|
2000
|
|
|
esateko borondatea dute, eta Arrasaten lasai asko esan dezakegu «igandea», hor
|
dagoelako
elizako tradizioan, batetik, eta baita beste erabilera jaso askotan ere. Gero, ostera, halakoak idazten dira:
|
|
|
Jokabide politiko horren barruan
|
dago
elizetako hizkuntz mundua eskuratzekoproiektua. Kristautasunean (eta beste erlijioetan) interes kulturalik handiena duen arloada politika linguistikoaren arlo hau.
|
|
|
Gobernua eliz munduan sartzen hasiz gero, ez jakin noraino hel zitekeen arazoa.Josefinismo agintezale baten atarian ote
|
zegoen
Eliza espainola. Aliatu ala menpekoizan behar zuen Elizak hizkuntzen arlo horretan?
|
|
|
Eta, ildo beretik, Salamancan xuxendu zenizkidan hitz haiek gogoan, noiz eta erran baitzenidan ezen, katoliko edo protestant, bietarik ere zerbait zinela, baina ez zinela ez bata eta ez bertzea sentitzen, berdinzki erran dezaket nihaurk ere ez dudala ulertzen nola erran dezaketen katolikoek ezen ez
|
dagoela
elizatik kanpoan salbazionerik... are gutiago Indietako oihanetan bizi izan nintzenetik indiar gorri haiekin, zeinak baitziren, karitateari zegozkion kontuetan, giristinoak baino giristinoagoak eta jenerosoagoak, guztia guztien artean partitzen zutenak.
|
|
2001
|
|
|
lehenik, leiho monolitikoak, gaur egun baseliza gotiko errenazentistetan topatzen direnak, bere garaiko beste aztarna arkeolgiko batzuekin batera (hilarriak, sarkofago askeak, hilobi estalkiak...); bigarrenik, zenbait leihotxotan aurkitutako bi adbokaziok (San Lorentzo, mozarabiarrenartean oso ezaguna? eta San Salvador. Asturiasko erregetzaren figura garrantzitsua?) erakusten dutenez, leiho hauei
|
dagozkien
elizak fundazio aurrerromanikoak dira; hirugarrenik, datu dokumentalak; eta azkenik, leihoetan aurkitutakoinskripzio epigrafikoak. Adibidez, Lamikiz ko San Juan eta San Lorentzo baselizako (Mendata) leihoko inskripzioen letrakeragatik, kapital erromatarra?
|
|
|
Inskripzio edo idatzi hauen gaiak adbokazioak dira: kobazulo barnean
|
dauden
eliza txikien titularitatea ematen dute; adibidez, Laño ko kobako SanPrimitivo eta San Atanasio santuen izenak. Aklamazio eta inbokazioak32ere azaltzen dira.
|
|
2002
|
|
|
Noiz egon da orain bezainbesteko solidaritatea? Hamaika elkarte
|
daude
elizaz kanpo gizarte gaiez arduratzen direnak. Esaterako, gaurko gazteek garatu gabeko herrialdeei laguntzeko ez dute misiolari joan beharrik, badira beste erakunde batzuk.
|
|
|
– Okindegian izan naiz eta, herenegun gaueko hilketaz ari zen jendea zurrumurruetan atertu barik. Zesarreneko Pilar eskandalizatuta
|
zegoen
eliza barruan izan zelako, noraino ailegatu behar dugu eta horrelakoak esaten. da egunkarietan zer edo zer jarriko duela, baina ez dakit gehiago.
|
|
2003
|
|
|
Bisitak, klaustroaren albo batean
|
dagoen
elizan du jarraipena. 1930 urte inguruan, Donostiako Udalak eraikina zaharberritzeari ekin zionean, Ignazio Zuloaga margolariaren aholkuari jarraituz, elizako hormak pinturaz estaltzea erabaki zuen.
|
|
|
Jende asko
|
dago
eliza aurrean sartzeko ordua igurikitzen.
|
|
|
Alde batetik, lehenengo lehenengotik, kristinauak argi ta garbi ikusi dabe alkarte handi bakar bateko dirala, mundu guztian eta aldi guztietara zabalduta
|
dagoan
Eleiza bateko. " Eleizea dino Paulo VI.a Aita Santuak unibertsala da:
|
|
|
Salmo baten berbok erabilten
|
dauz
Eleiza Amak egunotan: " Zu neure Semea zara, Neuk sortu zaitut gaur".
