|
2013
|
|
|
Santi Onaindiak XVIII. mendeaz geroztik zetorren euskal literaturaren pobretasunaren eta euskal hizkuntzaren poesiarako ezgaitasunaren argudioez gain, guda aurretik, Miguel Unamunok gehituriko iritzi ezkorrak zituen akuilatzaile. Jose Manterolarena bezala, apologisten tradizio larramenditarrari lotzen zaio Onaindia, ezinbestez, eraso sinbolikoak hor zirauelako, hots, bai euskara eta bai euskal literatura kuestionatuta zeudelako eta gaur
|
egun
ere kuestionatuta jarraitzen dutelako, neurri handi batean.Horrela betetzen da Ikasketa Kulturalen ildoan jakina den irizpide nagusi bat, hots, boterean dagoenak beti egiten diola azpijana kategoria subalternoan daukan komunitatearen errepresentazioari (Van Dijk, 1999), hain zuzen ere boterean dagoenaren diskurtsoak badituelako baliabideak subalternoaren praktika diskurtsiboak neutralizatzeko eta... Alabaina, Ikasketa Subalternoak gai izan dira erresistentzia egiten duten diskurtsoek garaturiko dinamika askatzaileak agertzeko ere, zeren, Gayatri Spivak ek. Can the subaltern Speak??
|
|
|
Baionan jaio zen 1959ko martxoaren 29an.
|
Egun
ere hantxe bizi da Paue, Paris, eta Maulen luzaz bizi ondoren. Historia Garaikidean lizentziatu zen Paueko Unibertsitatean eta postari lanetan dihardu.
|
|
2014
|
|
|
Sortu zirenetik hiriak harreman fluxuen kontzentrazioak izan dira. Gaur
|
egun
ere hala izanagatik, aldaketa ugari izan dira hiri biziguneetan. Aldaketa horien kontu emateko bi muturreko kontzeptu osagarri erabiltzen dira:
|
|
2015
|
|
|
Hiztun ipartar batzuek hots batzuez egun egiten duten ahoskera ez da iraganekoena bezalakoa, baina badira beste hiztun batzuk, eman dezagun, hasperenak edo hots hasperenduak
|
egun
ere arras garbi ahoskatzen dituztenak.Zuberoan hiztunek hasperena ahoskatzean indarrezko h a sumatu ohi da, baina ez zaigu iruditzen hasperenaren ahoskera gardenaren gaian Zuberoaren hurbiltasuna beti parametro baliagarria denik, izan ere, herrialde honen mugaren ondoko Nafarroa Behereko hiztun amikuztar ugarik ez baitu hasperena garbi ahoskatzen, edo ez zuberotarren indarrez bederen.... Izan ditugun Arbotiko bi lekukok, biak gizonak?
|
|
|
Etsenplu bat eman dezagun: badira adinetako euskal hiztun ipartarrak
|
egun
ere dardarkari hobikaria ahoskatzen dutenak, Hegoaldekoak balira bezala eta badira bestalde, haur denboran euskal dardarkari hobikaria ongi ematen zuten hiztunak, ondotik frantsesaren dardarkari ubularra ahoskatzen ikasi dutenak; egungo egunean adinetako euskaldun ipartar horiek euskaraz dihardutenean, bata ala bestea ahoskatzeko gai dira, baina ez da sakon aztertu zinez zer gertatzen den eta nol... Soziolinguistikaren alderditik ez da auzi makala, baina aldagai hau euskaraz aztertu gabe dago.
|
|
2016
|
|
|
Hala, beste bide bat suposatzen du literatura aztertzeko ikuspegi tradizionalarekiko, zeinak literatura tradizio literario bakoitzaren begi estuetatik ikertzen zuen. Literatura konparatua adiera murriztaileagoan ulertzen da gaur
|
egun
ere, literatur ikerketarako metodologia zehatz gisa, baina Goetheren Weltliteraturtikhasten den ildo luzeak metodologia bat baino zerbait sakonagoari egiten dio erreferentzia, literatura bera ulertzeko moduari besteak beste. XX. mendeko 50 hamarkada bukaeran garatutako, literatura konparatuaren krisia?
