denbora librearen ideia, baina hiritarren esku zen bakarrik, ez esklaboenetan. Han aisia zuen pertsona libre zen, pertsona libreak bakarrik izan zezakeelako aisia.
|
|
|
Hartza hil baino lehen otoitz berezia — hartz orazionea— egiten omen zuten, baina ez dugu gaur
|
egun
ezagutzen. Gehiago dena:
|
|
|
Ele hauen esanahiaren inguruan gaur
|
egun
ezagutzen dena hau da, Euskal Hiztegi HistorikoEtimologikoa segituz:
|