|
2003
|
|
|
Eta gai berari helduz boterearen gailurretik ikusita, begi bistakoa ere bada boterea zenbat eta gehiago
|
egon
pertsona bakar baten borondatea ren mendean, gizatasuna gero eta txikiagoa dela. Behin gizabanakoak gizartean eta naturan autodefentsarako boterea edukirik (naturan badirudi gaur egun ziurtatuta dagoela, egia ez bada ere), besteezap robetxatzeko metatuko duen boterea, teorian argudiatu egiten dena guztientzako ona lortzeko bide gisa, gizatasunaren neurrira egina ez dagoen boterea da, antropologi aren ikuspegitik behintzat, eta, hobe esan, apuntatu litzateke pertsona ren" zorrean"," hartzekoan" bain o.
|
|
2004
|
|
|
Koldo Mitxelena, Joxe Migel Zumalabe (aita) eta Karlos Santamaria. Oso goian ikusi izan nituen beti; baina, egia esan, laguntzeko beti prest
|
zeuden
pertsonak ziren, ez hori bakarrik, baita beren babesa eman ere egiten zutenak.
|
|
2005
|
|
|
Bere erranetan, familia bretoi batek egoera ilegalean lagun euskaldunak hartu zituen etxean laguntasunez. Baina, legearen arabera, Toubonek gogorarazi zuenez, egoera ilegalean
|
dauden
pertsonak etxean, mahaian edo teilatupean hartzen dituen jendea jazar dezake legegileak. Kasu horretan euskaldunak ziren.
|
|
|
Bada, Kundera Pragan zegoen eta zaila da horrelako egoera batean
|
zegoen
pertsona bati buruz ganorazko ezer esatea. Esan dezagun bakarrik zazpi urte geroago, 75ean, erbestera doala, Frantziara, eta beste sei urte geroago, 81ean, frantses nazionalitatea hartzen duela.
|
|
2006
|
|
|
Minbizia duten eta fase terminalean
|
dauden
personei eskaini beharreko erizaintza zainketak, bizi kalitate onena eskaintzeko helburuarekin [Interneteko artxiboa. PDF].
|
|
2007
|
|
|
Nire ustez historialariok horma berriak altxatu ditugu, zeudenez gain, eta nekez ikusten da gure idazlanetan fenomeno askotan dauden elementuen aniztasuna, garaiko pertsonen artean zegoen komunikazioa, eta burutzen zituzten lanen aberastasuna. Adibide bat jartzearren, zenbait kasutan, diferentzia politikoak gorabehera, lankidetza oparoa gertatu zen itxuraz lubakietan aurrez aurre
|
zeuden
pertsonen artean. Historialariok bi oker gauzatzeko arriskua dugu.
|
|
2008
|
|
|
40 Halaber, zenbait hiritar eskubide murriztuta izan ditzakete; esate baterako, preso
|
dauden
pertsonen askatasuna.
|
|
|
Ildo beretik jarraituz, bestalde, nahitaezkoa da, literatura errazetik eta dogmatikotik haratago, kontuan hartzea funtsezko hiru alderdi, kultura aniztasuneko eta elkar aintzat hartzeko estrategia horretan parte hartuko duten pertsonak anitzak, dis simetrikoak eta jakinak baitira. a) Elkar aintzat hartzeko, aniztasuna da abiapuntua. Ez
|
dago
pertsona bat, pertsona batzuk daude. Euskal Herrira etortzen diren immigranteen kolektiboek ulertu eta onartu lukete Euskal Herriak historia, gizarte, kultura eta hizkuntza jakinak dituela, baita gatazka eta helburu jakin batzuk dituela ere, eta horiek guztiak errespetatu eta aintzat hartu lituzkete.
|
|
|
Egia esan, bi galdera dira. Alde batetik, zer desberdintasun
|
dago
pertsonen artean. Bestetik, zer desberdintasun dago espezieen artean?
|
|
|
• Berdintasuna eta sarrera erraztasunak: unibertsitatean
|
gauden
pertsonak jendarte osoaren ordezkaritza izatea da helburu desiragarria. Baina arazo fisikoren bat dutenak, baliabide ekonomiko urriko pertsonak, ikasle helduak edota etorkinak ez daude behar den moduan presente gure campusetan.
