|
2000
|
|
|
Edo hala iruditu zitzaidan neuri. Eguzkia gorri betean
|
zegoen
harkaitzen gainean, azken agurretan, gauari ateak irekitzen. Inguratzen hasi zitzaizkidan zeruen horma beltzak; gero eta estuago aurki  tzen nintzen.
|
|
|
Marinelarekin besarkatuta
|
zegoen
harkaitzetan; mutilaren besoak indartsuak ziren, eta azkura sumatzen nuen bizkarrean. Umezurtz ikusi nuen egun hartan neure burua.
|
|
2001
|
|
|
OFF Arkitektura funtzionalaren eta naturaren arteko harmoniaren adibide onenetako bat Temppeliaukioko Harkaitzeko Eliza da. 60ko hamarkadan zulatu zuten, Helsinki erdian
|
zegoen
harkaitz batean. Elizak argi naturalari sartzen uzten dion kobrezko teilatua du, eta hormek lur azpiko erretenetaraino eramaten dute ura.
|
|
2002
|
|
|
Agurain inguruan daude, Entzia eta Aratz Aizkorri mendizerren tartean eratzen denharanean. Tokian ez
|
dago
harkaitzik, substratua arbelezkoa baita, baina Entziakeskainiko lituzke behar diren kareharriak eta Aratzek, berriz, hareharriak.
|
|
|
Jarraian esan zidan, nola Alpujarretan Sergiorekin egon zen garaian, harekin igotzen zen, etxetik hiruzpalau ordura
|
zegoen
harkaitz handi batera, eta nola egoten ziren han ertzean eserita. Esan zidan, halaber:
|
|
2004
|
|
|
Atzeak eta aurreak tenkatuz, laukoan korrika hasteko zorian jarri nintzen. Ordurako, koxkorrez beteta
|
zegoen
harkaitz beltza; gutxienez hamasei koxkor bazeuzkan, denak belarridunak.
|
|
|
Abioia erorita
|
zegoen
harkaitzetatik garbi ikusten ziren Balantzategiko harana eta inguruetako mendi elurtuak.
|
|
2005
|
|
|
Gazteluaren hondakinak ez ezik Erdi Aroko herriaren aztarna ikusgarri batzuk ere badira gaztelua
|
dagoen
harkaitzaren iparraldean. Bestalde, Brontze Aroan, Burdin Aroan eta Erromatarren Garaian gizakiaren bizileku izan zen harkaitzaren beheko alde guztia, baina dirudienez, Erdi Arokoa baino txikiagoa zen Historiaurreko herrixka.
|
|
|
Gure portua base hartuta ihes egindako baforeak harrapatzen hasiak ziren faxistak, Matzaku inguruan ikusten genuen Canarias korazatua lantzean behin. Lehorrez egiten ahal genuen zerbait, baina ingelesek destroier bat edo beste bidaltzen ez bazuten faxistak apaltzeko galdua genuen kostaldea, itsasoan ez
|
dago
harkaitzik. Beraiena zen Ferrolgo basea, eta Eibarren kanoirik ez.
|
|
2006
|
|
|
Baina, oinplanta trapezoide formakoa geratu zen azkenean, iparraldeko hormak garai hartan hartu zuen formagatik. XII. mendean itxi egin zen zonalde hori, berrian berriz eraikiz60, nabeak zeukan norabidea aldatuz, alde horretan
|
dagoen
harkaitza zela eta. Ondorioz, monasterioa tenpluaren oinetara aldatu zen (gaur egungo ortu aldera, non oraindik Behe Erdi Aroko aztarnak dauden eta ahozko tradizioak gordetzen duen monasterioaren oroimena), haitzulo artifizialak utzita.