|
|
|
Garbi
|
dago
Elizak eta Estatuak eragindako doktrinamendua oso sakona izan bazen ere, pikarokeriarako aukerak ez zirela inoiz falta izan (ikus, adibidez, J.C. EnrÃquezek, 1995, artxibategi judizialetan egindako ikerketa, XVIII. mende bukaerako Biz  kaian" plazeraren zurrumurruen" bila). Salbuespenak salbuespen, guri batez ere gailentzen den diskurtso zorrotz hori interesatzen zaigu, eta baita berarekin estu estu lotzen diren beste diskurtsoak ere:
|
|
|
arrisku ekonomikoak (hondamenera eraman dezake) eta moralak (ezin daiteke auzitan sartu, pentsamenduz sikiera, bekatu egin gabe). Garbi
|
dago
Eliza eta botere zibilaren arteko âedo, orokorrago, Jainkoaren justizia eta justizia lurtarraren artekoâ konpetentzia borroka ageri dela hemen. Epaitzea eta barkatzeari dagokion guztia Jainkoaren kontua dela adierazten da.
|
|
|
Pulpitutik argi eta garbi agintzen zaie fededunei: filosofo frantsesen libururen bat duenak, irakurri gabe, berehala jar dezala gotzainaren edo
|
dagokion
eliz ordez  kariaren eskuetan. Liburu horiek irakurrita filosofoak eta teologoak jausi baldin badira, nola ez dira galduko, bada, ia irakurtzen ere ez dakiten xaloak, modagatik edo jakin min gaiztoagatik ari direnak?
|
|
2004
|
|
|
Sarrerako ate hutsa estu samarra du; baina barrura sartutakoan, mila lagun lasai egoteko lekua du. Santuz beterik
|
dagoen
eliza bat dirudi barrutik. Izan ere, urak eta kareak eta haizeak landutako sorginimajinaz beterik ditu alboetako hormak, eta haitz negarrak egindako orratzez apainduta goia, sabaia; ur bedeinkatu ontzi itzal baten antzeko haitz mokor bat ageri da bazter batean, eta ur beltz hotz zikin geldia lo dago haren altzoan.
|
|
|
Dena dela, ideiok argiak eta bereiziak, zalantzarik gabekoak, diren arren, hemen geratuz gero, ez litzateke inondik ere Descartesen egitasmoa betea izango, behin baino gehiagotan adierazi baitu bere helburu nagusietakoa naturari buruzko ezagutza sendo eta segurura heltzea dela, guztiontzat eta betiko balioko duen ezagutzara. Eginbehar honek pisu nabarmena izango du Meditazio metafisikoetan, nolabait disimulatuta
|
dagoen arren
elizako eta unibertsitateko buruekin arazorik ez izateko eta, jakina, lan horren asmo nagusia metafisika sendo bat eskaintzea ere badelako. Baina Descartesek du bururatu fisikarekin lotzen ez den metafisikarik eta hau argi eta garbi geratuko da adierazia Descartesek Mersenneri gutun batean esaten dionean Meditazioetan bere fisikaren oinarriak daudela bilduta eta, era batera, erregutzen dionean ez inori horrelakorik esateko, lukeelako, horrela, behar lukeen onespena lortu, Aristotelesen fisikaren hastapenak suntsitzen zituela eta.46
|
|
2005
|
|
|
Sutu egiten ditu hierarkiari ikusten dizkioten hainbat jokamoldek. Baina ez
|
daude
Elizatik alde egiteko prest. Horregatik diote," Eliza Gara".
|
|
|
Aldaketa bat
|
dagoela
Eliza barruan. Gaur egun kultura aldaketa ikaragarria dago.
|
|
|
" Guk errituala egiten dugu apaizari gustatu edo ez». Ez
|
dago
Eliza bakarra, pentsamolde anitz baizik. Nik, nahiz Urbeltz ados ez egon, Elizaren erritualak festatzat jotzen ditut:
|
|
|
XIII. mendean eraiki zuten eta XVII. mendean berreraiki. Erretaula barrokoan
|
dago
elizari izena ematen dion santua. Oraintsu aterpea berritu diote, egurrezko babesleku bikaina dauka elizak.
|
|
|
Iparraldeko mugimendu politiko, sozial eta kultural osoa, herriaren berreuskalduntzeari lotua delarik, mugimendu orokor horretatik kanpo
|
dago
Eliza, bidean doan kamioiari so, bide bazterretik. Hoinbeste eskola baduelarik BABen, 17 haur zeuzkan 2001ean bere saileko elebidunean (elizako eskoletan dabiltzanetarik %0, 7!!!), 700 bazirelarik euskara ikasten publikoan eta Seaskan.
|
|
|
Non daude orain abertzaleak? Nola nahi zenukete euskaldun guziak kezkatzen dituzten arazo nagusietarik bati izoztua
|
dagoen
Elizak interesa ditzan euskaldunak?
|
|
|
Gaur egun noiz nahi gurutzatzen dira kostaldeko eta Gipuzkoako auzapezak, gure departamenduko eta Eusko Jaurlaritzako arduradunak, mugaz bi aldeetako komertzio ganberetako kargudunak eta abar. Aldi bat gehiago mugimendu zabal hortarik kanpo
|
dago
Eliza. Ipuruan, kirol zelaiari bizkarrez.
