|
2000
|
|
|
Ezker abertzalearen aparato politikoek, kirtena kontrolatzen dutenek, erabaki behar dute Lizarra Garaziko erresoluzio eskemari bene benetan heldu nahi dioten, horrek esan gura duen guztiarekin. «Eman hitza herriari» Lizarrakoaren muina, bere esanahi sakonenarekin heldu behar zaio, eta hori erabat kontrajarria
|
dago
Arabako herritarrek bide politikotik horrenbeste kargu instituzionaletarako aukeratu duten pertsona heriotzez baztertzearekin.
|
|
2002
|
|
|
Gasteizko Farmazia Fakultatea 1988an sortu zen, Arabako Foru Aldundiarenardurapean
|
zegoen
Arabako Unibertsitate Ikastetxea (AUI) itxi zutenean. 1994kootsailera arte eskolak AUI zaharreko geletan eman ziren, eta ordutik aurrera eraikin berrian ematen dira Fakultateko jarduera guztiak.
|
|
|
Gasteizko maiztasun bana Sociedad de Geriatría y Gerontología del País Vasco izeneko elkarteari, Loiolako Jesusen Lagundiari eta Sociedad de Telecomunicaciones Vasca SA delakoari egokitu zitzaien. Azkena, PSOErengandik ideologikoki hurbil omen dagoen Blas Herrero enpresario asturiarraren eskuetan geratu zen, bera
|
baitzegoen
Araban eta Bizkaian Sociedad de Telecomunicaciones Vasca eta Gipuzkoan Sociedad de Telecomunicaciones Donostiarra izenak zituzten enpresen atzean.
|
|
|
Oso irrati gutxi
|
zeuden
Araban 1980ko hamarkadaren hasieran, eta bertan kokatzen ziren gehienak RNEri eta Mugimenduko kateari lotutakoak ziren. Irratigintza komertzialaren ordezkari nagusia Gasteizko Aurrezki Kutxaren Gasteiz Irratia/ Radio Vitoria izenekoa zen, eta hori ere sare publikoan sartu zen, 1982an Eusko Jaurlaritzak erosi zuenean.
|
|
2003
|
|
|
Euskal Herrian XVIII. mendean foruak ziren Euskal Herriko aspektu politiko, administratibo, ekonomiko, sozial eta juridikoak arautzen zituztenak (lurralde desberdinetan desberdinak ziren arren). Baina, Hego Euskal Herrian ohikoa zen errege ordezkaria, korrexidorea, alegia, ez zegoen guri
|
dagokigun
Arabako esparruan. Bertan, probintziako diputatu generalak hartzen zuen erregearen ordezkaritza lana.
|
|
2006
|
|
|
Gaur egun, ehunda hamazazpi gaztandegi
|
daude
Araban, Bizkaian eta Nafarroan zehar barreiatuta. Eta Latxa ardien eta Karrantzako ardien esne gordina erabilita, gazta mota bakarra ekoizten dute:
|
|
|
Bestelako egoera juridikoak egon
|
bazeuden
Arabako lurraldean. Gesaltza Añanako foruan (sorturiko lehenengo hiribildua 1140an, hain zuzen ere) ez da onartzen ez infantzoirik, ez infantzoi horien nekazari dependenterik bertan ezartzerik.
|
|
2007
|
|
|
1995ean, Kantabriako Mendizerran aurkitutako anbar zati batzuk tratatzen ari zela, intsektu bat aurkitu zuen barruan. Horrek zuen garrantziaz jabeturik, Gasteizen
|
dagoen
Arabako Museo Naturalera jo zuen. Horixe izan zen Arabako aztarnategien hasiera, horixe ikerketa ugariren abiapuntua.
|
|
2008
|
|
|
Ia 8.200 etxebizitza huts gutxiago
|
daude
Araba, Bizkai eta Gipuzkoan, Eusko Jaurlaritzak egin duen inkesta baten arabera. Bi urtetik behin egiten da inkesta hori eta eman dituzten datuak aurtengo apirilekoak dira.
|
|
|
Jaitsierarik adierazgarriena Sozietate Zergak izan du, ia %15 Nahiz eta tasa orokor apalagoa
|
egon
Araban eta Bizkaian (%28), ustekabeko atzeraldia izan dela onartu zuen Zenarrutzabeitiak. «Etekinak egon dira, baina ez tasa jaitsieraren eragina berdintzeko adina», argudiatu zuen.
