|
2004
|
|
|
Hizketa ekintza den bezainbatean, ekinbide ororen sostengua dugu hizkuntzarena. Hizkera, era bateko edo besteko hizkera dagoen leku guztietan
|
dago
mintzaira, komunikazio ororen baitan dagoen euskarria delako; gizakiaren gainerako hizkera modurik ba ote legoke, horretaraz gero, mintzairaren esku hartzerik gabe. Nahiz eta, jakina, itxura batean, arte adierazpide batzuetan bezala, hizkuntzaren eskurik ez nabaritu argi eta garbi.30
|
|
|
Orain, jabeturik nago, ikaragarri gaitza dela hizkuntzen arteko ordezkapen mekanismoak iraultzea. Baldintza batzuetan, esango nuke, ezinezkoa; betiere, jakina, baldintza horien zantzuak fase terminalean
|
dagoen
mintzairari darizkionak baldin badira. Horrelakoetan, hartara jarrita ere, ezin saihestu Iparraldeko euskaldunen abaildura, hizkuntzaren fase terminala hizpide hartu orduko.
|
|
|
Legezko aterpe horiek, alabaina, itoginez josita egon ohi dira gehien gehienetan, eta barruan bizi den arlote behartsuari buru gainera jausiko zaizkio euri tanta guztiak, begi zulora sartzen ez bazaizkio. Legeriaren teilatutik erator litekeen ezaugarririk behinena itxurakeriazko eitea baldin bada, zer ez da gertatuko delako arlote behartsua euskararen egoera azpiratuan
|
dagoen
mintzaira baldin bada. Betor, bada, Santxoren epaia euskararen estalpeak nolako teilatua daukan jakiteko:
|
|
|
Mendeko hizkuntza, ordezkapenaren azken hondarretan
|
dagoen
mintzaira,, ez dago bortxaz mintzarazterik eta ikasarazterik?. 233 Ukaezinezko egia da Daniel Landartek esan berri diguna. Baina, bortxa eta derrigortze kontuak ahotan hartzen ditugunean, komeni zaigu gogoan beste gauza bat ere ondo iltzaturik edukitzea:
|
|
|
Gainbegiratu berri dugun hizkuntza politikaren logikak auzo hizkuntzen itomena zuen bere izatearen arrazoi bat. Hemendik aurrera, euskararen egoeran
|
dauden
mintzaira murriztuak direla kontuan izanik, ordezkapenaren indar hilgarriak jotako hizkuntzen biziberritzea izango da gogoetaren zio nagusia. Ordezkatzailearen gurpil zapaltzailetik ordezkatuaren hats bizigarrira igaroaz.
|
|
2005
|
|
|
4 Diskurtso erretorikoari
|
dagokion
mintzaira apaindu eta prosa erretori koa ekarri digu, batez ere, Hiriart Urrutik. Hemen bereziki lehen mintzaldi koa dugu solas, kontaerakoa erabat bazter utzi gabe, ordea.
|
|
|
2 Ez da inoiz hitz egiten hizkuntza bakar batean, edota ez
|
dago
mintzaira hutsik/ garbirik.
|
|
2008
|
|
|
Autorregulazioa eta ekintza planifikatzeko gaitasuna gai garrantzitsua da Vigotskiren teorian, eta gaitasun hori zuzenki loturik
|
dago
mintzaira barneratzearekin. Vigotski ohartu zen betebehar zailetan mintzaira egozentrikoaren areagotze bat gauzatzen zela; hasieran, haurraren ekintzak lagundu eta, geroago, horien aurretik joaten da.
|
|
2009
|
|
|
Asperger nahastea. Nahaste honetan interakzio sozialean alterazioa agertzen da.Jokaera, interes eta jarduera patroi mugatu eta errepikakorrak agertzen dira, bainaez
|
dago
mintzaira edota gaitasun kognitiboen (adimena, esaterako) narriadurarik.
|
|
|
Baina halere ama Euskadik ez du etsitzen batere,/ baitaki semeek, egiazkoek, dutela zin zinez maite, dutela zin zinez maite. / Abertzalea ikaran
|
dago
mintzaira ez nahiz galdu. / Ez daki nola hemendik goiti duen jokatu.
