|
2017
|
|
|
Gaur egun osasun arloko profesionalak informazio bolumen handiari aurre egin behar dio, eta horrek zailtzen
|
dio
informazio baliagarria aurkitzea (adibidez, Pubmed ek, osasun arloko datu base nagusiak, 26 milioi erreferentzia ditu eta bakarrik 2015 urtean 806.000 erreferentzia gehitu ziren). Hori dela-eta, osasun arloko profesionalak baliabideak izan behar ditu bere interesaren arloan argitaratzen diren ikerketa berrietan eguneratuta egoteko.Hori dena lor dezake bere arloko argitalpenen jakinarazpenen bidez (adibidez, aldizkarien aurkibideen jakinarazpenak), web eta blogetan argitaratzen dena jasotzeko RSS gehigarrien bidez (adibidez, Netvibes), erakunde edo profesionalen Twittermezuei jarraituz edo informazioa partekatzeko gizarte markatzaileak erabiliz (adibidez, Citeulike) (1).?
|
|
|
Horretaz gain, sarritan bilaketa bibliografiko bat egin behar da. Bilaketa bibliografiko bat egiteko arrazoiak era askotakoak izan daitezke: ia ezagutzen ez
|
dugun
gai bati buruzko informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza bati erantzuna eman behar diogulako, ikertzen ari garen gai baten inguruan azterketarik dagoen jakin nahi dugulako, eta abar. Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu:
|
|
|
«Orokorrak» (ingelesez «Background» bezala izendatuak), arazo kliniko bati buruzko (gaixotasuna, tratamendua?) ezagutza orokorra behar dugunean sortutako galderak, edo «Espezifikoak» (ingelesez «Foreground»), paziente baten egoerari buruzko ezagutza zehatza behar dugunean sortutakoak.Galdera orokorrek bi atal dituzte: galdetzaileari dagokiona (nor, zer, nola, noiz, non, zergatik) eta arazo klinikoari dagokiona (gaixotasuna, tratamendua, etab.), galdera hauei testuliburu bat kontsultatuz erantzun dakieke (adibidez, espezialitateko eskuliburu bat). Galdera espezifikoak, berriz, praktika klinikoan sortzen dira, eta hauentzako erantzunek paziente jakin bati buruzko erabakiak hartzen laguntzen
|
dute
(2).
|
|
|
Galdera egin eta bilaketa estrategia burutu ondoren, erabaki egin behar dugu non bilatu edo nondik hasi bilatzen. 2001 urtean, Haynes ek informazio baliabideak antolatu
|
zituen
«4S» deituriko ereduaren barruan (urte batzuenburuan«5S» eredua argitaratu zuen eta 2009 urtean, berriz, «6S»). «6S» ereduak aldez aurretik ebaluatutako informazio baliabideak («pre appraisedresources») deskribatu eta antolatzen ditu, ebidentzia bilaketan laguntzeko (3).?
|
|
|
Galdera egin eta bilaketa estrategia burutu ondoren, erabaki egin behar dugu non bilatu edo nondik hasi bilatzen. 2001 urtean, Haynes ek informazio baliabideak antolatu zituen «4S» deituriko ereduaren barruan (urte batzuenburuan«5S» eredua argitaratu
|
zuen
eta 2009 urtean, berriz, «6S»). «6S» ereduak aldez aurretik ebaluatutako informazio baliabideak («pre appraisedresources») deskribatu eta antolatzen ditu, ebidentzia bilaketan laguntzeko (3).?
|
|
|
2001 urtean, Haynes ek informazio baliabideak antolatu zituen «4S» deituriko ereduaren barruan (urte batzuenburuan«5S» eredua argitaratu zuen eta 2009 urtean, berriz, «6S»). «6S» ereduak aldez aurretik ebaluatutako informazio baliabideak («pre appraisedresources») deskribatu eta antolatzen
|
ditu
, ebidentzia bilaketan laguntzeko (3).? –
|
|
|
Aldez aurretik ebaluatutako informazio baliabideek izen hori hartzen
|
dute
, aurretik iragazketa prozesu bat egin delako. Baliabide horien helburua kalitate handieneko ikerketak bakarrik sartzea da.
|
|
|
Azken urte hauetan, baliabideak ugaritu dira eta orain Point of care (POC) deritze. Baldintza kliniko bati buruz eskuragarri dauden ebidentzia guztiak laburbiltzen
|
dituzten
sintesiak dira, klinikoak eta pazienteak elkarreraginean aritzeko espresuki diseinatutako guneak dira, era sistematiko batean aukeratu eta eguneratutako ebidentziak eskaintzen dituzte, eta errazak dira kontsultatzeko (4). Web honetan tresna horiei buruzko informazio zehatza eskaintzen da:
|
|
|
Azken urte hauetan, baliabideak ugaritu dira eta orain Point of care (POC) deritze. Baldintza kliniko bati buruz eskuragarri dauden ebidentzia guztiak laburbiltzen dituzten sintesiak dira, klinikoak eta pazienteak elkarreraginean aritzeko espresuki diseinatutako guneak dira, era sistematiko batean aukeratu eta eguneratutako ebidentziak eskaintzen
|
dituzte
, eta errazak dira kontsultatzeko (4). Web honetan tresna horiei buruzko informazio zehatza eskaintzen da:
|
|
|
Point of care (POC) tresnak ebidentzia bilatzerakoan lehenengo baliabideak dira, gai edo baldintza kliniko bati buruz erabilgarri dagoen ebidentzia era azkar batean eskura izatea eskaintzen
|
du
eta.
