|
2023
|
|
|
1889ko urtarrilaren 7rako bere onera etorria
|
zegoen
Vincent. Johanna Bonger en eskutitza jaso zuen, Theorekiko konpromisoaren berri emanez.
|
|
|
Egiten zuen lanaren berri ematen zien gurasoei eskutitzen bidez eta aitak zioen anbizioz eta arrakastaz ari zela lanean. Dorusek Theori urtarrilean idatzi zion esanez pozik
|
zeudela
Vincentekin (Naifeh eta White, 2011).
|
|
|
Parisen estudioa non hartu pentsatzen hasia
|
zegoen
Vincent. 1886ko otsailaren 15 (454) Anberestik idatzitako gutunean Vincentek Theori esaten zion gizaldi horretako pertsonarik handienek eta kementsuenek korrontearen kontra lan egin zutela; berak urtebetez Cormon enean lan egin behar zuela, Theok negozio baldintzak eta aukerak ikertzen zituen artean; erretratuetara dedikatzeko estudioak eroso xamarra izan behar zuela; osterantzean atsekabetu egiten zela han paratu behar zuen modeloa.
|
|
|
Gauguin-en koadroen alde hitz egiten zuen modu berean, Vincenten lanak ere goraipatzen zituen Theok. 1888ko azaroaren 13an (T3a) Paristik idatzitako gutunean Theok Vincenti esaten zion atsegingarri izango zela harentzat jakitea haren koadroek arrakasta handia zutela; Degas entusiasmaturik
|
zegoela
Vincenten lanekin eta hainbat jenderi hartaz hitz egiten ziola.
|
|
|
Arlesera etorri eta berehala idatzi zion Gauguin-ek Theori esanez Vincent urduri zegoela eta Bernard-i idatzi zion esanez sinpatia gutxi
|
zegoela
Vincenten eta beraren artean, pinturari zegokionez gauza gutxitan jartzen zirela ados. Vincentek Daubigny, Ziem, Rousseau eta Daudet zituela gogoko; berak, berriz, Raphael, Ingres eta Degas zituela gogoko.
|
|
|
Roulinek Rey doktoreari eskatu zion utz ziezaiola Vincenti ospitaletik irteten. Ospitalean egun batzuk egin ondoren, urtarrilaren zazpian, nahiko lasaitua
|
zegoen
Vincent eta etxera joateko baimena eman zioten. Felix Rey-k epilepsia ez konbultsiboa diagnostikatu zion Vincenti eta potasio bromuroa preskribatu zion; ospitaletik irten eta gero ere Rey doktorea bisitatzen jarraitu zuen Vincentek, osasun egoeraren jarraipena egiteko;, Rey-ren erretratua egin zuen Vincentek 1889ko urtarrilean.
|
|
|
Neguan barneko lanak egiteko prest
|
zegoen
Vincent. 1889ko urtarrilaren 28an (574) Arlestik idatzitako gutunean Vincentek Theori esaten zion Gauguin-en gelako bi koadroen kopiak egin zituela; otsailean eta martxoan azken urtean egindako koadroen errepikapenak egingo zituela.
|
|
|
Theok unerik gozoenak bizi zituen Johannarekin, baina atsekabetua
|
zegoen
Vincenten osasun egoera ikusita. 1889ko martxoaren 16an (T4) Paristik idatzitako gutunean Theok Vincenti esaten zion entzun zuela oraindik ez zegoela ondo eta horrek atsekabe handia sortu ziola; tristura handia ematen ziola pentsatzeak, bera Johannarekin zoriontsu zen bitartean, Vincent miseria egunak pasatzen ari zela; ideia bat eduki zuela Johannak:
|
|
|
Johannak ez zuen oraindik Vincent ezagutzen, baina haren presentzia handia zen Theoren eta Johannaren etxean. 1889ko maiatzaren 8an (T8) Paristik idatzitako gutunean Johannak Vincenti esaten zion Willhelminak eta Theok gauza asko esan zizkiotela Vincenti buruz eta etxe horretan gauza asko
|
zeudela
Vincent gogorarazten zutenak; nekez pasatzen zela han egunik Vincentez hitz egin gabe; goizetan ohean zegoenean loretan zegoen mertxikondo txikia ikusten zuela; saloian, pianoaren ondoan, Vincenten beste koadro bat zegoela; jangela ere koadroz beterik zegoela, baina Theo ez zegoela gustura koadroen antolamenduarekin eta igandero koadroak berrantolatzen jarduten zirela; frantsesa hobeto hitz egin ...