|
|
|
Ikusiz zer kenka larrian
|
dagoen
Eliza, beste gauza bat ikasten ahal luke euskaldunen gandik: duela 30 urte, euskara hil zorian zegoen.
|
|
|
Horrek denak glamourra kendu zion, baina jendearen errespetua ekarri zion ordainean. Istripuaren ondorio bezala biriketako zerbaitek Manuel hilobira eraman zuenean herri guztia
|
zegoen
eliza atarian, eta inor ez zen barnera pasatu harik eta alargunak egin zuen arte. Atso asko joan ziren negar egingo ote zuen jakiteko, baina egin bazuen ez zuen inork jakin, betaurreko ilunak ez baitzituen ezertarako kendu.
|
|
|
|
Badago
elizan bota behar duen diruaren erdia Edu eskaleari ematen dionik ere: laguntza laguntza baita.
|
|
|
Eta galdetu dit Zergatik? Eta nik esan diot Aita hil delako eta aitaren meza
|
dagoelako
elizan. Eta aurpegira begiratu diot Ismaeli, eta aurpegi arraroa zeukan, eta begiak ere bai, beldur apur batekin.
|
|
|
Ez ginen elizkizunera sartu. Erabakita
|
nengoen
eliza batera ez sartzera arreba nagusia Manoel Jorge de Medeirosekin ezkondu zenetik.
|
|
2006
|
|
|
Alde bata Bedaroako elizatekoa zen XVI. mendera arte eta bestea berriz, Natxitukoa. Horregatik
|
daude
eliza bi Ean, ibaiaren alde banatara.
|
|
|
Nik ia ia esango nuke Etiopian ateoek ere sinesten dutela Jainkoarengan, alegia bizitza bera dela Jainkoz betea dagoena, eta Jainkoa bizitza bera dela. Beraz badago beste dimentsio hori, alegia, Jainkoa ez
|
dagoela
elizan bakarrik, Jainkoa ez dagoela zeruan bakarrik, edo ez dagoela zure barruan, Jainkoa lurrean dago, eta kalean, haizea bezain bizikor. Zentzu horretan, orain askoz ere sinpleagoa da Jainkoarekiko dudan esperientzia, askoz ere humanoagoa.
|
|
|
Ubieto k berak dioen legez, bertan, Donemiliagak adbokaziopean zeuden elizetako149agiriak bildu zituen. Alta, nahasmena gertatu zen, geografikoki urruti
|
zeuden
elizen diplomak batu baitzituen, denak Errioxako monasterioarenak izango balira bezala (Ubieto, 1973: 184).
|
|
|
Batzuk kanpoko handietara emanak izan ziren (Donemiliaga Kukulla, San Juan de la Peña), nahiz eta horien zerga batzuk bertako monasterioen esku geratu ziren (Busturi Axpeko Andre Maria); eta, azkenik, besteek jabego pribatuen esku jarraitu zuten (nekazari komunitateen zein jaunen esku nahiz erregearen esku). Hori egiteko edo bideratzeko modua izan zen eliz betebeharrak gune batzuetan pilatzea (sakramentuak banatzeko eskubidea, apaizak izendatzekoa, zergak eta emanaldiak jasotzekoa?), hots, nobleen esku
|
zeuden
elizetan pilatzea. Ondorioz, bertako zenbait monasterio (Busturia edo Mundaka) hasi ziren Kukulla edo Peñari zegozkien eliz zergak jasotzen; edo Monasteriobarria moduko fundazioak hasi ziren. Durangoko jaunek egina inguruko jaun txikiekin batera?, bertara bideratuz emanaldiak eta ondorioz zergak (aurretik aipatutako beste monasterio txikietara bideratuko zirenak:
|
|
|
Hori egiteko edo bideratzeko modua izan zen eliz betebeharrak gune batzuetan pilatzea (sakramentuak banatzeko eskubidea, apaizak izendatzekoa, zergak eta emanaldiak jasotzekoa?), hots, nobleen esku zeuden elizetan pilatzea. Ondorioz, bertako zenbait monasterio (Busturia edo Mundaka) hasi ziren Kukulla edo Peñari
|
zegozkien
eliz zergak jasotzen; edo Monasteriobarria moduko fundazioak hasi ziren. Durangoko jaunek egina inguruko jaun txikiekin batera?, bertara bideratuz emanaldiak eta ondorioz zergak (aurretik aipatutako beste monasterio txikietara bideratuko zirenak: Miota, Berrio?).
|
|
|
Protestantismoa eta kalbinismoa Itun Zaharreko espiritu patriarkal gordinera itzuli ziren eta kontzeptu erlijiosotik amatasun elementua ezabatu zuten. Gizakia orain ez
|
zegoen
Elizaren eta Ama Birjinaren maitasunean babestua; bakarrik zegoen, Jainko zorrotz haren aurrean; eta Haren grazia erabateko otzantasunaren bitartez bakar bakarrik eskura zezakeen» (Fromm, 1990: 53).