|
|
2010
|
|
|
Halatan, sermoiak ISD terminotan pentsatuz, esango dugu mintzairajardueraren produktuak direla. Mintza jarduera oso anitza dela irudituko zaigu, errepertorio ugariko hiztun baikara, baina, beti ere antolatua
|
dago
mintzaira, funtzio jakin batzuk ditu, generoan txertatuko da. Hala dio Bajtin ek:
|
|
|
Iberiera eta Lusitaniera ziren Euskararen hegoaldean
|
zeuden
mintzairak. Ez zuten zerikusirik indoeuropar kulturekin.
|
|
|
Hala ere, hirietan
|
zeuden
mintzaira gaurkotzeko eta normalizatzeko ideiak eta ekimenak, eta haietan piztu zen nagusiki Euskararen aldeko mugimendua (ikus 34).
|
|
2011
|
|
|
alegia, zinez eta benetan hizkuntzak gure bizitzan zer esan nahi duen, nolako eragina duen gugan, nola baldintzatzen gaituen, garena eta izan garena berari zor ote diogun eta? ez dakigun bitartean, inoiz ez omen dugu galtzeko arriskuan
|
dagoen
mintzaira bere onera ekarriko. Hizkuntzaren galera gure izaeraren galerarekin lotzen ez badugu, alferrik izango dira corpus eta estatus plangintza guztiak.
|
|
|
–bizirik? edukiko dute azkenetan
|
dagoen
mintzaira. Helburua ez da, beraz, ezta gutxiagorik ere, jatorrizko hizkuntzaren bizi baldintza soziolinguistikoak errotik biziberritzea, baizik eta hizkuntzaren heriotzaren agonia eztitzea.
|
|
|
Munduko hizkuntzei buruzko txostena, 2005, EHU, 222 or. Etxera etorrita, hara nolako gogoeta egiten digun Roberto Manzón Lozoyak: . Diskurtso berriak eta horiei
|
dagokien
mintzaira pentsamenduan eta hizkuntzan txertatzen dira. Ordezkapenaren prozesua ez da hizkuntzaren desplazamendu soila, hizkuntza bat beste baten ordez erabiltzea, baizik eta kultura berrietan datozen kontzeptu berriek herrian herriko sistema linguistikoa desegituratzen dute?.
|
|
|
–Indarrean jarri diren hezkuntza eredu elebidunek harrera ona izan dute komunitate frankotan, eta ekimen horietako ugari arrakastatsuak izan dira jatorrizko hizkuntzen eta kulturen berreskurapenari bagagozkio. (?) Orobat, hezkuntza eremuan aplikatu den murgiltze sistema (gure eredua) galdutako hizkuntzak berreskuratzeko modu eraginkorra bihurtu da, eta, horrenbestez, galtzeko arriskuan edo zorian
|
dauden
mintzairen iraupena bermatzeko gakoa?. El futuro de las lenguas, 2008, 24 or.
|
|
2012
|
|
|
Iruritan egun hamabi urte bitarteko haurrak dituzten gurasoen artean hiztun batzuk izan dira euskara lehen hizkuntza izan ez baina beren seme alabak mintzaira horretan haztea deliberatu dutenak. haiek euskarazko sozializazio berant eta jakinaren gainekoa izan dute eta hortik etorri zaie, umeak izan dituztelarik seme alabak euskaraz hazteko erabakia. euskararen galera bizi izan dute beren familietan, herrietan eta mintzairari eutsi nahi izan diote. Gurasoek beren lehen edo jatorrizko hizkuntzaren arabera baino areago, jokoan
|
dauden
mintzairei lotu dizkieten balioen arabera jokatu dute haurren hizkuntza sozializazioaren gaineko hauEuskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares
|
|
2013
|
|
|
Topografia horretarako hizkuntza tentuz hautatu du Izagirrek, poesia lar poetikotik urrun eta zurruntasun errealistatik ere bai. Erdibideko bertute horren zerbitzura
|
dagoen
mintzaira bat da ia liburuko euskara, ereduzko euskal gaiztotik urruntzen dena eta benetan euskaraz egiten genueneko tonuaz oroitzen gaituena. Horrek egiten du irakurraldia gozo eta liburua gailen; eiteengatik da hunkigarri, aberastasun eta malgutasun euskaldunagatik eder.
