|
2008
|
|
|
Normalean izenak bilatzen ditugu, eta izenari
|
dagozkion
atzizkiekin egin ditu bilaketak Elebilak, baina agian interesatzen zaiguna aditza da (gorritu) edo agian gor hitza izena edo adjektibo moduan
|
|
|
Goian aipaturiko terminoez gain, luze, > e, > r, > e, > r, sarri, > rotz, > reka, > zu, > delakoak azaltzen dira (gehienetan beste osagaiei itsatsita, eta
|
dagozkien
atzizkiekin).
|
|
2009
|
|
|
Are gehiago: poeman apenas
|
dagoen
atzizkirik, euskararen marka bereizi hori?. Elipsiek eta silaba bakarreko edo biko hitzek ekarri digute tren baten martxa imitatzen duen mirari erritmikoa.
|
|
|
– Sinboloek hitz arrunten erara hartzen dituzte deklinabideari
|
dagozkion
atzizkiak. Zernahi gisaz, berezitasunak ageri dira diskurtsoa idatzia ala mintzatua izan.
|
|
|
Are gehiago: poeman ia ez
|
dago
atzizkirik, euskararen marka berezi hori?. Elipsiek eta silaba bakarreko edo biko hitzek ekarri digute tren baten martxa imitatzen duen mirari erritmikoa.
|
|
2011
|
|
|
Automobila da Txinan bizikleta, eta ez da txantxa. Aurrean" norbera" esan nahi duen karakterea darama, (zt); ondoren, (xing), hau da," ibili"; eta azkenik, (che), garraioari
|
dagokion
atzizkia. Ez dakit zenbat auto dagoen Becjingen, oso gutxi, baina bost milioi bizikleta dabiltza kaleetan barrena; beraz, bataz beste, gurpil bat herritar bakoitzeko.
|
|
2015
|
|
|
Metalak oxidazio zenbaki posible bat baino gehiago badu, parentesien artean eta zenbaki erromatarrez adierazi behar da zenbakia zein den. Nomenklatura funtzionalean, berriz, izena oxido hitzarekin hasten da eta, ondoren, metalaren izena(
|
dagokion
atzizkiarekin). Nomenklatura sistematikoan ohiko arauei jarraitzen zaie, zenbaitetan oxido hitzaren mono aurrizkia mantenduz.
|
|
|
Metalak oxidazio zenbaki posible bat baino gehiago badu, parentesien artean eta zenbaki erromatarrez adierazi behar da zenbakia zein den. Nomenklatura funtzionalean, berriz, izena hidruro hitzarekin hasten da eta, ondoren, metalaren izena(
|
dagokion
atzizkiarekin). Nomenklatura sistematikoan mono aurrizkia ez da idazten (salbuespena oxidoen kasua da, aurrerago ikusiko dugunez).
|
|
2017
|
|
|
Beharbada Araban
|
dago
atzizki honen jatorria. Lazarragaren hizkeran, esate baterako, emankorra zen; erdaratik hartutako hitz batzuetan ere agertzen da:
|
|
|
Laburbilduz, bada, de factoonartu behar dugu mugatzailea sortu sortu zela baina ezin ziurta dezakegu postposizio sintagma batzuen osagarri diren determinatzaile sintagmetan bertan azaltzen den a hori determinatzailea denik: ez da azaltzen
|
dagokion
atzizki hurrenkeraren araberako tokian. Edonola, azaldu beharrekoa da horma zein solo izenek bere hiru paradigma morfologiko dituztela egun, izen guztiek har dezaketen irakurketa sorta ohikoarekin batera.
|
|
2019
|
|
|
keria atzizkiarena. Larramendiren eta Astarloaren iritziak irakurri eta gero, zoaz gaurko hizkuntzalarien iritzia jasotzera eta konturatuko zara zenbateraino korapilatua
|
dagoen
atzizkien afera.
|
|
|
Lehenengo begiradan, eta hizkuntzalariek erraten dutena baloratuz, onartzeko prest
|
gaude
atzizkia eta artikulu zehaztugabe hori erakuslea baino beranduago agertu zirela, bai; baina, noiz arte joan behar dugu lehenengo" izen+ a" indarrean ikusteko. Kristau Aroko VIII. mendera?
|
|
|
Gauza bat argi daukagu, gramatika kasuak eta haiei
|
dagozkien
atzizkiak nola joan ziren agertzen jakiteko, banan banan aztertu behar direla.
|
|
|
Eta atzizkien formaz, zer? tzeko eta tzea atzizkiak aditz izenetik sortuak direla garbi azalduta dago eta, hala ere, beharbada euskaldun berriak garelako, ohituta
|
gaude
atzizkiak holako eta halakoak direla onartzera.