|
|
|
Braulioren arrastorik ez ordea zuritasun neurrigabean. Linternarik ezean, kandelak sobran
|
zeuden
elizako sakristian, eta halako batzuk hartu genituen etxerako, sukaldean eta komunean edukitzeko. Halako giro mistiko bat ematen zuten kandela piztuek baina, nolanahi ere, argindarrik ezak are gehiago murriztu zituen gure mugimenduak:
|
|
2007
|
|
|
Erraz bete zituzten emandako aginduak. Izan ere, goizeko 8: 30etan jendea mezan
|
zegoen
elizan, eta hor sortarazi zituzten hildako gehienak. Andra Mari eta Josulagunen elizan antzeko tragediak errepikatu ziren.
|
|
|
Estatuak, Espainiako gizartean dauden erlijio sinesmenak aintzat hartuta, hala denean, lankidetza akordioak edo hitzarmenak egingo ditu erregistroan inskribatu eta esparruaren arabera nahiz sinestedunen kopuruaren arabera Espainian errotuta
|
dauden
eliza, konfesio eta komunitate erlijiosoekin. Edozein kasutan ere, akordio horiek Gorte Nagusietako lege bidez onetsiko dira.
|
|
|
h) Erlijio erakundeen erregistroan behar bezala inskribatuta
|
dauden
eliza eta konfesio desberdinetako ministro, erlijioso edo ordezkarien jarduerak, baldin eta jarduera horiek mugatzen badira erlijio eginkizunetara.
|
|
|
kausituko dituzu. Atzerrira gabe, Hazparnen
|
badago
eliz atzean harri erromatar bat idatzia, gure historiarako interesantea dena, hori eskaintza batekin bukatzen baita genio pagi, itzulpen frantsesak, génie du pays, itzulia.
|
|
|
La, ttek adierazi ere egin zuen Herria> ez
|
zegoela
Elizaren menpean: En 1967 il mest arrivé une histoire intéressante avec Monseigneur Gouyon.
|
|
|
«Senatuaren jeinua» topatuko dituzu. Atzerrira gabe, Hazparnen
|
badago
eliz atzean harri erromatar bat idatzia, gure historiarako interesantea dena, hori eskaintza batekin bukatzen baita genio pagi, itzulpen frantsesak «génie du pays»fikoan: itzulia.
|
|
2008
|
|
|
Zerk esaten dizu ez
|
gaudela
eliza txiki batean?
|
|
|
Eskandalua berehalakoa izan zen: dohatsuak eta kondenatuak nahasirik
|
egoteak
elizaren haserrea ekarri zuen, eta Jesus eta Maria biluzik margotu izana ere ez zen onargarria. Azkenean, Pietro Aretino idazlearen aholkua kontuan hartuta, biak" jantzi" egin zituzten.
|
|
|
ez bakarrik Oteiza museoagatik; herria Iruñerri osoa ikusteko talaia paregabea da. Ez gara museoan geldituko, goiko aldean
|
dagoen
eliza da paisaiarekin disfrutatzeko lekurik onena. Eta inguruan arakatuta, Jorge Oteiza eta Itziar Carreñoren hilobi elkartuak topatuko ditugu.
|
|
|
Bere eskuz prestatutako txoko interesgarriaren bisita gidatu digu.
|
Badago
eliza katolikoa M, lompen, eta lan asko egiten omen duenez, begirunea diote herritarrek.
|
|
|
Zalantzarik balego, Cadena y Eleta Gasteizko apezpikuak, jeltzale batzuen eskarien aurrean, esplizituki ukatu zuen 1910eko pastoral batean euskara Elizaren baitan ofizialki erabiltzeko aukera, zeren «la Iglesia de España tiene su lengua oficial que es el castellano»331 Datu hauek kuestionatu egiten dute Álvarez Junco eta beste ikertzaile batzuk diotena Eliza katolikoaren paperaz espainiar nazionalizazio prozesuan: haien iritziz Elizak ez zuen lagundu espainolizazio prozesuan zeren Elizak ez zituen «espainiarrak fabrikatzen» baizik «katolikoak»332 Bada onartu beharra
|
dago
Elizak, baserritar elebakarrekin euskara (eta ez beti) erabili arren, maila minimoki formal guztietan «fabrikatzen» zituen katolikoak gaztelaniaz formatzen zituela. Eta hizkuntzan ez ezik politika arloan bertan Gasteizko apezpikuek espainiar nazio ideia defendatzen zuten, euskal nazionalismoa maiz salatuz.
|
|
2009
|
|
|
XIX. gizaldian debekatu arte, ohitura zen hildakoak eliza barruan lurperatzea. Herriko etxe bakoitzari jarleku bat
|
dagokio
elizan. Baita lurrez beste udalerri baten egon baina elizaz Jatabe direnei ere.
|
|
|
Emakumea apur bat uki dezaket? galdera egin zion Berlusconik boluntarioari suntsituta
|
zegoen
eliza batean suhiltzaileekin argazkia atera aurretik, Italiako hedabideek gaur jakinarazi dutenez.
