|
2008
|
|
|
toriaurrea argitzeko oso garrantzitsua izanik ere, geroko euskararen menpe dagoela erabat, honek ematen baititu soil soilik antzinako lekuko bakanak azaltzeko eredua eta bidea; antzinako formek, fosilak izango balira bezala, berez ez dute zentzurik, ez bazaie historia luzeago baten barruan bere tokia bilatzen; gerta daiteke antzinakoa euskalkien gainean berreraikitako forma baten berdina izatea, baina gerta daiteke baita ere bakoitzak garai ezberdin bateko egoera erakustea: hitz elkartuetan lehenen go zatiak jasatzen dituen aldaketei dagokienez euskarak akitanierak baino
|
egoera
berriagoa erakusten du, giza-, > adibidieetan ikusi daitekeenez akitanieraz ko CISON, SEMBE eta SENI ren aldean; bestalde akitanierazko ANDERE hiru silabadun hitzak aitzin euskararen erro monosilabikoaren egoera garatu du. Beraz azalpenak orokorra luke izan, eta ahal den neurrian bi muturretako datuak bide batez azaldu:
|
|
|
1974). 1980.etatik hona osatu da, azkenik, Hegoaldeko
|
egoera
berria, egutegi takoen aukera inoiz baino irekiagoa izateraino. Iparraldean, Narbaitz-en hura Eskualdun Gazteriaren eskuetara pasatu zen 1958an, handik hona urteroko emanaldia segurtatuz.
|
|
|
aurkezten dira Rousseau-renekin parekatzeko asmoz. Azkenez, hirugarren atalak, euskaraz idatzita, gure garaiko
|
egoeraren
berri ematen du. Bereziki, lengoaiaren jatorriak eta hizkuntzen sailkapenek amaitu berri dugun mendean eta oraingoan izan duten jarraipenaz arduratzen naiz.
|
|
|
Sabino Aranak ere, bere «bigarren aldia» deituan, hau da, industrializazio prozesua itzulezina zela ulertu eta asumitu zuenean176,
|
egoera
berriari erantzuteko gisa bereko eginbideak proposatzen zituen:
|
|
|
Meatze («mendi zulatu») eta burdinbideek, hau da, modernitateak, muga fisikoak kendu eta inmigrazioa ekarri zuen.
|
Egoera
berri horren aurrean Azkuek euskara hirira jaisteko apustua egiten zuen. Heda zedila Bilbora, Iruñera, Gasteizera eta Donostiara.
|
|
|
Alta, Cánovas del Castillo-k, kontzesio gisa, autonomia fiskal berri bat aitortu zien euskal probintziei, Kontzertu Ekonomiko izenekoa (1878tik). Euskal liberalen sektore nagusiak onartu egin zuen
|
egoera
berria. Gutxiengo bat kontra azaldu zen, eta elkarte foruzale intrantsigenteak sortu zituen foruen berrezarpena exijitzeko.
|
|
|
1931an erregimena aldatu zen Espainian, II. Errepublika ezarriz. Euskaltzaindiari dagokionez
|
egoera
berriak ez zion aparteko aldaketarik ekarri. Espainiar estatuaren errepresio zuzena murriztu arren, diru baliabideen eskasia eta sostengu sozialaren arazoa lehengo antzean mantendu ziren.
|
|
|
1941ean lortu zuen, Bizkaiko Diputazio frankistaren baimena lortu ostean. Zelangura ere,
|
egoera
berriak ez zion Akademiari inolako proiekzio sozialik ahalbidetzen. Alta hobe zen erakunde bat izatea, kaxkarra izanagatik, ezer ez izatea baino.
|
|
|
hiztunak testuak egokiro erabiltzeko hizkuntz formak aukeratzen ditu kanpo faktore batzuen eraginpean. Horietariko batzuek mintzakidearen egoera psikologikoaren berri ematen digute; euron bidez jakin dezakegu pozik, haserre, triste edo zelan dagoen, baita ez duela bere
|
egoeraren
berri eman nahi ere. Aldagai sozialek ere baldintzatzen dute hizkuntz formen aukeraketa (adina, sexua, maila soziala, hezkuntza soziala).