|
|
|
Iragazte prozesu bati jarraitu
|
dioten
beste tresna batzuk CATak dira («CriticallyAppraisedTopic»). CATa galdera kliniko baten inguruan antolatutako ebidentzia ikerketen laburpen estandarizatua da, eta bi helburu ditu:
|
|
|
CATak klinikoek eginak dira eta erakunde batzuek beren profesionalek eginiko CATetarako sarbidea eskaintzen
|
dute
. Horren adibide dira Donostiako Unibertsitate Ospitaleko MBE unitateak eginiko CATak (horietako 2 Osagaiz zenbaki honetan argitaratzen dira), webgune honetan eskuragarri daudenak:
|
|
|
PICO txantiloia erabiltzen
|
dugunean
galdera zehatz bat egiteko, galdera sailkatu egin behar dugu: tratamendu bati buruzkoa da?
|
|
|
gaixotasun baten jatorriari buruzkoa (etiologia) edo gaixotasun baten garapenari buruzkoa? Nagusiki 4 mota bereizten
|
ditugu
: tratamendua, diagnostikoa, etiologia eta pronostikoa.
|
|
|
dagokion estudio mota bilatu behar dugu (adibidez, tratamendu bati buruzko galdera bada, bilatu behar dugun ikerketa saiakuntza kliniko kontrolatuen errebisio sistematikoa izango da). Pubmed datu baseak metodologiaren araberako iragazketak eskaintzen
|
ditu
(«ClinicalQueries» deitutakoak) eta horiek bilaketaren emaitzak ikerketa mota batera murrizten dituzte: <https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ pubmed/ clinical>.
|
|
|
dagokion estudio mota bilatu behar dugu (adibidez, tratamendu bati buruzko galdera bada, bilatu behar dugun ikerketa saiakuntza kliniko kontrolatuen errebisio sistematikoa izango da). Pubmed datu baseak metodologiaren araberako iragazketak eskaintzen ditu («ClinicalQueries» deitutakoak) eta horiek bilaketaren emaitzak ikerketa mota batera murrizten
|
dituzte
: <https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ pubmed/ clinical>.
|
|
|
Galdera egiteko era honek hurrengo pausoan lagunduko
|
digu
, bilaketa estrategia burutzen, hain zuzen ere. PICO txantiloiaren bidez, gako hitzak antzemango ditugu eta haien arteko konbinazioak errazago ikusiko ditugu (konbinazio hauetarako eragile boolearrak deiturikoak erabiliko ditugu).
|
|
|
Galdera egiteko era honek hurrengo pausoan lagunduko digu, bilaketa estrategia burutzen, hain zuzen ere. PICO txantiloiaren bidez, gako hitzak antzemango
|
ditugu
eta haien arteko konbinazioak errazago ikusiko ditugu (konbinazio hauetarako eragile boolearrak deiturikoak erabiliko ditugu). Ondoren bilaketa estrategia hau erabiliko dugu datu baseetan erreferentzia egokiak topatzeko (http://www.cebm.net/finding the evidence using pico to formulate a search question/).
|
|
|
Galdera egiteko era honek hurrengo pausoan lagunduko digu, bilaketa estrategia burutzen, hain zuzen ere. PICO txantiloiaren bidez, gako hitzak antzemango ditugu eta haien arteko konbinazioak errazago ikusiko
|
ditugu
(konbinazio hauetarako eragile boolearrak deiturikoak erabiliko ditugu). Ondoren bilaketa estrategia hau erabiliko dugu datu baseetan erreferentzia egokiak topatzeko (http://www.cebm.net/finding the evidence using pico to formulate a search question/).
|
|
|
Galdera egiteko era honek hurrengo pausoan lagunduko digu, bilaketa estrategia burutzen, hain zuzen ere. PICO txantiloiaren bidez, gako hitzak antzemango ditugu eta haien arteko konbinazioak errazago ikusiko ditugu (konbinazio hauetarako eragile boolearrak deiturikoak erabiliko
|
ditugu
). Ondoren bilaketa estrategia hau erabiliko dugu datu baseetan erreferentzia egokiak topatzeko (http://www.cebm.net/finding the evidence using pico to formulate a search question/).
|
|
|
PICO txantiloiaren bidez, gako hitzak antzemango ditugu eta haien arteko konbinazioak errazago ikusiko ditugu (konbinazio hauetarako eragile boolearrak deiturikoak erabiliko ditugu). Ondoren bilaketa estrategia hau erabiliko
|
dugu
datu baseetan erreferentzia egokiak topatzeko (http://www.cebm.net/finding the evidence using pico to formulate a search question/).
|
|
|
Kannabinoide sintetiko hauek Interneten bidez saltzen dira, legalak diren eta eragin psikoaktiboa izan dezaketen beste landare exotiko edo aromatiko batzuekin (Pidecularis densiflora, Leonitis leonurus?) batera nahastuta. Baina kasu gehienetan, eskainitako landarea ez da izaten benetan droga osatzen
|
duena
. Aztertutako produktu asko ohiko landare aromatikoak izaten dira, eta horiei kannabinoide sintetikoak gehitzen zaizkie eragin psikoaktiboak izan ditzaten.?