|
|
|
Zortzi urteko epea egongo da legea guztiz garatzeko, nahiz eta PSE EEk hasiera batean lau urte eskatu zituen.. Legearen gorputza garatzeko zailtasunak handiak dira?, arrazoitu du Gemma Zabaleta PSE EEko legebiltzarkideak. Bide batez, gogorarazi du Gizarte Zerbitzuen Legea ez dela hutsetik hasiko, gaur egun gizarte zerbitzu sarea
|
baitago
Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundiak kudeatuta. Legea garatu bidean egoeraren ikerketa egingo da lehen urtean, eta, horretan oinarrituta, gizarte zerbitzuen zerrenda puntuz puntu zehaztuko duen dekretua onartuko da.
|
|
|
Egun 80 enpresa
|
daude
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan teknologia mota hori erabiltzen dutenak, baina 2015erako kopuru hori 100era igotzea espero dute ekimena bultzatu dutenek. Baita 700 lanpostu berri sortzea ere.
|
|
|
Duela lau urteko azterlanarekin alderatuta emaitzak hobeak izan arren, TIMSSek zehaztutako batez bestekoaren azpitik
|
daude
Araba, Bizkai eta Gipuzkoako ikasleen emaitzak. Matematiketan 500 puntutan dago batez bestekoa, eta 499 puntu lortu dituzte EAEko ikasleek.
|
|
|
Bizkaian zentro bat eraikiko dute, eta Aramaioko (Araba) Mandixola zentroa zaharberrituko dute. Egun, erregimen itxiko eta asteburuko itxialdietarako 82 plaza
|
daude
Araba, Bizkai eta Gipuzkoan.
|
|
2009
|
|
|
Gai honen inguruko borrokarik ia ez
|
dago
Araban, eta Bizkaian lehen bazegoen, baina orain asko moteldu da. Azken finean familia daukagu, lana... ezin dugu urteetan borrokan aritu eta hori Administrazioak ondo daki; errausketaren alde daudenek denbora beti euren alde dute.
|
|
|
Zorionez,
|
badago
Arabako euskararen gaineko bibliografia ugari: Arabako alderdi ugarietako euskaldunek idatzitako testuak edota barietate arabarrak jasotzen dituztenak (horra hor, Larreako Juan Perez de Lazarragaren eskuizkribuak, 2004an topatutakoak, Betolatzako Juan Perez de Betolazaren dotrina, Juan Bautista Gamiz sabandoarraren olerkiak, Zigoitian jasotako kondaira euskaldunak... batzuk aipatzeagatik), mendeetan zehar Arabako eskualdeetako euskaldunen (gehienbat euskaldun elebakarrak) gaineko informazioa ematen diguten testigantza zuzenak, toponimiaren gaineko lanak (Diaz de Gereñu, González Salazar...), leku ugaritako arabar hizkeren gaineko lanak (Aramaio, Oleta, Legutio, Zigoitia, Baranbio...).
|
|
|
Eustaten arabera, 77.800 langabe
|
daude
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Espainiako Estatistika Erakundearen arabera, berriz, 10.800 gehiago ziren iazko azken hiruhilekoan.
|
|
|
Ehunetik gora haitzulo artifizial
|
daude
Araban. Trebi, u aldera joko dugu orain La, uko eta Faiduko ondare aberatsa ezagutarazteko.
|
|
|
Otsoa kudeatzeko plana egin beharrean, otsoa babesteko eta kudeatzeko plana eskatu diote Aldundiari. Otsoa hedatzeko Europako hegoaldeko korridorearen barruan
|
dago
Araba, eta gune garrantzitsua dela gogorarazi dute.
|
|
|
Harrezkero, BBT Berrozi Berezi Taldea izena du Ertzaintzaren goi mailako unitateak. Misterio kutsua izan du beti Gasteiztik 22 kilometrora
|
dagoen
Arabako mendialdeko herri txiki horrek. 30 urtean, Ertzaintzak apenas zabaldu du informaziorik Berrozin egiten dutenaren inguruan, eta oso pertsona gutxik ikusi ahal izan dituzte bertan dauden instalazioak.
|
|
|
1949 banandu egin zen Gasteizko Elizbarrutia. Ordura arte Elizbarrutia bakarra zen, eta barruan
|
zeuden
Araba, Gipuzkoa eta Bizkaia. Hirurok bat egiten genuen.
|
|
2010
|
|
|
Aemet Estatuko Meteorologia Agentziak ez du abisu meteorologikorik emanda Nafarroarako. Euskal Autonomia Erkidegoko errepideen sare nagusia baldintza egokietan dago ostiraleko 13:00etan, baina bigarren mailako sareko mendate batzuetan arazoak
|
daude
Araban; kontsultatu gurean trafikoaren inguruko informazioa.
|
|
|
Pilar Unzalu Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza sailburuak nabarmendu duenez, entzumen urritasuna duten pertsonek ez dute arazorik ardo dastaketa bat egiteko. Unzaluren hitzetan, gorrek kaltetuta duten zentzumena ardoaren munduan erabiltzen ez den bakarra da, eta, beraz, gorrak ezin hobeki gaiturik
|
daude
Arabako Errioxako ardoen eta Euskal Autonomia Erkidegoan ditugun hiru izendapenetako txakolinen gaineko prestakuntza jasotzeko.
