|
2002
|
|
|
Alorhorretan, aipatzekoa da Erdi Aroko Arabako gizartea eta erakundeak aztertzekoagiriak agertzen dituen zenbakia3 Hala ere, azken urteotan irizpide artxibistikoanagusitu da. Bere jomuga, artxibo jakin batean
|
dauden
Erdi Aroko dokumentuguzti guztiak argitaratzea izan da. Udal artxiboak edo lurralde bateko artxibo orokorrak izan daitezke, bigarren kasuan, Nafarroako Artxibo Orokorra?
|
|
2006
|
|
|
Eliza XIV. mendean eraiki zen, eta bera da, zubiarekin batera, Bilbo zein Athleticen armarrietan ageri dena. Argitu egin behar da, hala ere, armarriotako zubia ez dela gaur egungoa, dagoeneko desagertuta
|
dagoen
Erdi Arokoa baizik.
|
|
2007
|
|
|
XV. mendearen amaieran sortu ziren, aurrez
|
zeuden
Erdi Aroko etxolen ordez, herrialdeko baldintza sozial, ekonomiko eta teknologiko berrien erantzun. Eskualde honetan lehenengo baserrien eraikuntza XV. mendearen bukaeran eta XVI. mendearen lehenengo erdian hasi zen.
|
|
2008
|
|
|
Hiriak hedatze prozesu handia nozitu zuen XVIII. mendean. Garai hartan, muinoan
|
zegoen
Erdi Aroko hiria Arabako Lautadara zabaldu behar zen, horrek hirigintza eta arkitektura aldetik zekartzan zailtasun eta guzti. 22 metroko desnibela gainditzeko lanak 1781 urtean hasi ziren, Justo Antonio de Olaguibel gasteiztar arkitektoa zuzendari zela.
|
|
|
Badira euskaraz hitz ugari gaskoitik edo nafar erromantzetik heldu zaigunak: arrangura, > tristura, > ardura... > De facto, nafar erromantzeren gunea, gaztelaniatik eta aragoieratik desberdina izanik, komunikabide korapilo baten tartean murgildurik
|
zegoen
Erdi Aroan, eta erabat garrantzitsua da komunikabide korapilo bezala, benetako zubia nafar erromantzea bihurtuz, gaztelania eta aragoieraren artean Hegoaldean eta gaskoi eta okzitaniar arte Iparraldean izanik. Ez dezagun ahaztu, lehendabizi idatzitako euskal testua, Bernard Etxepareren Primitiae> Linguae> Vasconum, > gune horretatik etorri zaigula erromantze (gaskoi edota nafar erromantze) grafiaz idatzirik.
|
|
|
Gaztelua estilo errenazentistaren altxor handia da. Eraikitzen hasi zirenean, aurretik
|
zeuden
Erdiko Aroko arrastoen gainean egin zuten. Gaztelua nolako testuinguruan eraiki zen ere bitxia da.
|
|
|
Udaleko Festetako batzordeburua eta herriko dendariak gustura
|
daude
Erdi Aroko azokak eta stock azokak izan duten emaitzarekin
|
|
2011
|
|
|
Bideak herrian garrantzia izan du, eta izaten jarraitzen du, egun ere.Donejakue bideak Los Arcosen izandako garrantziaz jabetzeko, historiara begiratzea besterik ez dago. Erromesentzat hiru erietxe
|
zeuden
Erdi Aroan Los Arcosen. Egun, ezinbesteko geldialdia da Santiagora doazenentzat (Galizia).
|
|
|
Kataroei buruzko historia folklorizatua ikusgai/ salgai zegoen nonahi. Francisekin hantxe bazkaldu eta gero, arratsaldean Mirepoix bisitatu genuen, orain modan
|
dauden
Erdi Aroko azoka horietako bat zegoelako bertan. Bestela ere ikusgarria da eraikin zahar dotorez eta egurrezko arkupe ikusgarriz hornituriko herri hori.
|
|
|
Inoizka, ondoko sarreran ikus daitekeen bezala, bukaeran a dugu, apika azken bokala artikulutzat hartu delako, analogiaz alegia. Arakilen Ocue izeneko herrixka
|
zegoen
Erdi Aroan. Beste azalpen baterako ikus Perurena (2007:
|
|
2013
|
|
|
XIV. mendean, Ius communek bere egoera indartu zuen, Europan erkidea zen kristau kulturaren zati gisa. Kulturaren batasun horri helduta azal daiteke, hain justu ere, zuzenbidea eta erlijioa elkarri hain lotuta
|
egotea
Erdi Aroko literatura berantiarrean. Batzuetan, zuzenbide erromatarraren eta teologiaren arteko nahasteak ekarritako emaitza arraroa zen oso, jakintzagaiak bereizita ikustera ohituta zeuden begi modernoentzat.