|
|
2009
|
|
|
Milaka urtetako harkaitz baten aurrean dagoela irudituko zitzaion. Ile zuri eta arrakalaz beteta
|
dagoen
harkaitza naiz harentzat, zuloz beteriko elizako pareta baino zaharragoa. Bizitzako desilusio bakoitzak ariman zulo bat egiten digu, eta adin batetik aurrera zulo horiek aurpegian agertzen dira, fusilamenduen aztarnak paretetan bezala.
|
|
|
Shortyri erakusteko puskatu nuen mea kozkor hura izan zen mendi osoan zegoen urre solte bakarra. Beste guztia erabat nahastua
|
dago
harkaitzarekin.
|
|
|
Txillidak kostaldeko bazter bitxia aukeratu zuen. Gainera, bertan
|
dauden
harkaitzak kalitate eskasekoak dira; beraz, artelan guztiak egokitzeko plangintza zehatza izatea behar beharrezkoa zen, baina sistema guztia bere proiektuaren arabera egokitu genuen. Maria Elosegik itxuraz kontrajarriak ematen duten bi munduen arteko lotura azpimarratu du:
|
|
2011
|
|
|
–Guztiok dakizue Gaztelugoiko gainean
|
dagoen
harkaitzaren historia: Sansonen harriarena, alegia?
|
|
|
Begira, norbait
|
dago
harkaitz haien beste aldean.
|
|
2012
|
|
|
Burutapen horiek gogoan nituela, nire bizilekua tokiz aldatzea erabaki nuen, izan ere kili kolo
|
zegoen
harkaitzaren azpian baitzegoen, eta, beste astinaldiren bat izanez gero, ziur nengoen dendaren gainera eroriko zitzaidala. Hurrengo bi egunak, apirilaren 19a eta 20a, nire egoitza nora eta nola mugituko nuen asmatzen eman nituen.
|
|
|
Egunean zehar askotan begiratu nion, eta laster konturatu nintzen ez zela mugitzen eta horrenbestez itsasontzia ainguratua egongo zela, baina asetzeko eskopeta hartu, eta lasterka joan nintzen uhartearen hegoalderantz, ur lasterrak eraman ninduen harkaitzetaraino. Harkaitzetara igo eta, zerua ordurako erabat urdin zegoenez gero, argi eta garbi ikusi nuen, nire zoritxar handirako, hondoa jotako itsasontzi bat, gauean ezkutuan
|
zeuden
harkaitz batzuen kontra jo zuena, txalupan irten nintzenean aurkitu nituen harkaitz berberen kontra, hain zuzen ere; eta harkaitz horiek ur lasterraren indarrari traba egiten ziotenez gero, eta urak haien kontra jo eta gainezka egitean nolabaiteko zurrunbiloa sortu, aukera eman zidaten bizitza osoan izan dudan egoera zoritxarrekoenetik eta etsienetik irteteko.
|
|
|
Mendixka bat bazen ni nengoen lekutik gorantz milia eskas batera, oso aldapatsua eta garaia, eta, itxuraz, harekin batera iparralderantz mendi-lerroa osatzen zuten beste mendi bizkar batzuk baino gorago iristen zena. Ehiza eskopetak, pistola bat eta sutauts adar bat hartu, eta, armaz hornitua, mendi tontorrera iristeko asmoz abiatu nintzen, eta han, goraino iristeko neke handiak igaro ondoren, atsekabez ikusi nuen nire halabeharra; alegia, uharte batean nengoela, itsasoak leku guztietatik inguratzen ninduela, ez zela inon lurrik ikusten, salbu eta oso urrutian
|
zeuden
harkaitz batzuk eta, mendebalerantz hiru legoara, nirea baino txikiagoak ziren bi uharte.
