|
2010
|
|
|
Jakina, darwinismoak Euskal Herrian eduki izan duen aurrerakada nekosoa ulertu ahal izateko, batetik, Frantziako eta Espainiako
|
egoera
eta baldintzak ezagutu genituzke ondo. Bestetik, ezin ditugu ahaztu Euskal Herriak zirkunstantzia oso bereziak zituela, kasurako, karlistaden ondorioak Hegoaldean, edota ezelako unibertsitaterik ez izatea.
|
|
|
Españolistek jende pila bat erre dute ezer lortu gabe". Azalpen bat eman zigun gero langile frontearen
|
egoeraz
eta haren ahuleziak izan zitzakeen ondorioez, edo, zehatzago esanda, azalpen hura eman zuen Josebak eten zion arte: " Irakurri diagu hire artikulua, Papi.
|
|
|
Gaztelako erregeek 1492an juduak kanporatu zituztenean, Nafarroara erbesteratu ziren asko, bertako erregeen babes osoa zutelarik. Hala ere, erresumaren zalantzazko
|
egoera
eta presioak zirela medio, 1498an Nafarroatik ateratzeko ediktua eman zuten erregeek. Kanporatuetariko askok Baionan aurkitu zituzten aterpea eta bizilekua, Saint Esprit auzoan bildu zirelarik.
|
|
|
Onak bainoago beste gisakoak dira Kardaberazek ematen dituen berriak, baina interesgarriak garaiko
|
egoera
eta orduko kezkak ezagutzeko, luzeskoa bada ere (grafia gaurkoturik):
|
|
|
Gutxientzat zoritxarrez egiazki garenak, denak bezalakoak alegia; mail guztietan huts eta akatsak dauzkagunak, beste edozeinek aiña edo gehiago, (eta ez goaz horiek ukatzera noski). Baiñan askok gure ekintza juzgatzean, gure joera aztertu baiño, dirudienez beren barrenetikako
|
egoerak
eta griñak azaltzen. [...]
|
|
|
" Iparraldeko kulturaren erasopeko
|
egoera
eta gaia ezagutza, inplikazio eta engaiamendu handizaztertuz, salatuz eta kitzikatuz, ordezkapen eta suntsipen joera eta ondoko arazo larriak ausart eta eraginkor maneran jorratzen dituelako. Ipar eta hego, eroso egokitu eta kokaturiko euskal kulturaren ideien eta praktiken mundu subordinatua inarrosiz, lanak haize berria dakar, egunoroko ihardueretan trabatua eta hizkuntza bizian.
|
|
|
Heldu da polizia, autorea bera, eta elefantea hil behar du. Orduan, polizia hori bere
|
egoeraz
eta bere paperaz pentsatzen hasi da, ea besterik erabaki dezakeen ala polizia kolonialaren papera eta bertakoek espero dutena hori den, bete behar duena. Elefantea nahi eta nahiez hil behar duela konturatu da, bere papera betetzeko, ez duela aukerarik kriterio propiorik aurrera eramateko.
|
|
|
Halako testu sakralizatuekin gertatzen den paradoxa hau da: gizataldearen erreferentzia izan daitezen, gizataldearen
|
egoeraren
eta gogoaren arabera aldatu behar direla eta, aldi berean, sakratutzat hartzen direnez gero, ezin direla aldatu. Aldatzeko eta ez aldatzeko, antzerki ederra muntatzen dute testuen jabegoa duten oligarkia eta burokraziek, testuak" interpretatuz" eta betikotuz.
|
|
2011
|
|
|
Horrez gain, hor daude endredo pertsonal txiki horiek ere, segurtasun babesaren parte garen aldetik aldian aldian jasan beharrekoak, gobernuaren bulegoren batean sartu edo hegazkin batera igo behar dugunean. Labur esateko, Izua aldi berean bihurtu zaigu salbuespen
|
egoera
eta eguneroko bizitzako osagai normalizatu.
|
|
|
Pello Salaburu eta Koldo Saratxagaren mahai ingurua, gure ikastolan. Irakaskuntzaren
|
egoera
eta erronkak aztergai. Heziketa oneko pertsonak behar ditugula begi bistakoa izanik, zeintzuk dira bultzatu nahi ditugun ezaugarriak?
|
|
|
Aditu guztiak bat datoz: egunkaria berriro asmatu beharra dago, gaurko
|
egoera
eta beharretara egokitu ezean nekez iraunen baitu. Erreportaje landuagoak, azterketa zorrotzagoak, politika gutxiago eta jendearen intereseko artikulu gehiago... horiek dira, besteak beste, egunkariaren geroa bermatuko omen duten berrikuntzak.