|
|
|
Urduñako Udalak Lendoñoko Dorreko Batzorde aretoan ez ohiko bilkura bat ospatu du. Berton, Lendoñobeiti herriskari idatzi historikoen arabera
|
zegokion
Erdi Aroko eraikina itzuli egin zaio, izan ere, aurreko hamarkadan, eraikin honetako konponketa lanak bukatu zirenean, akats baten bitartez Dorrea Urduñako Udal ondarearen parte bezala agiri ofizialetan agertzen zela deskubritu egin zen.
|
|
|
Urduñako Udalak Lendoñoko Dorreko Batzorde aretoan ez ohiko bilkura bat ospatu du. Berton, Lendoñobeiti herriskari idatzi historikoen arabera
|
zegokion
Erdi Aroko eraikina itzuli egin zaio, izan ere, aurreko hamarkadan, eraikin honetako konponketa lanak bukatu zirenean, akats baten bitartez Dorrea Urduñako Udal ondarearen parte bezala agiri ofizialetan agertzen zela deskubritu egin zen.
|
|
2014
|
|
|
Irungo Meaka auzoan, izen berdinez ezagutzen den errekaren bazterrean, 1200 urtera salto egin dugu, Ola sagardotegian sartu eta hari pegatuta
|
dagoen
Erdi Aroko burdinolaren dimentsioei begira: Arantzateko burdinola.
|
|
|
BenitoLertxundik badu «Milia» kantua, eta kantu horretan eresi horren interpretazio bategiten du, irakurketa bat. Kantuaren doinuei erreparatuz, argi
|
dago
Erdi Aroko kutsuaeman nahi izan diola kantuari, eresiaren garai historikoa kantura ekartzeko asmozedo, eta hil kantuaren kutsua emanez. Baina, kantuaren beste alderdi historiko batzueiez die hainbeste erreparatu.
|
|
2015
|
|
|
Espektakuluaren logikak medioen arteko konpetentzia eta gaien bisibilitatea eskatzen du. Ez
|
gaude
Erdi Aroan gero, orain mende erdi geunden bezala. Bisibilizazio horretan, enblema mitikoa ‘egia’ denez, gauza asko enfokatzen dituzte.
|
|
2016
|
|
|
Gainontzeko estatuetan isolatu egin zituzten, eta lehen ghettoak agertu ziren. Superstizio handia
|
zegoen
Erdi Aro osoan zehar juduen inguruan, batez ere, predikatzaile eta elizgizonek zabaldua. Behe mailako elizgizonak ziren gorroto horren bultzatzaile nagusiak, agintari zibilak askotan neurri horien aurka baitzeuden.
|
|
2017
|
|
|
Edo Interneten sartzea han dauden idazki antipornoak irakurtzera. Karikatura erlijioso baten debekua dela-eta asaldatzen direnek, «Ez
|
gaude-eta
Erdi Aroan, gehiegizkoa da», ez dute hain iritzi garbirik klitoriaren eta barrabilen aferak direnean. Pornoaren paradoxa harrigarriak.
|
|
|
Nafarroako Parlamentuko Kultura, Kirola eta Gazteria Batzordearen bisita jaso zuten Leitzan otsailaren 8an. Bisitaren helburua, Leitzako dermioan eta Goizuetako herrigunetik bi kilometrora kokaturik
|
dagoen
Erdi Aroko Iberoko burdinola eta konplexu arkitektonikoa ezagutzea zen.
|
|
|
Iberoko burdinolaren berezitasunetako bat da, Nafarroan
|
dagoen
Erdi Aroko industria konplexu bakarra dela eta Nafarroan Carlos II. Errege zenean, 1349 eta 1387 Urteen artean eraikia. Horren elementuak dira:
|
|
|
XX. mendearen hasieran saldu zuten Kexaako serorek haien komentuan
|
zegoen
Erdi Aroko erretaula, eta 1928 urtetik aurrera Chicagoko Arte Institutuan izan da ikusgai. Museoak oholtza zaharberritu du orain, jatorrizko xarma berreskuratuz.
|
|
|
Gizakiek bere maiteak lurperatu ondoren, beraien hezurdura agertzen zela ikustean sentituko zuten presentzia etorri zaizu burura. Eskeleto edo hezurdurez beteak
|
baitaude
Erdi Aroko herio dantzak, geure haur garaiko beldurrak, tenplarioen eta masoien ikurrak...
|
|
|
Eta Louis IX Santuari ere mireslerik ez zaio falta ideologia ezberdinetako frantziarren artean. Halaber estimu handitan
|
dago
Erdi Aroko zaldun kristauaren figura ideala, andre alargunen eta umezurtzen zaindaria. Hori ere Frantziarekin identifikatzen da.
|
|
2018
|
|
|
dirua ez da existitzen. Erdi Aroko Semiotikan espezializatuta
|
dagoen
Erdi Aroko Filosofiako irakasle bitxi eta bikain horren esanetan, potentzial paregabea zeukan kontzeptua zen jainkoa eta gai zen Erdi Aro osoa hala kontzeptualki nola diskurtsiboki antolatzeko. Ahalmen hori erreferenterik ez izateari zor ziola zioen gure semiotikalariak, diskurtsoan zeukan posizio erlatiboan baino ez zela eraikitzen eta definitzen.