|
|
|
2001ean, Mendebalde Kultura Alkarteak antolatu zituen Euskalkia eta Hezkuntza izeneko jardunaldien barruan, Iparraldeko
|
egoeraren
berri eman zen hainbat lagunen artean idatzitako ponentzia baten bitartez12 Azterlan honen harira datozen zatiak dituzue ondorengo lerrootan:
|
|
|
hala nola, herri administraziora, hezkuntzara eta komunikabideetara.
|
Egoera
berri haren aurrean, Euskaltzaindiak, euskalkien erabilera eguneratu eta sistematizatu beharrez, beste adierazpen bat egin zuen 1994an,. Euskalkien erabilera Administrazioko 1 eta 2 hizkuntz eskakizunetan, izeneko agirian (ikus Euskera, 1995, 2, 40 liburukia, or.). Bertan,. Eranskina?
|
|
2009
|
|
|
Eragin diezaioke ezertan Euskaltzaindiari? Egokitu du Euskaltzaindiak
|
egoera
berrira?
|
|
|
Aldaketak eta birmoldaketak barne erregeletan egin ohi dira maizago,
|
egoera
berrietara egokitzeko ahaleginean.
|
|
2010
|
|
|
Definizio horren eskema modu honetan egin daiteke: elkarreragin egoera batean bi partaide daude, P1 eta P2; esango da P1 ek egintza burutu duela baldin eta P2 k atzematen badu
|
egoera
berri (E2) bati ematen zaiola hasiera (E1 ekiko bestelakoa).
|
|
|
Salbazioaren historia: Adan?. Noe??
|
egoera
berria?. Kristo?. Gu (Errebelazioaren depositarioak)?. Eliza katolikoa. GU, beraz, kristauen ahotsa genuke.
|
|
|
batez ere J. A. Fishman bera (ikus 1982, 1989 eta1991; Fishman et al 1985). Hemengo
|
egoera
berria koordenatu global horietara zenbat hurbiltzen ari den konturatzeko ikus, bereziki, Eusko Jaurlaritzako Ekonomia, Aurrekontu eta Kontrol Ekonomikoaren 2007ko Programa de Contexto Económico y Reformas para el Crecimiento y el Progreso Social de Euskadi 20062009 (Viceconsejeria de Economía, Presupuestos y Control Económico, 2007).
|
|
|
Eszenario horretan ari dira, dagoeneko, EAEko eskolak: aitzindari ere badira, hainbat kasutan, beren jarduera sozioedukatiboa
|
egoera
berrira egokitzeko orduan.
|
|
|
3 Kultur arloa: kultura ekoiztu eta hedatu,
|
egoera
berrieri erantzunez», http://www.eke.org/partaideak/ aek.
|
|
|
Franco hilda, beraz, eragile politiko, ekonomiko eta sozial guztiak kokapen egokiaren bila hasi ziren. Eragile guztiek zabaltzen ari zen aro berrira egokitu nahi zuten, iristen hasiak ziren aldaketetarako prestatzeko eta
|
egoera
berriari begira nork bere posizioak finkatzeko. Eta ikastolek ere pausoak eman zituzten norabide horretan.
|
|
|
–Hezkuntzako gorabehera guztiak nik eramaten nituen EBBn, eta beste alderdikideak ez ziren sartzen kontu horietan.
|
Egoeraren
berri ematen nuen bileratan, eta besteek ez zioten ezer?.
|
|
2012
|
|
|
–Cultural Studies? deiturikoak 1960ko hamarkadan agertu ziren lehen aldiz Erresuma Batuan, Richard Hoggart, Raymond Williams eta E. P. Thompson ikertzaileek bigarren mundu gerraren ondorengo
|
egoera
berrian kultura berdefinitzeko beharra aldarrikatu zutenean. Kultura ez zen, haien iritziz, elite batek ontzat jotako sorkuntza lanen bilduma soilik, eta langile bizitzaren ohitura herrikoiak ere kulturaren parte zirela defendatu zuten.