|
|
|
Iñaki Gerenabarrena EAJren ABBeko presidenteak esan duenez, ustelkeria eta espioitza leporatuta auzipetuak
|
dauden
Arabako EAJren kargudun ohiak erabateko irmotasunez aztertzen ari dira alderdiaren kideen karneta ematea ikerketa erabiltzen ari direlako EAJren kontra egiteko.
|
|
|
25 Baita lehendik ia zeharo erdaldundua
|
zegoen
Arabara ere: batez ere Gasteiz hazi zen populazioz, Arabako biztanleez eta Arabaz kanpoko etorkinez, 1960tik aurrera.
|
|
|
Estatu espainiarrean
|
dauden
Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako lurraldeek egokien deritzoten erlazio markoa finkatzeko eskubidea dutela aitortzea, berorietako herritarren borondatea beste mugarik ez dagoelarik. Eskubide historikoen bermerako xedapen gehigarriek ahalbidetzen dute hori, lurralde bakoitzaren nortasunari zor zaion errespetua abiapuntu dela elkartze erlaziorako bideak, edo baita federazio erlazio baterako bideak ere zedarritzeko aukera ematen dute-eta.
|
|
|
"... hala ere, urte batzuetatik hona gainbehera doa nabarmenki hizkuntza hau bertan. Agerian dago euskararen galtzearen aroa mende honetan dela eta, urte gutxitik hona, erabileraren faltan
|
daude
Arabako Lautadako eskualdeak, non beti mintzatu izan den; adineko jendeak gaur egun ezer erabiltzen ez den ermandadeetan usaiakoa eta arrunta izan dela adierazten du. [.] Are larriagoa da euskara desagertzen ari den beste ermandadeetako lekukotasuna, zeren zaharrek mintzaira hau hitz egiten baitute eta beren seme alabek ez dute ulertzen, edo deus gutxi dakite.
|
|
|
Orain arte izaera militarra egotzi diote Iruña Veleiari, baina, EHUko taldearen ustez, salerosketan ere garrantzia izan zuen. Duela egun gutxi hasitako indusketa lan horien helburuen artean
|
dago
Arabako hiritik pasatzen zen Bordele eta Astorga arteko bidearen eragina aztertzea. Hegoaldeko atearen aurretik dago eremu hau, eta gure asmoa da bertako eraikin guztiak dokumentatzea eta bidearekin zuten harremana aztertzea, aurreratu du Julio Nuñezek, zuzendari planaren arduradunak.
|
|
2011
|
|
|
Iaz bezala «ataka zailean»
|
daude
Araba, Bizkai eta Gipuzkoako ikastetxe publikoak. Aurten ere Jaurlaritzak irakasle kopurua murriztuko duela salatu dute, eta horrek eragina izango duela garatzen ari diren hezkuntza proiektuetan eta behar bereziak dituzten ikasleei eskaintzen dieten arretan.
|
|
|
Urriaren 12a gorriz markatua
|
dago
Araba, Bizkai, Gipuzkoa eta Nafarroako egutegi gehienetan. Hispanitatearen Eguna da.
|
|
|
123.500 langabe
|
zeuden
Araba, Bizkai eta Gipuzkoan apirilean eta tasa% 11,61era igo zen.
|
|
|
Sareak azpimarratzen du, baina, 500 lanpostu sortu direla, sartu berri diren 16 enpresan. EPTSk zehazten du iazko abenduan 428 enpresa
|
zeudela
Arabako, Bizkaiko, Donostiako eta Arrasateko parkeetan; 2009an, 412 ziren. Zuzeneko 14.418 lanpostu erregistratu ziren (13.922 2009an).
|
|
|
Aduana ttikiak edo
|
bazeuden
Araba eta Nafarroa artean: Zalduendon, Agurainen, Sta Cruz de Campezon eta Bernedon; Gipuzkoa eta Nafarroa artean:
|
|
2012
|
|
|
Gutxi duena duen apurra galtzeko beldurrez bizi da; eta immigranteengana itzultzen da beldurra, azkena iritsi direnengana. Eusko Jaurlaritzak abendu bukaeran ezagutzera eman zuen Soziometroaren arabera, mezkitak eraikitzearen kontra
|
dago
Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako hiru herritarretik bat; immigranteek beren familiak hemen elkartzearen aurka dago bostetik bat; eta beste hainbeste dira eskubide batzuk kenduko lizkieketenak, botoa ematekoa eta langabezia saria jasotzekoa, adibidez?. Hamarretik seik uste dute etorkinek erraztasun gehiago dituztela gizarte laguntzak jasotzeko.