|
|
|
Ondoezik
|
zegoen
Vincent eta Theoren gutunari ez zion erantzun. 1889ko uztailaren 29an (T13) Paristik idatzitako gutunean Theok Vincenti esaten zion kezkatua zegoela pentsatzuz berak bidalitako gutuna eta 100 frankoko giro postala Theok ez ote zituen jaso; harritua zegoela, Vincentek berehala erantzuten zuelako, jaso zuela esanez.
|
|
|
1889ko abuztu bukaeran izutua eta bakartua
|
zegoen
Vincent; erasoak desagertu ziren, baina ez zuen ezer ziurtzat jotzen; eraso berrien beldur zen; beldurrak eraginda zorabioak eta paralisi erasoak izaten zituen; irudipen paranoikoak agertzen zitzaizkion: iruditzen zitzaion besteek iseka egiten ziotela eta janaria pozointzen ziotela; pentsatzen zuen Saint Paul egoitza agintari katolikoek kontrolatzen zutela eta aberrazio erlijiosoz betetako erakunde batean preso zegoela; Vincenten paranoia poliki poliki hedatzen joan zen; erakunde horretan jarraituz gero, lanerako gaitasuna galduko zuela eta salbazio bakarra handik ihes egitea zela pentsatzen hasi zen; beste artistaren batekin bizitzeko aukeran pentsatzen jarraitzen zuen:
|
|
|
Independenteen erakusketan
|
zeuden
Vincenten koadroak, Lautrec eta Signac en koadroekin batera. 1889ko irailaren 5ean (T16) Paristik idatzitako gutunean Theok Vincenti esaten zion Tersteeg ek Weissenbruch en zortzi akuarela bidali zizkiola, oso politak; Gauguin-ek mihise batzuk bidali zizkiola.
|
|
|
1889ko irailaren 5ean (T16) Paristik idatzitako gutunean Theok Vincenti esaten zion Tersteeg ek Weissenbruch en zortzi akuarela bidali zizkiola, oso politak; Gauguin-ek mihise batzuk bidali zizkiola. Independenteen erakusketa irekia zegoela eta han jarriak
|
zeudela
Vincenten Liliak eta The Starry Night; lehenengoa oso ongi jarria zegoela, baina bigarrena gaizki zintzilikatua, besteetatik nahikoa distantziara ez zegoelako; han zeudela Lautrec en, Signac en, Hayet en koadroak.
|
|
|
Arlesera joateko dirua ere eskatzen zion. Esaten zuen Peyron doktorea zuzen
|
zegoela
Vincent zoratua ez zegoela esaten zuenean, tarteka burua erabat normal zuelako; baina, erasoaldiak izugarriak zirela eta guztiaren kontzientzia galtzen zuela; baina, horrek seriotasunera eta lanera bultzatzen zuela.
|
|
|
Theori ez zitzaion gustatzen zorrak pilatzea. 1889ko urriaren 22an (T19) Paristik idatzitako gutunean Theok Vincenti esaten zion 150 franko bidaltzen zizkiola Peyron doktorearentzat eta Arles-ko bidaiarako; Peyroni ere gutuna bidali ziola eta eskatu ziola ea zer beste gastu zituen ordaintzeko; Peyronek hilero esan behar ziola zer ordaindu behar zuen, gero gastuak pila ez zitezen; jende asko
|
zegoela
Vincenten lana ikusteko gogoz. Beljikan jende gehiago zegoela une horretan pintura koloretsura ohituta; alde horretatik vingtisten erakusketak mesede egin zuela; Independenteen erakusketa amaitu zela eta berriro hartu zuela lilien koadroa; koadro hori Vincenten gauza onetako bat zela.
