|
2005
|
|
|
00 Barrualdea mortua zela idatzi
|
zuten
. Lur idor haiek ez zuten ezertarako balio, antza.
|
|
|
01 Baina australiar berriek lur harrigarri hau benetan den bezalakoa ikusi ahal izango
|
dute
–Den bezalakoa onartu eta maitatuko ote dute?
|
|
|
01 Baina australiar berriek lur harrigarri hau benetan den bezalakoa ikusi ahal izango dute? Den bezalakoa onartu eta maitatuko ote
|
dute
–
|
|
|
02 Eta belar garai arloak aurkitu
|
zituzten
. Otoitzak ez ziren alferrekoak izan.
|
|
|
02 Jakin behar zuten, ba, belar latz hura jateko, bertako animaliarik ez zegoela; kanguruek eurek ere ez
|
dute
jaten.
|
|
|
02 Belarjaleak dira, eta milaka milioi daude. Baina esploratzaileek ez
|
zituzten
ikusi.
|
|
|
03 Ia ezerk mamurtu ezin duen belar latz hau euren jatekorik onena bilakatu
|
dute
. Eta horretan ez daukate lehiakiderik.
|
|
|
03 Belar hau lurrarekin eta txistuarekinnahastuta, termitek harria baino horma gogorragoak egiten
|
dituzte
.
|
|
|
03 Eta hauxe lortzen
|
dute
, hainbat solairuko eraikina, barrutik freskoa eta kanpotik segurua. Eta termitentzat bakarrik ez.
|
|
|
04 Tontor bakoitza mundu berezia da. Termitek belarra jaten
|
dute
; ehunzangoek termitak jaten dituzte, eta gekoek, ehunzangoak. Basamortuan termitei esker dirau munduak.
|
|
|
04 Tontor bakoitza mundu berezia da. Termitek belarra jaten dute; ehunzangoek termitak jaten
|
dituzte
, eta gekoek, ehunzangoak. Basamortuan termitei esker dirau munduak.
|
|
|
05 Muskerrek ez dute energia askorik behar, eta toki egokia aurkitu
|
dute
basamortu urri honetan, lehiakiderik gabe zabaltzeko.
|
|
|
05 Gehienek edozer jaten
|
dute
; baina hau aho fina da.
|
|
|
06 Deabru arantzatsuak inurri beltz txikiak bakarrik jaten
|
ditu
. Mila inguru egunean... harrapatzen baditu, jakina.
|
|
|
06 Deabru arantzatsuak inurri beltz txikiak bakarrik jaten ditu. Mila inguru egunean... harrapatzen
|
baditu
, jakina.
|
|
|
06 Itxura duen baino zuhurragoa da. Inurriek lagun hilen usaina igartzen
|
dute
, beraz muskerrak ez die bere arnasa usaintzenuzten. Burua gora goraka jasotzen du, azido formikoaren usaina urruntzeko.
|
|
|
06 Itxura duen baino zuhurragoa da. Inurriek lagun hilen usaina igartzen dute, beraz muskerrak ez
|
die
bere arnasa usaintzenuzten. Burua gora goraka jasotzen du, azido formikoaren usaina urruntzeko.
|
|
|
Inurriek lagun hilen usaina igartzen dute, beraz muskerrak ez die bere arnasa usaintzenuzten. Burua gora goraka jasotzen
|
du
, azido formikoaren usaina urruntzeko. Inurriak ez dira ezertaz ohartzen.
|
|
|
06 Lehen europarrentzat animalia hauek guztiek ez zuten ezertarako balio. Eta larre gozorik ez aurkitzean, mortu hutsa baino ez
|
zuten
ikusi begien aurrean. Eremu hila.
|
|
|
07 Lurralde guztian zehar ibiltzen ziren, sastraka artean harrapatutakoa janez; eta putzu eta iturburuak ezagutzen
|
zituzten
.
|
|
|
07 Sua ere erabiltzen
|
zuten
; baina ez jatekoa prestatzeko, ezta eurak berotzeko ere, lurra lantzeko baizik.
|
|
|
08 Gaur egun ere erabiltzen
|
dute
oraindik. Belar luze gogorrak erreta, landare guriak hazten dira haien lekuan, jateko modukoak.
|
|
|
08 Suteak berez pizten dira sarritan Australiako baso eta belar luzeko larreetan, eta arlo handiak erretzen dira. Aborigenek horixe bera egiten
|
zuten
, baina kontrolpean.
|
|
|
Erraz erretzen dira, baina guztiz galdu gabe. Haziek, edozein modutan ere, onik irauten
|
dute
.
|
|
|
09 Denerik jaten
|
dute
. Baina suteen ondoren errautsa ongarria da basamortuko lur pobrearentzat, eta mota askotako landare eta intsektuak izaten dituzte dastatzeko.