|
|
|
Research Chemicalgisa ere saltzen dira, hau da, ikerkuntzarako produktu kimikoak izango balira moduan. Gainera, produktu kimiko gisa saltzen direnean, «produktu hau ez da giza kontsumorako erabilgarria» oharra eramaten
|
dute
. Produktu kimiko hauek substantziaren benetako izen generikoa erabiltzen dute (JWH, HU, CP?) eta hauts zuri forman eskaintzen dira.
|
|
|
Gainera, produktu kimiko gisa saltzen direnean, «produktu hau ez da giza kontsumorako erabilgarria» oharra eramaten dute. Produktu kimiko hauek substantziaren benetako izen generikoa erabiltzen
|
dute
(JWH, HU, CP?) eta hauts zuri forman eskaintzen dira.
|
|
|
Landare hau psikoestimulatzaile moduan erabili da betidanik Afrikako lurralde askotan. Gehiegizko kontsumoak psikosia edo bihotzekoa pairatzeko arriskua areagotzen
|
du
. Azken urteotan katinonaren analogo sintetiko asko agertu dira merkatuan.
|
|
|
Azken urteotan katinonaren analogo sintetiko asko agertu dira merkatuan. Merkaturatutako substantzia psikoaktibo berrien artean hirugarren lekua hartu
|
dute
, kannabinoide sintetiko eta feniletilaminen atzetik. Katinonaren analogo hauen artean ezagunena mefedrona da (11).
|
|
|
Azken hori, MDPV, droga kanibaledo zonbi ezizenez ere ezagutu da. Sudur bidetik hartzen da eta toxikotasun akutuak eragin neurologikoak, kardiobaskularrak eta psikopatologikoak eragiten
|
ditu
. Hala nola parkinsona, diskinesiak, takikardia, hipertentsioa, hipertermia, psikosia, ikara atakeak eta haluzinazioak.
|
|
|
Substantzia hauen ekintza mekanismoa konplexua da, baina guztiek dute eragin estimulatzaile edo pizgarria. Oro har, serotonina eta dopaminaren askapena bultzatzen
|
dute
, haren birxurgapena ere inhibitzen dute, eta haien kontzentrazioa handitzen dute tarte sinaptikoan. Ahoaren bidez hartzen dira pilula moduan.
|
|
|
Substantzia hauen ekintza mekanismoa konplexua da, baina guztiek dute eragin estimulatzaile edo pizgarria. Oro har, serotonina eta dopaminaren askapena bultzatzen dute, haren birxurgapena ere inhibitzen
|
dute
, eta haien kontzentrazioa handitzen dute tarte sinaptikoan. Ahoaren bidez hartzen dira pilula moduan.
|
|
|
Substantzia hauen ekintza mekanismoa konplexua da, baina guztiek dute eragin estimulatzaile edo pizgarria. Oro har, serotonina eta dopaminaren askapena bultzatzen dute, haren birxurgapena ere inhibitzen dute, eta haien kontzentrazioa handitzen
|
dute
tarte sinaptikoan. Ahoaren bidez hartzen dira pilula moduan.
|
|
|
Ahoaren bidez hartzen dira pilula moduan. Hartu ondoren, eragin pizgarriak eragingo
|
dituzte
. Haien artean, euforia, kitzikapena, urduritasuna, hipertentsioa, takikardia eta dardarak agertuko dira.
|
|
|
Talde honen barruan egitura kimiko, ekintza mekanismo eta eragin farmakologiko ezberdina duten substantziak aurki ditzakegu landare hauen osagaien artean. Aurreko substantziek ez bezala, talde hau osatzen
|
duten
landareak ezagunak dira beren jatorrizko lurraldeetan. Ezagupen horiei esker, talde honetako drogen profil toxikologikoa ezaguna izaten da kasu batzuetan, profil farmakologikoa guztiz ezagutzen ez dugun arren.
|
|
|
Aurreko substantziek ez bezala, talde hau osatzen duten landareak ezagunak dira beren jatorrizko lurraldeetan. Ezagupen horiei esker, talde honetako drogen profil toxikologikoa ezaguna izaten da kasu batzuetan, profil farmakologikoa guztiz ezagutzen ez
|
dugun arren
.
|
|
|
Antzinatik Amazonas ibaiaren inguruko tribuek erlijio erritoetarako erabili izan
|
duten
landare nahastez osaturiko edabea da. Kontsumitzaileak zenbait landareren nahasketa bat egosi ondoren, bertatik ateratako erauzkina hartzen du.
|
|
|
Antzinatik Amazonas ibaiaren inguruko tribuek erlijio erritoetarako erabili izan duten landare nahastez osaturiko edabea da. Kontsumitzaileak zenbait landareren nahasketa bat egosi ondoren, bertatik ateratako erauzkina hartzen
|
du
. Nahasketa horretan Banisteriopsis caapiliana eta Psychotria viridislandarearen hostoak aurkitzen dira gehienbat.
|
|
|
Landare hau zuhaitz forman hasten da Hego Afrikan, batez ere Congo herrialdean. Bertan, altxor nazionala da eta tribu askok erabiltzen
|
dute
bai ehizan ateratzeko bai eta erlijio erritoetan ere. Izan ere, dosi txikietan ibogainak eragin estimulatzailea izango luke eta dosi handiagoetan eragin haluzinatzaileak agertuko lirateke.