|
|
|
Azaldu zion Anitak, Marcello kontzentrazio zelai batean gatibu egon zen naziek Italia okupatu zutenean, beraz, gerra eta faxismoa lehenengo eskutik ezagutzen ditu... Baina, baina, eten zion Brucek, zuk uste al duzu garai horietako
|
egoerak
eta oraingoak antza dutela. Tamalez, erantzun zion emakumeak, baietz esan behar dizut.
|
|
|
Eta zertan datza hori? Elkarrizketa egitea gustatuko litzaidake, zure bizitzaren gorabeheren gainean, Txinako
|
egoeraren gainean
eta., eten zuen hizketaldia. Eta?, itaundu zion Norak.
|
|
|
Hortaz, Martin Garaidi Urgaineko detektibea sortzeko, hiru erronka hauei egin behar izan zien aurre Loidik: batetik, euskal literaturan polizia eleberririk ez izatea; bestetik, horretarako hizkuntza eredurik euskaraz ez izatea, eta, azkenik, garai hartako
|
egoeraren
eta zentsura sozio-politiko erlijioso linguistikoaren zama eta eragina.
|
|
|
Gaurkoago kontuez Jose Javier Etxeberria goizuetarra aritu da hainbat datu ematen Ttipi ttapa aldizkarian (2008ko urriaren 16ko alean, adibidez), bereziki 1900 inguruko
|
egoeraz
eta bizimoduaz: Hernaniko kamioaz, telefonoaz, argindar zentralez, labaderoaz.
|
|
2012
|
|
|
Nahigabetzeko bide segurua. Obsesioak, nahasteak, defizitak, dependentziak, sindromeak, konplexuak... edozein
|
egoera
eta izaera izan daiteke patologia baten hazia.
|
|
|
Laburbilduz: dagokigun
|
egoera
eta borroka honetan egia unibertsala artikulatzea da gakoa. Eta hori partisautzatik abiaturik, definizioz partziala eta are alderdikaria da.
|
|
2013
|
|
|
* Gila ibaia. eginda. Haien berri ere jasotzen du Escobarrek bere kontaeran, irakurlearen aurrean desenkusatuz bere begiekin ikusi gabeko gauzez ari delako, ez baitzuten Otatak esandakoa egiaztatzera joaterik izan gizonen eta zaldien
|
egoeragatik
eta jangaiak urrituta zeuzkatelako.
|
|
|
1744an idatzitako txosten batean, Sistiagak dio 1728an San Ignacio fundatu zen unetik 2.746 natibo bataiatu zituztela misioan, eta heriotza gehienak epidemien erruz izan zirela. 1.744ko populazioa,
|
egoera
eta adin guztiak kontuan hartuta, 1.196koa zen. Hango biztanleei buruz, bazter haietako pagano guztiak bezalakoxeak zirela dio Sistiagak:
|
|
|
Hizkuntzarenganako motibazioaren adarrak mila dira, bakoitzaren
|
egoera
eta historia pertsonalean errotuak. Hala ere, hori izango bada garabiderako gako nagusietakoa, ez legoke gaizki motibazio ildo nagusiak aletzea.
|
|
2014
|
|
|
Modernitateko enpresa piramidalak desagertuz doazen neurrian agertzen doaz sare antolaketa duten enpresa malgu eta horizontal berriak.
|
Egoera
eta enpresaren izaera aldatzen den neurrian, aldatu du, logikoa denez, langileak ere. Orain ez da horren garrantzitsua fideltasuna eta sakrifizioa, konpromezu eza eta mugitzeko gaitasuna baizik.
|
|
2015
|
|
|
Euskaraz egiten dugunok, adinarengatik beharbada ez dugu jakingo katiximaren arabera zer dakarren aldean, kasurako, kastitatearen bertuteak, baina wikipedian bilatuta erraz ikusiko dugu kristauen kastitateak sexu abstinentzia esan gura duela oroz gain, kasu eta ñabardura askorekin segun eta zein den pertsona kastuaren
|
egoera
eta izaera. Nolanahi, euskaraz egiten dugunok badakigu garbitasuna higienearekin erlazionaturiko zerbait dela.
|
|
|
Baina, oker ez gaitezen, sekta arruntek denetan bat egiten badute ere, sekta soziokulturalek ez dute baitezpada erabateko komunitatea izan behar. Euskal Zera, alde horretatik, aski partziala da, noizbehinka edota
|
egoera
eta erritual jakin batzuetan praktikatu behar den gurtza, eta gainera, biziki gatazkatsuak diren konfigurazio ez guztiz artikulatu batzuen lokarri laxoaren inguruan bildutako gurtza.