|
|
2014
|
|
|
bata Nafarroako Mendialdean, Irurita (Baztan) eta bestea Iruñea; eta bi belaunaldi hartu dira, 1970eko hamarraldian haziak eta haien seme alabak, 2000tik aitzina sortuak. Egileak adierazi duenez, argitalpenak, Nafarroako bi gizataldetan euskararen belaunez belauneko jarraipena kaskaildurik edo ia etenik
|
egonda
mintzairaren segida berrestekatzeko eta umeak euskaldun hazteko familien bizipenak izan ditu oinarri.
|
|
|
batetik, Irurita (Baztan), Nafarroako Mendialdean, eta bestetik, Iruñea; eta bi belaunaldi hartu dira, 1970eko hamarraldian haziak eta haien seme alabak, 2000tik aitzina sortuak. Egileak adierazi duenez, argitalpenak, Nafarroako bi gizataldetan euskararen belaunez belauneko jarraipena kaskaildurik edo ia etenik
|
egonda
mintzairaren segida berrestekatzeko eta umeak euskaldun hazteko familien bizipenak izan ditu oinarri"
|
|
2015
|
|
|
31),?(...) ama ikastoletan hizkuntza bakarra euskara da, esan nahi baita ez dela euskara ikasten kanpoko mintzaira bat bezala, baina euskaraz dela ikasten. Lehen mailatik goiti, frantsesezko irakaskuntza mailaka sarrerazten da, euskara
|
egonez
mintzaira nagusia.. Hori zen, beraz, Seaskaren eskaintza.
|
|
|
Kode sistema eraikitzerakoan alderdi politikoek hizkuntzez esateko duten guztia batu nahiizan da. Horrela, esaldi muinak hizkuntza politika ekimenaren ala adierazpen ideologikoarengainean eskaintzen duen eduki zehatzaz gainera, edukia zuzendua
|
dagoen
mintzaira, politikaesparrua, onuraduna, etab. be batu dira. Horrek aldagai anitzeko eta aldibereko kodifikazio sistema eraikitzea exijitu du.
|
|
|
Hizkuntza normalizazioa desabantaila edo gutxitu posizioan
|
dagoen
mintzaira ala hizkuntzaaldaera baten egoera soziolinguistikoa hobetzea da, horretarako gizarte esparru anitzetanekimen sustatzaile sendoak bideratuz. Ikerketak aditzera eman digu, aztergai diren alderdipolitikoen artean badirela euskararen normalizazio prozesuaren baitan kokatzen direnak etaprozesutik kanpo lekutzen direnak.
|
|
|
Aipagarrienetakoa, langileria publikoari euskararenezagutza ezin exijitu ahal izatea. Egitez, PSE EEk eta PPk herritarren hizkuntza aukeraaskatasuna bermatzeari baino tarte handiagoa eskaini die indarrean dagoen euskararen hizkuntzapolitikek gaztelania hiztunei eragiten dizkien bazterketa eta inposaketa egoerak gaitzesteari.Horrela, bi alderdiok tradizionalki hizkuntza gutxituekin lotu diren eskubideak iraultzera heldudira, hizkuntza eskubideon beharrizanean
|
dagoena
mintzaira nagusiko hiztuna, gaztelaniadunadela defendatuz.
|
|
|
Manfred Spitzer psikiatra alemaniarraren ‘Dementzia digital’ liburuak (Ediciones B, 2013) ordenagailuen, tableten, mugikorren eta beste gailu batzuen gehiegizko erabilerak eragindako arazotzat definitzen du kontzeptu hori. Arazo horien artean
|
daude
mintzairaren eta ikaskuntzaren nahasteak, arreta falta, estresa, depresioak eta are gehiago biolentziarako joera. Espainiako Pediatria Elkarteak antzeko ikuspegia du.
|
|
|
Dena den, Martutene dugu erruaren nobela. Lausoa da eta nonahikoa errua Martutene-n, sakonki
|
dago
mintzairan txertatua solaskideari errua leporatzeko ohitura: zure erruz galdu gara berriro Donostiako errepideetan, zure erruz bereizi zaizkigu gurasoak.