|
|
|
Beldurrak airean nengoen, baina ez nekien zer gertatzen zen, eta pentsatu nuen leize zuloko sabaia erortzera zihoala, lehenago ere zatiren bat erori baitzen, eta korrika joan nintzen eskaileraraino, lurperatua geratzeko beldurrez; han ere neure burua oso babestua ikusten ez nuenez, horma igo eta beste aldera igaro nintzen, menditik abailduko ziren lurretenek azpian harrapatuko ninduten beldurrez. Oina lur gainean jarri bezain laster, argi eta garbi ikusi nuen lurrikara ikaragarri bat zela hura, azpian nuen lurrak dardara egin baitzuen hiru aldiz, batetik bestera zortzi minutuko tartearekin, eta astinduak horren handiak izan zirenez, lur gaineko eraikuntzarik sendoena ere botako zuketen, eta ni nengoen lekutik itsaso aldera milia erdira edo
|
zegoen
harkaitz tontor batetik mendi puska handi bat erori zen, nire bizitza osoan entzundako burrunba ikaragarriena eginez. Konturatu nintzen baita ere lurrikarak itsasoa bera bortizki mugiarazi zuela, eta uste dut astinduak gogorragoak izan zirela ur azpian uhartean baino.
|
|
|
Handik irten eta hiru egun geroago, biztanleek, zapalkuntza handiez sarritan kexatuak? hiriko ateak itxi, Gobernaria harrapatu, eta izugarrizko abiada eta ahaleginez lau dorre handi eraiki zituzten, bakoitza (karratu karratua den) hiriaren izkina banatan, hiriaren erdian zut
|
dagoen
harkaitz zorrotz eta sendoaren garaiera berekoak. Dorre bakoitzaren gailurrean, baita harkaitzarenean ere, imanarri handi bat jarri zuten eta, beren aurreikuspenak huts egitea gertatuta ere, erregairik suharberenaren pilo handi bat prestatu zuten, harekin leherraraziko zutelakoan irlaren diamantezko oinarria, imanarriaren planak porrot egiten bazuen.
|
|
|
Hargatik gu, Jana Elgebeltzen pare osagarrian geunden, nortasun finkatuegia ez ukan arren, zaborraren erdian atzeman zitekeen perlak gintezkeen edo argia irensten zuten laba harri beltzaranak. Lurraren sabelean, gutariko bakoitzarenean nola,
|
zeuden
harkaitz metamorfikoetarik ginela nioen segundoan, taberna sarrerako butx saldoa haserre altxatu zitzaigun:
|
|
|
Marea apala zen. Biluzik
|
zeuden
harkaitzak. Maite nuen Miladitik Uhabiarako ibilaldia oinez egitea neguan, bazterrak uretan eta hondartza desertu.
|
|
2013
|
|
|
Ibilgailuen motorrak asko berotzen dira Sierrara Nevadako aldetik igotzerakoan. Latza da aldapa hasieratik, eta autoak ez ezik errepideak berak ere obra eskasa dirudi ezker eskuin
|
dauden
harkaitzen aldean; are eskasagoa, ahulagoa, zeruari begiratzen zaionean, goi hartatik erortzen baita parajea noiznahi estaltzen duen elur bortitza, lau edo bost metroko geruzak osatu eta pinuak zein izeiak lurrera botatzen dituena.
|
|
|
Hura izango zen niretzako oparia. Segituan aitortu zidaten, petroglifoak
|
zeuden
harkaitzen paretik pasatu ginenean.
|
|
2014
|
|
|
–Isiltasun hau ez da batere normala?. Hori esan eta hamar minutu geroago, hariztiaren erdian
|
dauden
harkaitz batzuk inguratu eta, ia parez pare, karlisten patruilarekin egin dugu topo. Hasiera batean ez dugu ezer egin, ez haiek ez guk.
|
|
|
gizonak
|
zeuden
harkaitza izan zen. Soldaduek etengabe erasotzen zieten, eta, azkenean, gehienak gosez hil ziren eta Pelaiorekin hogeita hamar gizon eta hamar emakume baino ez ziren geratu.