|
|
|
Zer gertatzen da egoera edo eszena erabat berri batean, eta zer gertatuko halakoen jario batean bizi bagenu? Ziurgabetasun horretan galtzen da
|
egoera
eta jokaeraren arteko lotura edota Egiturako dispositiboen (instituzio sozialen) eta aktorearen disposizioen (gaitasun pragmatikoen) arteko egokitasuna zein den ebazteko ahalmena. Aktorea nora ezean ibiliko da, kanpo gida zehatzek lagundu ezik.
|
|
|
historiaren subjektu bat izan balitz bezala, historia aurreko izantza bat izan balu bezala. Spivaken ustez, deskripzio gisa," klase kontzientzia"
|
egoera
eta jardun anitz batzeko ulertze bide artifiziala eta estrategikoa izango zen, eta eraldatze ariketa gisa, klasea gauzatzen duen mekanika hausteko bide bat.84
|
|
|
Arestian esana dut: euskal aktorea gauzaz,
|
egoeraz
eta pertsonaz ehundutako sarebat da (ezbakarrikjendea). Bainaauzia ez da identitatea, izatea baizik.
|
|
|
Barregarri eta haurrentzako ez den hitz bat mierda/ merde izendatzeko. Zer esan giza ekoizpen horren
|
egoerei
eta kalitateei nahiz kualitateei buruzko hitzez. Bat ere ez.
|
|
|
Gaztañaga, aldakorra, kapritxoz betea, informala, eguneko
|
egoeraren
eta momentuzko umorearen arabera portatzen zen. Ez zitzaion batere axola edozein konpromiso apurtzea, edozein unetan nahi zuena egitea.
|
|
|
Berrogeita hamar orrialdetik gorako Ibarretxeren hitzaldiak Estatutuaren aldaketa sakona proposatzen zuen: ...amena testu artikulatu bihurtuta eramango zuen Legebiltzarrera eta, honek berresten bazuen, Estatutu berria Madrilekin negoziatzen eta adosten saiatuko zen; edozein modutan ere, berdin Estatuaren adostasunarekin nola adostasunik gabe, proiektua erreferendumera eramango zuela agindu zuen lehendakariak, herritarrek bere gain har zezaten estatus berriaren erabakia; erreferenduma bortizkeriarik gabeko
|
egoeran
eta bazterketarik gabe burutu zela zehaztu zuen. " Elkarbizitzarako ekimena" zenaren inguruan ahalik eta adostasun zabalena lortze aldera, alderdi guztiekin aldebiko harremanak izateko asmoa aurreratu zuen lehendakariak; enpresaburu, sindikatu eta eragile sozial eta kulturalei ere bere proiektuaren azalpen zuzena emango ziela iragarri zuen.
|
|
|
Nazioarteko konfederazioen bileretako harremanez gain, ELAren nazioarteko arloa harreman zuzenak lantzen joango da sindikatu jakin batzuekin, hain zuzen ere errebindikazio ereduagatik edota nazio auziagatik ELAren eredu eta errealitatetik gertuen sentitzen dituenekin.1160 Harreman berezia izango du ELAk Quebec-eko CSNrekin eta Belgikako CSCrekin —biak ala biak ELAren lagun zaharrak—, Quebec-eko FTQrekin eta Eskoziako STUCekin; 2000ko hamarraldian zehar Portugalgo CGTPrekin eta Argentinako CTArekin ere gertutasun handiko harremanak estutuko ditu; beste hainbat konfederaziotako adar edo sektoreekin ere izango du tratua, antzeko kezka eta planteamenduek bultzatuta. ELAri oso aberasgarri gertatuko zaizkio harreman hauek, inguru diferentetan bizi dituzten
|
egoera
eta arazoekin batera, beste sindikatuak saiatzen ari diren erantzun moldeak ezagutzeko, eta norberaren esperientziak inorenekin kontrastatzeko balioko baitiote; eta, jositako harreman sarea txikia eta apala dela onartuta ere, ELAk ba du errebindikazio sindikalismoa nazioarteko esparruan ere hedatzen joango denaren esperantza.
|
|
|
Autogobernuaren
|
egoera
eta neo zentralismoaren erasoa ikusita, ordua da bakoitzak onartu ditzan bere muga eta hanka sartzeak, beharrezko urratsa baita autogobernuaren aldeko ofentsibari ekin ahal izateko.
