|
2002
|
|
|
25 Iratxe Gutierrezek (2000) argitalpenok guztiok aipatzen eta aztertzen ditu bere liburuan. sortu ziren hainbat saio" Sorgin afaria"()..., edo gaur
|
egun
egiten diren" Komatxo artean" (1995...) edo" Sormenari lehio" saioak eta beste hainbat saiotan liburugintzari eskaini zaizkion tarteak. Telebistari dagokionez, berriz," Arkupe"," Farenheit"()," Hitzaro"() edo 2001eko ekainerako 39 saio emitituta zituen" Sautrela" programak gogoratu nahi genituzke, besteak beste.
|
|
2004
|
|
|
Sariz koroaturik argitaratu zen Ipuin antzeko alegi mingotsak (1975) liburuaren sarreran ere antzera egin zuen: " Berrogei urteren bueltan eta berrogei
|
egunean
egin ditut ipuin antzeko berrogei alegi mozorrotu mingotsok".
|
|
2005
|
|
|
Honengatik guztiagatik, ipuingintza modernoak arrakasta gehiago edo gutxiagorekin egunez
|
egun
egiten du aurrera, eta hori da oraingoz esan daitekeena. Emaitzak hurrengo urteetan aztertu ahal izango dira.
|
|
|
Duela 60 urte katiximan zebilelarik, Athor erretor xaharraren ahotik entzunekin dago beti: Jainkoak zazpi
|
egunez
egin zuela mundu hau. Hoinbeste aipaldi daukan orain Irak deitzen dugun Mesopotamiako ipuin batetarik atera zuela hori Bibliak, bere lehen orrialdeko parabola idazteko, irakurtua du geroztik Parisko astekari famatu batean.
|
|
2007
|
|
|
Puerto Madrynen beste hiru
|
egun
egin behar izan doguz itxaroten, autobusez joan ahal izateko. Argentinarrak oporretan dagoz, eta jente asko dabil.
|
|
|
Nomadak ziran, batetik bestera ibilten ziran. Txabolak hiru lau
|
egunerako
egiten ebezan. Arrantzan eta ehizan egiten eben, eta frutak batu.
|
|
|
Pozarren nago, nebea faltan izango dodala jakin arren. Argentinan azken
|
egunak
egin eta gero, iparralderantz joango naz, Brasil aldera...
|
|
|
Puerto Iguazutik Cordobara joan gara, eta pare bat
|
egun
egin dogu han. Handik Rosariora.
|
|
2008
|
|
|
Bukatzeko, pentsa daiteke etorkizuneko plangintzek ez dutela lortuko idazle guztiek berdin saltzea, ez eta irakurleek idazle guztiak ezagutzea ere; dena dela, gaur
|
egun
egiten diren mailaketak ez dira bidezkoak aditu gehienen iritziz, eta literatur sistemako faktoreek (kritikoek, argitaletxeek, hedabideek, e.a.) literatura sendotu nahi badute, erronka berriei egin diete aurre. Hiru erronka garrantzitsu aipatzekotan, hauek nabarmenduko nituzke:
|
|
2009
|
|
|
Bertsolariek gaur
|
egun
egiten duten antzera, bat bateko lehen saioaren testigantza andrazko baten ahotik jasoa da. Emilia Lasturkoren heriotzean, haren ahizpak kantatu zuen" eresia" bat batean sortua zatekeen, nahiz era horretako kantuetarako zenbait egitura finko ezagun aplikatu.
|
|
|
Auzolanak gehienetan udagoienean egiten ziren. Baina ustekabeko zer edo zer jazotzen zenean, urteko edozein
|
egunetan
egin zitekeen auzolanerako deialdia. Dena dela, baziren urteko sasoi ezberdinetan egin beharreko auzolanak, esaterako, bogada egiteko harriak neguko euriteen ostean euren lekura bueltatzea udaberriko auzolana izaten zen.
|
|
|
Zemendiko lehenengo eguneko ospakizuna lehenago ospatu ere ez ei zen egiten. Baina gure lekukoek ondo gogoan dute XX. gizaldi hasieratik Domu Santuru
|
egunez
egiten izan den ospakizuna.
|
|
|
Basaratoste
|
egunez
egiten zuten jatabearrek. Gazteen jaia izaten ei zen, neska mutil gazteek ospatzen zuten eta.
|
|
|
Hizkuntza olgetak etxetik irteteko eguraldirik ez zegoen
|
egunetan
egiten ziren batez ere. Eskoletako atarian edo elizatean, etxeko egongelan, suetean edo beste edozein aterpetan olgatzen izan dira.