|
|
|
Saint Rémyra sartzeko prest
|
zegoen
Vincent. 1889ko apirilaren 25 (587) Arlestik idatzitako gutunean Vincentek Theori esaten zion Salles jauna ikusten izan zela eta hartu zuela Saint Rémyko erietxeko zuzendariari emateko Theok bidalitako gutuna; astea amaitu baino lehen gauza konpondua egotea espero zuela.
|
|
|
Theo oso okupatua zegoen, apirilaren 18an ezkondu behar zuelako; Salles ek Vincent bisitatzen jarraitzen zuen eta Theori idatzi zion Vincenti buruzko erabaki bat eskatuz: arazoa poliziaren esku utziko zuen ala berak aukeratutako ospital batean barneratuko zuen; Theok ez zuen erabaki hori hartu nahi eta luzapenetan zebilen; Johanna prest
|
zegoen
Vincent beren etxean hartzeko, baina Theok ezagutzen zuen Vincent eta ez zuen hura etxera eraman nahi; Theok Rivet sendagileari kontsulta egin zion eta hark esan zion hobe zuela ospitalean sartu, etxean hartu baino.
|
|
|
Theo baikor ageri zen Vincenten osasunari buruz. 1890ko ekainaren 5ean (T36) Paristik idatzitako gutunean Theok Vincenti esaten zion pozik
|
zeudela
Vincentek osasun onarekin jarraitzen zuelako eta Auvers ek eragina ona zuelako haren osasunean; Gachet doktorea izan zuela bisitan aurreko egunean eta esan ziola Vincent erabat errekuperatua zegoela eta ez zuela arrazoirik ikusten hura berriro gaixotzeko; Gachet doktoreak Auversera gonbidatu zituela eta eguraldi ona bazen, gonbitea onartuko zutela.
|
|
|
Egoera ekonomiko larrian
|
zegoen
Vincent Drenthen; ostatu, mantenu eta material gastuei, aurretiko zorrak eta Sien i bidaltzen zion dirua erantsi behar zitzaizkien. 1883ko abenduaren 1ean (343) Drenthetik idatzitako gutunean Vincentek Theori esaten zion haren gutuna jaso zuela eta bertan haren isiltasunaren arrazoiak agertzen zirela.
|
|
|
Bizitza eta artea, autorea eta obra erabat elkarri lotuak
|
zeuden
Vincenten kasuan; Hagako Goupil and Cie. konpainiako almazenean lau urtez egin zuen lan, arte salerosketan; osaba Cent enpresa horretako sozio zen. Roos familiaren etxean hartu zuen ostatu Hagan; gainera, Vincenten ama Hagakoa zen eta senitarteko asko zituen hiri horretan.
|
|
|
Etten en zegoela Van Rappard en bisitak izaten zituen eta elkarrekin lan egiten zuten. ...aldian Adriana Vos Stricker (Kee) andere alargunaz maitemindu zen eta bere maitasunaren berri eman zion hari, baina hark baztertu egin zuen; Vincentek egosgogor eutsi zion Kee bereganatzeko asmoari eta gurasoekin eta Stricker familiarekin haserreturik bukatu zuen; amodio kontuetan aitaren aholkuei baino jaramon gehiago egiten zien Vincentek Michelet en gomendioei; maitasun horren lekuko moduan hor
|
daude
Vincentek Kee ri egindako erretratuak: zuri beltzean eta oleoan.
|
|
|
Sien en egoeraz oso arduratua
|
zegoen
Vincent. 1882ko uztailaren 2an (210) Hagatik idatzitako gutunean Vincentek Theori esaten zion Sien bisitatzen izan zela Leiden-en eta ederki kostatuta haur eder bat erditu zuela.