|
|
|
Batzuen eta besteen premiek ahalbidetu zuten erantzunaren aldaketa: ...politikoan atzerakada arrisku handia lekarkiokeen moldea baino, arrakasta handiagoa eskaintzeaz gain, sindikalismo abertzalearen eragina azkartzeko, konponbidearen aldeko iritzi sozial eta politikoa irudikatzeko, eta Ezker Abertzalean ernetzen ari zen ildoaren indartzeko balio zezakeen erantzun moldea; ELAren zuzendaritzak ere saihestu nahi zituen, ahal zela, LABekiko harremana narriatu zezaketen
|
egoerak
eta sustatu, aldi berean, konponbide politikoa aldarrikatzen zuten indarren kolaborazio aukerak.
|
|
|
Egoeraren konplexutasunak, kemena eta ausardiarekin batera, arreta eta tentua eskatzen zizkion laurogei mila kidetik gora zituen organizazioari; militanteak, salbuespenak salbuespen, ongi ari ziren bereganatzen erakundearen bilakaera, baina zailtasunak azaltzen ziren planteamenduak lantokietara eramateko orduan: afiliatu arrunten sentsibilitate politikoak anitzak ziren, ELAri atxiki izanaren arrazoiak bezala, eta hainbati lekuz kanpo iruditu zitzaiokeen sindikatuari egozten zitzaion gehiegizko engaiamendu politikoa.662 Giro hartan, bada, barne
|
egoera
eta sentsibilitateak kontu handiz haztatzera eta egindako aukeren arrazoiak ahalik eta hobekien esplikatzera behartua zegoen sindikatua, kritikek kideen artean eragin zezaketen higadura neutralizatzeko, afiliatuen atxikimendua baitzen, azken finean, ELAren euskarria eta, aldi berean, kate-begirik ahulena.663
|
|
|
Apirilaren 12ko batzorde iraunkorrean aurkeztu zuen ELAk" une txarrak" bizi zituen Lizarra Garaziren
|
egoerari
eta funtzionamenduari buruzko gogoeta: " foroaren jardunari buruzko hausnarketa egitea ezinbestekotzat jotzen dugu, foroa bera ere[...] auzitan jarriz, behar izanez gero".
|
|
|
Sera Euskal Herrian graduondoan izan genuenean, buelta dexente eman genien koiunturak planteatzen dituen lehentasunei, kurduerak une honetan dituen
|
egoera
eta baliabideak ikusirik. Ikasketa amaierako proiektua, hiruzpalau aldiz aldatu zuen gaiz.
|
|
|
Pelikula horiek badute autorerik? Subjektu bakarrak hor dabiltza, tokatu zaien paper larriarekin,
|
egoerak
eta eragozpenak kudeatzen, ito beharrean batzuetan. Jainkoa aspaldian hil zen, eta Karl Marx ere bai, eta gizabanakoaren pentsamenduak hegalak izan ditzake, baina haien gorputzak zangoak baizik ez du.
|
|
|
Hala ere, eurek zuten ardura handiena. Azken batean, krisi ekonomikoaren iturburuan finantza erakundeen
|
egoera
eta batik bat etxebizitza merkatuaren leherketa zeuden. Krisi ekonomikoa horren ondorioa zen, eta Espainiako Gobernuaren finantza erreformak, egoera horri aurre egiteko erantzunak izan ziren.
|
|
|
Nafarroako Kutxak berak ere lehen eskuko informazioa zuen. 2003 urtean, CANen aginduz, etxebizitza merkatuaren
|
egoerari
eta aurreikuspenei buruzko azterketa bat egin zuen TINSAk, aurrezki kutxen tasazio etxeak. Azterketaren izenburua aski deigarria zen, eta gutxien gutxienez erakusten du kezka bazutela:
|
|
|
Euren espezializazioa zuzenduta zegoen batik bat sozietateen zuzenbidera eta finantza eremuaren aholkularitza juridikora. Lehengoaz Alonso Ureba arduratzen zen, batez ere enpresen salerosketak, egitura juridikoa eta gobernu korporatiboaren antolamendua, kiebra
|
egoerak
eta abar. Francisco Jose Bauza, berriz, bankuen eremuaz eta burtsaz arduratzen zen.
|
|
2016
|
|
|
Horretarako, lehen pausoa agurra ukatzea da. Ikusten duzu pertsona seinalatua edozein
|
egoeratan
eta ez diozu harentzat oraindik ohikoa den agurrari erantzuten. Jokaera horrek arreta handia eskatzen dio agurra ukatzen duenari, burua beste zerbaitetan duela agurtzen baduzu, konturatu gabe agurtuko baitzaitu.
