|
2002
|
|
|
Tronpa sendoak, jatorrak, zirulikan eskuan artzerakoan gozogozoak ziranak, astunak arren tronpa sedea eritxoenak. Lurrera sokea askatu ala jaurti eta lenengotan biribil andia
|
egin
eta gero, toki berberean geratu eta" lo" egiten ebenak, beti biraka, lerden, indarra amaitukeran itzartu, lurra gerriagaz igurtzi eta narrasketa ostean geldirik lotzeko.
|
|
2003
|
|
|
Orain dala 30 urte inguru, hainbat abade joan zan Bizkaitik Sâo Paulora. Gehienak, luzaroan lan
|
egin
eta gero, barriro bihurtu ziran gure artera. Beste batzuk oraindino Brasilen jarraitzen dabe abade lanetan:
|
|
|
" Zorionekoak zuen begiak, ikusten dabena ikusten dabelako..." Zer egin dan, zer egiten dan, zer egin gura dan ikustean, pozez beterik gagoz euskaltzaleok. Baina, bestetik, hainbeste ahalegin
|
egin
eta gero, non eta zelan aurkitzen garean ikusteak ardurea eta kezka larria sortuazoten dauz gure gogobihotzetan. Ikasi, askok dihardue gaur euskera ikasten; ez dira gitxi argitaratzen diran liburu barriak eta zaharrak; sekula santan ez dau izan euskereak gaur daukan laguntasun ofizialik.
|
|
|
Ni neu be talde horretan sartu ninduen. Hainbat euskaltzaleri bialdu jakon testua, bakotxak bere itzulpena
|
egin
eta gero taldetxu batek azken erabagiak hartu egizan. Gogoan dot, beste lankide askoren artean, Mikel Zarate be izan genduala, bera Gerian abade egoala:
|
|
|
Aisialdian Ainhizek ez zuen beldurrik etorkizunaz mintzatzeko. Azkar joango ziren azkenengo hamabi egunak, Unaxekin egoteko, falta zituen azterketa biak arazorik gabe gainditzea espero zituenak
|
egin
eta gero, aitzaki gutxiago aurkituko bazuen ere. Dena dela, asteburuak han zeuden, ezkutuan elkar ikusi ahal izateko.
|
|
|
Esan daigun, berba egin genduana berba
|
egin
eta gero, gai horretan zu bestean jantzita nagola, punk nazkagarriori Bibiotek barre egin zuen.
|
|
2005
|
|
|
Ordubete inguruko ibilaldia
|
egin
eta gero, The Mirror on Sunday egunkaria igandeko gehigarri eta guzti erosi eta etxerantza, bere bihotzeko etxerantza abiatuko da eta, han, egunkaria irakurriz, iganderoko ohitura jarraituko. Informazino orokorra irakurri ondoren, segidan doa bidaia gehigarria zabaltzera, garbitzailearen soldataren neurria luzatuarazoten dauan barruko amesezko indar batek eroango baleu moduan.
|
|
|
Zaila benetan izenik ez daukanaren lagun egitea. Hobeto holan, zertarako bidaia lagunak egin,
|
egin
eta gero bidaiaren lehen aukera bidaia lagunak bertan galtzea bada. Bakarrik, bakar bakarrik dabiltza gosetetik iges tropelean doazen giza-, basamortuan euron aurretik joandakoen arrastoari jarraitzen deutsiela uste izango dabe, eurona geroago harea erauntsiak ezabatuko daualarik, itsasoan aurreko paterakideen uhararen atzetik doazela uste izango dabe, baina aurrera begiratu eta inor be ez, atzera begiratu eta inor be ez, alboetara begiratu eta hobeto inor be ez, bizitza gogorra da, paterakide, itsasoz bestaldera heltzeko lehia bizian, danok gara lehiakide, paterakide.
|
|
2007
|
|
|
Ofizialki desagerturik zegoen, nahiz eta denbora guztian legez kanpo atxilotuentzat prestatu zen armadako kuartel militar batean preso egon. Elizarekin eta Espainiako enbaxadarekin hainbat gestio
|
egin
eta gero, azkenean desagertu zenetik urtebetera preso hartu zutelako albistea zabaldu zen eta, ondorioz, presondegi arrunt batera eraman zuten, Montevideoko Punta Carretas presondegi zaharrera, alegia.