|
|
|
Emakumeen aurkako indarkeriari buruzko kontzientzia handiagoa
|
dago
Araba, Bizkai eta Gipuzkoan, baina bortizkeria horren izaera matxista ez dago hain barneratuta. Eusko Jaurlaritzako Genero Indarkeriaren Biktimak Laguntzeko Zuzendaritzak egindako azterlan baten arabera, indarkeria matxista «oso arazo larritzat» dute biztanleen %82k, baina hari buruzko mitoek indartsu jarraitzen dute:
|
|
|
Aspalditik zegoen gaixo, eta bere egoerak txarrera egin du azken egunetan. Hori dela eta, asteartean Washingtonetik Gasteizera egin zuen bidaia Iñaki Urdangarinek, eta ordutik
|
dago
Arabako hiriburuan. Cristina infanta k Washingtonen izan du heriotzaren berri.
|
|
|
Euskaltegien erantzuna oso indartsua izan zen. . Masa kritiko bat
|
badago
Araban, euskarazko irrati bat nahi eta behar duena, hori eta euskara ikasten ari den jendeak osatzen du, azpimarratu du Agirrek.
|
|
|
Bestea, Juan Aldama Urbina izan zen. Horrezaz gainera, Herranz, Echevarria, Moreno de Monroy, Ugarte, Belauzategui, Quintana y Muniain
|
zeuden
Arabako Aldundi probintzial berrian. Bizkaian, negoziazio prozesuan, bete betean Manuel Mª de Gortazar presidenteak berak parte hartu zuen:
|
|
|
Dena dela, liskar ugari zegoen. Adibidez, 1797an, eztabaida bizia
|
zegoen
Araban, hainbat herritan guztiak ez zutelako aitorensemetza onarturik eta, ondorioz, ez zuten nobleen pribilegiorik ez eskubiderik erabiltzerik. Nafarroako erresuman, aldiz, gorteak hiru estamentu nagusitan banatuta zeuden:
|
|
2013
|
|
|
Lehenengo Gizarte Etxea 1985an zabaldu zen, gaztetxea okupatu baino hiru urte lehenago. Gaur egun, mota horretako hamabi zentro
|
daude
Arabako hiriburuan, eta beste bi abian dira. Hala ere, gaztetxean ez dute konpetentziari buruz hitz egiteko arrazoirik ikusten, bien planteamenduak guztiz ezberdinak direlakoan:
|
|
|
Gaur egun, egoera kontrakoa da. Bizkaiko langabezia tasa ez dago urruti Nafarroak duenetik (%18), baina beherago
|
daude
Arabakoa (%16, 4) eta Gipuzkoakoa (%13, 3). Betiere INEren arabera, hiru lurralde horietan ez da azken hiruhilekoa Nafarroan bezain makurra izan:
|
|
|
Kontu horretan ez dator bat Eustatek joan den astean kaleratu zuen biztanleria aktiboaren inkestarekin: hark zion 2.500 enplegu gehiago
|
zeudela
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan; INEk, berriz, 12.500 okupatu gutxiago zenbatu ditu. Iaztik hona 57.400 enplegu galdu dira, orduan zeudenen ia %5 Datua are kezkagarriagoa da krisi aurrekoekin alderatuz gero:
|
|
|
Bada, diru sarreren baldintza hori kendu egingo du Jaurlaritzak. Aburtok adierazi du 19.000 etxebizitza eta lokal inguru
|
daudela
Araba, Bizkai eta Gipuzkoan egoera horretan. Sailburuaren arabera, neurriaren bidez lortuko duten dirua alokairu politika sustatzeko erabiliko du Jaurlaritzak.
|
|
|
Eguraldiaren ondorioz, bi mendate itxita
|
daude
Araban: Opakua eta Herrera.
|
|
|
10:42. Iberdrolak baieztatu duenez, 30.000 etxe argindarrik gabe
|
daude
Araban (Legutio, Anto, ana, Murgia...) eta Gipuzkoan (Aretxabaleta, O, ati, Urretxu...).
|
|
|
08:59. N errepidea itxita
|
dago
Araba eta Gipuzkoa artean, Etxegarateko mendatea n elurra baitago.
|
|
|
Euskaldun asko asko ez
|
dago
Araban, baina kopuru nahikotxo osatzen dute gaur egun. Horien parte handi bat euskaldun berriek osatzen dute/ dugu. Ezaugarri hori euskararekiko interes eta ahalegin handien isla izan ohi da maiz.