|
|
|
Tersteeg i egindako proposamenaren erantzunaren zain
|
zeuden
Vincent eta Theo. Bien bitartean Vincent lanean ari zen eta perspektiba markoa erabiltzen zuen marrazteko eta pintatzeko.
|
|
|
Kanpoan lan egiteko hotzegi egiten zuen eta Anberesera joateko irrikitan
|
zegoen
Vincent; Theorengandik dirua jaso orduko egingo zuen harako bidaia. 1885eko azaroaren 15 (434) Nuenendik idatzitako gutunean Vincentek Theori esaten zion Van der Loo doktorearen arabera amak ez zuela ezer, hamar bat urte gehiago bizi zitekeela eta lehenago hiltzeko gaixotasunen bat harrapatu zuela; batzuetan lelotuta egotea normala zela; nahi zuena egin zezakeela eta ez zuela kontuz ibili beharrik bidaiak egiteko.
|
|
|
Loyer en ostatua uzteak depresio berri bat eragin zion Vincenti, luze iraungo zion beheraldi bat; baina, gurasoak pozik
|
zeuden
Vincentek Loyer tarren etxea utzi zuelako. Anak lana bilatu zuen Londondik kanpora eta Vincent bere bakardadera itzuli zen; ondo jateari utzi zion.
|
|
|
Bakardadeari ihes egiteko Kristorengana hurbildu zen Vincent; bere aita asko miresten zuen eta hark bezala erlijioaren bidez kontsolatu nahi zuen jendea; Vincentek Theori abentura erromantikoak aholkatzen zizkion lehen, baina orain gomendatzen zion abenturen kontra bihotza babesteko eta igandero mezetara joateko. Erruduntasunaz obsesionatua
|
zegoen
Vincent eta Michelet ek sexualitatea burura ekartzen zion; horregatik, Micheleten liburuen ordez, Erdi Aro amaieratik zetorren Thomas Kenpisen Imitatio Christi eta San Pablo hartu zituen eredutzat; Jesusek gozatzen zuen Vincenten arima bakartia, porrotean eta arrakastan hark laguntzen zuen. Vincentek Imitatio Chisti ren kopiak bidali zizkien Theori, Will-i eta Anari.
|
|
|
Sien ez zen gaztea, eta ederra ere ez, aurpegia baztangaz pikatua zuen eta langile baten eskuak zituen; trakets hitz egiten zuen; haserrealdi eramanezinak zituen, baina Vincentek aingerutzat zeukan; Sienek 32 urte zituen eta Vincentek, 29; Sien haurdun zegoen eta lehendik ere haur baten ama zen; ilusio berria piztu zitzaion Vincenti, emaztea, haurra eta etxea zituelako eta Sienekin bizitzen jarri zen. Vincentek modelotzat hartu zuen Sien eta harekin lan egin zuen negu guztian; ezin izan zion modeloaren soldata osoa eman, baina paratze orduak ordaindu zizkion; Sienekin ezkontzeko ere prest
|
zegoen
Vincent.
|
|
|
Gastu handitan sartua
|
zegoen
Vincent: pinturak, modeloak, ostatua, mantenua, jantziak.
|
|
|
Tersteeg ek lehenengo eta Mauvek ondoren, baztertu egin zuten Vincent. Mesfidati
|
zegoen
Vincent eta beldur zen Theok ere ez ote zuen baztertuko. 1882ko maiatzaren 11n (197) Hagatik idatzitako gutunean Vincentek Theori esaten zion batzuetan pentsatzen zuela Tersteeg ek eta Mauvek egin zioten gauza bera egingo ziola Theok ere:
|
|
|
Theoren bisitaldiarekin ilusionaturik
|
zegoen
Vincent eta ibilaldiak prestatzen hasia zen. 1882ko uztailaren 26an (220) Hagatik idatzitako gutunean Vincentek Theori esaten zion etortzean akuarelak erakutsiko zizkiola; koloretan lan egitea ez zela zuri beltzean egitea baino zailagoa; Tersteeg ek pentsatzen bazuen ere bere lana denbora galtze bat zela, berak denbora irabazi egin zuela.
