|
2008
|
|
|
osotasun bat dela hizkuntza. Hasteko, hiztun bakoitzak badu hitz
|
egiteko
bere era berezia; badu bere idiolektoa. Hiztun bakoitzaren era berezi hori ere aldatu egiten da, gainera, egoeraren arabera.
|
|
|
Bigarrenik, lesakarra bera Euskara Batua
|
egiterakoan
bere hizkeratik abiatzen bada, euskara zuzenagoa eta biziagoa egingo du. Askozaz zuzenagoa eta biziagoa, ez berea ez inorena ez den eredua erabilita baino.
|
|
|
Oker handirik gabe esan daiteke bera izan dugula Euskal Herriaren historian bertsolaritza hizkuntza landu eta idatziarekin uztartzen gehien saiatu dena, hura arlo horretako ez gutxiren herritarkeri kutsutik atera eta bertsogin tza mailaz jasoz. Bizkaitik
|
egindako
bere ahaleginak Gipuzkoa aldean ez zuela oihar tzun handirik ikusita, nonbait, aspaldion, ordea, berriz ere lehenagoko molde dialek taletara pasatu da, hots, kasu egiten ez ziotenen bide berberera. Ondorioz, atzerapauso horrekin guztiok eredu interesgarria galdu dugu, zalantzarik gabe.
|
|
|
Halere aitortu behar da sotanak, trabatu bezenbat, lagundu ere duela denbora batez apez pilotaria, edo bederen bere gazteriari hurbil hurbila
|
egin
bere apeztasunetik galdu gabe. Galdegin behar zen denbora batez jaun bikari arnegitar Leopold Auzqui baten berri Urruñan, edo, Baigorrin halaber Xemartin Lagrenade apeza nor zen, Urdozeko mezatik landa, Manexene ostatuko plazan gelditzen zelarik goizmeza eta mezanausien arteko epean, bizikleta hantxet utzirik partida errabiatu baten egiteko muntra eskuan edo sakelan.
|
|
|
Aspaldikoeri aipamen xoila emanen diegu, hala nola, berriz erran eta ere, joanden mendeko Irungo partida hartan, bermatu baitziren apez izengabea barne. Geroago baitu pilotak
|
egin
bere jauzia, horra, argal argala, izen batzu bederen: Laborde apeza, ezkerra xuxen banaiz eta xixteraz ari zena, eta ere Doyhenart apeza eta Lonpageu ere, eta Falxa apeza, hau doi doia Lasako erre tor ezagutu dugun bankar semea.
|
|
|
Une hartako testigantza gordetzea genuen xedea: haren nortasunaren eta bizitzaren zenbait alderdi ezagutzeko bidea eskaintzea eta hausnarketa
|
egitea
bere idazlanei eta ikerketei buruz. Horretarako egin zitzaien gomita Batzordetik Xabier Lete, Angel Lertxundi eta Pello Esnali, haren irudiaren alderdi jakingarriak eta pertsonalak idatz zitzaten, batzordekook egingo genuenaren ezinbesteko osagarritzat.
|
|
|
Inplikazio pertsonal hau, Azkueren lehen obra nagusian, 1905eko euskara gaztelania frantsesa hiztegian bertan ikus daiteke, hitzaurreko lehen esaldietan: «Quince años largos hace ya que proyecté y bosquejé esta obra, contra todo mi carácter, ansiando hacer siempre otra cosa más agradable y más en harmonía con él; no habiendo sido más que desahogos otros trabajos literarios y musicales que en este tiempo he producido»483 Hau da, hamabost urte luzetan Azkue lanean aritu zen, atsegin ez zuen obra bat
|
eginez
bere izate osoaren kontra, gustoko zituen gauzak «desahogo» soil gisa burutuz, hiztegiaren beharra zegoelako. Eta hiztegiarekin egindako sakrifizio hau, ez euskalgintza obra guztietan ageri da kausaren alde aritzeko bokazioa, batzutangustora inplikatuz, bestetan modu sakrifikatuan.
|
|
|
Izan ere, Azkuek hiztegi ereduzko bat sortu nahi zuen, eta lehen partea
|
egiteko
bere izen soila aski izan bazen ere, bigarren parteak autoritate handiagoa zuen, eta hori erakunde batek eman zion: Zurtzaingoak.
|
|
2009
|
|
|
Hemen agertzen dena Jose Antonio Aranak
|
egindako
bera da.