|
|
|
Emakume heldu bat, 35 urte ingurukoa edo agertu zen gure aurrean tupustean, phallus impudicus hura begiztatzen ari ginenean. Emakumea benetan erakargarria zen eta are erakargarriago
|
zegoen
Erdi Aroko soineko batekin, non wonderbra historiko batek lehertzear eta ia ia agerian uzten zizkion titi marmitak. Phallusetik paparrera zuzenean pasatu ziren gure begiradak haren begi urdinekin topo egin aurretik.
|
|
|
Museoa sortu zuten itsasgizonen bizimoduagaz zerikusia zeukaten agiriak eta objektuak gordetzeko, bestela euren trastelekuetan galduko ziren eta. Udalak gaur egun museoa
|
dagoen
Erdi Aroko dorrea utzi zuen, eta museoa bera fundazio pribatu modura jaio zen.
|
|
|
Bertxerako zubia ibilgailuen zirkulaziorako eraiki da, eta horrela, trafikoak ez du hurbil
|
dagoen
Erdi Aroko zubia zeharkatzen. Zubi berriak Errotazar eta Arantzedi lotu ditu, hau da, Argaren eskuinaldeko eta ezkerraldeko ibaiertzak, hurrenez hurren.
|
|
2019
|
|
|
Uharte Arakilen iparraldean dagoen ubelde gaineko zubiak 700 bat urte ditu, XIV. mendekoa da. Harresiz inguratuta
|
zegoen
erdi Aroko Uharte Arakilera sartzeko bi zubietako bat zen herriaren iparraldean dagoena. Ibaiaz beste aldean garita moduko bat izanen luke zubiak eta babeserako beste horma bat herri aldean.
|
|
|
" en documentos latinos proximos al area vasca son frecuentes hoc caput, meo capo, etc. referidos al que habla". Euskararekin ukipenean
|
zeuden
Erdi Aroko latinaren aldaerek, beraz, bere burua eta neure burua erran nahi zuten egiturak erabiltzen bide zituzten perpaus bereko subjektuari erreferentzia egiteko, hots, zentzu bihurkarian. Errenteriako hizkuntzalariak pasartean latineko adibiderik ematen ez badu ere, garai eta alderdi horretako latinean idatzitako testuei begiratua emateak haren oharra berresteko aukera ematen du:
|
|
2020
|
|
|
Gizarte garaikidearen oinarrian
|
dagoen
Erdi Aroko kultura judeo kristauak, ordea, kulpante gisa agerrarazi behar izan zuen naturaren aurkako lotura hura (ezaguera liluragarria bihurtzen zuena), eta aurrerantzean jakintza sufrikarioarekin bildu zuen ezinbestean.
|
|
|
Beharbada Muruamendiarazek berak ere ez zuen historiako ezagutza handirik izango, eta herrian entzundako kontu zahar batzuk hartu izango zituen oinarri ipuin hartarako, ukaezina baitzen ipuin hartan herri kontakizunen lurrina. Gainera, XIX. mendeko literatura erromantikoan indarrean
|
zeuden
Erdi Aroko pertsonaiak eta giroak, eta haiek erabili nahi izango zituen berari gertatutakoen isla zen ipuin hura idazteko, eta bide batez bere buruaz beste egiteko bere asmoa ere kontakizuneko giroan txertatzeko.
|
|
|
Artistak bizi diren herrixka batera eraman gaituzte Rogek eta Pablok. Leku ederra da, muino batean eraikita
|
dagoen
Erdi Aroko gaztelu baten barnean. Gazteluaren zokondoetan hippyak, artisauak, artistak, bakoitzak eskulana ogibide.
|
|
2021
|
|
|
Gurean neska laguntzaren ohitura genuela gogorarazi nion, erromeria batetik neskaren etxeraino gauez joateko bikoteek zuten aukera alegia, baina hor ez
|
zegoela
Erdi Aroko eliteen gorteiatzeko arrastorik.
|
|
|
Ekoiengoa dena. Ekoien herrian monasterio bat
|
zegoen
Erdi Aroan. Egun, Sarriko jaurerri barruan dago Ekoien, Garesko udalerrian.
|
|
2023
|
|
|
Kofradiak ere
|
bazeuden
Erdi Arotik, eta kofradia edo elkarte horietako batzuen buru emazteak ziren.
|
|
|
Laurogeita hamarreko hamarkadan sartuak geunden ordurako, ez
|
geunden
Erdi Aroan. Adopzioak, legezkoak, ez ziren jada frankismoaren garaikoen antzekoak, alegia, guraso biologiko eta adopzio hartzaileen arteko itun bat, kontratu bat.
|
|
|
Erresuma Batuan, Galesko Conwy herrian
|
dagoen
Erdi Aroko gaztelu ikusgarritik ekingo diote probari parte hartzaileek, astelehenean, 07:00etan. Aurretik izango duten bidea ez da nolanahikoa:
|