|
|
2014
|
|
|
" Langraitz bidea" deiturikoa Rodriguez Zapaterok jarri zuen martxan eta legeak ezartzen dituen baldintzak onartzen dituzten presoak
|
daude
Arabako espetxean. Dena den, PPren gobernuak oztopo handiak jarri dizkie preso horiei, eta sarritan epaitegietara jo behar izan dute espetxe onurak jasotzeko.
|
|
|
OMEk espero du birusa 2018rako amaitzea. Osakidetzak adierazi du poliomielitis birusa «erauzia»
|
dagoela
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, eta 1985ean erregistratu zirela azken poliomielitis kasuak. Gogoratu du, gainera, haurren txerto egutegian dagoela birusaren aurkako txertoa.
|
|
|
Abuztuan, 1.689 pertsona egon dira Hego Euskal Herriko espetxeetan giltzapetuta. Zaballa (Araba) eta Iruñeko espetxe berriekin 1.500 ziega baino gehiago
|
daude
Araba, Bizkai, Gipuzkoa eta Nafarroan. Ordea, presoekin lan egiten duten elkarteek gogorarazi dute ziega gehiago eraiki arren espetxeratutakoen egoera ez dela hobetu.
|
|
|
Abuztura bitarteko zerga bilketaren egoera aurreratu dute Araba, Bizkai eta Gipuzkoako ogasunek. Urteko lehen zortzi hilabeteetan, iaz ezarritako helburuen gainetik
|
daude
Araba eta Gipuzkoa, eta apur bat azpitik Bizkaia. Hiru ogasunen artean aurten 12.374 milioi euro biltzea espero dute, iaz baino %5, 3 gehiago.
|
|
|
Araba, Bizkai eta Gipuzkoan, baina, goroldioaren %10 dago galtzeko arriskuan; zazpi espezie, gutxi gorabehera. Zerrenda horretan
|
dago
Arabako Orthotrichum casasianum espeziea, munduan bakarra. 2000 urtean aurkitu zuten Patxi Heras eta Marta Infante botanikariek, Baia ibaiaren ertzean, Zuia eta Kuartango artean.
|
|
|
Ez hori bakarrik, jabeak alokatzera behartu dituzte edota, kasurik larrienetan, desjabetu. Eusko Jaurlaritzak egindako kalkuluen arabera, 15.000 etxe huts baino gehiago
|
daude
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan.
|
|
|
Hala ere, buztingintzaren historia nonbaiten azaltzen hasita, zaila litzateke Ollerieta baino leku aproposagorik aurkitzea. Gaztelaniazko toponimoak (Ollerias) adierazten duen gisara, eltzegintzari lotuta
|
dago
Arabako eremu hau, aspaldi. Elosu herriko auzoa da gaur egun Ollerieta, Gasteiztik hogei kilometrora, iparralderako norabidean.
|
|
|
Garoñatik hurbil
|
dauden
Arabako hainbat alkatek zentrala ixtea eskatu dute
|
|
|
Sacamantecasospetsuaz gain, ba al
|
dago
Araban beldurrezko pertsonaiarik?
|
|
|
Langabeziak gora egin du berriro Euskal Autonomia Erkidegoan. Agorril bukaeran 169.188 langabe
|
zauden
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan, uztailean baino 1.795 gehiago (%1, 07), Espainiako ministerioak jakitera eman duenez. 2013ko agorrileko datuekin alderatuz, 3.919 langabe gutiago hala ere (%2, 26 gutxiago).
|
|
2015
|
|
|
Greenpeacek garrantzi handia eman dio atal honi ere, polinizaziorik gabe ez baitago «elikagairik», haren arabera. Gizakiek beren kontsumorako erabiltzen dituzten labore gehienak (%67) intsektuen polinizazioaren menpe daudela ohartarazi dute ekologistek, eta horretan oso egoera kaxkarra
|
dagoela
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, %3, 4ko zaurgarritasun ratioa daukatelako. Kontrako aldean dago Nafarroa.
|
|
|
Ekonomistak «baikor»
|
daude
Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako suspertze ekonomikoaren bilakaeraren inguruan. Ekonomisten Euskal Elkargoak Ekonometroa inkestaren emaitzak argitaratu ditu bigarren aldiz, eta, bertan parte hartu dutenen ustez, urtea hasi zenetik egoera ekonomikoa ez da okertu.
|
|
|
Eustatek jardueraren inguruan egiten duen inkestaren emaitzak ezagutarazi ditu; hain zuzen, duela hiru hilabete baino 18.000 langabe gutxiago daude? 157.700?, eta 8.400 pertsona gehiagok dute enplegua. Eustaten arabera, guztira, 889.300 langile
|
daude
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Langabezia tasaren jaitsiera eragin dute datu horiek:
|
|
|
2006az geroztik izandako igoerarik handiena dela nabarmendu du Confebaskek. Iazko ekainarekin alderatuta, egun, mila autonomo gehiago
|
daude
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Krisialdia hasi aurreko zenbakiak urrun daude, hala ere.