|
|
|
Geroxeago, tumuluek markaturiko bideari eutsiz, harkaitz distiranteak metatzen ziren gune batera iritsi nintzen. Kolore arrosa edo berdeko bristadak sortzen zituzten, eta itxaropena piztu zitzaidan —itxaropena edo erdi itxaropena— ez ote
|
zeuden
harkaitz haiek kristalez beteak, eta ez ote ziren kristal haiek diamanteak. Baina aztertu nuen bat, eta mika zela konturatu nintzen, silikato bat, zeina, La Salle kolegioan ikasitakoaren arabera, granitozko harkaitzetan izaten den, edo bestela eskistoa bezalako harkaitz metamorfikoetan.
|
|
2015
|
|
|
Albertok ez zuen hurbiltzen entzun. Atera begiratu eta han
|
zegoen
Harkaitz zain. Burua zertxobait makurtuta, ile luzea begiak ia estali arte, nagi itxura, bizkarra zertxobait okertuta eta belarrietarako babes kaskoak lepo inguruan zintzilik.
|
|
|
–Ez zaitez ergelkeria horiekin hasi: seguru
|
nago
Harkaitz ere oso azkarra dela.
|
|
|
“Poliki poliki badoa aurrera eraikina, baina beti esan dugun bezala ez zaio behar beste diru eman obrari normaltasunez lan egiteko. Hau da, obrak bi urte iraun behar badu ezin da lehenengo urtean %15eko dirua eman eta bigarren urtean %55 Honek eragiten du enpresek lan guztiei ezin aurre egitea diru faltagatik eta horrela ikus dezakegu gaur egun bertan
|
dauden
harkaitz mendi izugarrietan”.
|
|
|
Arrastaka sartu gara zazkardian hormaraino heltzeko.
|
Badago
harkaitzean hutsune bat. Uzkurturik lurrean etzanda gelditu gara, elkarri bizkarra emanda, betazalak, horiek ere harrizkoak, itxita ditugularik.
|
|
|
Gotorlekua hain sartuta
|
dago
harkaitzean, garaitezina da.
|
|
2016
|
|
|
–Jainkoarren, non
|
dago
Harkaitz? –galdetu zion mutilak.
|
|
|
–Non
|
zeunden
Harkaitz desagertu denean?
|
|
|
–Non
|
dago
Harkaitz? –galdetu zion neskak, dar dar batean.
|
|
|
Herrian elizak, zubiak, etxe eta jauregiak, galtzadak eta horrelakoak dira gehienbat, paisaian nabarmen
|
dauden
harkaitz eta harritzarrak ere aipatzen diren arren. Euskal Herritik kanpo berriz, jentilen lanak zerrendatzerakoan, paisaiaren elementuak nagusitzen zaizkio gizakien eraikinei:
|
|
2017
|
|
|
Ez zen giro enbata ostean, ingurune hartan. Gerlaontzi bat eta zamaontzia txikiarraio
|
zeuden
harkaitzetan, eta bestea, nagusiena, hondartza batean trabes sartuta bere luzeraren erdiraino. Panorama penagarria hor nonbait Himilkonek begi bistan zuena.
|
|
|
Bai, halaxe zen eta harrizko esparrua osatzen zuen zirkulu hartako askan, belar batzuk bota ondoren, buhamea bere lagunak gordeta
|
zeuden
harkaitzetara bueltatu zen. Pixka bat itxoin eta zaldiak otzan baino otzanagoak izango ziren.
|
|
|
Eskerrak, eguerdia baino lehen eguraldiak euri jasa ekarri baitzuen. Errekaren bihurgune batean
|
zegoen
harkaitz bat hartu nuen babeslekutzat eta, garo zahar batzuekin, nahiko ohe ona prestatu. Gaua baino lehentxeagora arte lo egitea lortu nuen, baina, esnatu nintzenean, gorputza zurrun nuen eta gogo txarrez nengoen.
|
|
|
Ihes egiten zuen guztietan bilatzen zuen babesa hondartza txiki hartan Beirek.