|
|
|
Bertan, altxor nazionala da eta tribu askok erabiltzen dute bai ehizan ateratzeko bai eta erlijio erritoetan ere. Izan ere, dosi txikietan ibogainak eragin estimulatzailea izango
|
luke
eta dosi handiagoetan eragin haluzinatzaileak agertuko lirateke. Ibogainaren eragina, gainera, oso luzea da eta 48 ordu baino gehiago iraun dezake.
|
|
|
Ibogainaren eragina, gainera, oso luzea da eta 48 ordu baino gehiago iraun dezake. Hasieran nahasmena, agitazioa eta ikara eragiten
|
ditu
, baina gorputza ohitzen denean, ikusmen haluzinazioak agertzen dira.
|
|
|
Salvia divinorumlandarea aspaldidanik erabili da Mexikon beherakoak, buruko mina edo erreumatismoa sendatzeko. Baina landare honen eragin psikoaktiboak eragiten
|
dituen
osagai aktiboa hostoetan dago eta Salvinorina A du izena. Substantzia hori lehenengo haluzinatzaile ez alkaloidea dugu.
|
|
|
Salvia divinorumlandarea aspaldidanik erabili da Mexikon beherakoak, buruko mina edo erreumatismoa sendatzeko. Baina landare honen eragin psikoaktiboak eragiten dituen osagai aktiboa hostoetan dago eta Salvinorina A
|
du
izena. Substantzia hori lehenengo haluzinatzaile ez alkaloidea dugu.
|
|
|
Normalean hostoak erreta hartzen da. Eraginaren hasiera 2 minutura nabari da eta 15 minutu iraungo
|
du
. Oro har, entzumen eta ikusmen haluzinazioak deskribatu izan dira.
|
|
|
Horrela, kontsumitzailearen sedazioa lortuko da, gero lapurtu edo bortxatzeko asmoz. Gainera oroimenean ere eragiten
|
du
, gertuko oroitzapenak ahantzarazten dituen amnesia eraginez. Intoxikazio akutuaren ondorioz, aho lehorra, hipertermia, midriasia, ikusmen lausotua edo takikardia ager daitezke.
|
|
|
Horrela, kontsumitzailearen sedazioa lortuko da, gero lapurtu edo bortxatzeko asmoz. Gainera oroimenean ere eragiten du, gertuko oroitzapenak ahantzarazten
|
dituen
amnesia eraginez. Intoxikazio akutuaren ondorioz, aho lehorra, hipertermia, midriasia, ikusmen lausotua edo takikardia ager daitezke.
|
|
|
Cristobal Colonen garaiaren aurreko hitz honek landare igokari baten lorea izendatzen
|
du
: Ipomea violacealandarearen lorea eta LSDaren aitzindari den azido lisergikoaren amida (ergina) ekoizten du.
|
|
|
Cristobal Colonen garaiaren aurreko hitz honek landare igokari baten lorea izendatzen du: Ipomea violacealandarearen lorea eta LSDaren aitzindari den azido lisergikoaren amida (ergina) ekoizten
|
du
. Ergina landare horren hazietan metatzen da eta erreta edo edabean har daiteke.
|
|
|
euforia, urduritasuna eta desio sexuala areagotzen dira. Dosi altuetan, berriz, morfinak bezalako eraginak sortuko
|
ditu
: disforia, zorabioak, izerdia edo miosia, esate baterako.
|
|
|
Arilzikloalkilaminen taldean sailka daitezkeen substantziak dira; ketamina eta fentziklidinaren (PCP) antzeko egitura duten substantzien taldea osatzen
|
dute
. 2010 urtean agertu ziren Europan research chemicalsubstantzia gisa.
|
|
|
2010 urtean agertu ziren Europan research chemicalsubstantzia gisa. Guztiek izaten
|
dute
eragin pizgarria eta disoziatzailea, jatorrizko drogen antzera. Eragin pizgarria monoamina formako neurotransmisoreen sistemetan eraginda sortzen dute.
|
|
|
Guztiek izaten dute eragin pizgarria eta disoziatzailea, jatorrizko drogen antzera. Eragin pizgarria monoamina formako neurotransmisoreen sistemetan eraginda sortzen
|
dute
. Eragin disoziatzailea, eragin haluzinatzailearen antzekoa izango litzateke eta glutamatoaren NMDA hartzaileetan eraginda sortzen dute.
|
|
|
Eragin pizgarria monoamina formako neurotransmisoreen sistemetan eraginda sortzen dute. Eragin disoziatzailea, eragin haluzinatzailearen antzekoa izango litzateke eta glutamatoaren NMDA hartzaileetan eraginda sortzen
|
dute
. Substantzia berriak direnez, oso informazio gutxi heldu zaigu haien eragin toxiko akutuei buruz:
|
|
|
«Estasi likidoa» ezizenez ezagutzen da, nahiz eta anfetaminaren analogoekin zerikusirik ez izan. Oro har, GHBak nerbio sistema zentralaren depresioa eragiten
|
du
. Hala ere, kasu batzuetan eragin pizgarriak edo sedagarriak izan ditzake dosiaren arabera.
|
|
|
Menpekotasuna sortzeko ahalmen handia ere badauka. Eraginak hartu eta 5 minutura agertzen dira eta 1 ordu iraungo
|
dute
. Eragin horiek oso aldakorrak dira kontsumitzaile batetik bestera eta, gainera, ezinezkoa da aldez aurretik jakitea zer eragin agertuko diren.
