|
2008
|
|
|
Hitzaldiaren hasieran esan dugu Euskal Administrazioa dela, gaur egun, euskaraz testu gehien plazaratzen duena, eta, hortaz, erreferentzia bihurtu zaigu hizkuntz korpusa normalizatzeko prozesuan. Bide horretan, adi
|
egon
behar dugu geroak zer ekarriko, eta zuzen eta beldurrik gabe begiratu iraultza digitalari. Ezin gara betiko moduan gelditu besteek egingo dutenaren zain:
|
|
|
Hitzen alboan nolako informazioak
|
egon
behar luke. Hitza beraz gain, gutxi nez, honako elementu hauek agertu behar lirateke:
|
|
|
Hala definitzen du EAGLESek: A> reference> rovide> rehensive> age, > alegia, hizkuntza, bere osotasunean hartuta, erakusteko diseinatua
|
egon
behar du corpusak: hizkuntzaren aldaera esanguratsuak adierazteko besteko tamaina eta kalitatea behar du.
|
|
|
Generoa: > Zaldibian bildutako datuetan berriemaileen sexuak eragindako bana ketarik dagoen jakin nahi izan dut. Aztarranak
|
egon
behar zutelako susmoa banuen, bakar bakarrik gizona hizkera ezberdineko beste euskaldun batzuekin hartu emanean ibili delako bada ere, eta honetan ikertzen jarraitzea izango da nire betebeharretako bat.
|
|
|
Eta zuzen du, atertu gabe zuzentzen zuen. Areago, lehenbiziko poemak idatzi zitue nean, euskal hiztegirik eskura ez zuenez, bere baitan bildu ohi zen, harik eta behar zuen hitza aurkitu arte (hala aitortu zidan berak behin baino gehia goetan, eta grabaturik
|
egon
behar du horren lekukotzak Euskadi Irratiko artxibategian).
|
|
|
Neurri sintagmari dagokionez, aldiz, esan behar da beti adjektibo konpa ratiboaren ondo ondoan, ezkerrean,
|
egon
behar duela, adjektibo konparati boarekin batera osagai bakarra osatuz:
|
|
|
Garai honetan umeak idazten eta irakurtzen hasi dute. Honezkero, umearen hizkuntzak finkatuta
|
egon
behar du adituen iritziz17 Bai inguru euskalkiduneko eskolan, bai inguru erdalduneko eskolan berdin tratatuko genuke ahozko kodea, hau da, eredu familiar batetik abiatuta, euskalkiaren edo herriko euskararen ñabardurak onartzen eta onesten dituen eredutik abiatuz, malgu jokatzea proposatzen dugu ahozko kodean. Kontu horretan berebizikoa da irakasleen jarrera, etxetik dakarren hizkeraren ezaugarriak zuzendu beharrean begirunea erakutsi eta bultzatu lituzkeena.
|
|
2009
|
|
|
Hedabideetan hitzek gaur egun zer ibilbide egiten duten aztertzen duen Behatokia, dela Berria n, ETBn, Argia n eta abarrean. Adi
|
egon
behar dugu lexikoaren ikuspegitik hitz berriak nola sortzen diren. Lexikografia eguneratu egin nahi dugu, eta premien arabera jokatu.
|
|
|
Hartarako behar diren bideak bilatu eta arauak eman. Hain zuzen ere, bere egiteko nagusi hori beteko baldin badu, ahal dela, alderdikerietatik hastandu eta bere lan bereziari lotua
|
egon
behar du. Eta bi erresumen mugen gainetik, euskaldun guztien artean, mugaz hango eta hemengoen artean, lokarri bat izan behar du.
|
|
2010
|
|
|
Onartzen da elkartze hau eta ontzat ematen, bi baldintzapean: a) Planteamendu modularra egiten da corpusa deskribatzeko ad> egindako hipotesien arabera, beraz, soilik hipotesi> gisa hartzen bada; b) Moduluak ez dira hartu behar konpartimendu itxi, autarkiko edo beregain gisa, baizik eta elkarri begira
|
egon
behar dute, elkarren osagarri.