|
|
|
Gaur
|
egun
ere, neurri batean behinik behin, literatura konparatua literatur ikasketen baitan ikuspegi bazterrekoa da. Unibertsitate ikasketei begiratzea besterik ez dugu jabetzeko oraindik ere literatura nazionalen perspektibatik diseinaturiko ikasketak ditugula.
|
|
|
Horregatik, are garrantzi handiagoa hartzen dute euskal literaturaren baitako literatura konparatuaren ikuspegiaren lehen agerpenek. Zer esanik ez Lauaxetaren kasuan, zeina bere ikuspegi modernoa nolabait ezkutatzen ahalegindu zen, eta baita Atxagaren kasuaren ere, zeinaren 70etako ideia zenbait gaur
|
egun
ere aski ausart eta indartsuak izaten jarraitzen duten. Gerora han defendatutako puntu batzuk kritikatzen ahal badira ere, mugarriak izan ziren euskal literaturaren teoriaren hastapenetan zein modernizazioan.
|
|
|
80).
|
Egun
ere gurean gehiegi garatu gabeko paradigma izaten jarraitzen badu ere, Memoria Ikasketen garapenarena salbuespen bat da Kultur Ikasketen gabezia panorama orokorrean, honen adibide da MHLIITren jarduna, bai eta mintzagai den liburua ere. Batetik, gaurko Euskal Herriko agenda politikoan den gatazkaren gaineko memoriaren gaia jorratzen delako kultur ikuspegiak ekartzen duen berritasunarekin eta, bestetik, ikuspegi kritiko batetik egiten delako, esparru global nahiz lokalean memoriari lotutako eztabaidarako material ugari irakurleon eskura jarriz.
|
|
|
Fenomenoak gune baztertuagoetan beranduxeago gauzatu litezke, baina iristen dira. Eta horixe da gaur
|
egun
ere ikusten ari garena. Hirietan jada euskaldunon komunitatea berrindartze bidean hasiak garelarik (EAEn, Nafarroa Garaian, eta are Iparraldean ere), oraindik ari gara indarra galtzen balizko arnasgune, nekazari landagune baztertu idilikoetan, Hegoaldean (ik.
|
|
2017
|
|
|
Ondorioz, zalantzak daude, gaur
|
egun
ere, Atheka gaitzeko oihartzunakkokatzeko euskal literaturaren barnean. Benetan kontsideratu behar da lehen euskal eleberria bezala?
|
|
2018
|
|
|
XVI. mendean Etxeparek modu horretan darabil, eta Sunbillan 1597an ere ageri zaigu (ConTAV, § 5.2.5). OEHk (s.v. joan 3 adieran) Iparraldeko eta Nafarroa Garaiko autoreetan dagoela dio, eta hala da
|
egun
ere. Haatik, Nafarroa Garaiko lekukotasunik goiztiarrena dateke hau.
|
|
|
Horrek ‘astinaldi’ ren zentzua du(* inarrosi+ aldi). Aezkoan, esaterako, ilarrosaldi baliatzen dute
|
egun
ere gaztelaniaz, etxe bati garbiketa sakona egin behar zaionean; hau da, astinaldi bat behar duenean (gaztigua, I. Camino).
|
|
|
Junker bateko bi pilotuk hegazkina hustu eta paraxutez Bilboko auzo bateraino jaitsi ziren 1937ko urtarrilaren 4an. Aurreko
|
egunean
ere beste hegazkin alemaniar zenbaiten bonbardaketa izan zen eta herritar haserretuek ordaina hartzea erabaki zuten, Larrinagan, Karmeloko komentuan, Angeles Custodiosen eta Casa Galeran kartzelatuta zeuden presoetatik 224 hilaraziz amorru biziz eta zaindarien nahiz ertzainen defenditzeko ahaleginak hutsean utziz.
|
|
|
Hortik ateratako hari guztiak krimen bihurtu dira" (Arruti, 2010). Eta honekin ez bedi uler Atxagak Haur besoetakoa zentsuragarria dela babesten duenik, baina, moralaren aldetik gaur
|
egun
ere obra sumingarria izanik, eta 60ko hamarkadako irakurle eta zentsuraren aurrean autozentsore izan ziren balizko editoreek ere hala uste bazuten, harrigarria egiten da inondik inora zentsore irakurlearen balorazioa.