|
|
|
Abstinentzia sindromearen ondorioz, loezina, antsietatea, goragaleak, takikardia, dardarak, karranpak eta izerdia ager daitezke. Normalean 3 egun iraungo
|
du
abstinentzia sindromeak, baina kasu batzuetan hilgarria ere izan daiteke.
|
|
|
Azken urteotan, konposatu honen erabilera Europan zehar zabaldu da, garestia eta topatzeko zaila den heroinaren ordezko gisa. Izena kontsumitzaileengan sortzen
|
dituen
azaleko ultzera berdeengatik datorkio, krokodilo baten itxura ematen baitute. Horiek sintesi prozesuan sortzen diren hondakin eta ezpurutasunen ondorioz agertuko dira.
|
|
|
Azken urteotan, konposatu honen erabilera Europan zehar zabaldu da, garestia eta topatzeko zaila den heroinaren ordezko gisa. Izena kontsumitzaileengan sortzen dituen azaleko ultzera berdeengatik datorkio, krokodilo baten itxura ematen
|
baitute
. Horiek sintesi prozesuan sortzen diren hondakin eta ezpurutasunen ondorioz agertuko dira.
|
|
|
Horiek sintesi prozesuan sortzen diren hondakin eta ezpurutasunen ondorioz agertuko dira. Hondakin horiek azalaren narritadura, ultzera berdeak eta tronboflebitisa eragingo
|
dituzte
krokodilo xiringatzen den eremuan. Desomorfina klandestinoki sintetizatzen da kodeinatik abiatuz, merkeak eta lortzeko errazak diren produktuak erabiliz eta laborategiko tresneria arrunta behar duten erreakzio kimiko errazez baliatuz.
|
|
|
Azken urte hauetan, uda heltzean, komunikabideek droga berrien berri ematen
|
digute
eta horien eragin arriskutsuak azpimarratu: duela hiru urte «droga kanibala» izan zen eta duela bi «flakka» deritzona.
|
|
|
duela hiru urte «droga kanibala» izan zen eta duela bi «flakka» deritzona. Baina, zein da egun droga berriek gizartearentzat ekartzen
|
duten
arriskua. Izan ere, gure inguruan duten agerpen eskasa dela-eta, arriskua ez da handia, baina gerora begira, arriskua lazgarri bilaka daiteke.
|
|
|
Arazo horri irtenbidea aurkitu nahian, hainbat elkarte sortu dira kaleko drogak aztertzeko. Gainera, Europar Batasunak hainbat saiakera egin
|
ditu
arazoari konponbidea bilatu nahian: zenbait erakunde sortu ditu droga horien detekzio goiztiarra egiteko eta Internet bidez substantzia psikoaktiboak saltzen dituzten denda birtualak kontrolatzeko.
|
|
|
Gainera, Europar Batasunak hainbat saiakera egin ditu arazoari konponbidea bilatu nahian: zenbait erakunde sortu
|
ditu
droga horien detekzio goiztiarra egiteko eta Internet bidez substantzia psikoaktiboak saltzen dituzten denda birtualak kontrolatzeko.
|
|
|
Gainera, Europar Batasunak hainbat saiakera egin ditu arazoari konponbidea bilatu nahian: zenbait erakunde sortu ditu droga horien detekzio goiztiarra egiteko eta Internet bidez substantzia psikoaktiboak saltzen
|
dituzten
denda birtualak kontrolatzeko.
|
|
|
Erabileraren prebalentziari buruz, aldiz, oso informazio gutxi argitaratu da. Herrialde gutxi dira substantzia psikoaktibo berrien kontsumoaren inguruan kontrola egiten
|
dutenak
: Estatu Batuak eta Europar Batasuneko hainbat estatu, behinik behin.
|
|
|
Espainia, 2012 urtean hasi zen substantzia berri hauen jarraipena egiten. Kontsumoaren prebalentziari dagokionez, Droga eta Toxikomanien Jarraipenerako Espainiako Behatokiak (OEDT) 2015ean argitaratu
|
zuen
EDADES 2013 estatistiken txostenean kontuan hartuak izan ziren substantzia psikoaktibo berriak (3). Horren arabera, 15 eta 65 urte bitarteko biztanleen artean substantzia psikoaktibo berrien kontsumoaren prebalentzia% 3koa da, 15 eta 34 urte bitarteko biztanleria izanik prebalentzia handiena agertzen duena(% 4,9) da.
|
|
|
Kontsumoaren prebalentziari dagokionez, Droga eta Toxikomanien Jarraipenerako Espainiako Behatokiak (OEDT) 2015ean argitaratu zuen EDADES 2013 estatistiken txostenean kontuan hartuak izan ziren substantzia psikoaktibo berriak (3). Horren arabera, 15 eta 65 urte bitarteko biztanleen artean substantzia psikoaktibo berrien kontsumoaren prebalentzia% 3koa da, 15 eta 34 urte bitarteko biztanleria izanik prebalentzia handiena agertzen
|
duena
(% 4,9) da. Hala ere, biztanleen% 74,1ek dio ez duela izan substantzia psikoaktibo horien berri.
