|
2003
|
|
|
Ojotsk Koreana balearen “lehengusina ahizpa”, Pazifikoaren aurkako kostaldean bizi den barietateak (Kaliforniako balea grisa) oso leku desberdina ezagutu du. 1940ko hamarkadan, arriskuan
|
zegoen
espezie bat zegoen, 1.500 ale inguru, baina Estatu Batuetako Gobernuak hartutako neurriek (talde ekologisten presioaren ondorioz azkartuta) 90eko hamarkadan 22.000 ale izatea lortu zuten, eta horrek arriskuan zeuden espezieen zerrendatik kentzea ekarri zion. Bi balea motak, ekialdeko kostaldekoak eta Ozeano Bareko mendebaldeko kostaldekoak, antzekoak dira, baina ez berdinak, alde genetiko nabarmenak baitituzte.
|
|
2004
|
|
|
Azterlanaren ondorioek, “Proceedings of the National Academy of Sciences” aldizkarian argitaratuak, iradokitzen dute hominido haiek hitz egiteko gai zirela. Martinezen arabera, “lotura estua
|
dago
espezie batek entzun ditzakeen soinuen eta ekoizteko gai direnen artean”. “Homo heidelbergensis ek” “guk bezala entzun zezaketela, hitz egiteko gai izango zirela dioen hipotesiaren aldeko argudio sendoa da”.
|
|
|
Greenpeaceren iritziz, legez kanpoko jarduera da arrantza kudeaketaren arazo handienetako bat. Ezpata arrainen arrantzan, arriskuan jartzen du 10.000 familiaren mende
|
dagoen
espezie baten kontserbazioa, “Galizian bakarrik”. Ezpata arraina deskargatzeko portu nagusietako bat izendatu zuen ministroak A Guarda (Pontevedra) portuan.
|
|
|
Guardia Zibilaren Natura Babesteko Zerbitzuak (Seprona) desagertzeko arriskuan
|
dagoen
espezie baten 33 tona egur baino gehiago hartu ditu, Brasilgo mila bat zuhaitzi dagozkienak eta hiru milioi euro baino gehiago balio dutenak. Madril, Cuenca, Granada eta Valentzian garatu da operazioa, eta bertan musika tresnak egin eta saltzeko 21 enpresa eta establezimendu ikuskatu dira.
|
|
2008
|
|
|
Makina bat ziren garai batean! Egun, hilzorian
|
dagoen
espezie bateko kide. Goizetik arrats, behartsuenei laguntzen ematen du eguna.
|
|
|
Natura bete betean dagoen animalia baten irudia, gatibu hazi ondoren, estanpa ederra da, eta komunikabideetan agertu ohi da, babes ekologikoaren adibide on gisa. Hala ere, kontserbazioko zenbait adituk ziurtatzen dute proiektu horietako batzuk ez direla behar bezalako berme zientifikoekin egiten, eta ez direla beti izaten arriskuan
|
dagoen
espezie bat kontserbatzeko sistemarik onenak, jeneralizatu izan delako dirudienez.
|
|
|
WWFko Junaidi Payne artikuluaren egileetako batek esan zuenez, baliteke hau hemen gertatu dena izatea”. “Javatik datozela egia bada, historia liluragarri honek galzorian
|
dagoen
espezie baten azken aleak kontserbatzeko borrokatzearen balioa erakusten du”, esan zuen Christy Williamsek, WWFko elefante eta errinozeronte asiarren programaren koordinatzaileak. “Artikulu honek Sumatrako eta Javako errinozeronte kritikoki mehatxatuen ale batzuk bizirauteko aukerak areagotzeko habitat egokiagoetara eramateko pentsarazten digu”, gehitu zuen.
|
|
|
Asian, buru gorriko sai zuria (Sarcogyps calvus) eta egiptoarra (Neophron percnopterus) arrisku kritikoko espezie bihurtu dira. Afrikan, buru zuriko sai zuria (Trigonoceps occipitalis) egoera ahulean dago orain, eta mantu zuriko sai zuria (Gyps africanus) eta sai arreak (Gyps rueppellii) ere okerrera egin dute, ia arriskuan
|
dauden
espezieetako bat baitira.