|
|
2019
|
|
|
Sistematikoki eta salbuespenik gabe dago
|
egun
ere baden oa> ua disimilazioa (Veracuac, duayen, practicua, Colegiuac, Nafarruaco, mediyuac), baita ea> ia ere (esplicacia, importantia, ustian, biar, hospitaliac). Corpus historikoari begiratuz gero, XVII. mendeko Berako olagizonaren gutunez, 1716ko dokumentuaz, 1786ko Berako idazkariaren gutunaz eta 1847ko zirkularraz landara, sistematikoak dira bi bilakabideok Berako testuetan.
|
|
|
Salbuespen dira tio, diozuben eta diogu adizkiak. Orobat, pretendientien dago eta ez** pretendiyentien, eta esperienciya bitan, baina behin esperiyenciyaric epentesi bikoitzarekin.71
|
Egun
ere ohiko fenomenoa da, eta corpus historikoan, olagizonaren gutunak, 1786ko gutuna eta Benediciteetako bat ditu salbuespen. Berako alkateak 1827an Sarara igorri gutunean ere salbuespen zenbait daude, baina gainerakoan beti agertzen da.
|
|
|
Azken horretan biyec eta zazpiyec ere badago. Haatik, asimilazio hori ez da zenbakietatik, kuantifikatzaile zenbaitetatik (cf. guciyec) eta zenbait adizkitatik (cf. litceque) kanpo gertatzen, eta hala da
|
egun
ere (Zelaieta, 2008: 136).
|
|
|
Berako idazkariaren 1786ko gutunean bietarik dugu.
|
Egun
ere Beran, Etxalarren eta Arantzan omen dago azkarren fenomenoa, eta ez hainbertze gainerako herrietan (Zelaieta, 2008: 120).
|
|
|
Erdarazko on bukaera oi da testuan, arrazoi adibideak sistematikoki erakusten duen bezala, Berako 1716ko lurren gaineko dokumentuan eta 1798ko inbentarioan ere hala dugu, eta
|
egun
ere hala bide da, on sartzen ari bada ere (Zelaieta, 2008: 135).
|
|
|
Berako olagizonaren gutunetan, 1827ko Berako alkatearen gutunean, 1847ko zirkularrean eta 1933ko bandoetan zione dago, eta Lesakako predikuetan zio, zion eta zione daude.
|
Egun
ere lehian daude zio eta zione Bortzerrietan (Zelaieta, 2008: 161).
|
|
|
Destinatiboan tzat dago testuan, eta ez tako, eta hala da
|
egun
ere (Zelaieta, 2008: 135, 190).
|
|
|
Izenordain indartuetan guere eta eben dugu genitiboan. Berako testu historikoetan eta gaur
|
egun
ere halaxe da (Zelaieta, 2008: 139), baina genitibotik edo horren gainean eraikietatik kanpo, eurek, eurekin, eurekeri eta gisakoak erabiltzen dira Beran.
|
|
|
Ez du teke ahalerazko marka pleonastikorik eta i k eragindako asimilazioa ageri du.
|
Egun
ere hala erabiltzen da, eta hori bera ageri da Lesakako Etxeberriren 1857 predikuetan eta Berako 1863ko dotrinan. Sarako 1837ko gutun batean, haatik, liteque dugu, balio berarekin.
|
|
|
tio, tugu, tubena, tuztenetan. Gaur
|
egun
ere hala da, baina herskaria palatalizaturik ageri da. Corpus historikoan, Lesakako predikuetan badugu halakorik, Berako dotrinan ere bai, eta Saran 1827an Berara igorri gutunetarik batean, 1859ko eta 1865eko gutunetan ere bai, Urruñan 1680an, Donibanen 1788an eta Berako olagizonaren XVII. mendeko gutunetan, di dun formekin batera.
|
|
|
Joan aditz trinkoaren bi forma ditugu orainaldiko hirugarren pertsona singularrean. Batetik duaye dugu,
|
egun
ere baliatzen den forma, eta bertzetik dua bi aldiz, honako egituran (ona edo gaitza dua). Bigarren horretan ‘jokoan egon’ adiera hartzen du.74
|
|
|
bata," Bidaburua de Vera" (herriari ez ezik, parrokiaren inguruko auzoari ere Vera erraten zitzaion), non bizi zen" Josef Xabier Laviano, Presv (iter) o"; bertzea," Bidaburua de Alzate", non bizi zen gerora izkribu hau idatziko zuena," Juan Esteban Garmendia, Presv (iter) o". Gaur
|
egun
ere zutik daude bi etxe horiek: lehena, orain San Esteban deritzon etxadian; eta bigarrena, orain Legia deitzen zaion karrikan (NEAN.