|
|
|
Ez da gainera hor amaitzen kontua: NBEk 2015erako goseak
|
zeuden
pertsonen kopurua erdira jaisteko helburua ezarri zuen 1996an, baina, egungo datuen argitan, guztiz ezinezkoa da hori betetzea, are gehiago jakinik elikagaien prezioa %52 igo dela iaztik eta ongarriena ere bikoiztu egin dela.
|
|
2009
|
|
|
Gizarte batean, edozein gizartetan, diferentziak
|
daude
pertsona eta taldeen artean. Batzuk hobeto bizi dira beste batzuk baino.
|
|
|
Irwinek, beraz, honako zientzia baten agerpenean jarrita dauka itxaropena: arazoen ebazpen unibertsalera mugatuko ez dena, arazoen testuinguruak aintzat hartuko dituena, herritarrei hitza emango diena, ingurumen eta gizarte arazoetan inplikatuta
|
dauden
pertsonen ezagupen enpirikoak balorizatuko dituena.
|
|
|
Herritarren zientzia modu hori kontsentsu biltzarren mekanismoan islatzen da: auzi jakin batean zuzenean inplikatuta ez
|
dauden
pertsonek hitza hartzen dute deliberazio eta erabaki prozesu batean. Z&T alorreko parte hartzeari buruzko ikusmolde mota horretan, garrantzitsuena erabaki prozesuetatik baztertuta dauden pertsonek parte hartu ahal izatea da, eta ez beren iritziak prozesuaren amaiera arte ukitu gabe gordetzea.
|
|
|
auzi jakin batean zuzenean inplikatuta ez dauden pertsonek hitza hartzen dute deliberazio eta erabaki prozesu batean. Z&T alorreko parte hartzeari buruzko ikusmolde mota horretan, garrantzitsuena erabaki prozesuetatik baztertuta
|
dauden
pertsonek parte hartu ahal izatea da, eta ez beren iritziak prozesuaren amaiera arte ukitu gabe gordetzea. Kontsentsura iristea ere ez da ezinbestekoa (horregatik, Fullerrek parte hartze mekanismo horren izena kritikatzen du).
|
|
2012
|
|
|
Kleinek frogatzen duenez, shock egoeran
|
dagoen
pertsona, eta pertsona bezala gizartea, noraezean dago, galduta, hustuta; mugitu, pentsatu eta bereziki ekin ezin duela dago. Egoera ekonomiko eta politiko berriak inposatzeko ezinbesteko egoera da.
|
|
|
Labovek bere ikerketa soziolinguistikoak egin zituenean konturatu zenez, behatzailearen presentzia hutsak behatuaren erantzuna baldintzatzen du. Adibidez, orain dela 25 urte euskararen alde ez izatea gaizki ikusia bazegoen, euskararen kontra
|
zeuden
pertsona batzuek, behatzailearen presentziagatik, ez zuten agian hori aipatuko inkestari erantzutean.
|
|
|
ETAren sinesgarritasuna, bai Euskal Herriko jende askoren aurrean, bai eta Espainiako sistema politikoko alderdien artean ere. Panorama horretan —beti ere krisi ekonomiko larriak eskatzen dituen arreta eta energiak kontuan hartuta—, Euskal Herrian bizi izan dugun gatazka politiko armatuaren ondorioz preso
|
dauden
pertsonen askatzeak beti gerorako lagatzen den kontua dirudi, Gabonak aldera mobilizazio ahalegintxoa eskatu eta gero udako jaietan agerpen sasi folklorikoa emango duena, argazkiak eta betiko parafernalia eta beste urte ustel bat. Preso zaharrenak —euren ekintzak legitimazio sozial altuko egoera batean egin zituztenak eta kapital sozial handia dutenak— badoaz hala hola irteten (eta ez denak), eta besteak gelditzen dira.
|
|
|
Udaletxekoekin nahiko altua zen euskararen erabilera. Izan ere, Iparraldeko eremu euskaldunetako udalerriak biztanle gutxikoak izaten dira; bertan lanean
|
dauden
pertsonak bertokoak dira, ezagunak, eta, beraz, udalerriak ez du Hegoaldean izan dezakeen formaltasunik. Bistan denez, iraun duen bezala irauteko, inertzia propio indartsua zeukan euskarak bere alde Iparraldean, nahiz eta frantsesaren bultzakada asko nabaritu.
