|
2008
|
|
|
Aipatu baliabide sintaktikoak hautatzeko, oso funtsezkoa izan da gaur egun gure baliabide automatikoek eskain diezaguketena kontuan hartzea. Sarreran esan dugun bezala, egun eskura ditugun tresna automatikoek, corpusean ageri diren esal dietako sintagmak analizatzen dituzte, hauei
|
dagokien
informazio morfosintaktikoa
|
|
|
Desanbiguatzea, batzuetan testuinguru hurbileko hitzetan eta hauek dakarten infor mazio morfosintaktikoan oinarrituz egin daiteke, baina beste batzuetan, ezinezkoa gertatzen da aditzei
|
dagokien
informazio lexikala edo azpikategorizazioari dagokio na izan gabe.
|
|
|
perpausaren, analisi osoa, ri kontrajarria ulertu behar da, perpausaren ulerkuntza osoa lortu gabe, zenbait meka nismo eta tekniken bidez (Abney 1991, 1997), analisi sintaktiko tradizionalaren infor mazio zati erabilgarriak lortzean baitatza; hau da, analisi osoa lortzerik ez dagoene an, gutxienez, tarteko emaitzak aurkezten dira, eta analisi aukera anbiguoak modu xeheago eta erabilgarriagoan erakusten dira. Gure taldean, horrelako mekanismoei esker, gai gara perpauseko sintagmak
|
dagokien
informazio morfosintaktikoarekin identifikatzeko; eta horiexek baliatu dira, hain zuzen ere, besteak beste, azpikategori zazioaren azterketan lagungarri izateko (Arriola & Soroa, 1996; Aldezabal et al.
|
|
|
Hola, adibidez, Euskal Akademia sortu arteko prozesua eta Azkueren inplikazioa bertan pausoz pauso segitu badut ere21, behin Euskaltzaindia finkatu eta ondorengo epean erakundeak izandako gorabeherak ezin izan ditut horren exhaustiboki deskribatu. Horretaz hain da ugaria
|
dagoen
informazioa ezen beste tesi bat idatz baitaiteke. Beraz, Euskaltzaindia sortuz geroztiko epeari dagokionean erakundearen egoera (eta Azkueren inplikazioa) ikusteko adierazgarriak diren gertaera zehatz batzuk hautatu eta horietan zentratu naiz22 Bestalde, Azkueren proiektu desberdinak aztertzean (hezkuntza arlokoak, kazetaritzakoak, etab.) zeharka Euskaltzaindiaren bilakaerako beste une batzuk ere ikus litezke.
|
|
2012
|
|
|
Orain muina esanahi inplizitu hori ezaugarritzea litzateke; hau da, komunikazio ironikoan estarian
|
dagoen
informazioa ezaugarritzea. Logikoek hizketa naturala zehaztu gabetzat jotzen zuten, anbiguotzat; izan ere, hitzez hitzeko esanahi hori testuinguruaren arabera aldatu egiten zen.
|
|
|
Teoria honen arabera, enuntziatuen ageriko informazioa input gisa erabiliko da testuinguruaren laguntzaz ezkutuan dagoen edukia berreskuratu eta efektu kognitiboak erdiesteko. Horrela, estarian
|
dagoen
informazioa edo esatariak inplikatu nahi duen informazioa inferituz, norentzakoa jabetuko da esatariaren benetako jarreraz; hau da, esatariak enuntziatu hori igortzean zerabilen intentzioaz eta benetan helarazi nahi zuen mezuaz.
|
|
|
edo dute, esatariak ez baitu esan nahi duen hori hitzez hitz esaten, zeharka baizik. Eragingarria den esanahia maila xumean edo handiagoan isilean
|
dagoen
informazioa da; hau da hitzez hitz esandakotik harago inplikatu nahi dena. Hortik, berreraiki?
|
|
|
Eta lokailuak, beraz, aurreko sintagmak elkartzeko edo lotzeko baino gehiago balio du enfatizatzeko; sarrera egiten dion enuntziatua indartzeko balio du. Alde horretatik pentsatu genuke esatariak tartekatu duen informazio hori arras garrantzitsua dela; izan ere, leku jakin horretan egote hutsagatik (parentesi moduan) indartua edo fokalizatua
|
dagoen
informazio hori berrindartua agertzen da eta lokailuarekin.
|
|
|
Bada, halaber, ustez norentzakoakbere hasierako ezagutza entziklopediko edo pragmatiko horretan ez duen informazioa eransteko bide ere. Enuntziatu parentetikoei esker informazio hori osatu egingo du, enuntziatua hobeto interpretatzeko proposiziozko edukiarekin hertsiki uztartuta
|
dagoen
informazioa erantsiz.
|
|
|
Zuzenean esan gabeko gauza asko emango da aditzera. Hau da, inferentziak, estari
|
dagoen
informazioa... ugaria da, esatariak espero baitu, batean duten informazio edo ezagutza komun horren arabera, norentzakoak zertaz ari den ezagutzea eta interpretatzea.
|
|
|
Gure corpusean gehienak esan aditzarekin osatuta daude eta adieraren aldetik, badirudi moduzkoa dela, baina E1 oinarrizko enuntziatuaren gauzatzeko moduarekin zerikusi gutxi duena. Esatearen ekintzari egiten dio erreferentzia, besteren esateko modua da aditzera ematen duena; enuntziazio mailari
|
dagokion
informazioa, bete betean.