|
|
|
justizia, bere zerbitzarien biktima; ideal politikoak, Alderdi eta aparatu profesionalen txanpon; artea, literatura, artisten edo idazleen erakundeen (museo, sariketa?) merkaduria. Arrazoi asko
|
dago
Elizaren kritika asko egiteko: judikaturaren (justiziaren?), parlamentuen (politikaren?), armadaren (askatasunaren?), Unibertsitatearen (zientziaren?) kritika egiteko baino askoz gehiago ote?
|
|
|
Gaur denbora ez
|
dago
Elizaren esku, Estatuaren esku baizik.
|
|
|
1844an Baskongada eta Nafarroako. Jefe Político, ek erromesentzako eliza jasotzea baimendu dute, limosna diruekin soil eraikitzeko baldintzarekin; komentua, ez. 1846an jasoa
|
dago
eliza, eta Kalagurriko Gotzainak izendaturiko kapilauek, frantziskotar esklaustratuak dira, artatzen dute.
|
|
|
esaten omen zuen?, katolikoa eta errepublikanoa, errepublikanoagoa katolikoa baino: igandero elizara joaten zena, alegia, baino gero eta sinetsiago
|
zegoena
Elizarena eta estatuarena bi bide zirela, erlijiosoa bata, eta zibila bestea?, ezin nahastu zirenak; ama, berriz?. Alde Zaharrekoa, esan zion Txarok?, emakume zaildua zen?. Emakume zaildua zen eta emakume zaildua da?, puntualizatu zuen?, eskuzabala, bizitzak?. Hiru ahizpa ginen, baina hamar urte nituenean etxeko arrosa hil zitzaidan, eta hamabi urte nituenean etxeko krabelina?
|
|
|
–Mailuko zalduna sutarako hobeki
|
dago
Eliza Amarendako baino, abiatu zitzaion Boissonnot, hatza nire aldera goititurik?. Deabruaren seme hau laketua da bere oker bidean.
|
|
|
Gizonak oso kezka sakona zuen barruan. Sinetsita
|
zegoen
Elizak ez zuela gerran egoki jokatu. Ez zuela kristauek espero bezala erantzun, gor eta mutu egon zelako herri xehearen parte baten nahi eta beharren aurrean.
|
|
|
Baina, zergatik aldaketa hori? Hedabideek gizartean eragiteko gero eta indar handiagoa zuten eta Hego Euskal Herrian ere laizismoaren mamua gainean ikusten hasita
|
zegoen
Eliza. Hori dela-eta, espiritu aldaketa hori beste aukera bat zen euren propaganda gizarteko eremu guztietara ailegatzeko.
|
|
|
Tafallako Udal Artxiboan, beste guztietan bezala, milaka faktura eta inbentario
|
daude
Elizaren gastu eta erosketa guztiekin. Elizbarrutiak immatrikulatu ondoren, norena da gure patroi San Sebastianen irudia?
|
|
|
Honek guztiak ez du esan nahi erlijio tokien berezko jabetzak erabat desagertzen direnik. Hor ditugu, besteak beste, kofradien adibideak, jauntxoen jaurgoetan
|
dauden
elizak, edota udalek eraikitako hainbat eta hainbat eraikin (eliza batzuk, ermitak, kaperak, eta abar).
|
|
|
Tradizio luzea
|
dago
elizen herri erabilerari dagokionez, Jose Mari Esparza plataformako kideak dioenez ere. Udaletxeak funtzio asko bete ditu betidanik; batzar tokiak izan dira, hilerriak, defentsarako guneak, eskolak...
|
|
|
Hortaz, Elizak pentsamolde politiko guztien arteko elkarrizketa sustatu eta aurrez aurre dauden aldeen adiskidetzea bultzatu behar duela adierazi du Bilbon, Forum Europak antolatutako mahai inguruan. Ez
|
dagokio
Elizari elkarrizketa horren unea, nolakotasuna edo gutxiengo baldintzak ezartzea, baina, bai, bide hori balentriaz aldarrikatzea, zehaztu du.
|
|
|
Horrenbestez, Descartes filosofo eta geometra bezala nabarmendu zen eta Pascalek matematika eta fisikaren arloetan egin zituen ekarpen nagusiak. Hala ere, bata zein bestea
|
zeuden
Eliza katolikoaren eraginpean: Descartes ez zen ausartu bere iritzi heliozentrikoak argitaratzen eta Pascal komenientziazko teoria baten bidez justifikatu nahi izan zuen Jainkoaren existentzia, jansenismoaren moral zorrotzean murgildu ostean.