|
|
|
Espainiako estatistika erakundeak 5.700 langile gutxiago zenbatu ditu Araba, Bizkaian eta Gipuzkoan (864.600 guztira), eta 8.400 gehiago Eusko Jaurlaritzaren menpeko erakundeak (999.300 guztira). Hiru lurralde horietan, INEk atzeman duen okupatuen jaitsiera biztanleria aktiboaren murrizketarekin dago lotuta. INEk dio azken hiruhilekoan 12.500 lagun murriztu dela lan egiteko moduan daudenen kopurua.INEren arabera, iaz garai berean baino 6.200 langile gutxiago
|
daude
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Nafarroan, berriz, iaz baino 5.300 gehiago.
|
|
|
Debekuak debeku, euskara bizirik
|
zegoen
Arabako iparraldean. 1787 urte inguruko agiri bat argitaratu zuen Jose Migel Barandiaranek (1926) eta, bertan, alderdi hartako elizetara bidaltzen zituzten apaizak euskaldunak izan behar zirela zioen.
|
|
|
Adiera biak dituela agertzen da Landucciren hiztegian, izotz lehiakide duela. Bigarren esanahiarekin bizirik
|
dago
Araban, eta baita haren ondoko Ameskoa eskualde nafarrean ere. Burundako mendebalean ere ezaguna izan da, Ziordia eta Altsasu bitartean.
|
|
|
Landucciren hiztegian ohoin eta oskari ditu lehiakide. Gaur egun ere bizirik
|
dago
Arabako zenbait alderditan.
|
|
|
lan. Adberbioetako la atzizkiari n gehitzeko joera
|
dago
Arabako zenbait lekukotan eta baliteke handik zabaldu izana Bizkaira eta Deba ibarreko alderdi batera. Erabatekoa da Landucciren hiztegian:
|
|
|
Mendebalean, Gipuzkoako alderdi zabalean eta Sakanan erabiltzen da. Landucciren eta Lazarragaren izkribuetan agertzen da eta gaur egun ere bizirik
|
dago
Arabako alderdi askotan.
|
|
|
Landucciren eta Lazarragaren izkribuetan agertzen da. Gaur egun ere bizirik
|
dago
Arabako leku askotan.
|
|
|
–Es curioso, de todos modos, que los textos del de Sabando parezcan apuntar más bien a una variedad más occidental, más «vizcaína» por decirlo de alguna manera, que el léxico recogido por el italiano.? Gauza horiek guztiok zirela eta, ez
|
zegoela
Arabako euskarari, euskalki, maila emateko arrazoi nahikoa esan nuen orain dela zenbait urte eta, Bizkaiko eta, batez ere, Deba ibarreko hizkerekin batera, euskalki berean sar zitekeela (Zuazo 1998 eta 1999).
|
|
|
Gaur egun, ostera, Bizkaiko eta Deba ibarreko (Zuazo 2006b) izkribu zaharrak aztertu eta gero, iritzi hori ez zela zuzena jabetzen naiz. Gauza da, XVI XVII. mendeetarako, eta askozaz lehenagotik, zalantzarik gabe?, Bizkaia ez
|
zegoela
Arabara begira. Bizkaiko euskara ez zen Arabatik elikatzen eta bere kasa egiten zuen aurrera.
|
|
|
XVI XVII. mendeetarako, Bizkaia ez
|
zegoela
Arabara begira esan dut, bertan sortzen zirela berrikuntzak eta, beraz, hango euskarari, euskalki, maila eman zekiokeela.
|
|
|
Mendebalean gi duten partizipioak erabili ohi dira; ez ki dutenak. Horrelakoak
|
daude
Arabako lekukoetan. Landucciren hiztegian, esate baterako, hauexek ageri dira:
|
|
|
Esan dezadan, honen harira, txipi/ txiki/ txiker lehian
|
daudela
Arabako toponimian. Ameskoan, era berean, txipi eta txiki agertzen dira (Segurola 1987).
|
|
|
b) Non
|
daude
Arabako eremu industrializatuenak?
|
|
2016
|
|
|
Morenok gogoratu duenez, ertzain batek oker jokatuz gero, ondorio penalak izan ditzake. «Gainera, ertzain horrek hartu behar ditu bere gain, eta ez Segurtasun Sailak».Nolanahi ere, Morenok, eta baita Kalparsoro fiskalburuak ere, aitortu dute kasu bakar bat baino ez
|
dagoela
Araba, Bizkai eta Gipuzkoako auzitegietan poliziek araudi berria oker aplikatzegatik. Legez kanpoko atxiloketa bat egitea leporatuta. Erneko kideak hala dela ukatu du?, Bilboko Instrukzio Auzitegiak bi ertzain inputatu ditu protesta batean pertsona bat atxilotzeagatik.
