|
2004
|
|
|
Eginak xumeak izan dira, eginkizunak, berriz, itzelak. Hori, egilea aginte publikoaren arduradun denean; hori euskal aginte autonomikoa
|
daukagun
lurralde eremuan. Zer egin ote dezake, orduan, herri ekimen adoretsu baina ahul batek leherrenak egingo balitu ere, normalizazio egitasmoari darion gizarte dimentsioa kudeatzeko?
|
|
2005
|
|
|
Pamiela argitaletxearen eskutik Álvaro Adot Lerga historialariak aurkezten digun lan honek Juan de Albret y Catalina de Foix o la defensa del Estado navarro() dauka izenburutzat, eta bertan daude jasoak Nafarroako Juan III.ak eta Catalina I.ak beren menpe zeukaten erresumaren indarra eta independentzia babesteko egin zituzten ahaleginak. Nafarroa eta Biarnoko independentzia deuseztatzeko asmo sendoa zeukaten bai Gaztelako erregetzak eta baita Frantziakoak ere, eta Adot Lerga historialariak dioenez, Albreteko Juanek eta Foixeko Catalinak balantzin motako politika aurrera eraman behar izan zuten beren menpe
|
zeuzkaten
lurraldeen burujabetasuna babesteko, unearen arabera etsai arriskutsuenetara gerturatuz edota haiengandik irmoki urrunduz.
|
|
2006
|
|
|
Indiako ekonomian ikusten dira sakabanatuta uharte batzuk high tech motako lan sofistikatua egiten dutenak, oraindik erdi feudalismoan murgildutako itsasoaren erdian. Puntako teknologia guneak biztanleen erdiak, oraindik, etxean argindarrik ez
|
daukan
lurraldean.
|
|
|
Durangok berak osatzen zuen merindadea. Durangok merindade izaera hartu zuen Bizkaian integratzeko, eta merio eta prestameroaren ondoren, korrexidorearen teniente edo ordezko propioa
|
zeukan
Lurralde Irekirako. Foru eta batzar propioa izan zuen XVI. mendera arte (Enkarterriren antzera) eta merindade hau ere elizateek osatzen zuten.
|
|
2007
|
|
|
Wayuutarren lurrak Kolonbiako Guajiran kilometro karratu eta Venezuelako Zulian daude. Aipatu desertuaz gain aniztasuna
|
dauka
lurralde horrek, badira eskualde hezeagoak eta itsas bazterrean klima atsegina daukate. Wayuutarrek bi estaturen arteko mugaren gainean bizitzeari ere atera diote etekina, kontrabandoa tarteko.
|
|
2008
|
|
|
Ideologiaz edo estrategiaz berezi ezin ziren alderdiek 1980ko hamarkadan borroka gogorrari ekin zioten, nork beretzat
|
zeukan
lurraldean nagusitasuna irabaztearren. Taldeak armatu zituzten auzoetan eta horiei aginte puska bat eman zieten, lanpostuen edo etxebizitzen banaketa zaintzeko, kaleak, etxadiak edo are auzo osoak kontrolatzeko.
|
|
|
Ez da besterik gabe naziotasunaren osagarri fisiko eta sozial bat soilik. Esperientzia eta erreferentzia etnolinguistikoak eta kulturalak
|
dauzka
lurralde horri atxikiak. Aldiz, militante abertzalea erdalduna baldin bada, lurraldearen esanahia eta zentzua murritzagoa izango da; izan ere, halakoaren esperientziak eta erreferentziak ideologia politikoaren orbitan agortzen baitira.
|
|
|
«Napar euskaldunak» ere euskaldunen artean kokatzen zituen beraz Azkuek. Itxura guztien arabera Azkuek, garaikoek bezala, ez
|
zeukan
lurralde kanona bat ere argi finkatuta, hiru zein lau probintzien erreferentziak tartekatuz. Halaber, garai hartan aski ezaguna zen Euskal Erria aldizkarian ere maiz egiten zitzaion erreferentzia mugaren beste aldeko euskal herrialdeei.
|
|
|
Euskara blokeatuta dago bi hizkuntza dominatzaileen ezarpena dela eta, horiek baitira Euskal Herria lotuta
|
daukaten
lurralde politikoko bi hizkuntza ofizialak. Gaztelaniarekin eta frantsesarekin alderatuz, euskara senide pobrea da, bertze biek pobretu eta baztertu dutelako bere eremu linguistikoan.