|
|
|
Ez da beti erraza aurrez asmatzea, bi efektuon artean zein gertatuko den indartsuena. Interesatuenik
|
egon
behar genukeenok ez gara funtsezko gertaera horretaz hain erraz konturatzen. Baina hala da, hemen eta nonahi.
|
|
|
Hala, 1977ko otsailaren 2an, Diputazioak arau batzuk ezarri zituen ikastetxe pribatuetan irakaskuntza elebiduna diruz laguntzeko. Arau horien arabera, herrialdeko ikastolek Espainiako Hezkuntza Ministerioak legeztatuta
|
egon
behar zuten Diputazioaren diru laguntzak jaso ahal izateko. Praktikan, baimenik gabeko ikastolak hilzorian uzten zituzten.
|
|
|
Azken finean, horrek esan nahi zuelako gu bagindoazela eskola publikorantz, baina ez ordura arte zegoen eskola publiko sarerantz. Bateratze bat
|
egon
behar zuen, alde bakoitzean aldaketak eginez eta alde bakoitzaren gauza onak jasoz, Euskal Eskola Publiko berria eraikitzeko?.
|
|
|
egun osoko bilerak egiten genituen. Baina beti argi edukita aurrez sekulako borroka zetorkigula eta gu ondo kokatuta
|
egon
behar genuela?.
|
|
2012
|
|
|
Gaur egun ere, badirudi irizpide horri jarraitzen zaiola itzulpenak argitaratzen dituzten argitaletxe handi gehienetan: salmentetan arrakasta izango badu, itzulpenak irakurterraza izan behar du; xede testuaren irakurleari egokituta
|
egon
behar du, eta ez du itzulpen kutsurik izan behar; aitzitik, idazleak xede hizkuntzan idatzia balitz bezala agertu behar du, 1.1 atalean txertatu dugun Drydenen aipu hartan esaten zen bezala, Virgiliok ingelesez jakin izan balu idatziko zukeen moduko testua sortzen saiatu omen baitzen itzultzaile ingelesa.
|
|
|
Euskarak ere, hizkuntza landu eta dotore bihurtu nahi badu, itzulpenaz baliatu behar omen du ezinbestean. Baina horretarako itzultzaileak etsi etsita
|
egon
behar du bere hizkuntza itzulpenerako tresna egokia dela. Eta uste sendo hori beti izan zuen Orixek, Ibinagabeitiaren esanetan.
|
|
|
eta, elezaharrez, tradizioz eta folklorez ehundua eta Euskal Herriaren sentimendurik sakonenez blai?
|
egon
behar zuen Euskaldunak poema idazteari (Aldekoa 2008: 190).
|
|
|
42). Era berean, Mirandek edota Sarrionandiak ozen aldarrikatuko dute literaturaren funtzioak bestelako helburu politiko, kultural edo nazionalistetatik libre
|
egon
behar duela. Onaindiak, ordea, olerkigintza eta herrigintza elkarrekin lotuta ikusten ditu:
|
|
|
Horrexegatik, euskal aldizkariek ez zituzten euskaldunen irudi tradizional eta estereotipatu horrekin bat ez zetozen testuak argitaratu nahi izaten, eta orobat gertatzen zen itzulpenekin. Mirandek hertsiegia zeritzon literatura eta itzulpengintza militantzia politiko baten mugen barruan atxikitzeari, eta ozen aldarrikatu nahi izan zuen literaturak funtzio politiko orotatik libre
|
egon
behar zuela.
|
|
|
Norentzakoak jokabide hori hautatzen du, funtsean, esatariak komunikatzailea izan behar (eta nahi) duela badakielako edo behintzat horretaz fio delako. Beraz, jakin badaki itxurazko haustura horren atzean intentziozko indar jakin eta zehatzak
|
egon
behar duela.