|
|
|
09 Denerik jaten dute. Baina suteen ondoren errautsa ongarria da basamortuko lur pobrearentzat, eta mota askotako landare eta intsektuak izaten
|
dituzte
dastatzeko.
|
|
|
09 Erbi walabien modura, eguzkia sartu ta gero irteten dira jatera, ez deshidratatzeko. Ikaragarrizko beroa egiten
|
du
egunez, eta nolabait babestu behar.
|
|
|
10 Urte onetan, sutearen ondoren, lau umaldiraino izaten
|
dituzte
jarraian. Untxiak baino bizkorrago ugaltzen dira!
|
|
|
10 Naturan irauteko haren erritmoak ulertu behar dira. Australiako aborigenek inguruko bizitza arretaz aztertuta ikasi
|
zuten
.
|
|
|
11 Eurentzat, paisaia honetako bazter bakoitzak bere esangura dauka. Mortuan egiten
|
dituzten
joan etorrietan memoriaren eta ulermenaren bideak jorratzen dituzte, eta sarritan toki sakratuak topatzen dituzte: orain Kata Tjuta... gero Uluru.
|
|
|
11 Eurentzat, paisaia honetako bazter bakoitzak bere esangura dauka. Mortuan egiten dituzten joan etorrietan memoriaren eta ulermenaren bideak jorratzen
|
dituzte
, eta sarritan toki sakratuak topatzen dituzte: orain Kata Tjuta... gero Uluru.
|
|
|
11 Eurentzat, paisaia honetako bazter bakoitzak bere esangura dauka. Mortuan egiten dituzten joan etorrietan memoriaren eta ulermenaren bideak jorratzen dituzte, eta sarritan toki sakratuak topatzen
|
dituzte
: orain Kata Tjuta... gero Uluru.
|
|
|
11 Guretzat argazkia egiteko paraje polita da; eurentzat, denboratik kanpoko lekua. Munduaz duten ikuspegia azaltzen
|
duen
tokia.
|
|
|
11 Ulururen azalak dituen urraduretan, arbasoekin eta lurrarekin dituzten loturak irakurtzen
|
dituzte
. Guztiak bat eginda daude.
|
|
|
12 Europarrak, besterik ezin eta, kontinentea zeharkatzeko bidea bilatzen saiatu ziren. Munduko lurralderik zelaienean zehar milaka kilometro egin eta gero, mendikateak bidea mozten
|
ziela
ikusi zuten etsipenez.
|
|
|
12 Europarrak, besterik ezin eta, kontinentea zeharkatzeko bidea bilatzen saiatu ziren. Munduko lurralderik zelaienean zehar milaka kilometro egin eta gero, mendikateak bidea mozten ziela ikusi
|
zuten
etsipenez.
|
|
|
12 Pasabidea bilatzen ari zirela, ustekabean, ibar zoragarri bat aurkitu
|
zuten
, miragarri naturalez betea.
|
|
|
13 Klima lehortzeanzoko honetan baztertuta geratu ziren. Inguruko harri porotsuek belakiak balira bezala hartzen
|
dute
ura, eta horri esker iraun dute arboladiok gaur arte.
|
|
|
13 Klima lehortzeanzoko honetan baztertuta geratu ziren. Inguruko harri porotsuek belakiak balira bezala hartzen dute ura, eta horri esker iraun
|
dute
arboladiok gaur arte.
|
|
|
13 Iturburu ondoko putzu batzuk sekula ez dira lehortzen. Hori paradisuaren parekoa da, urteetan euririk egiten ez
|
duen
tokian.
|
|
|
13 Hemen, basamortuz inguratuta, esploratzaileek harrituta ikusi
|
zuten
ur gezatako arrainak zeudela.
|
|
|
14 Ikuskizun harrigarria izango zen, aurkitu
|
zutenean
.
|
|
|
14 Ura sarri sarri edatea ezinbestekoa dute haziak jaten
|
dituzten
txoriek; perikitoek, esaterako... eta txontek ere bai.
|
|
|
14 Txontek mingainean jasotzen
|
dute
ura. Azkar ibili behar dute.
|
|
|
15 Begira geratu denak izan
|
du
zortea.
|
|
|
16 Haitz irten batean, eguzkitan, gaueko hotza laster ahaztuko
|
dute
.
|
|
|
16 Normalean ez dira irteten egunez, baina ugalketa aldian daude, eta urduritasunak hartu
|
ditu
denak.
|
|
|
17 Baina emeak bizkarra hormaren kontra dauka, eta halaxe jarraituko
|
du
.
|
|
|
17 Emeengana heltzeko ahuntzen trebetasuna eta walabien hanka malguak
|
ditu
.