|
|
|
Horren arabera, 15 eta 65 urte bitarteko biztanleen artean substantzia psikoaktibo berrien kontsumoaren prebalentzia% 3koa da, 15 eta 34 urte bitarteko biztanleria izanik prebalentzia handiena agertzen duena(% 4,9) da. Hala ere, biztanleen% 74,1ek dio ez
|
duela
izan substantzia psikoaktibo horien berri. Azterlan honen arabera, espainiarren artean substantzia horien kontsumoa esperimentala da eta gizonezkoen artean erabiliagoak izaten dira.
|
|
|
Azterlan honen arabera, espainiarren artean substantzia horien kontsumoa esperimentala da eta gizonezkoen artean erabiliagoak izaten dira. Bestalde, Energy Controlerakundeak egindako kaleko detekzio lanetan 290 lagin aztertu
|
zituzten
Espainiako Estatuan zehar 2015 urtean eta horien artean 81 substantzia psikoaktibo berri ezberdin detektatu zituzten. 2014 urtean, berriz, 240 laginetan 55 substantzia ezberdin detektatu zituzten (4).
|
|
|
Azterlan honen arabera, espainiarren artean substantzia horien kontsumoa esperimentala da eta gizonezkoen artean erabiliagoak izaten dira. Bestalde, Energy Controlerakundeak egindako kaleko detekzio lanetan 290 lagin aztertu zituzten Espainiako Estatuan zehar 2015 urtean eta horien artean 81 substantzia psikoaktibo berri ezberdin detektatu
|
zituzten
. 2014 urtean, berriz, 240 laginetan 55 substantzia ezberdin detektatu zituzten (4).
|
|
|
Bestalde, Energy Controlerakundeak egindako kaleko detekzio lanetan 290 lagin aztertu zituzten Espainiako Estatuan zehar 2015 urtean eta horien artean 81 substantzia psikoaktibo berri ezberdin detektatu zituzten. 2014 urtean, berriz, 240 laginetan 55 substantzia ezberdin detektatu
|
zituzten
(4).
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan kalamuak, kokainak eta anfetaminek jarraitzen
|
dute
izaten droga ilegal kontsumituenak. Hala ere, ez ditugu ezagutzen azken urteetako kontsumo tasak ez substantzia berriek izan duten agerpena, ez baita txosten berririk argitaratu 2012tik hona.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan kalamuak, kokainak eta anfetaminek jarraitzen dute izaten droga ilegal kontsumituenak. Hala ere, ez
|
ditugu
ezagutzen azken urteetako kontsumo tasak ez substantzia berriek izan duten agerpena, ez baita txosten berririk argitaratu 2012tik hona. Daukagun informazioa poliziak harrapatutako substantzien ingurukoa da.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan kalamuak, kokainak eta anfetaminek jarraitzen dute izaten droga ilegal kontsumituenak. Hala ere, ez ditugu ezagutzen azken urteetako kontsumo tasak ez substantzia berriek izan
|
duten
agerpena, ez baita txosten berririk argitaratu 2012tik hona. Daukagun informazioa poliziak harrapatutako substantzien ingurukoa da.
|
|
|
2CB fly, 3,4 CTMP, BB, BK 2CB, MDAI eta NM 2AI. Detektatutako substantzia berrien zenbatekoa nabarmen igo da 2015 urtetik, non 3 substantzia berri besterik ez ziren detektatu. Arrisku murrizketen aldeko Ai Laket erakundeak, berriz, 5 substantzia psikoaktibo berri detektatu
|
zituen
2014 urtean, kaleetan egiten dituzten azterketetan (5).
|
|
|
2CB fly, 3,4 CTMP, BB, BK 2CB, MDAI eta NM 2AI. Detektatutako substantzia berrien zenbatekoa nabarmen igo da 2015 urtetik, non 3 substantzia berri besterik ez ziren detektatu. Arrisku murrizketen aldeko Ai Laket erakundeak, berriz, 5 substantzia psikoaktibo berri detektatu zituen 2014 urtean, kaleetan egiten
|
dituzten
azterketetan (5).
|
|
|
Balizko arrisku horren jarraipena egiteko, 2006 urtean substantzia psikoaktibo berriak sarean saltzen
|
zituzten
denda birtualei jarraitzeko erakunde bat sortu zen Europar Batasunean. 2010 urtean 109 denda detektatu ziren 15 lurraldetan banaturik eta 2012 urtean 693 detektatu ziren 20 lurraldetan.
|
|
|
2010 urtean 109 denda detektatu ziren 15 lurraldetan banaturik eta 2012 urtean 693 detektatu ziren 20 lurraldetan. Espainiako Estatuan ere 2013 urtean 11 denda aurkitu
|
zituzten
eta gehienak jatorri naturaleko substantzien saltzaileak ziren. Denda birtual horiek modu irekian saltzen dituzte substantzia psikoaktiboak eta posta arruntez baliatuz banatzen dituzte inongo trabarik topatu gabe erosleak jaso artean (6).
|
|
|
Espainiako Estatuan ere 2013 urtean 11 denda aurkitu zituzten eta gehienak jatorri naturaleko substantzien saltzaileak ziren. Denda birtual horiek modu irekian saltzen
|
dituzte
substantzia psikoaktiboak eta posta arruntez baliatuz banatzen dituzte inongo trabarik topatu gabe erosleak jaso artean (6).