|
|
2017
|
|
|
Oraingoz, baina, hazilak zazpi dituen egun haizetsu honetan, ez doa ihesetan mendi hegaletan gora oroitzapen den gerora. Erdi ilunpean, Ferranddo Aire Xalbadorren silueta oraino galtzak beztitu gabea bainugelarat sartu da ziztuan, gizonaren zalantzazko osasun
|
egoerak
eta atzarri berriko lausoak ahalbidetzen dioten bezain fite: larri ibili da galtxoinen irekigunea garaiz kausitzen.
|
|
|
Bost urte zituela, 1390 urtean, bere aita, Salomon ha Levi errabinoa, kristautasunera bihurtu zen, eta bere seme alabak ere bihurtzera behartu zituen. Burgoseko apezpikua izanda, konbertituen artean boteretsuenetakoa zen Cartagena; apezpikuak bere
|
egoera
eta konbertitu guztien interesak eta eskubideak defendatzeko idatzi zuen Defensorium unitatis christianae liburua.
|
|
|
Berak esana da hiztunak aizkora hori ibili ohi duela hortz artean, eta hobe dela aizkora zorrotz sentitzea kamuts baino. Hizkuntzak edozein
|
egoera
eta erregistrotarako balio badio eta horietan aise badabil, aizkora zorrotzaren jabe sentitzen da bat. Kolpea han eta kolpea hemen ezer mozteko balio ez duen aizkora kamutsarekin etsitu ederra har daiteke, ordea.
|
|
|
Baina proklama horietako batzuk, egia esan, ekintza bat egin edo batailan sartu aurretik soldaduei hitz suharrez zuzendutako adoretzeko hitzaldiak ziren —harengak—, garai hartan militarrek egin ohi zuten legez. Beraz,
|
egoera
eta helburuen arabera, harenga horien tonua eta mezua ezberdinak izan zitezkeen, ez baitziren aldarrikapen hutsak. Horietako beste idazki batzuk etsai errealistei bidaltzen zizkien Minak, bere aldera eramateko erregeren zerbitzua utz zezaten eta Mexikoren askatasunaren alde borroka zitezen.
|
|
|
Herri normalizatu batean mintzairaren
|
egoera
eta estatusa berdinak izaten ohi dira bere lurralde osoan, salbuespenak salbuespen. Ez normalizatu batean, aldiz, hizkuntzaren egoera aldatzen da, izugarri aldatu ere, toki batetik bestera, etxe batetik bestera:
|
|
2018
|
|
|
inguruetan sarraskiak egin zituzten, Tiebaseko gaztelua sutan jarri zuten eta arpilatzeak izan ziren Nafarroako hainbat herritan. Gerra
|
egoerak
eta zailtasun ekonomikoek eragina izan zuten Iruñeko bizilagunengan, eta janari eskasiak, gehiegizko salneurriak, eta eskribauek, atezainek eta komisarioek eskatutako gehiegizko eskubide eta soldatek egoneza sortu zuten, eta matxinada eragin zuten 1386an. Karlos II.ak bortizki moztu zuen.
|
|
|
NFDk osatutako presoen zerrendek ere preso horiek eragiten zituzten gastuak kontabilizatzeko xedean osatuak zirenpreso kopuru handia salatzen dute. Gure datu basean jasotako datuen arabera, 14.502 lagun izan ziren Iruñeko Herrialdeko Espetxean gatibutasun
|
egoeran
eta San Kristobal Gotorlekuko Presondegian preso. Bestalde, bat bateko atxilotze zentroek, merindadeetako kartzelek, polizia etxeek eta antzekoek aipatu espetxeetan atxilotutako asko eta asko hartu zituzten hasiera batean.
|
|
|
Euskaren atzerapen prozesuaren inguruko ikerketa ezberdinak ditugu jadanik, 110 eta guztiek azpimarratzen dute atzerapen hau ulertzeko faktore ezberdinak hartu behar direla aintzat. Erizek hizkuntza komunitateen koherentziaren beharra aipatzen du hizkuntzaren biziraupenari begira; Jimeno Juriok XVIII. mendeko politika zentralista, XIX. mendean jarraipena izango zuena; Mikelarenak hizkuntzaren
|
egoeraren
eta alfabetizazio mailaren arteko harreman zuzena agerian utzi du. Guztiek onartzen dute faktore horiek guztiek euskararen erabilerarako trabak sortu zituztela, eta horrek euskaraz aritzeko zailtasunak eta gutxiespen soziala ekarri zituela.