|
|
|
Mitxelenaren goiko adibideen azterketak balio digu esatariaren mezuak norentzakoarentzat sinesgarria izan dadin, baieztapenak ongi justifikatuta
|
egon
behar dutelako ideia indartzeko. Eta enuntziatu parentetikoek, goian ikusi dugunez, iritziaren eta argudioen arteko lotura hori gauzatzeko edo bermatzeko eginkizuna izan dezakete, estarian egonik inferitu beharreko toposa edo argudio oinarria agerian jarriz.
|
|
2013
|
|
|
Pasarte hau irakurriz gero uler daiteke erraten ari zela giltzak Jainkoaren eskuetan zirela. Horrekin pentsatu behar ote da soldaduek berek ez zutela deus egiten ahal eta Jainkoak zerbait egin arte beha
|
egon
behar zutela. Ez.
|
|
|
1870etik 1914rako urte haietan, heroismoaren aldeko mezua zen nagusi, Frantziako aberriaren aldeko mezua. Frantsesak prest egon behar ziren Frantziaren alde sakrifikatzeko, eta hori eskolatik beretik irakatsi zieten, erranez prest
|
egon
behar zutela etorkizuneko soldadu izateko. Eta ildo horretan, 1870eko gerlatik landa abertzaletasuna ikasgai bihurtu zen.
|
|
|
Infanteria erregimentuek soldaduek eduki beharreko jarrerari buruzko liburuxkak ateratzen zituzten, eta haietan garbi azaltzen zen soldaduei aberria maitatzeko exijitzen zitzaiela. Frantzia aita bezala maitatu behar zen, hartaz harro egon behar zen eta soldaduak haren aldeko sakrifizioa egiteko prest
|
egon
behar zuen. Gisa hartan, eskolan Frantziaren zerbitzatzeko prestatzen zituzten haurrak, eta eskolatik landa, soldaduskara joaten zirenean, Frantzia aberri gisa maitatzeko behar hori are gehiago azpimarratzen zieten.
|
|
|
Chokhoak bilhatzen dituenak ditu pilotan ere kintzeak hobekienik hausten. Orai arte baino kolpatu gehiago ez badugu hemen
|
egon
behar dugun azken egun hautan, ez dauku bihotzean min handirik eginen sarri «Somme» delakoaz orhoitzeak. Ah, nihun ez balute gure armadako Eskualdunek hemen baino odol gehiago ichuri!!! 1061
|
|
2014
|
|
|
herritar ororentzat eskuragarri. Forma eta edukiak maila berean
|
egon
behar dute. Hegel-ek adierazi moduan,, todo contenido concreto determi na una forma adecuada al mismo.19 Hegel eta Marx bat zetozen eduki zehatzak forma erabakitzen zuela baiesterakoan:
|
|
2015
|
|
|
Horiek duten bestelako balio historiko, eta, inoiz, artistikoa, ukatu gabe. Ekoizpen hauek, eta beste, berez kokatuak
|
egon
behar zuten mugimendu, forma edo topikoa ordurako igaroa zenean gauzatu dira. Honela, sarritan, sorkuntza desfasatuak direla ematen du, atzerapenez edo atzera begira jaioak.
|
|
2016
|
|
|
Lau donado dira etxean. Etxe horretan, etxeko lanak egiteko, emazte bat
|
egon
behar lukeen gaia sortzen da. Ez dakite ezkondu behar ote duten, ala sehi bat hartu behar duten.
|
|
2019
|
|
|
Kontua da, bakoitzak bere plana argi duela, baina administrazioegiturak ez daudela isolatuta. Udaletako planen, Kuadrilletakoen eta Arabako Foru Aldundiaren edo Eusko Jaurlaritzaren planen artean konexioak (ez paperean jasota bakarrik, noski)
|
egon
behar dute, eta konexio horien arabera jokatu beharra dago.