|
|
|
Historikotzat jotzen duten gune monumental horren mantenurako beharrezkoa ikusten dute inguru hori ixtea. Izan ere, gero eta zikinagoa
|
dago
elizaren buelta, eta Done Jakue bidean egonik eta eliza juraderoa izanik, hainbat bisitari etorri ohi da elizak duen magiaz gozatzera. Gainera, erretaulak eraberritu berri dituzte eta oso harro daude goikolexaldarrak euren eliza erakustearekin, auzoko bilgune den heinean.
|
|
|
Eta harrien festa ikaragarri honetan (nola ez, ez ahaztu argazki eder bat hamabi angeludun harriaren aurrean), euskalduna zinez poztu da Q' orikanchan. Eliza osteko belazean
|
daude
eliza zaharreko harriak. Formak, ezagunak zaizkio.
|
|
|
Ibarrean gora eginda, erromanikoa den Duesoko San Andres baselizara iritsiko gara. Gerardo Lopez de Gere, u ikerlariak dioenez, Trebi, uko Konderrian XIII. mendean aipatzen den Doso herrixkari
|
dagokion
eliza da.
|
|
|
Bideari ekiteko, herrixkaren goialdean
|
dagoen
elizara joan behar duzue, eta hortik, ur biltegira iritsi. Bide zahar baten traza jarraituz, mendi bizkarrean gora segi iparrerantz, harik eta muinoaren beste aldean herritik gora datorren baso pista ikusi arte (780m).
|
|
|
nola aita gizon jator askoa izan zuen –" Hementxe jaio zen, T. kalean, hiru kale harantzago, beraz" esan zion Txarok–, letretan lizentziaduna eta kulturarekin biziki arduratua –" Kulturak salbatuko gaitu, edo ez gaitu ezerk salbatuko" esaten omen zuen–, katolikoa eta errepublikanoa, errepublikanoagoa katolikoa baino: igandero elizara joaten zena, alegia, baino gero eta sinetsiago
|
zegoena
Elizarena eta estatuarena bi bide zirela –erlijiosoa bata, eta zibila bestea–, ezin nahastu zirenak; ama, berriz –" Alde Zaharrekoa" esan zion Txarok–, emakume zaildua zen –" Emakume zaildua zen eta emakume zaildua da", puntualizatu zuen–, eskuzabala, bizitzak –" Hiru ahizpa ginen, baina hamar urte nituenean etxeko arrosa hil zitzaidan, ... hara joan ginen, ni urtebeteko haurra bainintzen orduko", zuzendu zuen Txarok–, eta hantxe egin zituzten laurek hamabost urte –" Nire neba Josebak gutxiago, nik sei urte nituela jaio baitzen", zehaztu zuen–, aita hil eta amak Euskal Herrira itzultzea erabaki zuen arte, seme alabak hartuta.
|
|
|
Hartan, gaueko hamabien berri eman dute etxetik hurbil
|
dagoen
elizako kanpaiek, esaten ari balira bezala oren guztiek dutela gizona kolpatzen, azkenekoak duela hobirat igortzen.
|
|
|
Eskabideak legezkoak izango ziren, baina okupazio ekintza bera ez nuen ikusten bidezko. Inoren ardurapean
|
zegoen
eliz erakunde bat, baimenik gabe eta bat batean desorekatzea, ez zen bide egokia gauza onik ateratzeko.
|
|
2010
|
|
|
Irakeko hiriburuko erdigunean
|
dagoen
eliza batean gertatu da tiroketa. Poliziaren eta matxinoen arteko liskarretan izan dira biktimak.
|
|
|
lauskitu eta xurgatu egiten digu nortasuna, eta askatasuna ezabatzen. Hortik aurrera, urrats bat besterik ez
|
zegoen
Elizak hartu zuèn erabakia hartzeko: extra Ecclesiam nulla salus:
|
|
|
Bukatzeko, kontsiderazio bat: zer erretorika
|
dagokio
Elizari eta zein, propio, Agirreri. Eliza erakunde bezala aktante kolektiboa da baina bere burua adierazten du espezialisten bidez, delegazioz.
|
|
|
Hiribildu txikian bazegoen, dagoeneko, lehenengo zabaltzea egiteko asmoa. Zabaltze haren proiektua egiteko ardura Amado de Lázaro ingeniariaren esku utzi zen 1862 urtean, baina udalak uko egin zion proiektuari azkenean9 Gertakizun hark erakusten du bilbotar gehienak, oraindik, Alde Zaharrean eta Bilbo Zaharrean bizi zirela eta, beraz, gune haietan
|
zeuden
elizek bete behar zituzten eliztarren erlijio beharrak.
|
|
|
Bere ordenaren sostengua sentitzen duela dio, baina egoerak" okerrera" egingo duela irizten dio. " Ziur
|
nago
eliza hierarkiak behartuko duela gure probintziala", azaldu du. " Babestuta sentitzen naiz frantziskotarren partetik, baina babes mugatua da, neurri batean, gotzainaren mendean daudelako, edo ordenako arduradun nagusiaren mende".