|
|
|
c) Lokailu eta juntagailuen arteko metatzeari dagokiona: oinarrizko enuntziatuan doan lokailu nahiz esapideak maila berean (dictum mailan)
|
dagoen
informazioarekin dagoen lotura adierazten du, eta eta artxikonektagailuak, berriz, gehienetan, makroegiturako informazio batekin gauzatzen du lotura.
|
|
|
23 Informazio egitura eta argudio egiturak dictum mailako makroegituratzat jo ditugu (Fuentes 2000). Proposiziozko edukia aditzera ematea baino gehiago, proposizioari
|
dagokion
informazioa antolatzeko eginkizuna du: esatariak gai nagusiak, bigarren mailakoak, gai horien progresio tematikoa, defendatu nahi duen tesiaren arabera antolatuko ditu.
|
|
|
Honenbestez, garrantzizkoa da informaziozko edukian baino areago, beste maila batean parte hartzen duela kontuan hartzea. Eta, beraz, lotura izan edo ez izateari ez dio hainbesteko garrantzirik ematen; ezaugarri sintaktikoa baino erabakigarriagoa litzateke makroegituran67
|
dagoen
informazioa tartekatzeko baliagarria dela dioen ezaugarria. (Dessaintes 1960:
|
|
2019
|
|
|
Hedabide bat garen heinean, kazetaritza lanari
|
dagokion
informazio iturri izatea zor diegu gure irakurleei. Araban eginiko, eta arabarrontzat eginiko, hedabidea izateko helburuarekin sortu zen ALEA.
|
|
2021
|
|
|
Mitxelenak 1956an argitara emandakoaren ostean ez da plazaratu onomastikaren arloan Gipuzkoan lekukoturiko erromatar garaiko erakuskariak espresuki eta modu bateratuan aztertzen dituen lanik. Gaurko zenbait ikertzaileren iritziz,
|
dagoen
informazioa urria eta behin baino gehiagotan zalantzazkoa izan arren, ezagutzen den apurra aski da Gipuzkoako Antzinaroko hizkuntza arloko egoera zein zen jakiteko eta, kemen gehiagorekin edo gutxiagorekin, sasoi hartan latinaren aurreko hizkuntza indoeuropar (zelta) bat gailentzen zelako hipotesia proposatzeko. Autore horietariko batzuk hizkuntza paleohispaniarretan ospe ona duten adituak dira, eta euren lanak
|
|
|
Zimentarri sendoen bila dabil gaiaren ikerketan gailendu diren autoreen emaitzetan. Alabaina, mesfidantzaz ageri da
|
dagoen
informazio apurrarekin latinaren aurreko hizkuntza indoeuropar (zelta) bat nagusi zen hipotesia ondorioztatzeko aski duten ikertzaileen (aurre) iritzien aitzinean.
|
|
|
13.9.2a Komunztadura dela eta, aditzak ematen duen informazioa sarritan erredundantea gertatzen dela gauza jakina da. Aditzak perpausean jadanik jasoa
|
dagoen
informazioa, nor, nori eta nork sintagmei dagokienez, errepikatu egiten du. Horrenbestez, askotan, nor, nori eta nork sintagma horiek ezabatzea zilegi gertatzen da.
|
|
|
Zuzendaria burumakur dabil aspaldian; Nire alabak gaixo jarraitzen du; Kezkatuta gelditu nintzen hori entzutean. Adibide horietako aditzek funtsean subjektuarekiko lotura bideratzen dute, eta horrez gain egoeraren aspektuari
|
dagokion
informazioa iradokitzen dute (iraupena, aldaketa...), baina aditz horien ohiko esanahi semantikoa (ibili: ‘higitze fisikoa’ eta abar) galdua dute.
|
|
|
24.3.3a Gramatiketan esan ohi da benetako aditz kopulatiboak izan eta egon direla: esanahi semantikoaren aldetik hutsak dira, eta subjektuaren eta predikatuaren arteko lotura bideratu besterik ez dute egiten, flexioari
|
dagokion
informazioa (denbora, aspektua, pertsona, modua) emanez; eta garrantzitsuena dena, ez dituzte beren subjektuak hautatzen, ez diete subjektuei murriztapenik ezartzen. Izan eta egon aditzak azaltzen diren perpaus kopulatiboetan atributuak hautatzen du subjektua, eta atributu subjektu erlaziotik datoz murriztapenak.
|
|
|
Aditzaren argumentuak sintagma gisa gauzatuak ageri zaizkigu perpausean. Horretarako, sintagmak determinatzaileak, etab. izango ditu, eta azkenean kasuari
|
dagokion
informazioa ere behar izango da.
|
|
|
4 1.4.1a Orain arte esandakoaren arabera, ordena kanonikoa duten perpausetan, perpaus osoak eman dezake informazio berria, eta ‘mintzagaia/ iruzkina’ da
|
dagokien
informazio egitura. Baina ez da beti horrela izaten.
|
|
|
Hitz horiek badute berezitasun bat aski markatua, gainerakoekin erkaturik: ingurune horretan zer esanahi duten jakin nahi badugu, perpaus horretatik kanpo, beste perpausen batean,
|
dagoen
informazioa hartu behar dugu kontuan, bestela ezin baitira interpretatu. Euskaltzaindiaren Hiztegiak hola definitzen du hala ere esapidearen esanahia:
|