|
|
|
18 Eguzkiak gogor berotzen
|
duenean
gauzarik zentzuzkoena egiten dute: gerizpetara joan.
|
|
|
18 Eguzkiak gogor berotzen duenean gauzarik zentzuzkoena egiten
|
dute
: gerizpetara joan.
|
|
|
18 Munduko beste edozein basamortutan euriak bere garaia izaten
|
du
; oso urri egin arren. Australian ez, ordea; noiznahi egin dezake.
|
|
|
18 Gehienetan, ezer igartzeko baino euri txikiagoa egiten
|
du
. Baina mendiak erortzen den guztia hartzen du.
|
|
|
18 Gehienetan, ezer igartzeko baino euri txikiagoa egiten du. Baina mendiak erortzen den guztia hartzen
|
du
. Urbegiak errekasto bihurtzen dira, eta gero ibai.
|
|
|
Urbegiak errekasto bihurtzen dira, eta gero ibai. Gutxi zirudien, baina apurtxo askok multzo handia egiten
|
du
.
|
|
|
21 Australiako eremuetan inoiz ez dago jakiterik zer gertatuko den. Urte zailen bolada bat gertatuez gero, kakatuek iraganeko esperientzian oinarritu
|
dute
jatekoa aurkitzeko.
|
|
|
22 Gamelu gainean heldu eta putzurik onenen inguruak hartu
|
zituzten
, indarrean. Aborigenek gogor egin zieten aurre, eta istilu latzak piztu ziren.
|
|
|
22 Gamelu gainean heldu eta putzurik onenen inguruak hartu zituzten, indarrean. Aborigenek gogor egin
|
zieten
aurre, eta istilu latzak piztu ziren.
|
|
|
22 Baina urte lehor batzuen ondoren, hainbat abere etxalde bertan behera utzi behar izan
|
zituzten
. Ez da harritzekoa.
|
|
|
Ez da harritzekoa. Barrualdeak sortutako itxaropenak sarritan ez
|
ditu
betetzen.
|
|
|
22 Sastrakek sarritan ur asko hartzen
|
dute
; baina landare zail hauek ederto hazi dira lur lehor eta pobrea gorabehera... eta inbaditzaile nekagarriak gorabehera.
|
|
|
23 Hemeretzigarren mendearen azkenaldira gamelu eta dromedarioekin zeharkatzen
|
zuten
basamortua, ez zegoen beste modurik. Baina errepideak egin eta gero, bertan behera utzi zituzten.
|
|
|
23 Hemeretzigarren mendearen azkenaldira gamelu eta dromedarioekin zeharkatzen zuten basamortua, ez zegoen beste modurik. Baina errepideak egin eta gero, bertan behera utzi
|
zituzten
.
|
|
|
24 Arrik handienak indar erakutsia egiten
|
du
.
|
|
|
25 Sarkinak, oreka galduta, hanka egin behar izan
|
du
azkenean.
|
|
|
26 Matxinsalto hila txikitu... eta txatalak euren bunkerrera eramango
|
dituzte
.
|
|
|
26 Lurpean gordeta, holakoetatik hartzen
|
du
lur honek ongarri apurra. Inurriek ematen diete mulgako zuhaitzei basamortuan hazteko behar duten indarra.
|
|
|
26 Lurpean gordeta, holakoetatik hartzen du lur honek ongarri apurra. Inurriek ematen
|
diete
mulgako zuhaitzei basamortuan hazteko behar duten indarra.
|
|
|
27 Bi metroko zuloak egin
|
dituzte
lur barrurantz. Erregina eta larbak ganbera sakon, fresko eta babestuenetan daude.
|
|
|
27 Talde lana sistemarik onena da beroari eta lehorte gogorrari aurre egiteko. Erreginak etengabe egiten
|
ditu
larba berriak.
|
|
|
28 Mendien eta Finke ibaiaren eragina heltzen ez deneskualdean, kontinente lehor honek azal harrigarria erakusten
|
digu
. Munduko duna paralelodun arlorik handiena.
|
|
|
28 Simpson basamortuak Britainia Handi osoa hartuko
|
luke
.
|
|
|
28 Lehen esploratzaileek gutxietsi egin
|
zituzten
Australiako basamortu asko. Baina Simpson ez da gutxi iriztekoa.
|
|
|
29 Lehen australiarrak ez ziren han ibiltzen; eta europarrak heldu zirenean, Charles Sturt ek pentsatu
|
zuen
infernuko ateetan zegoela.
|
|
|
29 Europarrek ez
|
zuten
zeharkatu orain dela 60 urtera arte.
|
|
|
Mugarik urrunena zen: udan 50 graduko tenperatura izaten
|
duen
tokia; harea ekaitzek egunetan astintzen duten eskualdea.
|
|
|
Mugarik urrunena zen: udan 50 graduko tenperatura izaten duen tokia; harea ekaitzek egunetan astintzen
|
duten
eskualdea.