|
|
2010
|
|
|
Beraz, prosari ekin baino lehenago, esperientzia oso handia du predikari gisa, 23 urtekin apaiztu zela gogoan izanik (Misioetan predikari ibili ote zen ez dakigu). Agirre Asteasukoa, gainera, euskaltzalea da eta estudiatu du euskara sermoiak idatzi aurretik; ildo horretatik dio Fidel Altunak badagoela saiakera bat Agirrerengan euskara batu bat
|
egitekoa
bere sermoiak hedatzeko asmoz egina. Horregatik, gure aburuz, Agirre Asteasukoa ezbairik gabe dago Mogelen pentsamenduan Peru> liburuaren hitzaurrean ondoko hitzak idazten dituenean:
|
|
|
Baina kalterako ere izan daiteke. Autoreak ez dio estrategiari izkin
|
egiten
bere onerako bada, eta, horrela, behin eta berriro ateratzen da aipuen iturburua Elizaren doktrinaren baitakoa bada. Inoiz ere ez, ostera, hortik kanpo.
|
|
|
89 Jatorrizko definiziorako ikus McRae 1975 Harrez geroztik eginik dituen Europako (Suitzako, Belgikako eta Finlandiako) aplikazio konkretuetarako, berriz, ikus McRae 1983, 1986 eta 1997 Hor dago azkenik, horiezaz guztiez gainera, Kanadarako
|
egindako
bere ekarpena. McRaeren Austriako aurrekari zaharrez jabetzeko ikus, besteak beste, Lukas 1908.
|
|
2012
|
|
|
Itxura batean, enuntziatu ironikoek igortzen duten mezuak ez du esatariaren beraren jarrera islatzen, beste balizko edo benetako enuntziatzaile batena baizik. Itxura batean, ordea; itxura engainagarri horren atzean dagoena inferituz gero ohartuko gara esataria besteren oihartzun aipamenaz baliatzen dela beragandik aldendu eta horri uko
|
eginaz
bere benetako jarrera inplikatzeko.
|
|
|
Pentsatzekoa ere da esatariak badituela estrategiak edo bitartekoak enuntziatu ironikoak sortzeko eta beraz, bitarteko horiek identifikaturik ironia hautemateko adierazgarri edo pistak ere identifikatuko genituzkeela. Esate baterako, esatariak bere burua gutxiesten duelako itxurak
|
egitea
bera, edo inozentzia faltsu bat simulatze hutsa aski adierazgarri izan daiteke enuntziatu hori ironikoa dela atzemateko.
|
|
|
Norentzakoari dei
|
eginaz
bere arreta erakartzeko helburua duten enuntziatu parentetikoak ugariak dira corpusean. Esan dezagun, diskurtso ekintza hori bien arteko elkarlanaren seinale, esatariak norentzakoarekin bideratu nahi duen elkarrizketaren arrastoak direla.
|
|
2013
|
|
|
Frantziarentzat, Eskual herriarentzat emaiteko ukan balitu ere bi bizi, segur emanen zituen. [?] Salbatzaleak, bere irakaspen eder guziez bezenbat edo gehiago balinbadu guretzat
|
egin
bere odola ichuriz, kurutzefikatua hilez, nola ez eta zertako ez lukete bardin edo are gehiago arimentzat egiten ahal, hor gerlak adinik hoberenean deramazkigun apez kartsuek? 1732
|
|
|
Zergatik ez zuten Frantzia eta frantses izaera arbuiatzen, pentsatuz Frantziak giristinoak eta apaizak baztertzen zituela eta euskara ukatzen? Euskaldun fededun batek zergatik ez zion uko
|
eginen
bere bi izaerak baztertzen zituen Frantzia horri. Agerikoa da Eskualduna k gauzak ez zituela horrela ikusten.
|
|
|
Lau orrialde zituen astekaria bi orrialdekoa izatera pasatu zen. Bi orri horiek
|
egitea
bera zaila izanen zitzaiela aitortu zuten, lehenbiziko zenbaki hartan. Eta abisua eman zuten, ahal zuten guztia eginen zutela berriak astero helarazteko, eta ezin helduz egoten baziren, «itzal aldi bat eginen [zutela], luzechago, laburchago».
|
|
|
Ororen buru indartsuago edo kementsuago agertzeko bide bat izan zitekeen gerla jolas bat bezala hartzea edo aurkeztea. Gerla
|
egitea
bera onargarriago bihurtzen zen, josteta bat izanez. François Cocheten ustez, gerlaren onartzeak bilakaerak zituen soldaduen baitan, eta lasaitasun uneak baitezpadakoak ziren soldaduentzat, onartzea berreskuratzeko.
|
|
|
Salbatzaleak, bere irakaspen eder guziez bezenbat edo gehiago balinbadu guretzat
|
egin
bere odola ichuriz, kurutzefikatua hilez, nola ez eta zertako ez lukete bardin edo are gehiago arimentzat egiten ahal, hor gerlak adinik hoberenean deramazkigun apez kartsuek? 1652
|
|
|
bat ondoko astean hiltzen da, bigarrena nehork ez du geroztik jakin zer bilakatu den eta hirugarrena, delako Vaterlot bat (ez Waterloo ahatik) balek ez dute hunkitu eta salburik da. Altxatzen da soldadoa eta badoa gerla
|
egitera
bere lagunekin deus gertatu ez balitzaio bezala. Ondoko urtean, 1915an hiltzen da benetan bataila batean.