|
|
|
Bautisora ba... padrinok eta erote (n) euden umetxu. Zenbat
|
egunera
egiten zan bautizoa. Ba denpora ona badau, urrau egunen edo alik ariñen, se ardure andi eukitte san ill iñ estakien, se ume txikerrak igual il bere itxen siren, ta ill eskero, bautisa barik daunari estotze itxen elixakori (k) pere.
|
|
|
Gurasoek ez zuten begi onez ikusten, mutil gazteak euren alabak gorteiatzera joatea. Era horretako errondak asteko edozein
|
egunetan
egiten ziren.
|
|
|
Hain zuzen ere, eta izen bereko mendian, hasieran, eta eliza ondoan, erauzia izan arte, egondako ermitaren akorduari esker irauten du jaiak gaur egun ere. Santa Kurtze
|
egunez
egiten ziren idi proben gaineko informazioa, astialdiari dagokion atalean azalduta dago.
|
|
|
Eta etxearen kanpoko aldeari garrantzi berezia ematen zitzaion. San Lorentzo abuztuaren 10ean ospatzen da eta aurreko
|
egunetan
egiten zen garbiketa berezia etxe gehienetan. Baina Goieta auzoan, elizaz Lemoiz diren etxeetan, abuztuaren 15aren aurreko egunetan egiten zen, Andra Mari egunaren inguruan.
|
|
|
San Lorentzo abuztuaren 10ean ospatzen da eta aurreko egunetan egiten zen garbiketa berezia etxe gehienetan. Baina Goieta auzoan, elizaz Lemoiz diren etxeetan, abuztuaren 15aren aurreko
|
egunetan
egiten zen, Andra Mari egunaren inguruan.
|
|
|
Jaso dugun erreferentziarik berantiarrena horixe izan da. Eguzkia irten ahala hartuko zuten batzuek, eta
|
eguna
egin aurretik iratzartzeko ohitura zutenak ere ez ziren gutxi.
|
|
|
Beluago ere izan zitekeen, etxekoak nonbaitera irten beharrik izanez gero. Bazkaria baino jatordu arinagoa izan ohi zen, eta batzuetan
|
egunean zehar
egindako janarien hondakinak jaten zituzten. Bestela gosaritarako ikusi ditugun talodun jeneroak edo saltsa berdean egineko arraina afaltzea gauza normala zen jatabearrentzat.
|
|
|
Bigarren ospakizuna etxekoak bertan bizitzera sartzen ziren
|
egunean
egiten zen. Herriko abadeari deitu eta otoitzen artean etxeko geletatik ur bedeinkatua banatzen zuen.
|
|
|
" Ermitak egikeran
|
egunez
egiten zan beharra, gauez lekuz aldatutea entzun dozu. Bai ori entzun dot, in gure estan lekun edo, estai ni (k) pa, demoniok kentze" usela arrik edo, edo faltaten direla edo.
|
|
|
Libre egoten zirenean handiak eta indartsuak egiten ei ziren. Azkenik, San Juan ermita altxatzeko
|
egunez
egindako beharrak bedeinkatzen hasi ziren. Eta horretara, Erainek ezin izan zuten eraikuntzan aurreratutakoa desegin.
|
|
2011
|
|
|
Goierrin Madalena ospatzen zan garagarrilaren hogeta bian. Eta San Bartolomen patroiaren
|
egunez
egiten da jaia; agorrilaren hogeta lauean. Herriko bertako jaiez ganera, Bermeoko jaiek beti izan dabe indar handia Busturian, goittarren artean batez be, baina gure arloa herriko mugen barruko jaietara mugatzea da.
|
|
|
Eta hori dala ta, atzera eleizara joan baino lehen denporalditxo bat igaro behar eban etxetik urten barik. Lekuko batzuen ere txiz, lehenagoko denporan berrogei egun ei ziran, baina euren sasoian zortzigarren
|
egunean
egiten ei eben eleiz sartzea. Ama, ostera be sendatuta ikusten zanean, eleizaraino joaten ei zan kandela bat hartuta eta abadeak kanpoan itxaroten ei eutsan.
|
|
|
Lekukoen ustez, Jesusen bizitzeagaz lotuta dago usadio hori. Jesus umea abenduaren hogeta lauan jaio zala, eta elexara sartzie kandelario
|
egunean
egin ebala. Jazoera horren errepika ei da gure lekukoen belaunaldira arte jagon dan tradizino hori.
|
|
|
Lekuko batzuek egun horretan eta hurrengoan, San Blastxu egunean baino ez eben ipinten. Beste batzuek, ostera, bederatziurrena bete artean ez eben kentzen, eta ostean erre egiten eben, gaur
|
egun
egiten dan lez.
|
|
|
" Hilaren bederatzian Harraren
|
eguna
egiten zenduen. Bai, ori be bai.