|
|
|
1931ko abenduan, berriro kalean, estatuarekiko betebehar militarra
|
egin
eta gero. Orduan, gurasoen etxera itzultzea erabaki zuen, lehengo jardueretara, baserriko zereginetara.
|
|
|
Pozarren nago, nebea faltan izango dodala jakin arren. Argentinan azken egunak
|
egin
eta gero, iparralderantz joango naz, Brasil aldera...
|
|
|
Lana hile batzuetarako itxi egin dau, eukan bizimoduaren ganean hausnartzeko, zer gura dauan hobeto ikusteko. Hungariarra bada be, Yale eko unibersidadean ikasi eban, AEBetan behar
|
egin
eta gero, Londreseko Cityra joan zan. Budapestera oporretan baino ez ei da joaten.
|
|
|
Bost ordu gogor ibilten
|
egin
eta gero, ailegau gara mendiaren altzora. Eta ordurako mendizale be sentidu gara!
|
|
|
Mutilak esan eustana baino karuagoa da. Kantsauta nago eta sarreran dagoan gizonagaz luzaroan berba
|
egin
eta gero, kuartua merkeago emon deust eta berton geratzea erabagi dot. Batez be, neka neka eginda nagoalako.
|
|
|
Hiru ordu eta erdi lo
|
egin
eta gero, gora. Lauretarako bidean egon gara.
|
|
2008
|
|
|
Batzuek huts egiten dute saritutako lanak zabaltzeko garaian; erakunde publikoek antolatutakoetan, batik bat, sariak banatu eta argazkia
|
egin
eta gero, lanak askotan erdi galduta gelditzen baitira. Beste kontu bat izango litzateke, nik uste, argitalpena eta banaketa argitaletxearen esku utziko balute.
|
|
|
Aldatsaren erdi ingurua
|
egin
eta gero harmailak hasten dira, ehunka harmaila. Meza hasi baino lehentxoago heldu gara eta barruan egin dogu eleizkizuna.
|
|
|
Baekian, ganera, zauri bat noz zolitzen zan. Kura
|
egin
eta gero, zauria gabiketan sentidu ezkero, zolituaren seinale izaten zan. Gabiketan daukat ondiño entzun izan neutsan aitari atzamar bat minduta euki eban baten.
|
|
|
Hurrengo eguneko eguerdi ostean hasten eban amak intxaursaltsea preparetako zeremonia. Intxaur maminak egurrezko mailu bategaz zakutxo baten jo jo
|
egin
eta gero ontzi baten esnetan egosi ahala irabiatu, azukrea be erruki barik botata.
|
|
|
Sabaiko lasto artean ezkutau dot neure burua, damututa, beti damututa, baina
|
egin
eta gero. Maldizinoak entzun ditut, baina ez da inor etxera etorri kontu eske.
|
|
|
Aitak eta amak birritan be egin eutsoen bisita, pasaportea aterateko tramiteak
|
egin
eta gero. Orduan ez zan erraza izaten hori.
|
|
|
Holako katiluan gosaltzen dodanetan, antxinako zaporea bera jatort ahora. Kafesneari zopak
|
egin
eta gero laban epeletan beratzen eukiten ebazan. Amak prestauriko gosaria lakorik ez dago.
|
|
|
Sasoi baten, erreminta barriak asmau aurretik, asko erabilten ziran. Neu be ikusita nago anaia nagusiak eta gurasoak laia bana hartu eta, lerroan jarrita, lurrean tinkatu, hankaz bultza
|
egin
eta gero, ahots baten agindura, guztiek batera lurra iraultzen. Sail txikietan egiten eben lan hori, arlo handietarako lan astuna da eta.
|
|
|
Zenbat aldiz tentazinoa umetan: etxetik urten eta kaminoan gora nahiz behera ibilaldi bat
|
egin
eta gero, bildurtuta, buelta etxera.