|
|
2016
|
|
|
ERRETORA: Sarrera ona
|
egitea
bera ez da aski izanen... Gizona baita ezkontzaren buruzagi, zure senarra, barkamenduzko alkitik, ohorezko tronurat duzu emeki altxatu.
|
|
2019
|
|
|
Esan
|
daigun
beraz gaur Gatzagan batu geranok biyotz bakar eta abots bakar bategaz: ¡ Gora gure Erriya!
|
|
|
Euskara gaitu eta erabilera berrietara moldatu eta egokitzeko agindua dauka Akademiak, eta horretara dator, neurri batean, hitzarmen garrantzitsu hau. Euskaltzaindiak ezin dio muzin
|
egin
bere erantzukizun sozialari, eta LGBT kolektiboa (Lesbiana, gay, bisexual eta transexualen kolektiboa) are ikusgarriago egiteko ekarpena egin nahi du.
|
|
|
–Andres Urrutia: . Euskaltzaindiak ezin dio muzin
|
egin
bere erantzukizun sozialari, eta LGBT kolektiboa are ikusgarriago egiteko ekarpena egin nahi du??, Plazaberri albistegi digitala, (https://www.euskaltzaindia.eus/euskaltzaindia/ komunikazioa/ plazaberri): andres urrutia euskaltzaindiak ezin diomuzin egin bere erantzukizun sozialari eta lgbt kolektiboa areikusgarriago egiteko ekarpena egin nahi du
|
|
|
–Euskaltzaindiak ezin dio muzin egin bere erantzukizun sozialari, eta LGBT kolektiboa are ikusgarriago egiteko ekarpena egin nahi du??, Plazaberri albistegi digitala, (https://www.euskaltzaindia.eus/euskaltzaindia/ komunikazioa/ plazaberri): andres urrutia euskaltzaindiak ezin diomuzin
|
egin
bere erantzukizun sozialari eta lgbt kolektiboa areikusgarriago egiteko ekarpena egin nahi du
|
|
2021
|
|
|
Elkarrizketa gabe, prediku edo hitzaldi batean, entzuleak egin uste dion galdera hizlariak berak asmatzen du eta
|
egiten
bere buruari, eta lehengo modu bertsuan erantzuten: Zergatik gertatzen den hori?
|
|
|
tinko tinkoa hartu behar izan zuen bihotz hori (Barbier); Sarritan, luma erortzen utzi eta amets egiten zuen (K. Zabala); Aberriaren alde lan
|
egiteak
bere ordaina izaten du (Jimenez). Baina beste lokuzio hauek ere arruntak dira:
|
|
|
Zertako behar dizkiogu[...] diru horiek oro eman? (Lafitte); Horietan orotan, bakoitzak
|
egin
bere hautua goiz edo berandu (Larre); Zure puska horiekin ororekin (Barbier); Xehetasun horiek oro, orratzetik hari, Matiasek zekizkien (Landart). Aurreko sintagmak plural marka duela:
|
|
|
[Ahal+ erlatiboa] forma ena atzizkia daraman superlatiboarekin erabiltzen da eskuarki: Ahal den kutsurik gutxiena (Ugalde); Ahal den maizena etorri zaitez (Txirrita); Mendeen erreskadan ahal daitekeen urrutiena eta gorena igotzen garelarik (Villasante); Ahal den ongiena apaindu behar da (Agirre Asteasukoa); baina Berbaz ahal den ondoen
|
eginaz
berari (Arrese Beitia); Ahal zenik azkarren ibilita (S. Salaberria).
|
|
|
8 Lehenagoko testuetan ere ageri da na morfema desberdintasunezko konparazio perpausetan. Hala, esate baterako, bizkaieraz, Gehiago dio dakiena baino (RS),[...]
|
egizue
beragaz, egingo zenuketena baino hobeto mediku bategaz (Añibarro); Añibarrok, hain zuzen ere,[...] lehen egingo zena baino nekezago ematen du Axularren lehen eginen zen baino nekezago esaldia. Morfema hori bera erabili izan da, bizkaieraz, parekotasuneko perpausetan ere:
|
|
|
Galdeketa egite aldera azkenera arte borrokatuko gara. Bestetik, esate aldera esan, egite aldera egin eta gisa horretako esaldiak daude, zeinetan xedea esatea edo
|
egitea
berak direla esaten den, beste helbururik gabe; hirugarrenik, ekintza bat beste baten truke gauzatzen delako adierazpena dago: Zaldia emaztearentzat, eta aizturrak berorrentzat, testamentua egite aldera (Urruzuno).