|
|
|
Kontuan izatekoa da lau arabarretik hiru bizi direla hiriburuan. Eskualde batetik bestera alde handiak
|
daude
Araban bertan: Gorbeialdean, adibidez, %41 dira euskaldunak, eta Añanan, %16.
|
|
|
Enpresen euskalduntzeari dagokionez, egoera berezia
|
dago
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan: euskalduntzeari buruzko bi ziurtagiri.
|
|
|
Ez
|
dago
Arabako Errioxako ardoa baino hoberik, egun gogor bat ahazteko.
|
|
|
Honela, Gorbeia inguruko etno ipuin eta esaundak II liburuan Gorbeia aldeko 23 herritako datuak batu ditu Etxebarriak. Gehienak Bizkaiko udalerriak dira, baina
|
badaude
Arabakoak ere: Zeberio, Ubide, Otxandio, Zeanuri, Areatza, Artea, Arantzazu, Igorre, Dima, Lemoa, Bedia, Galdakao, Ugao, Zaratamo, Arrankudiaga, Laudio, Arrigorriaga, Bilbo, Basauri, Arakaldo, Orozko, Baranbio eta Zollo.
|
|
|
b) Non
|
daude
Arabako eremu industrializatueBermeo
|
|
|
Sor markadun 594 upategietatik 321 Errioxako erkidegoan (Espainia) daude, 259 Araban, eta 14 Nafarroan, baina mahatsaren mugimendua librea da sor markaren barruan. Hortaz, Arabako upategietan botilaratu eta merkaturaturiko ardoak ez du zertan
|
egon
Arabako mahatsez eginda. Izan ere, Araban ekoizten da Errioxako mahastiaren% 22, baina ardoaren %36 merkaturatzen eta botilaratzen da.Azken hiru hamarkadotan, Errioxa marka hazi da gehien Espainiako estatuan, eta 40.000 hektarea kudeatzetik 70.000 hektarea kudeatzera igaro da.
|
|
2017
|
|
|
Debabarrena, Bergara eta Antzuola daude eremutik kanpora; beltz orokorra esaten da alderdi horretan, baltz ere bai Bergaran?. Landucci eta Lazarraga arabarren izkribuetan ere baltz agertzen da, eta aldaera horixe
|
dago
Araba, Burgos, Errioxa eta Nafarroako Ameskoa eta Lana ibarretako toponimian, beltz ere bai Ameskoan?. X. menderako agertzen da mendebaleko toponimian eta, ziurrenera, Arabatik zabaldutakoa da.
|
|
|
Hitz hauxe erabiltzen da mendebalean; arrotza da axola. Landucciren eta Lazarragaren izkribuetan ere ardura agertzen da, eta gaur egun ere bizirik
|
dago
Arabako erdaran. Ardura asko estau gastau bere dénporan, ardura asko ez du gastatu bere denboran?
|
|
|
Bizkaian, Elgoibarren, Eibarren, Elgetan, Leintz haranean eta Aramaion jaso dut. Bizirik
|
dago
Arabako erdaran. Mallabian azentu markatua dauka:
|
|
|
Mendebal osoan erabiltzen da. Landucciren hiztegian ere agertzen da eta bizirik
|
dago
Arabako erdaran. Urolaldeko eta Goierriko alderdi batzuetan ere izan da; Sakanan ere bada.
|
|
|
Enplegu anezka izango du ostera ere Arabako Errioxak; bada, Guardian izan beharrean, aurten, Oionen eskainiko dute programa hori. " Guardian 2016an funtzionatu zuen taldea Oionera eramango dugu, langabezia gehien
|
dagoen
Arabako herria baita, %22 baino langabezia tasa altuagoa baitu", azpimarratu du asteon egindako aurkezpenean Arabako Diputazioko Enplegu, Merkataritza eta Turismo Sustapenaren saileko diputatu Cristina Gonzalezek.
|
|
|
Jauzi batean aulkitik jaiki, mugikorra nonbaiten utzi eta leihotik begira jarri nintzen," bai, gereziondoak dagoeneko baditu lehenengo kimuak, garia hazita
|
dago
Arabako zelaietan eta bai, eguzkia atera da".
|
|
|
2015eko urte hondarrarekin alderatuz, 16.942 langabe gutiago zeuden 2016 bukaeran Hego Euskal Herrian. Lurraldeka, Gipuzkoan apaldu da gehienik langabezia, %10, 57, eta 4.370 langabe ditu orain; bigarren tokian
|
dago
Araba, %9, 57ko apaltzearekin; hirugarren Bizkaia, %8, 56rekin, eta laugarren lekuan dago Nafarroa, %7, 18rekin.