|
|
|
Espainiako Estatuan ere 2013 urtean 11 denda aurkitu zituzten eta gehienak jatorri naturaleko substantzien saltzaileak ziren. Denda birtual horiek modu irekian saltzen dituzte substantzia psikoaktiboak eta posta arruntez baliatuz banatzen
|
dituzte
inongo trabarik topatu gabe erosleak jaso artean (6).
|
|
|
Egoera horri aurre egiteko, azken urteotan ahalegin handia egin da Europar Batasuna osatzen
|
duten
lurraldeek legediak alda ditzaten, substantzia horien salmenta mugatzeko asmoz. Horren ondorioz, Espainiako Estatuan 11 substantzia legez kanpo utzi dira azken hamar urteetan.
|
|
|
Aurretik aipatu bezala, egun merkatuan dauden substantzia psikoaktibo berriak ohiko drogen eraginak imitatzeko asmoz sortu ziren. Substantzia berri hauek sortzeko, jatorrizko substantziaren egitura kimikoan aldaketa txikiak eragiten
|
zituzten
, anfetamina berriekin adibidez. Horrela, legez kanpo ez dauden substantzia berriak sortu ziren.
|
|
|
Beste kasu batzuetan, kannabinoide sintetikoak kasu, egitura kimiko guztiz ezberdinak lortu dira antzeko eragin farmakologikoak lortzeko. Izaera kimiko ezberdina izate horrek asko zaildu
|
ditu
substantzia berrien detekziorako lanak laborategietan. Urteak aurrera egin ahala, gero eta talde kimiko gehiago sartu dira substantzia psikoaktibo berrien artean:
|
|
|
Oro har, feniletilaminek neuronen neurotransmisoreen askapena bultzatzen
|
dute
haien lekua ordezkatuz (9). Substantzia hauek kontsumitu ondoren, gehiegizko askapenaren ondorio gisa serotoninaren eta dopaminaren gabezia gertatzen da.
|
|
|
Substantzia hauek kontsumitu ondoren, gehiegizko askapenaren ondorio gisa serotoninaren eta dopaminaren gabezia gertatzen da. Gabezia horrek 24 ordu inguru iraungo
|
du
eta kontsumitzaileak 2 egun ditu aurreko egoera normalera bueltatu arte. Fenomeno hori dela-eta, kontsumitzaile askok energia falta, geldotasuna eta depresioa pairatuko dituzte substantziaren kontsumoa eten ondoren.
|
|
|
Substantzia hauek kontsumitu ondoren, gehiegizko askapenaren ondorio gisa serotoninaren eta dopaminaren gabezia gertatzen da. Gabezia horrek 24 ordu inguru iraungo du eta kontsumitzaileak 2 egun
|
ditu
aurreko egoera normalera bueltatu arte. Fenomeno hori dela-eta, kontsumitzaile askok energia falta, geldotasuna eta depresioa pairatuko dituzte substantziaren kontsumoa eten ondoren.
|
|
|
Gabezia horrek 24 ordu inguru iraungo du eta kontsumitzaileak 2 egun ditu aurreko egoera normalera bueltatu arte. Fenomeno hori dela-eta, kontsumitzaile askok energia falta, geldotasuna eta depresioa pairatuko
|
dituzte
substantziaren kontsumoa eten ondoren. Gainera, kontsumo kronikoak neurotoxikotasuna sortuko du eta neuronen galera eragingo.
|
|
|
Fenomeno hori dela-eta, kontsumitzaile askok energia falta, geldotasuna eta depresioa pairatuko dituzte substantziaren kontsumoa eten ondoren. Gainera, kontsumo kronikoak neurotoxikotasuna sortuko
|
du
eta neuronen galera eragingo.
|
|
|
Azken urteotan, talde honen barruan garrantzi gehien hartu
|
duen
substantzia PMMA dugu. PMMA parametoxianfetamina da eta «superman» ezizenez ezagutu da, zeren substantzia arriskutsu hau daukaten pilulek supermanen ikurra baitute azalean.
|
|
|
2005 urtetik hona, ehunka droga berri jarri dira merkatuan eta gehienen egitura kimikoa ezaguna bada ere, kasu askotan hori da haiei buruz dugun informazio guztia. Droga horiek sintetizatzen
|
dituzten
laborategi klandestinoen helburua ohiko drogen eragina imitatzea da, baina eragin ezezaguneko substantziak ekoizten dituzte. Eraginak ez ezik profil toxikologikoa edo dosi hilgarria ere ezezagunak izaten dira, saldu aurretik ikertu gabeko substantziak izaten baitira.
|
|
|
2005 urtetik hona, ehunka droga berri jarri dira merkatuan eta gehienen egitura kimikoa ezaguna bada ere, kasu askotan hori da haiei buruz dugun informazio guztia. Droga horiek sintetizatzen dituzten laborategi klandestinoen helburua ohiko drogen eragina imitatzea da, baina eragin ezezaguneko substantziak ekoizten
|
dituzte
. Eraginak ez ezik profil toxikologikoa edo dosi hilgarria ere ezezagunak izaten dira, saldu aurretik ikertu gabeko substantziak izaten baitira.
|
|
|
Hala ere, eragin eta toxikologia ezezaguneko substantziak izanik, substantzia horietariko gehienen salmenta ez dago legez kanpo, ezta kontrolpean ere. Egun bizi dugun iraultza teknologikoak, Internet dela medio, substantzia berri horien merkaturatzea errazten
|
du
gainera.