|
|
|
Jesusek, beraz, berari begira nahi ditu gure gorputzen atal eta zoko moko guztiak... lauskitu eta xurgatu egiten digu nortasuna, eta askatasuna ezabatzen. Hortik aurrera, urrats bat besterik ez
|
zegoen
Elizak hartu zuèn erabakia hartzeko: extra Ecclesiam nulla salus:
|
|
|
Baina hauek ere, poliki poliki, indarra galtzen joan ziren. Gauzak horrela, ezer gutxi
|
zegoen
eliza katolikoan gazteentzat. Orduko egoerarekin alderatuta, miraria dirudi, azken urteotan nola sortu diren, urte gutxiren buruan, hainbeste mugimendu eta, bereziki, baita gazte elkarteak ere.
|
|
|
Baina egia da bestalde, arrazoiz edo baita arrazoirik gabe ere, asko direla Vatikanoa eta Eliza bera ere erasotzen dutenak; oso erraza baita izan ere, Elizari edozein kritika edo iseka botatzea, edo kalte egitea, jakinaren gainean
|
daudelako
Elizak inori ez diola kalterik egiten, nahiz eta hainbat aldiz gezurrak, isekak, zurrumurru hutsak edo kolpe handiak jasan behar izan. Garbiago esanda:
|
|
|
Kontuan hartu behar da, Vatikano mundu osoan zabaldurik
|
dagoen
Elizari zerbitzu emateko dagoela. Ez dago honen antzeko beste gobernurik munduan.
|
|
|
Vatikanoak ez zuen bururik makurtu. Bestalde, eztabaida horretan, zenbait gotzainek gogoratu zuten, hori jarri gabe ere, itun barruan
|
bazegoela
eliza guztien aldeko buruzagi on bat. Agindu horren arabera, nazio guztiek toki bakoitzeko erlijioekin benetako akordioak sinatu eta bete zituztela.
|
|
|
Eta honekin guztiarekin batera, protestantismoaren antolaketa hierarkiko ahularen ondorioz, sekta protestanteak ederki ugaritu ziren, sekta horiek beraiek auzi politiko berri bihurtu ziren arte. Ingalaterrak Espainia garaitu eta katolizismoarekin zuten afera bukatu ondoren, boterean
|
zegoen
Eliza anglikanoari adar txiki asko sortu zitzaizkion, eta hauekiko harremanak nola edo hala zedarritu behar izan ziren.
|
|
|
Jakina denez, erreformatzaile honen gogoaren muinean Erreforma ahalik eta leku gehienetara zabaltzea zegoen, Lutherrenean ez bezala, eta bere ekimenetik sortutako hainbat adarren asmoa Atlantikoz bestaldeko lurraldeetan gauzatu zen. Hara joan zirenen artean baziren eliza berriak fundatu nahi zituztenak (Mayflowereko puritanoak), eta
|
zegozkien
elizak purifikatu besterik nahi ez zituztenak (Massachusettseko puritanoak); alabaina, denek bulkada erlijiosoak eraginda abiatu ziren Ameriketako kolonietara. Kalvinen predestinazioaren ideia zeharo barneratuta, haien ustez aukeratuta zeuden misio baterako, lurralde berrietara kristautasuna zabaltzeko, alegia.
|
|
|
Tolerantziaren legeak, taldeen aniztasuna zabaltzeaz gainera, AEBetako protestantismoari hiru ezaugarri berezi eman zizkion. Lehena, kongregazionismoa antolaketa modu gisa, honengatik ez
|
zegoen
elizen antolaketa finkorik eta tokian tokiko sektak eta adarrak sortu ziren. Bigarrena, esperientzia pertsonalaren garrantzia.
|
|
|
Don Hipolito, Obabako erretorea, guri begira
|
zegoen
elizaren ate nagusiko eskaileretatik. " Zertan aritu zarete bedeinkatutako ereinotzekin?" Ez zuen oso ozen hitz egin, baina garbi entzun genion denok.
|
|
|
" Hemen dagoen bajo bakarra Lubis duk", gaineratu zuen Opinek. Nahiz eta zimiterioko borrokan parte hartu ez, Lubis gurekin
|
zegoen
elizan Pantxo bere anaiarekin etorrita. Opini begira geratu zen bere begi zabal eta lasaiekin, baina ez zuen ezer esan.
|
|
|
Ordu arte apezen esku
|
zegoen
elizako doktrinaren irakaskuntza irakasleak hasi ziren egiten, horrela hau ere erdaraz egitera pasatu zen gehienetan, herriren bat eskola eta doktrina bereizten saiatu bazen ere; Garaioan (N) adibidez, 1807an, maisu bila zebiltzalarik, doktrina emateko Euskara ezagutzeko beharra aldarrikatu zuten, gainerakoa erdaraz ematen bazuen ere: "... cuando quedase vacante la maestrta sepondran carteles en los pueblos del Valle y tambien en Ochagava, Jaurrieta y Escaroz, advirtiendose que es preciso el idioma vascongado, en el que se enseñara la Doctrina Cristiana".