|
|
2018
|
|
|
Herrialdez herrialde begiratuta, sagarrondo kopuruan alde handia dago Gipuzkoa eta gainerakoen artean. 40 hektarea
|
daude
Araban, 80 Bizkaian, 90 Ipar Euskal Herrian, 100 Nafarroan eta 1.165 Gipuzkoan, sagardo tradizio handiena dagoen lekuan. " Duela 35 urte sagarrondoak berreskuratzeko lanean hasi ginen, Gipuzkoan bereziki; 800 hektarea landatu ziren bertan", azaldu digu Etxeandiak.
|
|
|
Calamuaga zen XVIII. mendean, Koldo Mitxelenaren arabera, Borja Ariztimuño Lopez filologoak gogoratu duenez. Galamuza bat
|
bazegoen
Araban, 1695 urtean jasoa, eta baita Galamubagui bat (Egino, Araba, 1702), eta Galamucha bat (Donemiliaga, Araba, 1876). «Hirurak alor izenak dira, eta kalamu landaretik datoz».Lidlerena, ziurrenera, publizitate maniobra bat da, Agirregoitiaren arabera, baina «onura» ekar dezake, Europan legeak aldatzen lagun baitezake.
|
|
|
Geografia hau ez dut gehiegi ezagutzen. Hain urrun al
|
zegoen
Araba Pancorbotik. Honetan, seinale batek dio:
|
|
|
Gure elkartean ikuspegi zabala erabili nahi dugu indarrak batzeko. Horrez gain, hitzarmena sinatzear
|
dago
Arabako Foru Aldundiarekin. Momentuz, izandako bilera gehienak hedabideekin izan dira (barreak).
|
|
|
Arabako kasua nahiko berezia izan zen: Gasteiz izan ezik, 1960a arte ez
|
zegoen
Araban bertze hiririk, eta Gasteizko biztanleriaren proportzioak Arabako hiriko biztanleriaren portzentajean oso eragin indartsua izan du beti.
|
|
|
Gaztelaren menpera pasatu ondoan, Araba kofradiaka antolatu zen. Gaztelako Erresumak tokian tokiko biltzar haiek desagerrarazi zituen, 1332an, Gasteizekin lehian
|
zeuden
Arabako nobleekin negoziaturik. Itun harekin, Arabako jaurerriak pribatizatzen hasi ziren.138 Ordu arte ez zeukaten lotura harremanik Gaztelarekin.
|
|
2019
|
|
|
batzar bidez mugitzen zen, denon arteko erabakiek eragina zuten, koordinazioa... Nire bizitzeko ideia batzuekin bat zetorren hori.Oionen lanean hasi zinenean, 1991n, 662 euskal hiztun
|
zeuden
Arabako Errioxan. Gaur egun, 2.525 euskaldun daude, eta 2.200 «ia euskaldun», Eustaten arabera.Igoera nabarmena izan da ezagutzaren ikuspuntutik, bai.
|
|
|
–Astakeria honen aurrean axolagabe dago?. Bertan
|
zeuden
Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako PPko zenbait ordezkari ere, Ez ahanzturarik, ez barkamenik zioen pankartaren atzealdean.Hitzaldiarekin aurreraLopez de Abetxukoren eta Matanzasen hitzaldia, azkenean, 13: 00ean hasi zen. Liburutegiko gradu aretoa jendez beteta zegoen.
|
|
|
Kontzejuak Arabako herrietan dauden herri batzarrak dira, sustrai zaharrekoak, eta tokiko administrazioren alerik txikienak. Udalerri batek, normalean, hainbat kontzeju edo herri batzar biltzen ditu bere baitan, eta gaur egun, 300 baino gehiago
|
dago
Araban.
|
|
|
|
Badago
Araban itxurako antzik badaukan Andagoia herria ere.
|
|
2020
|
|
|
Ospitaleen egoeraren berri ere eman du Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak. Hogei pertsona ospitaleratu ziren atzo eta gaur gaurkoz 317 lagun
|
daude
Araba, Bizkai eta Gipuzkoako erietxeetan ospitaleratuta; horietatik 97 daude ZIUn edo zainketa berezietan. Oinarrizko birsorkuntza tasa edo R0 indizea ere azken egunetan bezala mantentzen da; 0,89koa da zenbatekoa Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan.
|
|
|
Gaur gaurkoz, koronabirusarekin lotutako arrazoiengatik 371 lagun
|
daude
Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako erietxeetan ospitaleratuta; horietatik 131 Zainketa Intentsiboen Unitatean (ZIU). Atzo 42 ospitaleratze berri izan baziren ere, ospitalean dagoen jende kopuruak nabarmen egin du behera, atzo 418 baitziren ospitaleratuak.
|