|
|
|
Erantzun neutsan esanezinga eta bildurrez, beharrezko agurra errespetuz
|
egin
eta gero (hanka bardinean tente tente eta esku bata bekokian).
|
|
2009
|
|
|
Izan ere, elaiak leku berean egiten ei du habia urtero. Habia handitu egiten dute urterik urtera, eta ohitura egon da elaiaren habia errespetatzeko elaiak alde
|
egin
eta gero ere. Azken urteetan, habia lohia dela eta, etxeak berritu dituztela eta, elaien habia asko apurtu ei dituzte.
|
|
|
Gaztanbera egiteko gazta egiteko baino legar gutxiago botatzen zioten esneari. Sarritan gazta
|
egin
eta gero sobratzen zen masa, edo zaborreria, erabiltzen zen. Jatorduko plater bakar moduan jaten zuten, gosari zein afari modura.
|
|
|
Triskili goizeko bederatziak inguruan jagiko zan ohetik. Zirriki zarraka, prakak lotzen ebazan bitartean, heldu zan ezkaratzeraino, eta hiru minutuko aharrausi bat
|
egin
eta gero, sua izetzen hasi zan. Sua izetzen, beraz?
|
|
2011
|
|
|
Gaztaroan (gazle denporan) hasten ziran neska mutilak erromerietara joaten eta orduan hasten ziran bikote hartuemon gehienak: alkarregaz dantzan
|
egin
eta gero, hartuemona ona bazan, nórmala izaten zan mutilak neskei etxera laguntzen hastea. Matrakak, neskak kanpoko herrietako mutilakaz ibilten ziranean hasten ziran, herriko mutilak haserratu egiten ziran eta.
|
|
|
Ameriketara joan ziranek, gerraostetik 60ko hamarkadara arte emigratzen lagundu eutsien, herritik urten gura eban hainbat gazteri. Horrez aparte, busturiar batzuek, Frantziara iges
|
egin
eta gero, Bigarren Mundu Gerran be parte hartu eben Ardatzeko indarren aurka. Horreetariko bat izan zan, Flossenbürg eko kontzentrazio esparruan naziek fusilatuta hil zan Angel Lekuona Beitia busturiarra.
|
|
|
Urtean lehenengo biderrez kukuaren kantua entzuten danean poltsikoan diru txanponen bat daukanak ez ei dau urte osoan dirurik faltauko. Kukua joan, sanpedroetan egiten ei da, Fikan aurreskua dantzan
|
egin
eta gero. Herritarrek beste ohar hau be egin deuskue:
|
|
|
Garia batu eta ostean eta arbia erein aurretik, lurra aretu egiten zan, areaz urratu. Bedarrakaz moltsoak
|
egin
eta gero sua emoten jaken. Erraturek esaten deutsie su horreeri, eta antxinako botikea horixe zala gogorarazo deusku hainbatek.
|
|
|
Ama, ostera be sendatuta ikusten zanean, eleizaraino joaten ei zan kandela bat hartuta eta abadeak kanpoan itxaroten ei eutsan. Emaginak eroaten eban umea, eta abadeak errezu batzuk
|
egin
eta gero sartzen ei
|
|
|
Eskutan daukazun lantxo hau 2009 urtetik 2011ra bitartean eginiko audio eta bideo bilketan oinarrituta dago. Behinola Joxe Miel Barandiaranek atondu eta argitaratu eban galdetegia, herri kultura eta jakintza batzea helburu ebana, izan da oinarri metodologikoa, XX. eta XXI. mendeetan zehar emon diran gizarte aldaketei egokitzeko moldakuntzak
|
egin
eta gero.
|
|
2012
|
|
|
Buztarria ez ezik, behar ebanak etxalde handien jaubeak, seme alaba gitxiko etxeak, alargunak, etab. jentea bere hartzen eban esku alogermr. artoak jorratu, indabak batu, gariak ebagi eta jo, otea ebagi eta batu, eta holakoak egiteko. Lehenago lursail guztiak labretan ziran eta behar handia egoan; horregaitik auzoko mutil gazteak ibilten ziran behar horreek
|
egiten
eta gero ordaindu egiten eutseen; etxe batzuetan bazkaria bere bertan egiten eben.