|
|
|
Arretxinagako Mikel Deuna ermita (Markina, B) sinismen nahasketaren adibide garbia da, kultu toki zahar baten gainean eraikita
|
baitago
eliza.
|
|
|
Ezagutzen ez zuen abadeak, anaia batenak esan zituen gure aita zena ohoratzeko. Lepo
|
zegoen
eliza, portalea lepoago. Euskaldunako lankideak, txikiteorako lagunak, auzoko ezagunak.
|
|
|
Kostaldeko bidea, esaterako, ez dago zehaztuta, ibilbidea idatzita utzi ez zutelako, baina hainbat arrasto jarraituta herriak lotzen joan gaitezke. Done Jakue bidea egiten joateko aztarna ona izan daiteke, haren esanetan, San Martin, Santiago eta Santa Marinaren omenez
|
dauden
elizak bilatzea.
|
|
2011
|
|
|
Hareen gizatasuna, hareen jakituria eta apaltasuna! Eta hantxe ikasi genduan, espiritualidade edo espiritu bide ezbardinak
|
dagozala
Eleizan. Oso ezbardinak ziran gure San Inaziok jesuitei jarritakoak eta beneditarrek eukezanak.
|
|
|
Izugarria da hain denbora gutxian nola aldatzen den klima hemen goian. Ikusten duzuen eliza hau, munduan altuen
|
dagoen
eliza da. Ibilalditxo bat egiten dugun bitartean Michaelek kontatu dit telebistan lan egiteko ikasketak egiten ari dela eta teleferikoan lan egiten duela ikasketak ordaintzeko.
|
|
|
Plaza aldea eta apain apain, txirrindulari bipilei ongietorria egiteko. Biharamunerako izenak emateko mahai bat ere jarrita
|
zegoen
elizako arkupean; ilarak eratzen hasiak ziren, iritsi direnerako.
|
|
|
Abiatu zen, bada, mutila apezaren etxerantz, zeina
|
baitzegoen
elizari lotutako edifizioan; jo zuen atean, zangoak dar dar?
|
|
|
Soinu jolea berrogeita hamar bat urteko gizon bat zen, hamaika ezkontzatan eta hainbat herritako festetan aritutakoa, halako moduan, non, behin edo behin egokitu baitzitzaion elizgizonen gehiegikeriak pairatzea, baita haiekin liskar arinen bat eduki ere, noiz edo noiz: erran nahi baita gizona potroetaraino
|
zegoela
Elizaren eta elizgizonen moral estu zikoitzaz, eta hala, iritzia aldatzen zuela, hurbildu zitzaizkiòn bi mutilei erran zien:
|
|
|
–Zer bertze froga behar duk hik, baldin eta jakinaren gainean
|
bahago
Eliz Ama Sainduak dioena egia dela, eta baldin eta ni neu banaiz Eliz Ama Sainduak herri honetan duen boza?. Deabrua tentatzea duk hori!
|
|
|
Herriak zortzi mila biztanle inguru zituen eta itsasertzean zegoen. Egia esan, herriko erdigunea itsasotik bost bat kilometrora zegoen, muino batean, goian
|
zegoen
elizaren inguruan biltzen ziren kaleak. Handik hondartzaraino zihoan errepidea udan auto ilaraz betea egon ohi zen.
|
|
|
Herrialde pobretuak, gerrak. Eta lehen lepo
|
zeuden
elizak hutsik daudela orain. Eta ez dakitela zer asmatu kristauak erakartzeko:
|
|
|
–Bai, baina denak ez
|
dagozkio
Elizaren dotrina ofizialari. Liburu hauetako asko gnostikoak dira, Erromak heretikotzat hartutakoak.
|
|
|
Plazatik elizara joan ginen eta meza entzun genuen han. Garbi eta lorez apaindurik
|
zegoen
eliza, dotore, ospakizun handietan legez. Hiru abadek esan zuten meza eta koruak kantu ederrak kantatu zituen.
|
|
2012
|
|
|
–Ez
|
dago
eliza anglikanoa baino erlijio lizunagorik. Henry VIII.aren apeta sexualetik sortu gara, jaunak, hori da gure elizaren funtsa.
|
|
|
23. 1673ko Test Act delakoaren eraginez Koroapeko kargu ofizialak zeuzkaten guztiak beharturik
|
zeuden
Eliza Anglikanoko errituen arabera sakramentuak hartzera; ondorioz, katolikoek eta ezkonformistek bizitza zibilean ere desabantaila larriak jasan behar izan zituzten.
|
|
|
1950ean agertu zen Orixeren Urte guziko meza bezperak liburua, urteko egun bakoitzari
|
dagozkion
eliza otoitz eta meza santuak euskaraz biltzen zituen, misala?. Itzulpenak arrakasta handia izan zuen, argitaratu berritan agertu ziren hainbat kritikatan antzeman daitekeenez.
|