|
|
|
Desomorfina mu hartzaile opioideen agonista ahaltsua da. Euforia, sedazioa eta analgesia eragingo
|
ditu
. Morfinak baino eragin azkarragoa eta indartsuagoa dauka.
|
|
|
Egun, gure artean substantzia psikoaktibo berriek duten agerpena oso eskasa bada ere, gero eta handiagoa da urtez urte. Substantzia horien zenbatekoa eta merkaturatzea mugaezina denez, talde horrek gizarteari eragin ahal
|
dizkion
balizko kalteak zenbatezinak dira. Izan ere, legez kanpo ez dauden substantziak izanik, kontsumitzaileek droga hauek eskuratzeko duten ahalmena oso handia da, batez ere Internet sareak eskaintzen dituen erraztasunak kontuan izanda.
|
|
|
Substantzia horien zenbatekoa eta merkaturatzea mugaezina denez, talde horrek gizarteari eragin ahal dizkion balizko kalteak zenbatezinak dira. Izan ere, legez kanpo ez dauden substantziak izanik, kontsumitzaileek droga hauek eskuratzeko duten ahalmena oso handia da, batez ere Internet sareak eskaintzen
|
dituen
erraztasunak kontuan izanda. Horri, substantzia bakoitzaren inguruan dugun ezjakintasuna gehitzen badiogu, balizko arazoaren nondik norakoaz jabetu ahal izango dugu.
|
|
|
Izan ere, legez kanpo ez dauden substantziak izanik, kontsumitzaileek droga hauek eskuratzeko duten ahalmena oso handia da, batez ere Internet sareak eskaintzen dituen erraztasunak kontuan izanda. Horri, substantzia bakoitzaren inguruan dugun ezjakintasuna gehitzen
|
badiogu
, balizko arazoaren nondik norakoaz jabetu ahal izango dugu. Izan ere, gorago azaldutako substantzia gehienen ezaugarri farmakologikoei buruz ezer gutxi dakigu.
|
|
|
Izan ere, legez kanpo ez dauden substantziak izanik, kontsumitzaileek droga hauek eskuratzeko duten ahalmena oso handia da, batez ere Internet sareak eskaintzen dituen erraztasunak kontuan izanda. Horri, substantzia bakoitzaren inguruan dugun ezjakintasuna gehitzen badiogu, balizko arazoaren nondik norakoaz jabetu ahal izango
|
dugu
. Izan ere, gorago azaldutako substantzia gehienen ezaugarri farmakologikoei buruz ezer gutxi dakigu.
|
|
|
PMMA parametoxianfetamina da eta «superman» ezizenez ezagutu da, zeren substantzia arriskutsu hau daukaten pilulek supermanen ikurra baitute azalean. PMMAk serotoninaren mailak igo eta eragin pizgarria eta entaktogeno indartsuak eragiten
|
ditu
. Baina haren arazo nagusia hauxe da:
|
|
|
Droga sintetiko hauek kalamuaren eragina imitatzea dute helburu (10). Oro har, barne sistema kannabinoidean dute eragina eta neurotransmisio sistema horren hartzaileak aktibatzen
|
dituzte
. Hala ere, haien afinitatea CB1hartzaile kannabinoidearekiko? 9 THC ak duena baino 20 aldiz altuagoa izatera hel daiteke.
|
|
|
Hala ere, haien afinitatea CB1hartzaile kannabinoidearekiko? 9 THC ak duena baino 20 aldiz altuagoa izatera hel daiteke. Beraz, kalamuaren antzeko eraginak izango
|
dituzte
(euforia, kitzikapena, barrea, gose eza?), baina efektua askoz indartsuagoa izango da. Horregatik, intoxikazioa eta eragin kaltegarriak (takikardia, aho lehorra, begien gorritasuna, ataxia, ikara atakeak?) agertzeko arriskua ere handiagoa izango da.
|
|
|
Adinaren arabera doitu ondoren, ez zen ezberdintasunik ageri bihotzekoen arrisku faktoreen artean. Emakume gutxiagok jaso
|
zuten
tratamenduren bat(% 91,5 vs% 95,3; p= 0,002), atzerapenak handiagoak izan ziren emakumeetan (LHM LAIK 107 min vs 95 min; LHM fibrinolisia 35 min vs 30 min). Hilgarritasun tasan ez zen ezberdintasunik ikusi.
|
|
|
Hilgarritasun tasan ez zen ezberdintasunik ikusi. Sareak eragina izan
|
zuen
tratamenduaren kalitatea neurtzen duten denboretan, murrizketak emakumeengan nabarmenagoak izan zirelarik (LHM LAIK 22 min; LHM fibrinolisia 2,5 min). Emakumeen hilgarritasun tasa% 10etik% 6,4ra jaitsi zen, ez, ordea gizonezkoena(% 2,2 vs 2,2).
|
|
|
Hilgarritasun tasan ez zen ezberdintasunik ikusi. Sareak eragina izan zuen tratamenduaren kalitatea neurtzen
|
duten
denboretan, murrizketak emakumeengan nabarmenagoak izan zirelarik (LHM LAIK 22 min; LHM fibrinolisia 2,5 min). Emakumeen hilgarritasun tasa% 10etik% 6,4ra jaitsi zen, ez, ordea gizonezkoena(% 2,2 vs 2,2).
|