|
|
2009
|
|
|
NCCko arduradunak gogoratu du Ingalaterran espezie guztiak izan zirela inbaditzaileak azken izotz adina amaitu ondoren. Arriskuan
|
dagoen
espezie baten kasua ere aipatzen du: Norfolk uharteko loro berdea.
|
|
2010
|
|
|
Izaki bizidun bat" arrisku kritikoan" dago bere populazioa %80 eta %90 bitartean erori denean azken hamarkadan edo hiru belaunalditan, eta/ edo 250 ale heldu baino gutxiago dituenean. Egoera horretan
|
dagoen
espezie batek oso arrisku handia du epe laburrean edo ertainean desagertzeko. Hori saihesteko beharrezkoak diren kontserbazio neurriek presakoak eta irismen handikoak izan behar dute.
|
|
|
Europako Batzordea (EB) jada saiatu zen 2009an Hogeita zazpi Gazteak norabide horretan konbentzitzen, baina talka egin zuen Mediterraneoko herrialdeetako erreserbekin, besteak beste, Espainia eta Frantziakoekin, nahiago izan baitzuten harrapaketa aukerak murriztea debekatu baino. Europako Parlamentuan aste honetan egindako txostena arriskuan
|
dagoen
espezie baten babes zorrotzagorako beste urrats bat da, adierazi zuten Greenpeace talde ekologistak. Greenpeace Europaren Ozeanoen kanpainen zuzendariak, Saskia Richartzek, Europar Batasuneko Gobernuari eta Mediterraneoko herrialdeei hegalaburra salbatzeko “geroz eta dei gehiago” egiteko eskatu zien.
|
|
2011
|
|
|
akaro arra eta emea, kopulatzen. Michigango Unibertsitateko eta Errusiako Zientzia Akademiako ikertzaileek fosila aztertu dute, eta gaur egun desagertuta
|
dagoen
espezie batekoak direla ikusi dute, Glaesacarus rhombeus espeziekoak, hain zuzen. 40 milioi urte dituztela kalkulatu dute, eta haien berezitasun batez ere ohartu dira:
|
|
|
Antolakundearen gaueko hegaztien jarraipenerako Noctua programak adierazten du gure herrialdean Europako motxilo 50.000 bikote inguru geratzen direla. Espainiako hegaztirik arruntenetako bat den arren, 1998az geroztik %40ko beherakada izan da arrisku larrian
|
dagoen
espezieetako bat, Tremp en (Lleida) 2010eko abenduan egin zen Espainiako Ornitologiako azken Biltzarrean jaso zen bezala. SEO/ BirdLifek, nekazaritzan izandako aldaketengatik biztanleria gutxitzeari dagokionez, azaldu zuen urte askoan bizkar zorroa nekazaritza sektoreko giza jarduerez baliatu dela, eta, horri esker, haren populazioak nabarmen handitu zirela.
|
|
|
Bizirik zegoen ere ez zekien. Gehien gehienetan hil bizidun baten gisa ikusten zuen, bere habitatetik desagertzeko zorian
|
dagoen
espezie bat bailitzan. Inoiz edo behin ere, Indonesiako ohian ilunetan bizi denaren moduan, zain gizajendeak noiz deskubrituko.
|
|
2012
|
|
|
Edonola ere, galdera hau egin dezakegu: zenbat bauxita tona balio du tribu batek edo galbidean
|
dagoen
espezie batek. Nola adieraz daitezke balio horiek, Finantza ministro batek eta Auzitegi Goreneko epaile batek ulertzeko moduan?
|
|
2013
|
|
|
Hegaztiak ez ezik, baso igel jauzkaria edo bisoi europarra ere badaude. Desagertzeko zorian
|
dauden
espezieetako bat da azken hori. Mendixur Uribarri Ganboako hegoaldean dago kokatuta Mendixurko parke ornitologikoa, 70 hektarea dituena.
|
|
2014
|
|
|
Patagioko (hegoa eratzen duen mintza) lagin bat hartuta azterketa molekularrak egiten dituzte laborategian. Izan ere, genero batzuetan, ziur
|
egoteko
espezie batekoa dela, analisi molekularra egin behar da. Mitokondrioetako DNA aztertu ohi dute espezieak elkarrengandik bereizteko.