|
|
|
Sarriago aurkituko dugu tzeaz kausa baliokoa ekialdeko euskalkietan, mendebaldeko hizkeretan baino: Zer axola dizu, zer irabazi dut bekaturik ez egiteaz (Elizen arteko Biblia); Victoriari ez naizela bidaiari ona azaltzen ahalegindu nintzen, edonora joanda ere ez baitut lortzen bertan egoteaz gozatzea (Saizarbitoria); Ez jeus
|
egiteaz
beraz ikhasten da gaizki egiten (Etxeberri Sarakoa). Mendebaldean, aldiz, tzearekin perpausak baliatuko lirateke:
|
|
|
Zer gauza espantagarria siriar haientzat aurkitzeaz, ustekaberik, bere buruak etsaien artean! (Larregi); Eta espiritu satsuek hura ikusten zutenean, haren aitzinera bere buruak egozten zituzten (Leizarraga); Bere buruak anitz doloretan nahaspilatuta ukan baitituzte (Leizarraga); Bainan deus ez dute
|
egiten
bere buruak libratzeko (Haraneder); Bekatoreek ez badituzte denboran punitzen bere buruak, Jainkoak... (Duhalde); Anitzek anitz gauza badakitela, eta bere buruak ez dituztela ezagutzen (Etxeberri Sarakoa); Eta handik berek kondena bailitzakete bere buruak (Axular); Gure buruak besteen menpean jarri izana (Antxustegi); Baina ez dute burkoek gure buruen itxura hartzen, gure buruek burkoarena baizik (Cano); Gure buruetan beguarekiko dugun txip hori ezin da eroso sentitu (P.
|
|
|
13.8.2d Batzuetan adjektiboa ere hartzen du sintagma bihurkariak: Ez daki zer
|
egin
bere buru gaixoarekin; Neure buru triste honek ez dit onik ematen. Bide batez, kontura gaitezen hemen ergatiboan doala neure buru esamoldea.
|
|
|
709 atala): " A veces tiene otro matiz distinto, como en euria
|
badagi
bere por si lloviera (Micoleta, 25)". Lafittek ere halako zerbait dio bere gramatikan (1944:
|
|
|
Hagaitik diño Espiritu Santubak, gaztiak gaztetan hartuten daben bidiari, zahartuta bere ez deutsala itxiko (J. J. Mogel); Honelanguentzat da kaltetsuba konfesino jenerala; bada hamar
|
eginda
bere, bihurtuko dira lehengo bildurretara, ta kenduko ditubalako ustian, gehituko jakoz (Mogel); Guztiak bat eginda bere, ezin konjurau legije endemoniadu bat (Frai Bartolome); Baina gabak ordubak emonda bere, ez dira palta, ez plazaan, ta ez bideetan neskaak, eta mutilak (Frai Bartolome); Zur egonda ere beti zorigaitzak atzematen gaitu (Orixe); Egiñalak eginda ere, ezin astoa mogitu (G.... Mujika); Hoiek guziyak adituta ere andria etzan jaikitzen (Txirrita); Seiretan mugituta ere badiñagu aski denbora (Etxaide); Eskua moztuta ere axeriak axeri gelditzen dira; hankaezurrak hausita ere otsoak beti otso (Agirre). turik ere:
|
|
|
Hagaitik diño Espiritu Santubak, gaztiak gaztetan hartuten daben bidiari, zahartuta bere ez deutsala itxiko (J. J. Mogel); Honelanguentzat da kaltetsuba konfesino jenerala; bada hamar eginda bere, bihurtuko dira lehengo bildurretara, ta kenduko ditubalako ustian, gehituko jakoz (Mogel); Guztiak bat
|
eginda
bere, ezin konjurau legije endemoniadu bat (Frai Bartolome); Baina gabak ordubak emonda bere, ez dira palta, ez plazaan, ta ez bideetan neskaak, eta mutilak (Frai Bartolome); Zur egonda ere beti zorigaitzak atzematen gaitu (Orixe); Egiñalak eginda ere, ezin astoa mogitu (G. Mujika); Hoiek guziyak adituta ere andria etzan jaikitzen (Txirrita); Seiretan mugituta ere badiñagu aski denbora (Etxaide); Eskua moztuta ere axeriak axeri gelditzen dira; hankaezurrak hausita ere otsoak beti otso (Agirre). turik ere:
|
|
2023
|
|
|
Hemen, barkamena eskatu nuke bi arrazoiz: lehenbizi, ausartu naizelako horrelako andre ahaltsuari libreki idaztera; gero, itsumustuan egin dudalako, jatorri apaleko adiskideak adiskide bati hori
|
egitea
bere buruari
|