|
Bazegoen
harkaitz bat bereziki gustatzen zitzaiona, olatuen talka etengabea jasotzen zuena. Hantxe eserita egotea gustatzen zitzaion, itsasoari begira, inoren begietara ezkutatua.
|
|
2018
|
|
|
Azkenean, Andimari jarraiki, zabalditik berrogeita hamar bat metrora
|
zegoen
harkaitz handi batera hurbildu ziren. Bertatik sorginak dantzan ikus zitzaketen, beraiek ikusiak izan gabe, edo bederen (4), horixe zen beraiei iruditzen zitzaiena.
|
|
|
Esan bezala, testuak badauzka duela mende erdi pasatxoko ezaugarriak eta hizkuntz aberastasuna, eta seguru
|
nago
Harkaitz Canorentzat erronka polita izan dela euskaratze jaso hau burutzea. Nago, gainera, garai haietan horrelako testu trinkoak irratiz entzuteko gai baginen ere, orain nahiago genukeela paperean irakurri eta, hala ere, denbora genukeela poetak hitzetan eta lerro artean utzitako aztarnak, sakoneko kargak, biluztasun guneak eta errotiko emozioak behar den legez barneratzeko.
|
|
|
Murailak eskaintzen zigun itzalaren babesa albo batera utzi, eta eskuin aldera
|
zegoen
harkaitz horma baterantz jo genuen. Bertara iritsi ginenean, sasi sarri baten ondoan irekitako ate moduko zulo bat seinalatu zidan txintxarriak.
|
|
2019
|
|
|
Twist (Susa, 2011) argitaratu zuenetik nobelarik publikatu gabe
|
zegoen
Harkaitz Cano eta hura bezain indartsua den apustu batekin itzuli da: Fakirraren ahotsa (Susa, 2018).
|
|
|
Buck ibai ertzean zegoen, urduri eta larri, nagusiari begirik kendu gabe. Baina pixka bat beherago
|
bazegoen
harkaitz buru bat. Hura salbatu behar zen.
|
|
|
Hiru zatitan banatua
|
dago
Harkaitz Canoren manifestua. Idazleak mugimendu deitzen die, musika klasikoaren lehen etapako sonaten egitura dakarte gogora.
|
|
|
Mareabehera arriskutsu bat da. Itsaso azpian ezkutatuta
|
dauden
harkaitzak ikusgai bihurtzen dituelako. Eta agertzen dena ez delako beti norberaren gustukoa.
|
|
|
Tiroketa ozenagotu ahala, Inaxio makurtuago eta azkarrago doa, basurde baten gisara, sasien artetik. Azkenean, sakonune baten gainean
|
dagoen
harkaitz handi batetik talaiero, prismatikoak bizkar zorrotik atera, eta behealdea arakatzeari ekiten dio. Halako batean, arnasestuka, Manuel ingurura heldu eta lagunaren aginduen zain gelditzen da.
|
|
2020
|
|
|
Berehalaxe Haritzen txanda iritsi zen. Honek ibilbide bera egin zuen, hau da, etxea inguratu eta, berriro ere, ezkaratz aurrera itzuli zen.Eta han zain
|
zegoen
Harkaitz lagunaren aurrean bi eskuak manilaretik altxatu eta lehiakidearen marka gainditzen zuelako pozik esan zion:
|
|
2021
|
|
|
Konpainiari sinestekotan, Sperrin mendien zorupean datza munduko urre, zilar eta kobre hobirik handiena. Hori bai, urre, zilar eta kobreok partikula mikroskopikotan
|
daude
harkaitzetan, eta luzaz errentagarriak ez ziren mineralok orain ustiatu ahal izango dituzte lurpeko meatzaritza metodo berriei esker. Konpainiak herritarrei oroitarazi die jada 130 milioi libra (152 milioi euro) inbertitu dituela eskualdean esplorazio, azterketa, ingeniaritza eta ingurumen ikerketetan.