|
|
2016
|
|
|
Gilisagastik dio gaur egun jada nahiko argi dutela zein espezie bizi daitekeen Aquariumean, eta zein ez. Zail ikusten du egun ez
|
dagoen
espezieren bat etorkizunean erakusketan izatea. Bestetik, beste espezie batzuk ez ditu harrapatzen, legediak babestuta daudelako.
|
|
|
Desagertzeko arriskuan
|
dagoen
espezieren bateko idazlea da Koldo Izagirre Urreaga (Pasaia, 1953), alderantzira idazten dutenen kide. " Euskararen sintaxia ere halakoxea da, eta hura zuzendu nahian nabil", dio.
|
|
|
Martinnek argi du: Dena, baita ez dagokiona ere (hegan egitea adibidez), probatzeko prest
|
dagoen
espezie batekin lehiatzea zaila da oso. Ez dago interesatzen ez zaigun ezer.
|
|
|
" Txinpantzeen historia ebolutiboa eta gizakiena berdinak dira %99, 5ean; hala ere, giza pentsalari gehienek uste dute txinpantzeak bitxikeria desitxuratuak eta garrantzirik gabeak direla, eta gizakiak, aldiz, Ahalguztidunarengana iristeko azken urratsa[...]. Ez
|
dago
espezie bat bestearen gainetik jartzeko oinarri objektiborik. Txinpantzeak eta gizakiak, sugandilak eta onddoak, guztiok hiru mila milioi urtean eboluzionatu dugu gutxi gorabehera, hautespen natural izeneko prozesu baten bidez" (21, R.
|
|
|
Hau da, desagertze arriskuan
|
dagoen
espezie bat naiz.
|
|
2017
|
|
|
garapen proiektuak, gatazka armatuak, kudeaketa sistema eskasak edo jabetzaren legezko babesaren egoera aldatzea. Leku naturalen kasuan, kontuan hartzen da desagertzeko zorian
|
dagoen
espezie baten edo beste balio baten (mozketa, poluzioa, giza asentamenduak, meatzaritza, nekazaritza eta obra publiko handiak) balio eta balio zientifikoa galtzen duen espezie baten beherakada larria. Gaur egun, UNESCOk 16 natura gune ditu Arriskuan dagoen Gizateriaren Ondare Zerrendan (55), gehienak Afrikako hainbat herrialdetan banatuta daude, hala nola Kongoko Errepublika Demokratikoan edo Boli Kostan.
|
|
2018
|
|
|
Ez hautsi ezezagunak diren perretxikoak. Ekosisteman paper garrantzitsua betetzen dute eta galtzeko arriskuan
|
dagoen
espezie bat ere izan daiteke.
|
|
2019
|
|
|
Martinónek argi du: " Dena, baita ez dagokiona ere (hegan egitea adibidez), probatzeko prest
|
dagoen
espezie batekin lehiatzea zaila da oso. Ez dago interesatzen ez zaigun ezer.
|
|
2020
|
|
|
Angularen arrantza arautzea Eusko Jaurlaritzari dagokio, eta udalok ez dugu inolako eskumenik, gure lur eremuan egiten den jarduera bat izan arren. Naturkonek dioen bezala, eta bileran Eusko Jaurlaritzak berretsi zigun bezala, aingira arriskuan
|
dagoen
espezie bat da, eta ikerlariek angula/ aingiraren arrantza ia zerora mugatzeko eskatzen dute. Europatik ez ei dago debekurik.
|
|
|
Hibrido sailkaezin bat. Desagertzeko arriskuan
|
dagoen
espezie batentzako paperezko etxe bat bere irudira egina”. Alberdik Aita Agirre kulturguneko areto nagusian aurkeztu zuen liburua, joan den eguaztenean (bideoan ikus dezakezue)
|
|
2021
|
|
|
Alegia, otsoa Euskal Herriko ekosisteman espezie autoktonoa da, eta bertako populazioa geldituta dago, legezko eta legez kanpoko ehizaren ondorioz. Espezie Mehatxatuen Euskal Katalogoan" Interes Bereziko" kategorian
|
dagoen
espezie bat da, 2020ko martxotik 2.aginduaren arabera, beraz, ezin da otsorik hil inolako egoeratan, ez ehizagatik, ez biztanleriaren kontrolagatik. Gizakiaren ondorioz, Euskal Herrian ez dago otso talderik, eta 1 ale baino ez dira ezagutzen Araban.