|
|
|
Diptongoen bakantzearen adibide bakar batzuk ditugu. Hala, uscara, arquitcen eta edociñen ditugu,
|
egun
ere ohi bezala (Iñigo, 2007: 294).
|
|
|
294). Hiatoak, aldiz, ez dira murrizten (urtian, mediyuac, Nafarruan), eta
|
egun
ere Bera bide da honetan gordetzaile (Iñigo, 2007, 295).
|
|
|
78 Bortzirieta Malerrekako hizkeran bederen bidean gaude, baina ez gara iritsi esanahiarekin bizirik dago gaur
|
egun
ere. Alegia, Axularren Gomendiozko kartan azaltzen den heldu nintzen; ez derautazu iguriki haren parekoa:
|
|
|
Gaur
|
egun
ere bizi bizirik dago izen hori: Galduamendi (xa).
|
|
2020
|
|
|
485). Tartean eten bat izan arren,
|
egun
ere Euskaltzaindiaren Ahoskera batzordeak lanean dihardu (Oñederra 2016, 2017).
|
|
|
Dena den, azpimarratu behar da, ikerketan parte hartu zuten hiru taldeek nolabaiteko lana garatzen dutela(
|
egun
ere) euskararen biziberritzearen alde. Gazteen aipamenetan horixe antzeman genien, eta horren adibidea da, esaterako, Padurako nesken elkarrizketetan jaso genuena:
|
|
|
Erabilera urria datu objektibo gisa hartu behar dugu, baina, horren gaineko diagnostikoa eta egonezina, neurri handi batean, sozialki sortua eta eraikia dela uste dugu. Soziolinguistikak, beste diziplina batzuen laguntzarekin," gaitzaren" nondik norakoa zehaztu du eta" hiztunak artatzeko" tratamenduak proposatu ditu eta proposatzen ditu
|
egun
ere.
|
|
|
Esaterako, Eztarroan," pegante al rio Zalla" (1714). 39 Hala ere, izkribuetan Zalla izena ez dagokio beti ibaiari, baizik eta ibai bazterreko lursail bati. Gaur
|
egun
ere mantentzen da izena Uribarri Dibiñan (Gonzalez Salazar 1988). Testu zaharretan ere badago horren aztarrenik.
|
|
|
Ondoren, urteen bitartean azalduko da Zayas pluralgiledun aldaera, Zadorra, Zalla eta beste ibai batzuetako uren ustiapenaren emakidarekin lotuta, agerkari ofizialetako idazkietan, ziurrenik Bayas izenaren analogiaz. Horregatik, Confederacion Hidrografica del Ebron Zayas forma itxuragabea erabiltzen da gaur
|
egun
ere.
|
|
2022
|
|
|
Akordio hark ondorio ugari ekarri zituen, horien artean eta hizkuntza politikaren ikuspegitik, lehen aldiz, mugaz bi aldeetako hizkuntza politika gidatuko zuen erakunde bakarra sortzea, Foras Teanga delakoa. Gaur
|
egun
ere indarrean dago eta Foras na Gaeilge izena hartzen du.
|
|
|
2004an Sean O Cuirream izendatu zuten kargu horretarako, eta horretan jardun zuen 2014 arte. Gaur
|
egun
ere karguan dagoen R. O Domhnaillek ordezkatu zuen.
|
|
|
Baina oso liburu positiboa da, bestela hau tragedia bezala bizitzen da: bakardadean, inorekin konpartitu gabe, maitasunik sentitu gabe, sexurik gabe eta hori gertatzen da gaur
|
egun
ere. 20200109T06
|
|
2023
|
|
|
Basauriko hizkuntzalariarekin (2022: 709, 711, 714) jarraituz, MEZren ezaugarriek indarrean jarraitu zuten(
|
egun
ere jarraitzen duten legez), baina bestelako berrikuntzak sortu ziren Erdi Aroaren azken mendeetan. Mendebal Muturreko Euskara delakoaz ari da (MME), Bizkai osoa, Araba eta batez ere Debagoiena barne biltzen zituenaz.
|