|
|
|
30 Espediziokoek ez
|
zuten
ikusi labe honetan animaliak nola moldatzen diren, gehienak ondo ezkutatuta zeuden eta.
|
|
|
31 Ura edaterik ere ez
|
du
behar. Intsektuak ura dira ehuneko laurogeian, beraz gaueko harrapakinetatik hartzen du behar duen janari eta edari guztia.
|
|
|
31 Ura edaterik ere ez du behar. Intsektuak ura dira ehuneko laurogeian, beraz gaueko harrapakinetatik hartzen
|
du
behar duen janari eta edari guztia.
|
|
|
31 Hemen ez dago mizkerian ibiltzerik. Mulgarak harrapatzen
|
duen
guztia jaten du: txoriak, muskerrak, intsektuak, armiarmak, eta beste ugaztun batzuk ere bai.
|
|
|
31 Hemen ez dago mizkerian ibiltzerik. Mulgarak harrapatzen duen guztia jaten
|
du
: txoriak, muskerrak, intsektuak, armiarmak, eta beste ugaztun batzuk ere bai.
|
|
|
txoriak, muskerrak, intsektuak, armiarmak, eta beste ugaztun batzuk ere bai. Buztan potoloan koipea metatzen
|
du
, aldi latzak datozenerako.
|
|
|
31 Beste inongo basamortutan ez
|
dugu
aurkituko hainbeste haragijale, txiki eta biziak. Arra maitasun giroan hurbiltzen denean ere, zortzi orduraino irauten duen lehia gogorra ematen du.
|
|
|
31 Beste inongo basamortutan ez dugu aurkituko hainbeste haragijale, txiki eta biziak. Arra maitasun giroan hurbiltzen denean ere, zortzi orduraino irauten
|
duen
lehia gogorra ematen du.
|
|
|
31 Beste inongo basamortutan ez dugu aurkituko hainbeste haragijale, txiki eta biziak. Arra maitasun giroan hurbiltzen denean ere, zortzi orduraino irauten duen lehia gogorra ematen
|
du
.
|
|
|
32 Mulgarak sei urte bizi ohi dira. Ale batzuek lehorterik gogorrenei ere eutsi egiten
|
diete
; beraz, azkenean kumaldiren batzuek iraun egiten dute.
|
|
|
32 Mulgarak sei urte bizi ohi dira. Ale batzuek lehorterik gogorrenei ere eutsi egiten diete; beraz, azkenean kumaldiren batzuek iraun egiten
|
dute
.
|
|
|
33 Dunetako harea barruan freskoago egiten
|
du
, eta tenperatura egonkorra da. Toki egokia deabru arantzatsuaren arrautzak ateratzeko.
|
|
|
33 Hau ostatua baino ez da. Atseden hartu ondoren, eta arantzak gogortuta, kumeek irteteko zuloa egin
|
dute
.
|
|
|
34 Senari jarraitzea izan ohi da zuhurrena. Lehen inurri jana egin ahal izango
|
dute
.
|
|
|
35 Kanguru gorriak Australiako bertako animaliarik handienak dira; gizakiak baino altuagoak. Irauteko belar apur bat baino gehiago ez
|
dute
behar, ordea.
|
|
|
35 Bost metroko jauziekin neke handirik gabe zeharkatzen
|
dituzte
arlo handiak, jateko apurraren eta uraren bila.
|
|
|
35 Lehorte handietan kanguru asko galtzen da. Baina aldi onak datozenean laster hartzen
|
dute
berriro lehengo kopurua, benetako ugalketa makina bihurtuta.
|
|
|
36 Edozein unetan, emea ernari egon daiteke, erditzeko; zorroan kume txikia duela, erro batetik esne mota bat edaten... eta zorrotik kanpora kume handiagoa; hari beste esne mota bat ematen
|
dio
beste erro batetik.
|
|
|
37 Honela, energia gutxiago alferrik galtzen
|
dute
denek.
|
|
|
37 Gorputz handia gorabehera kanguruek ez
|
dute
egunero edan behar. Baina non aurkitzen dute ura lur idor honetan, azalean behintzat inon ageri ez bada?
|
|
|
37 Gorputz handia gorabehera kanguruek ez dute egunero edan behar. Baina non aurkitzen
|
dute
ura lur idor honetan, azalean behintzat inon ageri ez bada?
|
|
|
37 Lurretik gora irteten diren hainbat iturburuk ematen
|
diote
ura.
|
|
|
38 Australia hain kontinente zabala izanik, lehen esploratzaileek uste osoa zeukaten barrualdean ur multzo handiren bat aurkituko
|
zutela
. Honelako iturriei buruz galdetzean, aborigenek gezurra esan zieten.
|