|
|
|
Monticelli ren koadroen arabera egindako litografia ederrak ikusi zituela, Lauzet ek eginak; Lauzet ek Van Gogh tarren koadroak ikusiko zituela, erreproduzitu zitekeenen bat ba ote zegoen ikusteko. Bernard-en lagun Aurier oso interesatua
|
zegoela
Vincenten lanaz.
|
|
|
Bidali zizkion pinturetatik gehien gustatu zitzaiona Millet-en araberako Evening izan zela; horrela eginda, ez zela kopia bat. Ados
|
zegoela
Vincent udaberrian Parisera etortzearekin; han erabakiko zuela landara joatea, hango bizitza ongi ez bazihoakion. Johannak otsailaren lehen hamabostaldian erdituko zuela eta haren ama hilabetez egongo zela etxean, baina hura joan ostean gelatxoa libre geratuko zela.
|
|
|
Emakume bat pianoan. Maus ek idatzi ziola esanez pozik
|
zegoela
Vincentek XXen Saloian parte hartu zuelako.
|
|
|
Theo pozik
|
zegoen
Vincent tokiz aldatzeko prest zegoelako. 1890ko maiatzaren 3an (T33) Paristik idatzitako gutunean Theok Vincenti esaten zion oso pozik zegoela haren bi gutunak jaso zituelako; bidalitako koadroak jaso zituela eta haien arteko batzuk oso politak zirela; zaindaria eta aurpegi puztuko gizona zoragarriak zirela; Millet-en kopiak orain arte egindako gauzarik onenak zirela beharbada; Aurier entzat egindako koadroa orain arte egindako ederrenetakoa zela; indioilarraren buztanaren edertasuna zuela.
|
|
|
Theok Peyroni idatzi zain
|
zegoen
Vincent Parisera joateko. 1890eko maiatzaren 14an (634) St.
|
|
|
Theok Gare de Lyon geltokian itxoin zion eta Montmartre eko Pigalle enparantzaren ondoko etxera eraman zuen Vincent; han ezagutu zituen Vincentek bere koinata Johanna eta bere iloba; Johannak lehenengo aldiz ikusi zuen Vincent; geroago berak deskribatuko zuenez, gizon gaixo bat ikustea espero zuen, baina kolore osasuntsuko eta sorbalda zabaleko gizon indartsua zela iruditu zitzaion; Theo baino indartsuagoa iruditu zitzaion Vincent. Theoren etxean bere koadroak berriro ikusteko aukera izan zuen Vincentek; etxeko paretetan zintzilik
|
zeuden
Vincenten koadroak; hainbat kaxoi, ohe azpi eta bazterretan ere bai. Bisitari ugari izan zituzten etxean.
|
|
|
Gachet doktorearen erretratua malenkonia espresioarekin pintatu zuela, keinu bat eginez bezala. 1890ko ekainaren 13an (T37) Paristik idatzitako gutunean Theok Vincenti esaten zion pozik
|
zegoela
Vincent ongi zegoela eta lanerako adorea bazuela ikusita; Tasset ek bidaliko zizkiola eskatutako pinturak; aurreko egun batean Tangui k Theori esan ziola Tasset en pintura tutuak laburragoak zirela eta pintura gutxiago zutela, bereek baino; horrela bazen, esateko, aprobetxatu egingo zuela eta prezioan jaitsiera negoziatzeko. 1890ko ekainaren 14ean (641) Auvers sur Oise-tik idatzitako gutunean Vincentek Theori esaten zion Arlesen utzitako altzariak larunbatean bidaliko zituztela; lehenago ez zituztela bidali, igorri behar zituen gizona zezenak adarkatu zuelako; estudio pare bat egin zituela, bata Harvest aren antzekoa eta bestea mahasti batena.
|