|
2000
|
|
|
izan ere, zenbat eta zenbat mintzatu ginen kapitaina eta biok, itsasoratu aitzin, honetaz eta hartaz, baina batik bat itsasoaz eta itsasoarekin loturikako hainbat gaiz...! ...zidan, konparazione, euskaldunek urruneko itsasoetan egin izan zituzten balentriez, balearen arrantzuan; hitz egin zidan marrazoez eta bertze mila arrain suertez; hitz egin zidan Ekialdeko Indiaz eta Mendebalekoaz, non ezin konta ahala lurralde hauteman baitzitezkeen, eta bertze hainbat herri eta gizon arraza, bakoitza bere izatasunarekin eta ez sinesteko moduko sinesteekin; hitz egin zidan urpean
|
zeuden
su-mendiez, zeinetarik uharteak eta artxipelagoak sortzen baitziren... Eta hitz egin zidan bertze mila kontuz, eta nik harri eta zur aditzen nion.
|
|
2002
|
|
|
Mundu osoko zientzialari eta ikerlariak Lanzaroten bilduko dira, Ur Jameosen
|
dagoen
Sumendien Etxean, hain zuzen, Bolkanologia eta Geofisika Bolkanikoaren XV. Ikastaroan parte hartzeko. Lanzaroteko kabildoak eta Goi Mailako Zientzia Zientzien Museo Nazionaleko Vulkanologia Sailak antolatutako topaketa da.
|
|
|
Etnaren (Sizilia) eta Reventador en (Ekuador) azken erupzioak mundu osoan 500 sumendi baino gehiago daudela gogoratzeko modukoak dira, nahiz eta Europa ez den bereziki dentsoa zentzu horretan. Italiaren eta haren uharteen kasua alde batera uzten bada, Etna eta Strombolia etengabe ari direla, Norvegian eta Grezian bakarrik
|
daude
sumendiak. Kontinentetik kanpo, bulkanismoak adibide nabarmenak ditu Kanarietan, Teide buru dutela, Azoreak eta Islandia; fenomeno horren ondorioz sortu diren hiru artxipelago.
|
|
|
Eraikin erraldoi haietan denetarik ikus daiteke: Keops eko piramideen kristalezko erreprodukzioak (neurri errealetan), kasino baten lorategietan kokaturik
|
dagoen
sumendi baten erupzioa, bi itsasontzi piraten arteko borrokaldi baten antzezpena, Disneyland-i bekaitz begiratzeko inolako motiborik ez zuten jolas parke  ikaragarriak, lehen mailako ikuskizunak (Frank Sinatraren kantaldia edo munduko boxeo txapelketako norgehiagokak, esaterako)... Hango kasinorik famatuenetako batek badu zirkua eta guzti, eta zure txanponak gastatzen dituzun bitartean, lehoien edo ekilibristen erakustaldiak ikusteko parada duzu.
|
|
2004
|
|
|
Ikertzaile horrek “Science” aldizkarian planteatzen duen arazo nagusia da subdukzio sistema hori oraindik aktibo egon daitekeela eta epe luzera arrisku sismikoa egon daitekeela. Haren iritziz, Cádizko Golkoan aktibo
|
dauden
sumendi asko identifikatu eta aztertu ondoren, jardueraren iraupenari buruzko ebidentziak daude, baita milaka urteko antzinatasuna duten itsas sedimentuak ere. Artikuluaren ondorioetan, Marc André Gutscher ek dio Iberiar Penintsularen hegoaldeko subdukzio prozesu aktibo horrek duela 250 urte Lisboako lurrikara handia eragin ahal izan zuela, eta epe luzera antzeko intentsitateko lurrikarak eragin ditzakeela.
|
|
2005
|
|
|
Vienan egiten den Europar Batasunaren Batzar Orokorrean parte hartu duten zientzialariek lokatza eta metanoa botatzen dituzten itsaspeko sumendien erupzioak dakarren ingurumen arriskuaz ohartarazi dute. Antje Boetius Bremengo (Alemania) Max Planck Institutuko uretako mikrobiologian aditua da, eta azaldu du itsas hondoan
|
dauden
sumendiek etengabe emititzen dutela metanoa, Lurraren berotze globalak eragiten duen berotegiefektua eragiten duen produktua. Boetius ek zehaztu zuenez, oraindik ikerketa gehiago egin behar dira metano horren zer kantitate iristen den Lurraren atmosferara eta zer kantitate sartzen den bizi zikloan fitoplanktonaren bidez. Labarik eta surik gabeko erupzioak Zientzialariak azaldu zuenez, itsaspeko sumendiek beren ekosistema dute, mikroorganismo arkaikoek eta gutxi ezagutzen direnek osatua, eta erupzioan sartzen direnean ez dute laba eta sua kanporatzen, baizik eta lohi eta gas kantitate handiak.
|
|
|
ile iluna daukat, motz motza eta betaurreko ziztrin batzuen atzean begi marroiak ezkutatzen ditut. Izaeraz lotsatia naiz, baina haserretzen naizenean sutan
|
dagoen
sumendia dirudit.