|
|
|
izango badu, erregela zehatz hestu batzuei? lotuta
|
egon
behar duela, eta hori premiazkoa dela, literatur euskara bat egon dadin?. Arestik gutun hori idatzi aurretik gai nagusitzat hiztegia jorratzeko asmoa zuten euskaltzainek, baina otsaileko bileran Arestik egindako proposamena ontzat ematea erabaki zuten.
|
|
2021
|
|
|
19). Bestelako birformulazio motak (laburbiltzailea, urruntzailea, zuzentzailea) adierazten dituzten birformulatzaileek, ostera, agerian
|
egon
behar dute eskuarki, osterantzean diskurtsoaren interpretazioa ez baita berdina.
|
|
|
Inoiz, forma berean adierazirik etor daitezke, anbiguotasun formalez, modalitate deontikoa eta epistemikoa: Etxean
|
egon
behar dute[= egotea dagokie, egoteko agindua dute (deontikoa)]; Etxean egon behar dute[= daude, ustez (epistemikoa)].
|
|
|
Inoiz, forma berean adierazirik etor daitezke, anbiguotasun formalez, modalitate deontikoa eta epistemikoa: Etxean egon behar dute[= egotea dagokie, egoteko agindua dute (deontikoa)]; Etxean
|
egon
behar dute[= daude, ustez (epistemikoa)].
|
|
|
Bigarren adibidean, Jonek bizirik
|
egon
behar du, ama hiltzeak zuzenean hunki dezan; aldiz, lehenbiziko adibidean, Jon bera ere hilik egon daiteke urteak direla. Ikusten denez, jabe datiboen eta hunkituen arteko harremanek estuak dirudite, eta behin baino gehiagotan azpimarratu izan da hori —ikus, besteak beste, Hualde (2003a:
|
|
|
* Nik elkar maite dut;* Andoni elkarren ondoan eseri zen. Aurrekari horrek, X en burua aztertu dugunean ere esan dugun gisan, elkar biltzen duen perpaus berean (perpausik hurbilenean, nahi bada)
|
egon
behar du: Koldok eta Mirenek elkar maite dute diogunean badakigu elkar horren erreferentzia Koldo de Mirenek sintagma dela.
|
|
|
13.8.4c Bestalde, elkar ek eskatzen duen aurrekariak, perpaus egituran elkar bera baino gorago
|
egon
behar du. Hori dela eta, kasu edo postposizio atzizkiak har baditzake ere, du hartu ergatiboaren atzizkirik, zeren orduan aurrekorik gabe geldituko bailitzateke eta, beraz, inolako interpretazio biderik gabe.
|
|
|
Azken adibide horretan elkarrekin horren aurrekoa zein den erabakitzen datza arazoa, zeren kasu honetan aurreko hori ez baita gurasoak, gu baizik. Arrazoia lehen aipatu bera da, hots, aurrekariak perpaus txikienean
|
egon
behar duela: Gurasoek ikusi gaituzte [gu elkarrekin (egon)].
|
|
|
33.3a Hain markatzailea hitza adjektibo edo adberbioekin erabiltzen da, esan den bezala, haiei dagokien intentsitatea adieraziz: Hain aberats
|
egon
behar du, non dena uzteko asmoa hartu duen (Barriola); Hain gozo eta egoki hitz egin zien ezen guztiak harritu ziren (Beobide); Baina hain doilorrak izan dira, zein eta ez didaten atera trago bat (Mogel); Nik izan nuen hain bihotz krudela, ezetz erran bainion, ezetz berehala (Luzaideko kantiak) —azkena ondorio morfemarik gabe—3.