|
|
|
Egunak eta
|
egunak
egiten ebezan hirugarren mailakoek jaialdi horren gioia gertetan, urtero ezbardina. Lehenengo urtekoak, epaituen antzera, ia gainera zer etorkien, urduri.
|
|
|
Txonpolonean ekiten eutsen ikasten, txistulari Iñaki Sopelana ebela. Ni abade egin nintzan
|
egunean
egin ei eben lehenengoz dantzan, San Migel aurreko egunean, 1958ko irailean hain zuzen be, oraintsu jakin dodanez.
|
|
|
Baserriko gazteentzat Frantzian nahiko zabalduta egoan" Maison Familiare" eritxana. Hamabost
|
egun
egiten ebezan gazteok ikastetxean eta beste hamabost etxean, han ikasi ebena beteten.
|
|
|
Baina berak ekin eta ekin. Hiru
|
egun
egin genduzan holan, eta, azkenean, hasi nintxakon neu be, biok bakarrik egon arren, euskeraz egiten. Holan jarraitu dogu beti, beste guztiakaz egiten dodanez.
|
|
|
|
Egunak
egin ebazan hil ala biziko burruka gogorrean. Gau guztietan esaten eben, harenbaten, ez ebala gau osoa bizirik iraungo, baina, Durangon lo egiten nebala, hurrengo goizean, Elorriorako bidean Durangoko guardia zibilen kuarteleko banderea goian ikusten nebanean, banekian oraindino bizi zala.
|
|
2012
|
|
|
Bizkaiko herri batzuetan (Mungialdea, Busturia) jasota dago maiatzaren bederatzia harraren
|
eguna
egiten zela. Egun horretan ez zen artorik erein behar, ez beste ezer, harra sartuko zitzaiolako bestela.
|
|
|
jartzen da etxe atarietan etxea jagoteko. Gaizkile horiek guztiak gabez irteten dira, eta
|
eguna
egin orduko, eguzkia ateratzen denean, galdu egiten dira.
|
|
|
Gau horretan belar loreek ere indar berezia dute, esaerak dioenez edozein bedarrak dau usaina Doniane goizean.
|
Eguna
egin aurretik batutako landareak sendabelar bihurtzen dira: mihilua, intsusa, malba, malba zuria, kamamila, sanjoan liliak, albaka, ira, ereinotza, intxaurrondoa, lizarra, hagina, makala, elorria lekuen arabera.
|
|
|
Etxekoak, izeko osabak eta auzokoren bat baino ez zan konbidetan ospakizunera. Ezkonbarriek hurrengo
|
egunean
egiten eben argazkia. Ezkonbidaia, egiten zanean, bi hiru egunekoa izaten zan:
|
|
|
Enterrua hurrengo
|
egunean
egiten zan. Atautea andariek, anderuek edo anAgirre Beldarrain familia lutuz jantzita, 1952 Zutunik eta ezkerretik:
|
|
|
Hurrengo egunean San Blas ospatzen da, eta gaur
|
egun
egiten dan moduan saman ipinteko kordoiak bedeinkatzen ebezan eleizan. Kordoiak hcrriko dendetan erosten ziran.
|
|
|
Markaidatarrek San Salbadore
|
egunez
egiten dabe auzoko jaia, abuztuaren 6an, izen bereko ermitearen inguruan. Baina egun horren besteko garrantzia dauka eurentzat San Migel egunak, irailaren 29an.
|
|
|
Eskota bere egiten eben auzoko gazteek, eta eurek dinoenez, gurago ebezan auzoko jaiak sanpedroak bai no. Erromeria bigarren
|
egunean
egiten zan eta horregaitik kon bidadutzera San Inazio egunean etorten ziran izekoosabak, eta biharamonean gazteak lehengusu lehengusinak, gero dantzaldira joan ahal izateko.
|
|
|
Umea jaio eta egun beratan edo, asko jota, hurrengo
|
egunean
egiten zan bautizoa', holan indulgentziak irabazten zirala ta. Umea makal jaiotea subertau ezkero, etxe bautizoa bere egiten jakon.
|
|
2013
|
|
|
Pertsonaia hori herriko jaietan dantzarien gidari ibiltzen da. Oionen San Anastasio eta San Vicente
|
egunez
egiten denez, gure zikloan sartzen da, inauteriekin guztiz lotuta ez badago ere.
|
|
|
lau egunetan" Abendu santu honetan" kantua, beste lau egunetan" Jesukristo" deritxona eta azkenekoan, 24an," Bart Belenen" izenekoa. Azken hori
|
egunez
egiten da eta etxerik etxe eskean ibiltzen dira.