|
|
|
ardatzak berariaz zehazten ditu. Horrela, leku denborazko
|
egoeraren
berri ematen digu enuntziatu parentetikoei esker.
|
|
|
Mitxelenak bazuen
|
egoeraren
berri eta, jakitun izateaz gain, jende multzo zabal hori euskaraz irakurtzen trebatzeko lanean hasteko gomita egingo die euskara irakasleei:
|
|
2013
|
|
|
Irizpideak are gogorragoak izan ziren: ezin zen aipatu alemanei aliatuen posturen edo
|
egoeraren
berri eman ziezaiokeen berririk edota deskribapen errealistegirik edo gogorregirik, baina ez eta ere armadako aitzindariak edo Frantziako gobernua kritikatzen zuten artikulurik.
|
|
|
|
Egoera
berrian, gerla ordu arte baino lasterrago aitzinatzen ari zela azpimarratu zuen. Baina bukaera ez zuen garbi ikusten, «negua hasi arte bederen» iraunen zuela uste baitzuen, eta 1918ko azaroaren 11n oraino udazkena zen.
|
|
|
Beste gisako lasaitasun bat zen, aldiz, kanoikadak gelditu zirenekoa. Kasu horretan, lehen lerroetako
|
egoeraren
berri ematen zuen, baina lehen lerroetan ere borrokak eta kanoikadak ez ziren etengabekoak. Batzuetan une lasaiagoak ere baziren, artikulu horrek aditzera eman zuen bezala.
|
|
2016
|
|
|
Azpimarratu behar da 1950ean, Bordaxurin aipatuko zen aita semeen arteko harreman bortitzaren inguruko gaia beste antzerki batean idatzi zuela Larzabalek. Ez dira arrazoi berak aipatzen, baina bai gerla ondoko urte horietan, noiz armak ageri diren eta kontrabandoaren presio ikaragarria suma daitekeen,
|
egoera
berriak, harremanak birmoldatzen, iraultzen ziren. Horiek orok familietan tentsio handiak ekartzen zituzten.
|
|
|
Gizartea hunkitzen zuten gai guziek balio zuten jendearen iritzi kritikoaren pizteko.
|
Egoera
berriak euskaraz lantzeko aukera ematea zen gizarte modernoak euskaraz pentsa zezan. Gero, euskalduna irudikatzeko une bat, euskalduna zen espazioa sortzen zen etorkizunari begira aritzeko.
|
|
2017
|
|
|
Areago, helburuen maila da hemen finkatua. Hizkuntza politika bat antolatzekotan,
|
egoera
berria eta erakundeen indarrak mobilizaturik, maila hori da bistatik galdu behar ez dena: horretan dago erronka nagusia.
|
|
2019
|
|
|
Sei hilabete horietan ere, erdaldunei jarrera eta portaera berriak proposatu genizkien, euskaldunek sortutako
|
egoera
berri horietara egokitu ahal izateko. Laburbilduz, portaera berri hau eskatu genien:
|
|
|
Zeregin horietan badira berebiziko arloak euskara batuaren hedapenerako, hala nola irakaskuntza eta herri administrazioa, euskara ofiziala izatearekin batera. Horiek guztiek ekarri diote euskarari
|
egoera
berria eta horien bitartez egin du bidea euskarak digitalizazio mundura, ezinbestekoa da-eta ingurune digitala Euskaltzaindiaren zereginetan, euskararen estandarizazioa eta erabilera soziala xede eta helmuga baititu euskararen Akademiak.
|
|
2021
|
|
|
Bainan, Txuma Lasagabasterrek ez zuen atzera joan nahi bide hori erakustean. Euskal ikasketen eremuan ere, ikerketa literarioek emeki emeki beren askatasuna ardietsi zuten eta ez zuen
|
egoera
berria zalantzan emaiten. Halarik ere, iduritzen zitzaion, euskal kontestu soziolinguistikoa kontutan hartu behar zela euskal literaturaren ikertzeko.