|
|
2006
|
|
|
hirurogeiren bat kilometrora
|
dagoen
sumendi hori,
|
|
2009
|
|
|
–Badut, bai, lurrari eta lurpeko suari lotzen nauen beste grina bat, oraintxe esan behar dizudana, bestela lehertuko naiz. Elizaren eta gure gizarte itxiaren aurkako gorrotoa da, errai erraietan nabaritzen dudana, eztanda egitear
|
dagoen
sumendi bat bezala, eta, hatz erakuslea luzaturik, jarraitu zuen?: Urtebetez egon nintzen eroetxean, baina han asko ikasi nuen, Txopitea doktoreari esker.
|
|
|
6 Erupzioan
|
dagoen
sumendi baten barrura sartu eta bertatik zabiltza, soineko isolatzaile egokia jantzirik.
|
|
|
–Badut, bai, lurrari eta lurpeko suari lotzen nauen beste grina bat, oraintxe esan behar dizudana, bestela lehertuko naiz. Elizaren eta gure gizarte itxiaren aurkako gorrotoa da, errai erraietan nabaritzen dudana, eztanda egitear
|
dagoen
sumendi bat bezala –eta, hatz erakuslea luzaturik, jarraitu zuen–: Urtebetez egon nintzen eroetxean, baina han asko ikasi nuen, Txopitea doktoreari esker.
|
|
2010
|
|
|
Goizean, AENAk itxita zeuden aireportu guztiak zabaldu ditu, lurralde galiziarrean daudenak izan ezik; hau da, Santiagon, A Coruñan eta Vigon daudenak. Salamancakoa ere goizeko 11:00etan itxi egin dute atzo gauean ireki ostean, penintsulako ipar mendebaldearen gainean
|
dagoen
sumendi errauts hodeiaren ondorioz.
|
|
|
–Lehertzear
|
dagoen
sumendia?
|
|
|
Lehen egunetako aireportuko kaosaren ondoren (Europako iparraldeko aireko espazioa blindatzean eta 5.000 hegaldi baino gehiago bertan behera uztean sortua), segurtasun neurriek martxan jarraitzen dute, eta Espainian aireportu batzuk itxita zeuden duela bi egun arte. Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Goreneko (CSIC) adituek diotenez, ez
|
dago
sumendiaren erupzioaren amaiera adierazten duen daturik, eta, beraz, Europako aire eremuan eragin negatiboak izaten jarraituko dute. Magma ekarpenaren, intentsitate leherkorraren eta baldintza meteorologikoen araberakoa izango da inpaktua.
|
|
|
Askotan, pentsaezina dirudi zerbait gaizki atera daitekeenik azken orduan, udako periptoak antolatzeko ahaleginaren eta prestakuntzaren ondoren. Baina erupzioan
|
dagoen
sumendi bat nahikoa izan daiteke plan guztiak hondatzeko. Hala bizi izan dute duela bi hilabete, Eyjafjallajökull krater islandiarraren erruz.
|
|
|
Europako aireportuetan egoera hobetu izana erabat loturik
|
dago
sumendiaren bilakaerarekin; Islandiako Herritarren Babeserako Agentziaren arabera, Eyjafjalla fase berri batean sartu da, eta ez du dagoeneko joan den astean bezain besteko errautsik jaurtitzen atmosferara. Erupzioaren indarra %20ra jaitsi dela jakinarazi dute zabaldu duten azken txostenean, baita botatzen dituen hausterreak inguruko eskualdeetan gelditzen direla ere.
|
|
2011
|
|
|
Zer da borrokaren kontu hori guztia? Egungo Italia, azaldu zion Marcok, erupzioan
|
dagoen
sumendi handi bat da. Orain, 45ean bezala, jokoan dagoena zera da:
|
|
2012
|
|
|
Munduaren Erditik autobus bat bada gertu dagoen Pululahua kraterrera doana, Ekuadorreko parajerik ederrenetakora. Itzalita
|
dagoen
sumendi baten kraterra da hau, eta hondoan soroak daude. Ikusmira paregabea da.
|
|
2013
|
|
|
Espainiako Ozeanografia Institutuko eta Bartzelonako Unibertsitateko ikertzaileek artikulu bat argitaratu dute Geology aldizkarian, Hierroko erupzioaren harira. 2011ko urriaren 10ean, Kanariako uharte horren urpean
|
dagoen
sumendi batek eztanda egin zuen. Gertakari horren harira egindako ikerketa hau oso baliagarria da uharte bolkanikoen sorrera eta bilakaera ulertzeko.
|
|
|
48 urte ditu Nizny Novgorodeko kirolari honek. Bizirik
|
dauden
sumendietara salto egin izan du, Antarti K an ere egin du B ASE jauzia, Ulvetana menditik esaterako, eta H imala i an, Shivling menditik egindako jauziarekin lortu zuen munduko marka: 6.420 metrotik hasi zuen hegaldia.
|
|
2014
|
|
|
Igoera hori, zailtasun teknikorik ez duena, Imlil herritik egiten da, 1.800 metroko altueran. 9 Colimako (Mexiko) Aktibo ez
|
dagoen
sumendi hau Jaliscon dago, Mexikoko mendebaldean. 4.260 metroko altuerarekin, neguko neguan estaltzen da; beraz, azaroa eta martxoa bitartean igo ohi da.