|
|
2017
|
|
|
Bi ardatz nagusi ditu oinarri; lehenengoa, Zadarreko arbanasiera mintzairaren fonetika historikoa eta morfologia eta, bigarrena, Zadarreko arbanasiera mintzairaren eta beste mintzaira albaniar batzuen arteko konparaketa. Zehazki Arbanasi lurralde zaharrean, Shkodra lakuaren inguruan, Krajina izeneko eskualdean,
|
zeuden
mintzaira albaniarrekin konparatu zuen Zadarreko arbanasiera mintzaira. 1987an Kruno Krsti albaniarrak Rječnik govora zadarskih Arbanasa argitaratu zuen, orain arte dagoen lexiko bilketarik garrantzitsuena.
|
|
|
(Boterea nahi duenak mintzoa behar du.) normalizatuta
|
dauden
mintzairen kasua, gutxienak munduan.
|
|
|
Hau da, gaur egun galtzear
|
dauden
mintzaira guztien kasua, zantzu guztien arabera munduko gehienak: Bretoiera, Galesera, Okzitaniera, Katalana, Laponiera, Irlandera, Kitxua, Hopiera, Aimara, Dakotera, Txerokiera, Kurduera, Yorubera, Bantuera
|
|
|
Batbederak bere hizkuntza du, hizkuntza berekiak, arrotzak gehienetan, gureak bezalakoak. Kordoka
|
dauden
mintzairak eta kili kolo bizi diren katuak dituzu horiek.
|
|
2018
|
|
|
Euskara beti hautazkoa da, erdara ez; nik ezin dut espainola ez jakin, euskara bai. Hemen beharrezko, sustatuta, motibatuta, plangintza on batekin
|
dagoen
mintzaira bakarra erdara da.
|
|
2019
|
|
|
Alfonso Sastrek sarri aipatzen zuen antzerkiak behar duela literaturaren eta ahozkotasunaren tartean
|
legokeen
mintzaira bat, berak “parlatura” deitu zuena. Urrun dago euskara teatrorako kode hori sortzetik, alegia, jendaurrekoan artifizio kutsurik gabekoa eta era berean hitzaren literatur balioa zaintzen duena moldetik?
|
|
2021
|
|
|
Mohand Tilmatineren arabera (2005), arabiarrekin identifikatzeak amazighak eraman zituen talde menderatzailearekin bat egitera eta beren nortasunari uko egitera (esaterako, atzerrian gu Espainiarekin identifikatzen gaituzte eta ondo ezagutzen dugu fenomeno hori). Txinatik datozen pertsona asko txineraren beste aldaera batzuentzat ulertezinak diren aldaeretan mintzo dira, eta Errusiatik datozen askok ere errusieratik oso urrun
|
dauden
mintzairak dituzte. Ameriketatik datozenen kasuan, uste dugu gaztelania dutela hizkuntza nagusi, eta horietako asko kontinente horretako jatorrizko hizkuntzetan mintzo dira.
|
|
2022
|
|
|
Horren ordez, Twitterren algoritmoek erabakitako ordenan agertzen dira. Arazo bera dute, antza, konpainiak beta bertsioan dituen beste hizkuntzetako erabiltzaileek, hau da, proba gisa behin behineko egoeran
|
dauden
mintzairekin, galiziera eta irlandera tartean.
|
|
|
Mintzairarekin ere halako zerbait gertatuko litzateke. Sexuari atxikirik
|
dagoen
mintzaira gezurtia da ezinbestean. Gezurtia, alde batetik; ezagutza trukatzeko inperfektua, bestetik.
|
|
|
Euskarri hori erreferentea da. Gauzen artean eta grinen mendean galduta
|
legoke
mintzaira erreferenterik gabe.
|
|
2023
|
|
|
Bestetik, ikaskuntza prozesuen gaineko kontrol jakin bat ziurtatzea ere badakar. Eta azkenik, berez ahozkoari
|
dagozkion
mintzaira prozedurak lantzeko (makrosintaktikoak bereziki) bidea ematen du, baina idatzitik errotik banatu gabe (De Prieto eta Dolz, 1997: 158).
|