|
|
|
Gabon hotza izatea, aldiz, seinale ontzat hartzen da. Europa osoan batuta dago, Gabon egunean hasi eta hurrengo hamaika
|
egunetan
egiten duen eguraldiak iragarten duela hurrengo urteko hileetako eguraldia nolakoa izango den. Euskarazko adibide batzuk ekarriko ditugu:
|
|
|
errondak egin, kantuan ibili, kalean edo tabernetan elkartu, elkarri zorionak eman, tiroak bota, gaur egun su artifizialak ere... Opariak egiteko eguna zen, lehenago mutilek neskei urteberri egunez eta neskek mutilei Erregen
|
egunez
egiten zizkieten opariak.
|
|
|
Jokorik ohikoena aldi honetan oilarrarena da. Eguen Zuri egunean nahiz gainerako
|
egunetan
egiten da, heni bakotxaren arabera. Euskal Heni osoan zabal dagoan ohiturea da, zein bere aldaerakaz.
|
|
|
Marroek egun horretan uriko aurreskua egiten dabe, Marroen aurreskua izenagaz iragarten dabena. Gaur egun dantza taldekoek bereiztu egiten dabez, alde batetik erregelak, Andra Mari
|
egunean
egiten dabezanak, Lumoko eleizateko jaia ospatzen danean; eta bestetik uriko aurreskua, sanrokeetan egiten dabena, Gernikako jaiak ospatzeko. EleiDURANGON SURRANDIAK
|
|
|
Mortzilak txarria hilten dan
|
egunean
egiten dira eta auzoei eroan. dira, hau da, uretan egosi, ur horretan porrua botata. Egosteko, denporea behar da; meheak ordu erdi inguru, lodiak hiru ordu lauren edo, eta aiteternoa buelta bian egosten euki behar da.
|
|
|
Karnabaletan gaurko moduko ohiturarik ez egoan. Ha ta guzti be, maskarita
|
eguna
egiten zan. Jantzi zaharrak, aitaren edo amaren erropa nasaiak ipini eta arpegia tapau; inok ez ezagutzeko moduan jaztea zan kontua.
|
|
2015
|
|
|
Lekukoen denporan, taloa egunean
|
egunean
egiten zan, eta ogia nozonoz baino ez. Taloa egiteko uruna galbahetik pasau, eta orea edo amasea azpiran egiten zan; hantxe eskubarruaz jo eta emoten jakon formea.
|
|
|
Txarria hilebeterik behin iruztuten da eta zortzi hamar emoten ditu holan. Txarriak him hilebete, hiru aste eta hiru
|
egun
egiten dauz ernari. Zortzi hamar txarrikume egitea zan onena; hamarretik gorakoak be egoten ziran, baina txarto arregletan ziran hareei danei titia emoteko.
|
|
|
Paragueruak edo baieruak astoakaz ibilten ziran. Udabarrirantza etorten ziran Galiziatik eta laubost
|
egun
egiten ebezan herrian. Bidebarria izeneko etxean lotzen ziran lotan.
|
|
2021
|
|
|
Hasierako ordu laurden hori edo. Klasea daukagun
|
egunean
egiten dugu.
|
|
|
Hori horrela, emozioak literaturaren irakaskuntzan berriz sartu behar direla aldarrikatzen du elkarrizketatuak, eta esperientzia literarioa elkarrekin eraiki, bizi eta gozatzera itzultzea, bere ustetan, halakorik ez baita gaur
|
egun
egiten ikastetxeetan. Ildo horretatik jotzen du NE1 ek, eta jakin min falta baino, aktibatzen eta estimulatzen duen harriduran dagoela arazoa uste du.
|
|
|
1968ko Santiago
|
egunean
egindako kantaldian, ezkerretik eskoira, Apolonia, Sebastian (Apoloniaren ostean) eta Pilar kantari, Ipiñan. Jesus Maria Iraurgi aurkezleak Jose Maria Olanga gitarraduna estaltzen dau.
|
|
|
Ipiñaburun, 1968ko Santiago
|
egunean
egin zan jaialdiko izarrak. Goian, ezkerretik:
|
|
|
Urte sasoi baten izaten zan hori, udabarri udaudagoienean. Eguna nahikoa luzea zan eta
|
egunez
egiten neban normalean, baina lainoa egoanean, itzelezko bildurra pasetan neban. Nire ardurea izaten zan, behiren bat besteakandik aurreratzen bazan, ez nebala ikusten lainoagaz.
|
|
2023
|
|
|
Sei urte bete zituen egunean bertan jausi zitzaion lehenengo esne hagina Ekaini, ia konturatu ere egin barik jausi ere.
|
Egunak
egin zituen haginak kili kolo; eta sagar zati bat jaten zebilela, plausta, lurrera erori zen.
|