|
|
|
Auzolanean egindako beharren artean ohikoena bidegintzea zan, hau da, bideak garbitu eta konpontzea. Arduradunek esandako egunean auzokoak alkartu, lanak
|
egin
eta gero tabemara joaten ziran kopaua egiten. Bideak dirala eta, ardura berezia eukiten zan andabideak garbi jagoteko, euretatik eroaten zan gorpua eleizara eta.
|
|
2013
|
|
|
Eztarriko gaitzik etorri ez dadin, haria bederatzi egunean eramaten da lepoan jarrita. Aldi hori
|
egin
eta gero, etxeko sutan erre behar da, Aitaren egin eta salbea errezatu ostean. Bedeinkatutako gozoki, ogi, fruta eta jateko guztiak urte barruan jateko izaten
|
|
2015
|
|
|
Amaitzeko, Jorge Riezuri egin zioten elkarrizketa zenbaki hartan, aurreko zenbakiko fraide kaputxino Ondarraren kideari, Lazkaoko ikastetxekoak biak ere. Itzulpena Elioten Hilen ehorzketa izan zen, Sarrionandiak
|
egina
eta gerora Elioten itzulpenen liburuan sartuko zena arestian azaldu den moduan.
|
|
|
Neu be apur bat nekatuta nengoan. Horreek hamar urteok, abade
|
egin
eta gero, sano nahaste tsuak izan zirean eta esan neban: " Barriro ikasten joango naz".
|
|
|
Seminarioko ikasketa
|
egin
eta gero nora zoaz?
|
|
|
Txahala
|
egin
eta gero, hurrengo egunetan, behiari ardaoa emoten jakon. Neguan ardaoagaz lepoan igurdia emon eta tapau egiten zan.
|
|
2017
|
|
|
Kontua da ze, zortzi bat urte Deustuko tailerragaz
|
egin
eta gero, hori be zarratu egin behar izan genduala. Handik lasterrera jubilatu egin nintzan.
|
|
2018
|
|
|
Suak piztu zituztela han hemen. Suteen aldamenetan zeuden haimetan, berebereen artean ohitura zen bezala, kalia jakia, kuskus eta datilekin afaria
|
egin
eta gero, arabiar zaldien erakusketa bat etorri zela. Suetatik gora igotzen zuten sugarrek, gaua ez ezik, zaldi erakustaldia ere bero eta gori gori jartzen zituztela, fantasiaz betetako ikuskizun xarmagarri bihurturik.
|
|
|
Halaxe
|
egin
eta gero, ikusi zuen Divina Pastorak bere burua lauoinka bularrak dilin dolon, goseak hilik puzka ahaleginez gizona bizkarrean, zilarrezko uztai zabal bat trabuko motz potoloaren sorburuan; zegoena mengel trabes, ipini nahian gogor artez, baina alferrik omen zelarik ordez; zeren gertatzen baitzen, handitu bai, baina gogortu ez!, ez zitzaiola gogortzen tamalez.
|
|
|
Edhen ez da gauza andre gabe; hori da beraren izatea.
|
Egin
eta gero, orduantxe lasaitzen zen; orduan ederki!, ze bestela lehia bizia zuen hark bere harekin, eta baita neuk ere borroka latza, harik eta bera mantso mantso lotu arte. Hori izan zen motiboa, ezagutu eta berehala kontizu, bularretako eta pantaloi gabe ni ibiltzen hasteko.
|
|
|
Mediterraneo partean igarotako egunbete bietan nekaezineko sexuolinpiadetan handitu arte ekin zionez, kontsolaturik zetorren bueltan; baina denen harrigarrirako, inon direnak eginik, etxera itzuliz, ez minik ez pena gaberik. Suertea zuela bere lagunak, pentsatu zuen; bereak
|
egin
eta gero, libre zegoelako inori aitzakia edo azalpen sinesgaitzik ematen ibili gaberik.