|
|
|
Aztertu litzateke eremu informalenetan euskara kopuru horietan zergatik gelditzen den. Hizkuntza plangintza gelditze horren arabera egokitu litzateke; euskararen plangintzaren aurka
|
dauden
pertsonen irakurketa zein izango den aurreikusi eta diskurtso hori modu objektiboan nola indargabetu ere aztertu litzateke.
|
|
2013
|
|
|
Tokiko hizkuntzen eta estatu zentralistek bultzatzen zuten hizkuntzaren arteko lehia, inertzia historikoz eta soziolinguistikoz gehienbat, tokiko hizkuntzen alde izan zen mendeetan zehar. Hizkuntza minorizatuaren desplazamendua gizartearen eskalan goian
|
zeuden
pertsonen artean gertatzen zen, alde batetik, eta geografikoki toki batzuetan pixkanaka estatuaren hizkuntza sartzen zen, bestetik; baina ez zegoen iraultza kualitatiborik hizkuntzen iraupenari dagokionez. Indarrak hizkuntza menderatzailearen alde hasi ziren metatzen eskola derrigorrezkoa bihurtu zenean; hala ere, iraultza kualitatiboa beranduago etorri zen, trinkotasun soziokulturala apurtu zenean.
|
|
|
Oraindik datu positibo bat gehiago jaso zitekeen militantziari buruz aritzean, militanteak lortzeko ahalmena. Hau da, Ezker Abertzalearen ondarea militantzia aktiboa izan da, eta jarduera armaturik gabeko egoera batean, agian militatzeko uzkur
|
zeuden
pertsonak ere batu zitezkeen, eta mugimendu sendoa gorpuztu, militantzia zabala baitzen egoera berrian.
|
|
|
Pertsonek osasun arazo larriak dituzten eta osasun azpiegitura eskasak dauden eta pobrezian murgilduta dauden lurraldeetan, egokia al da zakurren osasunari atentzioa jartzea? Nola justifika daiteke balizko politika hori egoera larri horretan
|
dauden
pertsonen aurrean?
|
|
2014
|
|
|
Funtsean Butlerrek dioskuna da hizkuntzak, hainbatetan errealitatea deskribatzeko gaitasuna ez ezik, errealitatea moldatzeko eta sortzeko gaitasuna duela.
|
Nago
pertsona izenek, edo, bederen, euskal izendegiko hainbat izenek ez ote duten botere performatibo hori, desberdina baita norbaitek jaio denetik Ekaitz, Haritz edo Harri dela entzutea edo Estitxu, Lorea edo Maitane dela aditzea. Izen batzuek edo besteek oso desberdina egiten dute gure autoerrealitatea.
|
|
|
Hala ere, berritasun gehiago
|
dago
pertsonen artean zuzenean ordainketak egiteko aukera ematen duten sistemetan.
|
|
2016
|
|
|
Horrek ez du esan nahi sortzaileekin harremanik ez dugunik edo Astran sortzaileek parte hartzen ez dutenik, baizik eta ez dugula herritarren eta sortzaileen arteko bereizketarik egiten. Astran sorkuntza dago eta herrian sorkuntza lanetan
|
dauden
pertsonekin harremana du proiektuak, jakina: musikariak bereziki Iparragirre Rock Elkartea, bideogileak, antzezleak, idazleak, margolariak, argazkilariak...
|
|
2017
|
|
|
Ez dezagun pentsa gizateriaren gorenean gaudenik, ezta Amerika deskubritu dugunik, eta are gutxiago gazteok ‘natibo digitalak’ garenik. Natiboak lur horretan
|
zeuden
pertsonak dira, kasu honetan, pertsona helduak: ordenagailu eta telefono mugikorren tamainak txikitzen ikusi dituztenak, edo foroetatik txatetara eta handik on line ko sare sozialetara igaro direnak.
|
|
|
Azkenik, neurri batean, irudi totemiko horren bitartez, atzean
|
dagoen
pertsona fisikoa menderatzeko irudipena egingo dugu, kontrolpean dugulako ustea izango dugu, paretetan hartzak edo oreinak marrazterakoan harrapatzear genituela uste genuen bezala.