|
|
|
Inferentzia horrek lagunduta, honako perpaus bi hauek irudika ditzakegu esaldi horren azpian, adina morfema konparatiboak lotzen dituenak: [Zuk X diru gorde duzu bankuan] eta [Horrek X diru galdu du kasinoan] —X k ‘zenbatekoaren adierazpena’ seinalatzen du, ez bataren eta bestearen zenbateko zehatza— Ikusten denez, paralelotasun handia dute perpaus biek eta konparazio gaia den X diru sintagma bietan da; sintagma horixe da, hain zuzen ere, konparazio perpausean hutsik dagoena, eta, are, hutsik
|
egon
behar duena, perpaus nagusiko adina diru sintagmaren barnean den X diru sintagmarekin bat. Perpaus horrek, bestalde, konparazio morfemaren mendekoa izanik, n menderagailua darama aditzari atxikia:
|
|
|
Gasna bat gaitza. Bestetik, bi muga zorrotz ditu sintagma adjektibalak hala gibeleratzeko —hots, izen sintagmaren ondotik emateko— Ikusi ditugun adibideetan gertatzen den bezala, aurrekariak a) absolutiboan
|
egon
behar du, b) zehaztugabea izan behar du (ikus § 31.3.2): * aldamio batekin, [ezustekorik emango ez didan] a (rekin);* aldamioa (k), ona (k).
|
|
|
Hala ere, azken adibidea kendurik, esandakoa funtsean betetzen da: perpaus berean
|
egon
behar du izenordain bihurkariaren aurrekoak. Hori ageri da orain arteko adibideetan.
|
|
|
Badirudi izen sintagma dela, baina sintagmaburua izena (etxe) baldin bada ez da amaieran ageri, baizik aurretik. Greenbergek egindako azterketetan, OV motako hizkuntzetan adjektiboak izenaren aurrean
|
egon
behar luke (genitiboarekin gertatzen den gisan), eta izenaren ondotik hurrenkera VO baldin bada. Hori ez letorke bat euskararekin.
|
|
|
2.2a Gramatikak esaten badigu zer den perpaus eta zer ez, gramatikak esango digu, halaber, zein diren perpausa osatzen duten atalak. Atal horiek bata bestearen segidan lerrokatuak
|
egon
behar dute nahitaez, eta, gainera, egituratuak. Gramatikan jasoak egon daitezke egitura horiek taxutzeko jarraitu beharreko arauak.
|
|
|
Euskaraz, perpaus menderatu batzuetan eta bereziki erlatibozkoetan, ez dugu aukerarik osagaiak lekuz aldatzeko, sintagmek beren posizio kanonikoetan
|
egon
behar dute. Agian horregatik hartu izan da kontuan irizpide hau ordena neutroa edo kanonikoa zein den erabakitzeko (besteen artean, de Rijk 1969).
|
|
|
Ez dugu beraz zeren eman gure bihotza mundu iragankor honi:
|
egon
behar du aitzitik, zerura altxatua; han ediren behar du oraindanik bere egiazko egoitza (Larregi); Neska gazte batekin zegoen eta Juliani ez zitzaion axola izan, aitzitik, poztu egin zen gizon gazteak aipaturiko harremana berreskuratu zuelako (Saizarbitoria).
|
|
2023
|
|
|
|
Egon
behar dun tokia dun
|
|
|
Engainatua izan den emazteak betebeharra badu, senarrarekiko leialtasuna errespetatu behar du, idatzia ez den legea inposatua zaio. Leialtasun horrek bi zen tzutan
|
egon
behar luke, eta hemen hori eskatzen duela ematen du hiru garren kasuan.
|
|
|
Elkarrekin bizi diren hizkuntza guztiei erreparatzean, iruditzen zaigu eskola izan daitekeela behar bada, toki bakarra non hizkuntza guztiek topo egin ahal duten haien aniztasun eta gainezarpenen barruan. Baina adi
|
egon
behar dugu eta probestu behar dugu aniztasun eder hori. (Steiner and Ladjali, 2003)
|