|
|
|
Halakoa da errealitatea. Bihotzez maite den bikote bakoitzaren atzean, lagun talde ororen atzean ez dago paisaia idilikorik; jendez gainezka, itotzeraino
|
dagoen
harkaitz bolkaniko zapalduak baizik.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi idaztetik bizi diren idazleek kontrakoa egiten dutenik, jakina. Konbentzituta
|
nago
Harkaitz Canok nahi duenean eta nahi duenero idazten duela eta horregatik idazten duela hain sarri eta hain ondo. Are konbentzituago nago idazle guztiak ez direla Harkaitz Cano, baina hori beste kontu bat da.
|
|
|
" Gure itsasontzitik Capriko harkaitz handi haren aurpegi ederra ikusi genuenean ere –dagoeneko gotorleku bihurtua zuten arma kokaguneen eta ezkutalekuen orbain eta ebakiondoekin–, ez genuen espero berehalako sarraskia, nahiz eta prestakuntzen oldarra airean zen hauts bolada eta lainoetan, ehunka puntutan grisaren erdian; nik, ordea, mintzagaitzat hartu eta hitz egin nuen. Tira, han
|
zegoen
harkaitza, oraindik eder, orbainak gorabehera, leiho, arku eta bide kontaezinekin, maila mailaren gainean mila oin gora, grisean zizelkatu zabala, parraz jantzitako terrazek hautsia, eta limoi eta laranja arboladiak, eta agabe eta indipikondo multzoak, eta arbendolondo loratuen borlak. Eta Piccola Marinaren gainean eraikita dagoen arku bidetik beste ontzi batzuk zetozen, eta lurmuturra inguratuz kontinentea ikusi genuenean, beste ontzi ilara bat bistaratu genuen, haizeak hego mendebalderantz zeramana.
|
|
2022
|
|
|
Burdinazko hesiaren aurrean gelditzen da emakumea, hango harriaren gainean, etxea erosi aurretik egiten zuen bezalaxe. Epel
|
dago
harkaitza. Lorategia osatua dago.
|
|
2023
|
|
|
Arraila eskalatuta (III), gandorrak ezkerrera jo eta, oinez jarraituz, eskuinean belar kanal nabari bat duen horma bertikal batekin topo egingo dugu. Horma horren ezkerrean dagoen lauzpabost metroko diedro/ tximinia bertikala eskalatu (III), eta, gandorraren ahotik mantenduz (II), gailurrera eramango gaituen horma bertikalera iritsiko gara; gainean
|
dagoen
harkaitz bloke handi batean soka finko bat jarria du. Sokadun harkaitz blokearen ezkerrera pasatu, eta, pasabide bertikal baten ondoren, iltzeren bat edo beste jarraituz, zertxobait eskuinera doan belarrezko diedrotxo bertikal bat eskalatuko dugu (III).
|
|
|
Um Draiga, ahaztutako Gernika da haren obrarik ezagunena. Marokok napalmarekin eta fosforo zuriarekin bonbardatutako eremuan
|
dauden
harkaitzak arrosa kolorearekin margotu zituen, fosfatoak uzten duen kolorearekin: " Um Draigan babestu ziren saharar asko gerratik ihesi zihoazenean, eta han gertatutako genozidioa ahaztu ez dezagun egin nuen obra.
|
|
|
Nirekin egon eta gero, idazle gazte batekin geratuta
|
zegoen
Harkaitz. " Lagunen liburuak irakurtzen ditudanean argitaratu aurretik, nire iritzia zintzo bezain diplomatiko ematen saiatzen naiz, lagunak diren heinean, ze badakit ze sensiblea den gai hori, nirekin ere berdin jokatzea gustatzen zait.
|
|
|
Idazlea izatera kondenatua
|
zegoen
Harkaitz eta, halere, zuzenbidea ikasi zuen," harrokeriagatik edo". Baina hori aurrerago azalduko dugu.
|