|
|
|
Halako abizenetan, bi jatorri eta bi atzizki leudeke eta biak gorde egin ziren erdaratuta ere. Etxeari —edo herriari— zegokion leku atzizkia (ko) — Goikoetxeko— de bihurtu zuten — de Goikoetxea— Gurasoari
|
zegokion
atzizkiak (ren, euskaraz; oiz, ez, erdaraz), euskaraz Loperen, erdaraz gero Lopeez> Lopez ekarri bide zuen.
|
|
2020
|
|
|
NONDIK? galdeei
|
dagozkien
atzizkiak ezagut itzazu.
|
|
2021
|
|
|
|
Badaude
atzizkiari buruzko pasarte gehiago EHHE. Adibidez, ate ri eskainitako sarreran irakur daiteke hitz horretan, te balego, zilegi litzatekeela ‘igarotze’ moduko jatorrizko esanahi batean pentsatzea, lehen osagaia zein den jakin gabe ere (ibidem, 55).
|
|
|
4.4.1e Aditzoina zein motatakoa den ikusi ondoren, azter dezagun, izen eratorrien adieren argitan, aditzoinaren zein argumenturi
|
dagokion
atzizkia (zein argumentu hartzen duen bere gain). Pausoka joango gara gauzak argitzen:
|
|
|
agurerik agureena, gizonik gizonena, lagunik lagunena, hondarrik hondarrenean. Adjektibo gisa emanak
|
daude
atzizki superlatiboa duten izen horiek, mailakatzailearekin doazen gainerako kasuetan bezala.
|
|
|
Salbuespena adierazten dutenetan askotan perpaus nagusia ezezkoa izan ohi da, edo nolabaiteko kuantifikazioa adierazten duen elementuren bat aurkitzen dugu (inor, pluralak, dena...). Izan ezik en ezkerrean doan sintagmak perpausean
|
dagokion
atzizkia hartu ohi du, eta salbuespena, batzuetan, ergatiboarekin egiten dela dirudi, behin baino gehiagotan aurkitzen baita absolutiboan izan ezik en aurreko sintagma, nahiz ondokoa ergatiboan joan: Horixe egin zuen zu izan ezik beste edozeinek (Euskaltzaindiaren 16 araua).
|
|
|
Baldin izen sintagma erlatibatuari
|
dagokion
atzizkia izen ardatzari dagokionarena bada, nabarmenki arintzen da erlatibatzeko nekezia: [Joseba kalean dabilen] neskarekin ezkondu nahi luke Patxik.
|
|
|
erosi dut, erosten nion, zetorkion, emango dizkit... ‘Adizki’ esaten diogu perpausetako aditz formari; hau da, kategoria funtzionalei
|
dagozkien
atzizkiekin ageri denari. Adizki jokatuei eskainitako kapituluan aztertuko ditugu kategoria funtzional horiek (ikus 26 kapitulua).
|
|
|
Modu berean, hitz eratorri eta elkartuetan ere osagaietako bat buru izango da; hau da, zer motatako kategoria lexikoa sortzen den erabakiko du. Adibidez, mendi izenari tsu atzizkia erantsirik menditsu adjektiboa sortu da euskaraz; argi
|
dago
atzizkia dela adjektibo kategoria eman diona oinarrian dagoen izenari. Halaber, ikus aditzoinari garri erantsi eta ikusgarri adjektiboa sortu da; atzizkia da hor ere hitz berriaren kategoria lexikoa erabakitzen duena.
|
|
2022
|
|
|
Eta bertanbeheratu aditz eratorri gisa indartzen bada, ‘kantzelatu’ esanahiaz, di namiko eta aktibo bihurtzen ari gara egoerazko ikuspegi hori. Euskaraz tu, aditzak garatzeko errendimendu betean
|
dagoen
atzizkia dugu, i eta n zaharrak (ikusI, edaN) ez dauden bezala.
|
|
|
Horiek horrela, zantzuak daude pentsatzeko, batetik atzizki honek sarrera desberdinak dituela, eta bestetik, denotatzen duen esanahia gehienetan ez dela moduzkoa. Dena dela, argi
|
dago
atzizki honek ikerketa sakonagoa behar duela, eta oraingoan ere ez dela guztiz zuzena ki/ to/ ro ren pareko atzizkitzat hartzea.
|
|
|
Zenbaitetan, baina, bokalez bukaturikoetan ere ageri da, analogiaz edo: emekiro, handikiro. ro behiala euskalki guztiei
|
zegokien
atzizkia omen zen (Villasante, 1974: 117, De Rijk, 2008:
|