|
|
|
Han hemenka, konkistaren inguruko joan etorri militarrak ikertu dituzten lanetan aurki ditzakegu datu solteak haren demografiaz, jendearen bizimodu sozioekonomikoaz, bizitza kulturalaz, erlijiosoaz, instituzionalaz, garaiko pertsonaia, familia eta leinu erranguratsuez, karguez, eta horixe da nire asmoa lan xume honetan: batik bat azken hamarkadetan atera diren ikerketetan murgildurik, sintesi bat egitea urte haietako Iruñeko errealitateari buruz, konkista aurreko
|
egoerari
eta konkista urteetako aldaketei begia joz.
|
|
|
Ez monografikoki, baina ikertuago dago urte haietako hiriburuaren eremu urbanoa, haren auzo eta kale sarea eta antolamendua. Ikuspegi urbanistiko batetik, Juan Jose Martinena Ruiz dugu Iruñeko burguak zehazkien ikertu dituena (1974) XII XVI. mendeen artean, eta hortik lor ditzakegu hizpide ditugun urteetako
|
egoera
eta aldaketak. Bertze ikuspegi militar batetik, egile honetaz gain, Florencio Idoate (1954) eta Ma Itziar Zabalza Aldave (1997) ditugu erreferentzia.
|
|
|
Zer ikasi hartatik? Izan gaitezen materialistak, eta dialektikoak, eta uler dezagun
|
egoeran
eta egoerari eusten dioten indarrei eragin behar zaiela, eta ez hain zuzen subjektu ahalguztiduna garelakoan, edo izan gaitezkeelakoan: ez gara, eta ez dugu halakorik osatuko.
|
|
2019
|
|
|
Lehenengoan, ekoizpen harremanetatik ondorioztatzen diren harremanak zehazten dira. Hauen
|
egoerak
eta konposizioak jendartearen indar produktibo materialen garapen zehatzari erantzuten diote. Azken finean, jendartearen produkzio materiala egiten den oinarriko eremuaz hitz egiten ari da.
|
|
|
Baina aurrera jarraitu baino lehen, garrantzitsua deritzogu sindikatu klasikoen ezaugarrietan gelditzea," gaur egungo
|
egoera
eta etorkizuneko aukerak ulertzeko" (Hyman, 2002): (a) sindikalgintza aurretiazko elkartasunean oinarritzen da, askotan (langileen) komunitatearen hedapen gisa; (b) tentsio estruktural bat dago justizia orokorra eta kidegoen interesen artean, sindikatuen barnean aurkitzen diren langileek gehienetan langile core direlako, egonkortasun maila handiagoarekin, eta horiek gizon langile industrial, lan normal—estereotipatu— bat zutenak, sindikatuen gehiengoa osatu arren, oso une puntualean gehiengoa dira langile klasearen baitan; (c) azkenik, langileen interesak eta ekimenak nazioz nazio antolatzen dira, internazionalismo maila oso mugatuarekin.
|
|
|
Klase, arraza, sexu, nazio edota naturarekiko arazoak modu asimetrikoetan agertzen zaizkigu denbora eta leku desberdinetan eta marxismoaren lanabesak erabilgarriak dira kasu gehienetan batez ere gizarte kapitalistetan askatasunaren bideak irekitzeko. Baina ez dugu" katoi" bat, metodo marxista bakar eta unibertsala edozein
|
egoera
eta denboran aplika daitekeena.
|
|
|
Edo hasieratik Marxek eta Engelsek adierazi zuten beste herrialdeekiko ardura handia. Ikusi besterik ez daude Irlanda, Polonia, Frantzia, Ipar Amerika eta hainbat herrialdeen gaineko hamaika analisi egin zituztela askapenaren aldeko borrokek zuten
|
egoera
eta aukerei erreparatu nahian. Are gehiago, Manifestu komunistan aipatutako" Munduko proletarioak, batu zaitezte!" (Marx eta Engels, 1977:
|
|
|
Hori dela eta, Polanyi k eta Hinkelammert ek ikusten jakin izan zuten bezala, merkatu autoerregulatuaren ideia proiekzio utopikoa da, Askatasunaren Erreinu komunistaren maila berean. Bere harmonizazioa ez du inork edo ezerk bermatzen, beti da
|
egoeraren araberakoa
eta urria, eta eragindako tentsioek intentsitate handiko gatazka sozialak ekartzen dituzte, gerra, esaterako. Horrenbeste arriskatzen denean, tentsio horiek bateraezinak diren bando ideologikoak sortzen dituzte inguruan, oso konpaktuak diren mitologia identitarioekin.