|
|
|
Kuku erlojua baino, badirudi erupzioan
|
dagoen
sumendia duela bihotz.
|
|
2016
|
|
|
Gor mutuentzako interpreteak eskuekin tximeletak, erupzioan
|
dauden
sumendiak, urretxoriz betetako gereziondoak, ur jauzi eta errekatxoak, aingeru zaindariak, ezpainak bezalako naufragoak, eskultura bizidunak eta betiereko elurrak egiten zituen.
|
|
2017
|
|
|
Clermont Ferranden
|
dagoen
sumendia. Ziklismoari dagokionez, 1952ko Tourrean igo zuten aurreneko aldiz, eta Coppik irabazi zuen.
|
|
|
Bular azpiko bihotzaren dardara nabaritu nion: lehertzear
|
dagoen
sumendi baten moduan zeukan, irrikaren irrikaz jauzika. Leun leun etzan nintzen bere ezpainetan.
|
|
2019
|
|
|
Amorrua eta malenkonia txanpon beraren bi aurpegiak dira, lehenengoarekin zer egin ez dakigunontzat gordeak. Tristura erupzioan
|
dagoen
sumendia estaltzen duen itsasoa da, baina itzali gabe; isilaraztea, indargabe uztea besterik ez du egiten.
|
|
2020
|
|
|
Sizilia aukeren artean ikusi nuenean, berehala lotu nuen hemen
|
dagoen
sumendiarekin, Etnarekin. Ikusgarriak dira sumendien argazkiak eta erupziok, baina badirudi urruneko zerbait direla, Euskal Herrian ez daudelako.
|
|
|
Egoerak, baina, okerrera egin dezake: aintzira baten erdian
|
dago
sumendia, eta agintariak beldur dira erupzioak tsunami bat eragingo ote duen. Renato Solidum Phivolcs eko zuzendariaren arabera, laba botatzen hasteak ez du esan nahi Taal sumendia «leherketa arriskutsu» baten fasean sartu denik.
|
|
2021
|
|
|
Airearen kalitatearekin lotuta
|
dago
sumendiak eragindako beste arazo bat. Errautsak, sumendiak igorritako gasek, labak sorturiko ke hodeiek, eta, bereziki, tokiko orografiak eta meteorologiak eragin nabarmena dute airearen kalitatean.
|
|
|
Zenbat eta pisu gehiago, are eta aukera gehiago egoera bitxietan murgiltzeko: txokolatezko ur jauzia, dinosauro kume zoo bat, aktiboa
|
dagoen
sumendi bat… Edozein gauza gertatu daiteke zuhaitzeko etxe honetan!
|
|
2022
|
|
|
Esan daiteke: laba dariola, errautsa dariola edo garkinak dariola
|
dagoela
sumendia.
|
|
|
Likankabur Kimalekin ezkontzekoa zen, baina Kimalek Jurike maite zuen. Laskar, Kimalen aita, haserretu egin zen (Laskarrek, oraindik ere aktibo
|
dagoen
sumendiak, erupzioa izan zuen; argazkian ez ikusiagatik gertu dago besteetatik), eta Jurike jo eta burua moztu zion (erreparatu argazkiari berriro). Hori gutxi bailitzan, Laskarrek Kimal erbesteratu egin zuen, Andeetatik Domeyko mendikatera igorriz, Atacamako gatz lautada zabalaren beste aldera (pare parean dago mendikate hori, baina urrun Andeetakotik).
|
|
|
Teoria batzuk darabilzkit gogoan, zein baino zein apokaliptikoagoa. Orain, txertatu guztioi ustez sartu dizkiguten txip horietaz hainbeste hitz egiten denean, bururatzen zait ez dagoela buru kontrola egiteko modu hoberik, hari musikal hau baino, zeina hedatzen den etengabe erupzioan
|
dagoen
sumendi baten laba bezala. Eta laba bero hori, boys band tronatu baten imitatzaile baten imitatzaile itxurakoa, garunean sartzen doakizu astiro baina nahitaez, eta ezin izango da atzera egin.
|
|
|
Hunga Tonga Hunga Ha' apai sumendiaren erupzioak tsunami bat eragin du gaur goizaldean Tongan. Itsas azpian
|
dago
sumendia, Fonuafo' ou uhartearen hego ekialdean, 30 kilometrora, eta 20.000 metroko altuerara jaurti ditu errautsak. Tsunami alertaren ondorioz, Tongako agintariek kostaldea husteko agindu dute.
|
|
|
2020 urtearen amaieran, Oliene baserrian bisita egin zion Aiok musikariari.«Beti ezaugarri izan duen erupzioan sartzear
|
dagoen
sumendi indar horri eusten dio oraindik», Aioren hitzetan. Bere ibilbidea jasotzen duen liburua egiten ari da trikitilaria, eta bidean harekin kolaboratu duten artisten laguntza izaten ari da:
|
|
|
Lehertzear
|
dagoen
sumendi bat?
|