|
|
|
Desioa sentitzen zuela goizetik gauera; baina desio hori nabaritzea, gauza ederra zela. Sexurako gogoa izatea, bizirik egotearen seinale baino ez dela; nahiak
|
egin
eta gero, atzera berriz desioa izatea, pertsona indartsu, emozioz eta sentsazioz betea izatea eta bizitzeko kemenaz gaindika egotearen ezaugarria dela. Berak, aspaldietatik sexurako nagiturik, ezkontza urteetan ez zuela desioaren arrastorik ere barrundatu; eta orain guztiz kontrara, zegoela aseezin bihurturik.
|
|
|
Behin, ezagutu eta gutxira, amodioa
|
egin
eta gero, etzanik geundela zuhaitz orritsu baten azpian, zeru urdinurdinetik eguzkiaren erreinuek hosto berdeen artetik bidexka aurkituz jaitsi eta geure larru gainean emeki pausatzen zirela, nik ezer galdetu gabe eskua hartuz, kontatu zidan, nola irten zen bere herrialdetik, Beiruteko portuan lanean ibili izanari esker, itsasontzi handi batean, gerran hondoratu baino lehen.... Deklaratu zidan ez zuela soldadu bezala bizi nahi izan inoren interesak defenditzen, inori bizia lapurtzen aritu, bere bizia alferrik galduz.
|
|
|
Behearen gainean zuen koltxoian maitasuna
|
egin
eta gero ordea, Elbak ezer galdetu gabe hasi zen bere kabuz azalpenak ematen.
|
|
2021
|
|
|
Zurak dira: haretxa, pagoa, arkazia, kerexea, gaztainea eta leizarra. eroaten behar
|
egin
eta gero, ezin neutsan itxi bertsoagazko lotura horreri. Horixe da aurretik nekarren esparru bakarra, jubilau eta gero itxi ez nebana.
|
|
|
denporaldi bat alkarregandik aparte egin behar eben. Orduan, gu jagoten urtebete Beobiden
|
egin
eta gero, Teresak Altzuaga auzoko bere Uriarte baserrira bueltau behar izan eban barriro. Urtebetean bizi behar eben alkarregandik urrinduta.
|
|
|
Ez naz gogoratzen zegan ebilzan prezioak orduan, baina batagaz eta besteagaz hainbat denpora tratuan
|
egin
eta gero, azkenean, txahalagaz etxeratu ginan barriro. Jenteak ikusi ebanean txahala R6an sartzen, itzelezko atrakzino bihurtu zan.
|
|
|
Zahar edo gaixo hori egoan etxera heltzen ginanean, han egozanek belaunikatuta hartu behar izaten ginduezan. Behin zahar edo gaixoari Gure Jauna emon eta behar ziran errezuak
|
egin
eta gero, abadeari gosaria emon behar izaten jakon. Eta zelango gosariak!
|
|
|
Zarrastadea urrinen heltzen zan harri koskorraren ondoan, marka bat ipinten eben, bata bestearen atzetik. Proba hori
|
egin
eta gero, noren harri koskorra egoan urrinen ikusten zan. Haxe izango zan irabazlea.
|
|
|
ogiak guk itxitako ohe berora sartzen ziran, eta gu, ohe hotzera. Ogi oreak, han denpora bat
|
egin
eta gero, labara sartzen ziran.
|
|
2022
|
|
|
Lehenengo lehenengo Kerexeta igaroko dogu, inguruaren izena jasoten dauen etxetxua. Hor eukan paradea Arratiko tranbiak, aurreko geldialdia Txokolaterian
|
egin
eta gero.
|
|
2023
|
|
|
Astelehenetan Gernikara bendejea saltzen joaten ziranean, astoakaz, ibilaldia egin behar izaten eben. Eta etxerantzean, Loiolan tabernan geldialdia
|
egin
eta gero, gaueko iluntasunean itzuli behar basoz baso.
|
|
|
Beste alde batetik, XIX. mende amaierakoa dogu Pedro Pascual Gandarias Navea (Arratzu, 1843 Bilbo, 1901) bizkaitar enpresaburua, eta herrian oste handia itxi ebana. Ezkontza bidez Durañona leinuagaz bat
|
egin
eta gero, industria gunea sortu eban. Busturialdeko familiarik poderetsuenetako bat izan zan XX. mendearen zati handi baten.
|