|
|
|
Mende bat berantago hizkuntza
|
egoera
eta euskaldunen lurraldea ezagutu nahian, Pedro Agerreren, Axularren11 deskripzioa ekarriko dugu hona:
|
|
|
2. Gure aztarnategian: geruzak, hizkuntza
|
egoerak
eta belaunaldiak
|
|
|
2. Gure aztarnategian: geruzak, hizkuntza
|
egoerak
eta belaunaldiak 148
|
|
|
Ez dut bordarien gai hau agortu eta gutxiagoriek ere Leitzako udal artxiboan, eta dudarik ez egin kontu gehiago azalduko direla oraindik han eta hemen, baina honatx 31 akta liburuan aurkitu ditudan neurri orokor batzuk, urte bitartekoak, garai hartan bordarien
|
egoera
eta araudia nolatsukoa zen ederki erakusten digutenak. Aurreneko honek, 1770eko hilbeltzaren 28ko batzarrean erabaki zenak, Leitzan Botika hartu zuen Aldazko Joseph de Garagarza botikarioaren eragozpenak ditu aitzaki, baina begira erne neronek apropos beltzez nabarmendu dizkizudan pasarte ttiki horiei, nola salatzen duten orduko bordarien joera (LUA, akta, 101 or.):
|
|
2021
|
|
|
7 du ad. Zerbaiti arretaz begiratu; aztertu, gogoan hartu. 8 du ad. Munduaz, bizitzaz,
|
egoerez
eta kidekoez mintzatuz, ulertu.
|
|
|
(... obra miserikordiozkoetatik eta bat banak bederakbere
|
egoera
eta obligazioetatik.)
|
|
2022
|
|
|
Eta atseginean gehiago eta hobeto emango dute aditzera bere gogoeta. Ondo pasatzean, gustura egotean, irakurritakoaz mintzatzen ere gozotan eta baketsu egon daitezkeela, edozertaz hitz egin daitekeela ikus dezakete, azken batean ezein narrazio zein poemetan, batez ere sakontasun maila badu, eta kalitatea, gizartearen ohiko
|
egoera
eta ardurak ageri direlako, egunetan aurrera egin ahala gurekin datozenak. Nerabe gazteek, hamalau hamabost urtekoek beti hartuko dituzte kontutan bere bizipenekin, senitartekoekin, nerabezaroko garapenean bizi duten egoerarekin, lagunekin, lehen maitasun harremanekin lotutako gaiak.
|
|
|
Ikasturteko azkenetariko solasaldi batean, ikaslerik gazteenek onartu egin zidaten espero ez zituzten
|
egoerak
eta gaiak irakurri zituztela liburuetan ikasturte horretan, ez zutela uste holako gairik sexuaazalduko zenik, ezta hain modu zehatzean ere. Ikasle horiek esan ez zidatena izan zen, ez zutela espero gazteentzat zen eleberri batean bikote baten arteko lehen sexu harremana erromantizismo izpirik gabe ez idealizazio amiñirik gabe agertzea; egoera guztiz errealista azalduko zela eta orrialde eskas batean garbituko zela guztia.
|
|
|
Izan dugu pare bat aldiz Troiako emakumeak eta Hekuba, trilogia bereko lanak, ikusteko aukerarik. Kultura giroan zabalik den iritzia da antzerki testuak antzezturik ikustekoak direla; batez ere antzezpenak eskainiko digula pertsonaien,
|
egoeren
eta gatazken giroa, sentipenen berotasuna testua heltzen ez den neurriraino. Heldu izan zaigu txingar hori esperientzia bizi izan dugun guztietan.
|
|
|
Bizi esperientziak lagundu egin dio Telemakorekin hasiera batetik identifikatzen eta aita semearen arteko elkarketa bere berea balitz bezala bizitzen. Horrek, berekiko elkartasuna eta enpatia sortu du ikaskideen artean, arreta bizia erakutsi dute ezezaguna zaien kidearen
|
egoerarekiko
eta ahizpatasun sendoa ere ordura arte lagun minak ez zituen neskatoen artean. Berehala sortu da jakingura aitarekin dituen loturak nolakoak diren jakiteko; telefonoz hitz egiten ote duten, Skype erabiltzen ote duten elkar ikusteko...