|
|
|
Hika hitz egiteko erak –toka eta noka alegia–, alde batera, galbidean
|
dagoen
espezie baten trazak ageri ditu. Ekialdeko euskalkietako zutanoaren antzera, gero eta gutxiago erabiltzen da euskaraz aski natural mintzatzen den herri eta herrixketan; eta handik kanpo ez da entzuten eta, jakina, ez da transmititzen.
|
|
|
–Pozten nau desagertzeko arriskuan
|
dagoen
espezie bat ez izateak, erantzun nuen. Irribarre egin zuen eta hurbildu egin zitzaidan, bere burua aurkezteko.
|
|
|
Kanonaren mekanismoak biziraupen kontua izan ziren —hitz idatzia, garai hartan, desagertzeko arriskuan
|
zegoen
espezie bat zen. Aukeratutako liburuetatik ale gehiago zeuden; aleen kopurua zen haien prestigioaren ispilu, eta kopuru horiek ez ziren negozio zifrak, esperantza zifrak baizik.
|
|
|
Aspaldidanik, katastrofeen profetek hondamendi makurrenak iragartzen dizkigute: desagertzeko arriskuan
|
dagoen
espezie bat omen da liburua, eta berandu gabe desagertuko omen da aisialdirako beste modu nagi batzuen lehiak eta Interneten hedapen kanibalak irentsita.
|
|
2022
|
|
|
Beldurra galzori larrian
|
dagoen
espezie bat da.
|
|
|
Hika hitz egiteko erak toka eta noka alegia, alde batera, galbidean
|
dagoen
espezie baten trazak ageri ditu. Ekialdeko euskalkietako zutanoaren antzera1, gero eta gutxiago erabiltzen da euskaraz aski natural mintzatzen den herri eta herrixketan; eta handik kanpo ez da entzuten eta, jakina, ez da transmititzen.
|
|
|
Primateak eta gizakiak antzekoak dira, baina ez berdinak. Aldea
|
dago
espezie batetik bestera. Immunitate sistema ezberdina da, eta primateei txerri organoen transplanteak egiten dizkietenean, jakina, organo horiek primateen immunitate sistemara egokitzen dituzte.
|
|
|
Lizentzia hori daukagu euskaldunok: desagertzeko arriskuan
|
dagoen
espezie baten arrainkumeak aisialdiko arrantzan harrapatzekoa. Tradizioaren izenean, noski.Araututako arrantza dela argudiatzen dute arrantzaleek, lizentziak mugatuak direla.
|
|
|
Adibide batekin errazago ulertzen da. Ekologian, desagertzeko arriskuan
|
dagoen
espezie bat babesteko eta gainerako espezieekin harremanak orekatzeko, espezie horren nitxo ekologikoa edota habitataren jarraitutasuna (korridore ekologikoak) bermatzea estrategikoa bihurtzen da. Hizkuntza ekologian, lurrarekin eta gainerako bizidunekin gizakiok ditugun harremanak zaintzea proposatzen da, eta, gizakien arteko harremanetan, lehentasunezko esku hartzea da hizkuntza gutxituentzako egokiak diren testuinguruak edota hizkuntza korridoreak sortu eta lotzea.
|
|
|
Emakume nekazariei buruz aparteko espezie bat bezala hitz egiten denean, partzialki egia da, zoritxarrez, galtzeko arriskuan
|
gauden
espezie bat baikara. Hori da errealitatea; gaur eta hemen, desagertzen ari den espezie bat da (Arriola et al., 2009: 151).
|
|
2023
|
|
|
Baina nik eskolara joan beharra daukat, laster lanean hasi dut, ez dakit zertan, gaixotu ere egin naiteke noiznahi, aurretik gaitzen edo istripuren batek hiltzen ez banau zahartu egingo naiz… Horrez gain, bere burua suntsitzetik gertu
|
dagoen
espezie bateko izakia naiz. Batzuetan larritu egiten naiz etorkizunaz pentsatuta.
|