|
|
|
1.1
|
Egoera
berri baten ezaugarriak:
|
|
|
Historialariek irakurlego berri hori kondutan hartu dute beren lanean, baita ere esku liburuen erabilera berria eta harrera berezia. Beraz, erran daiteke eskola mailako
|
egoera
berriak, hein batean bederen, bideratu duela azken urte hauetan egin den euskal literaturaren historia, geroxago aipatuko den bezala.
|
|
|
Lehenik, finkatu berria den periodizazio" kontsentsuala" aldatzea eskatzen du. Harek dionez, aro berri bat abiatua da eta historiari buruzko gogoeta berriz egitekoa da
|
egoera
berriaren argitan. Bigarrenik, Euskal Herrian anitz sailetan erabiltzen den eredu nazionala alde batera utzi behar da haren ustez, aro berri hori post nazionala eta mestizatua izanen baita.
|
|
|
1.1
|
Egoera
berri baten ezaugarriak 1
|
|
|
Oraindik itxita daude esaldiak ondoko irekitzearen suposizioa darama berarekin; eta Jadanik itxita daude esaldiak denbora batean horrela jarraituko dutelako suposizioa. Prozesu baten barnean kokatzen dute, bada, gertakaria horrelako perpausek, haren aurreko egoera kontuan hartuta batetik, eta ondoko
|
egoeraren
berri iradokiz, bestetik23 Oraindik gisakoek egoeraren edo jardueraren ‘jarraipena’ ematen dute aditzera; jadanik gisakoek aldaketa iradokitzen dute.
|
|
|
35.2.13d Jadanik gisako adberbioak aurreko atalean aipatu direnen ifrentzua dira; hauekin aurreko egoera aldatu dela iradokitzen da, eta
|
egoera
berria etorkizun hurbilean luzatuko dela suposatzen. Jadanik irekita daude dendak esaten da, lehen itxita zeudelako eta hemendik aurrera irekita egongo direla suposatzen delako.
|
|
|
Haurrak oinetakoak lokaztuta ekarri zituen; Paketea irekita aurkitu nuen; Biluzik ikusi zintudan hondartzan; Triste sumatu zintudan aurrekoan. Azpimarratutako elementuak beren perpauseko objektuari buruzkoak dira [oinetakoak – lokaztuta; paketea – irekita; zu – biluzik; zu – triste], eta objektuaren une bateko
|
egoeraren
berri ematen digute; ez dute adierazten ‘ekartzeko era’, ‘aurkitzeko era’, ‘ikusteko era’ edo ‘sumatzeko era’.
|
|
|
adibide honetan, ezkerreko perpausean galdegaia ezeztapena bera da, eta ez du eskuineko perpausean kontrastea egiteko ageriko elementurik; eskuineko perpausean baiezkotasuna nabarmenduko bagenu bai adberbioa ezarriz(... eta arrebak erlojua bai), adibidea onargarria izango litzateke. Egoera izan daiteke, adibidez, norbaiti mendiko botak eta erlojua oparitu nahi zaizkiola, denboraz justu dabiltzala, amak opari bata eta arrebak bestea erosi behar zituztela, baina arrebak bakarrik lortu duela bere helburua, eta perpaus horren bidez amaierako
|
egoeraren
berri eman nahi dela: Amak ez ditu mendiko botak erosi, baina arrebak erlojua bai.
|
|
|
partizipio bat, iraganeko ekintza zein den erraten duena, eta kopula bat, egoeraren adierazlea dena. Adibidez, Paretak tindatuta daude esaldian, pareten
|
egoeraren
berri ematen da, egoera horretara heltzeko ekintza zein izan den agerian emanez (tindatzea). Euskalki guztiek ez dituzte erresultatibozko perifrasi berak erabiltzen.
|
|
2023
|
|
|
Europa mundua zen garaian, herritarren erlijioa erregearena zen. Joanak erlijioz aldatu zuelarik, Erreformaren alde jarri zelarik, dena aldatu zen, Bear non legea aldatu zen denetan, beraz
|
egoera
berria zen, alegia bi erlijio egotea erresuma berean. Bestalde, Joana Albretekoak erlijioz aldatu zuenez denek behar zu ten aldatu.
|