|
|
2018
|
|
|
Are gehiago, jasotako datuetan oinarrituta, Siadecok hurbilpen bat egin du, ikusteko euskal kultur produktuak ohikotasunez irakurri eta entzuten dituztenak zenbat diren. Beste era batera esanda, euskal kultur kontsumoaren nukleoan
|
legokeen
pertsona kopurua zenbatekoa den kalkulatu dute, beti ere irakurketa eta musika entzutea kontuan hartuta: 40.000 pertsonak osatzen du nukleo hori, zeina osatzen den, euskarazko prentsa eta urtean gutxienez hiru liburu irakurtzeaz gain, gutxienez euskarazko disko bat erosten dutenekin.
|
|
2019
|
|
|
Kooperazioa unibertsala da, hartzen duen forma aldatu egiten bada ere kulturatik kulturara. Maitasun lotura batean
|
dauden
pertsonek bere kultura bereko pertsonen jokaera berak dituzte. Beste modu batera esanda, kooperazioak eta maitasun jokabideek hartzen duten forma ez da jaiotzetikoa, testuinguru historiko kultural baten barruan ikasiak baizik, eta, beraz, aldakorrak.
|
|
|
Beste era batera esanda, maitasuna da ‘emakume’ edo ‘gizon’ egiten gaituen elementu funtsezkoenetakoa, bi izaki ezberdin eta kontrajarri bezala baina, aldi berean, elkarren osagarriak. Hortaz, sinestarazten zaigu, eta fikzio erromantikoak horrela errepikatzen digu aspertu arte, amodioa dela sozialki bereizita (eta mailakatuta)
|
dauden
pertsonek elkar topatzeko aukera onena. Eta hori egokitzen zaie ez bakarrik emakume/ gizonei, baizik eta etnia arraza edo klasearen arabera sailkatuta dauden pertsonei ere, maitasuna bailitzan gizarte ezberdintasunak ezabatzeko bide nagusia.
|
|
|
Hortaz, sinestarazten zaigu, eta fikzio erromantikoak horrela errepikatzen digu aspertu arte, amodioa dela sozialki bereizita (eta mailakatuta) dauden pertsonek elkar topatzeko aukera onena. Eta hori egokitzen zaie ez bakarrik emakume/ gizonei, baizik eta etnia arraza edo klasearen arabera sailkatuta
|
dauden
pertsonei ere, maitasuna bailitzan gizarte ezberdintasunak ezabatzeko bide nagusia. Eredu horren ondorioz, emakumeek besteei ematen eta besteengandik jasotzen dutenaren artean desoreka nabarmena sortzen da; baina, halere, berariazko konpromisoa hartu behar dute maitasunarekiko.
|
|
|
Jabego mota, goiko ikonoen araberakoa Finantziazio mota, goiko ikonoen araberakoa Kolektiboki nolabaiteko diru sarrerarik ba ote duen Egoera ekonomiko prekarioagoan
|
dauden
pertsonen inklusio mekanismorik ba ote den
|
|
|
Tronuan
|
dagoen
pertsonak izan zezakeen Benthamen panoptikoko zaintzailearen papera, baina panoptiko sexualizatu horretan polizia panoptikoko rolak trukatu egiten dira: begiratzearen eta begiratua izatearen esplizitutasuna bilakatzen da sexu arau.
|
|
|
Sarreran erran bezala, espazioa begi kritikoz aztertzeari bezain garrantzitsua deritzogu bertan
|
dauden
pertsonengan arreta jartzeari. Lan honek haurrengan fokua jartzea helburu izaki, horixe bera eginen dugu orain.
|
|
|
Honela, egiazki haurrengan/ haurrekin pentsatutako espazioak (akaso lekuak M. Augerekin erranda) denontzako irisgarri izanen lirateke, haurren neurrira egindako atea edozeinek zeharka baitezake arazorik gabe. Gisa honetan, bai zahartzaroan
|
leudekeen
pertsonentzako, bai mugikortasunari loturiko desgaitasun bat luketen pertsonentzako balioko luke haurren neurriak, adibidez.
|
|
2020
|
|
|
Zizeronek usadioen filosofia bezala definitu zuen. Horren ondorioz, immorala edo ez etikoa dena, ohituratik kanpo
|
dagoena
pertsona edo ekintza izango da. Morala edo etikoa ez den gizakia immorala izango da, ohituren kontrakoa.