|
|
|
Narrazioen harira behin baino gehiagotan aipatuko dute irakurleek aitita amamek bizi izandako garaiaren eta egungo garaien arteko aldea, orduko ume eta gazteek zuten
|
egoeraren
eta egungo nerabeek dutenaren artekoa. Narrazioek, esaldi gutxitan asko esaten dutela aipatzen dute beste solaskide batzuek, eta zenbaitetan oso sinple diruditen bukaera lerroek erakusten dietela hirugarren munduko herrialde garatu gabeetan egun bizi diren egoerak ez daudela geure herrialdean ez hain aspaldian bizi ziren egoeretatik urrunegi.
|
|
|
Hasten zara irakurtzen eta ez dakizu nor den, zergatik dagoen horrela. Baina gero, irakurtzen zoazen ahala hobeto kokatzen zara eta ulertzen zoaz" zioen Zeiane E. k. Franz Kafkak Gregorioren
|
egoerari
eta egoera hori sortu duten iskanbilei eman ziela garrantzia zeritzon Jurgi P. k; isolamenduari, bazterkeriari, Gregorioren aldaketak senitartekoen artean eragin duen lotsari. Parekatu izan ditugu erantzun eta jarrera horiek senideek, auzokoek eta orokorrean gizarteak ez oso aspaldian IHESaz gaixo edo hilzorian zeudenen aurrean hartutako jokabidearekin ere, edo, azken urteotan txirotasunak edo migratzaile eta txiro izateak sortzen dituenekin, baita ere bullyingak eragindako bazterkeri eta isolamenduarekin edo genero aniztasunaren aurreko ezjakintasunak sortarazitako destainarekin.
|
|
|
" Garrantzia ematen dio lehen esaldiaz batera aurkezten duen
|
egoerari
eta egoerak sortutako iskanbilei, ondorioei; ez nola heldu den Gregorio Samsa egoera honetara azaltzeari. Geroko eraginak interesatzen zaizkio, nola jokatzen duten senideek aldaketaren aurrean".
|
|
|
Horrela ba, bere iritzian eta jarreran aldaketarik egiten ez duen aitaren jarrera oso gogorra egiten zaie; eleberrian aurrera eginda ikusten dutelako denbora pixka bat igarota ere aitak ez duela onartu semearen
|
egoera
eta jarraitzen duela munstro bat legez ikusten, ez duela azalpenik ez arrazoirik entzun nahi. Oso jarrera gogorra eta beraien ustez guztiz mugigaitza den heinean, Gregoriok lan eta sakrifizio handia egin duelako familiaren alde eta orain aitak ez duelako hori kontuan hartzen, bere semearen" akatsa" baino ez duelako ikusten," erru" handi bat.
|
|
|
Eleberria lehen aldiz argitaratu zenean, 1968, abortuaren gaia arriskutsu bezain ilegala garatzen zuen eleberriaren argitalpenerako baimena eman zutelarik, zeharo harriturik hartu zuela erabakia eta baimena, eta behin, orduko zentsoreari galdetzeko aukera izanik, haren erantzuna izan zela euskaraz ere denetariko liburu eta gaiak agertu behar zirela, ez bakarrik baserri eta nekazal eremuko kokagune idilikoei lotutakoak. Bada, berrogeita hamar urte ondoren,
|
egoeraren
eta izaeraren antipodetan daudela uste ditugun hainbat gazte harritu egiten dira halako gaiak euskaraz esan zitezkeenik bururatu ere ez zaielako egiten. Hala onartzen dute, burumakur, ez daudela gai batzuez euskaraz mintzatzera ohiturik.
|
|
|
Esan eta nola esan du gakoa, baina koska bat haratago jotzen du liburuaren azken atalak," Libertatea" izenekoak, bertan galderak, galdetzaileak berak bihurtzen baitira mintzagai, bertan galderak ondo hautatzea eta ondo egitea bilakatzen baita pentsamenduaren eta edertasunaren muin. Galdera erantzun binomioa atzekoz aurrera jartzeko intuizioak eta kemenak goren gradura igotzen dute poesiaren egitekoa, izan ere, ez baitira poemak galdera bati erantzuten diotenak, baizik eta poemetan agertzen diren
|
egoerak
eta argibideak galderak sortarazten dizkigutenak.
|
|
2023
|
|
|
Etxaldea oinordeko bakarrari uztea eta hau primu ez zen batekin ezkontzea aski sistema orekatua zen baina jendeak hautsi zezakeen
|
egoera
eta halaxe gertatu zen eskualde zabaletan.
|
|
|
" Erabateko bateraezintasuna dago baskoi emakumeen gizarte
|
egoeraren
eta kristautasunaren funtsezko dogmen artean. Nagusitasun maskulinoaren printzipio kristaua genero berdintasunaren printzipio baskoiaren aurka doa".
|