|
|
|
Askea izan beharra dago, noski, nor bere buruaren, hitzaren, ekintzaren jabe izateko; engainuarekin burua jan eta bortxarekin eskua lotzen digun hartatik aske izan. Erabakimenik eta ekinbiderik gabe ez
|
dago
pertsona askea izaterik. Burujabe izateko, baina, nork bere buruaren eta lanaren jabe ere izan behar du.
|
|
2021
|
|
|
Urte asko dedikatuko dute ume eta gazteek ikastera, eta gizarteak baliabide asko jarriko ditu hori hala izan dadin. Batzuetan inbertsioa ondo aterako da, eta gizartean ekarpenak egiteko prest
|
dauden
pertsonak aterako dira hezkuntza sistematik. Beste batzuetan, eta hamaika dira zirkunstantziak eta arrazoiak, gauzak ez dira hain ondo ateratzen.
|
|
|
Jakina, alderdi politikoetan eta sindikatuetan integratu diren gazteek bat egiten dute erakunde horien ildo ideologikoarekin eta jardunarekin. Onartzen dute horrelako instituzioek organizazio bertikal eta burokratikoa izan ohi dutela, eta gazteen eta aldez aurretik egitura horietan
|
dauden
pertsona helduen arteko harremanetan tentsioak izaten direla batzuetan. Gazteek aldaketak egiteko joera handiagoa izaten dute, eta egitura horietan aldaketen aurreko erresistentziak egoten dira, behin baino gehiagotan.
|
|
|
Hilezkortasunaren gaia erlijioari lotuta egon da historian zehar, baina xxi. mendean ez
|
dago
pertsona erlijiosoen ahotan soilik: ingeniariek eta informatikariek ere bereganatu dute.
|
|
|
Silicon Valleyren lurraldea, hain zuzen. Izan ere, transhumanismoarekin liluraturik
|
dauden
pertsona gehienak Silicon Valleyn kokatzen dira: Kalifornian omen dago gaur egun Berpizkundeko Mediciren Florentzia.
|
|
2022
|
|
|
Honela dio 48 paragrafoak: " Egintza edo omisio bat zigortzekoa izan daiteke, nahiz eta
|
dagokion
pertsonak delako egintza hori bere kontzientziak edo erlijioaren aginduek behartuta egin duela argudiatu". Gizaki guztien sakonenean sustraiturik dagoen justizia senak legearen ezagutza falta osatzeko baino ez duela balio, horixe azpimarratzea izan zen Eichmann epaitu zuen auzitegiak emandako argudioetako baten ezaugarri nagusia.
|
|
|
Beste garai batean paradigmatikoa zen etxez etxeko zerbitzua da adibiderik onena. Etxez etxeko zerbitzuak nor bere zaintzarako laguntza ematen dio etxean
|
dagoen
pertsonari, egunean bi edo hiru orduz, osagarritasun begirada batetik. Zerbitzu horrek, hala ere, muga garrantzitsuak ditu etxean zaindua izan nahi duen gizarte batean:
|
|
|
Behar bati erantzuna emateko pertsona bakoitzak eman beharreko pausoak, galderak eta zalantzek askotan zerikusi handiagoa dute Asterix eta Obelixen 12 frogekin logika sinple batekin baino. Horrek tramitazioa bera mataza handi bat bihurtzen du, ulertezina askotan egoera larrian
|
dauden
pertsonentzako.
|
|
|
zaintza sareak deitu izan zirenak. Zaintza sareak etxean
|
zeuden
pertsonen beharrei erantzuna emateko ekimen azkarrak izan ziren, bakardadeari edo elikagaien errealitateari erantzuna eman zietenak.
|
|
|
Bi motatako bideoak parteka daitezke bertan: segurtasunarekin lotura daukatenak edo dibertigarriak direnak; ateko etxean
|
dagoen
pertsona susmagarriaren bideoa edo zure etxe aurretik paseatzen irristatu eta jausi denarena. Biak daude RingTVn ikusgai.
|
|
2023
|
|
|
Erakundeekin mantentzen diren harremanen gorabeherak zuzenean loturik daude udal taldeen aldaketekin, talde horien jarrera aldaketekin eta baita postu horietan
|
dauden
pertsona jakinekin ere. Halere, argi gelditzen da etxeetako langileak eta kideak, aktibista feministak, aditu egin direla instituzioei aurre egiten eta beraien jarduerak nola edo hala iraunarazten.
|