|
|
|
Ekaitza argitalpen xumea bada ere, testuinguru politiko berezia
|
daukan
lurraldean bortizkeria goraipa dezakeela erran du Europak. Frantziaren kasuan, Euskal Herria usu salbuespen gisa agertzen dela azpimarratu du.
|
|
2009
|
|
|
diaspora izateko, hasteko, muga zehatzeko lurralde bat izan behar da; bertakoek, gutxienez, propiotzat hartuko duen lurralde ondo mugatu bat. Euskal kantategian, bada, izakiak urruntasunetik beretzat
|
daukan
lurraldearekiko harreman hori nabarmentzen duten kantak agertzen dira. Arretaz aztertuko dugu hori aurrerago.
|
|
|
Bata bestetik bereizten dituena dimentsio politikoa da [5]. Hau da, lehenak bere buruaren kontzientzia politikoa du, eta, bereziki, beretzat
|
daukan
lurralde esparru zehatz bat galdegiten du.
|
|
2010
|
|
|
Era berean, 4/ 1990 Legeak lurraldeetan eragina izango duten agintemaila ezberdinen artean ezarri behar diren harremanen zehaztapena ere barneratzendu. LALk helburu
|
dauka
lurralde antolamenduaren tresnak definitzea eta arautzea, baita administrazio desberdinek euren eskumenak gauzatzearren garatuko dituzteneta lurraldean eragina izango duten ekintzak koordinatzeko beharrezko irizpideaketa prozedurak ezartzea ere. Aipatu legearen arabera EAEko lurralde antolamendua Lurraldearen Antolamendurako Artezpideak (LAA), Lurraldearen ZatikoPlanak (LZP) eta Lurraldearen Arloko Planak (LAP) direlakoen bidez gauzatukoda, hierarkia ariketa batean.
|
|
|
Lehen esan bezala, Lurralde antolamenduaren Europar Gutunak lurraldeantolamenduari buruzko politika oro herritarren parte hartze aktiboan oinarritubehar dela azpimarratzen du, eta horretarako ezinbestekoa da herritarrek informazio argia eta ulergarria izatea plangintza prozesuaren fase guztietan. Funtsezkoada tokiko biztanleriaren ezagutzara jotzea, denbora luzean zehar metatutako bizipenen eta esperientziaren bidez eskuratutako informazio enpirikoaren jabe delako.Horrela, tokiko biztanleriak ordeztu ezin den informazioa ematen du, ezagutzateknikoa osatu eta planek helburu
|
daukaten
lurralderako diagnosi eta proposamenegokiak egin ahal izateko. Planak jasotzen duen dokumentua planteatutakoproposamenak erraz zabaltzeko gauza izan behar da, beraz, gauzapena eta ondorengo aurkezpena helburu horri egokitu behar zaizkio.
|
|
2011
|
|
|
Hizkuntz aniztasunaren paradisua dugu papuarren lurraldea. Bada, bere mende
|
daukan
lurralde zatiko aniztasuna larrutu arteko onik ez bide dauka Indonesiako estatu totalitarioak. Salaketaren hitza, oraingoan, Paul Kingsnorth idazlearena da:
|
|
|
Egituratutako eta legez araututako prozedura hauetatik aparte, badira administrazioen borondatez ezartzen diren prozedura irekiagoak eta, teorian, bestelako partaidetza ahalbidetzen dutenak. Baina, parte hartze horrek, benetan zer eragin eta ondorio
|
dauka
lurraldean. Zer aldaketa gertatzen dira plan baten hasierako planteamenduetatik behin betiko onarpena iristen den arte (tramitazio eta elaborazio fasean, hau da, maila operazionalean)?
|
|
|
Haren biogaitasuna, berriz, hektarea batekoa pertsonako (lurraldeak duen gaitasuna, batetik, baliabide biologiko erabilgarriak ekoizteko eta, bestetik, hondakinak xurgatzeko). Horrek esan nahi du bizkaitarrok daukaguna baino lurralde gehiago erabiltzen dugula;
|
daukagun
lurraldea halako 3,8 erabiltzen dugula, hain zuzen (3,8ko zor ekologikoa dugu, bestela esatearren).
|
|
2012
|
|
|
Ezin eban erregeak armadarik bialdu Bizkaira, eta bertako semeek ez
|
eukien
lurraldetik kanpo soldadutza zerbitzua egin beharrik, borondatez izan ezik (askok hala egiten eben).
|
|
|
Bi testuetan ere «eskumen esklusiboa» aipatzen da eta, beraz, autonomiaerkidegoek eskumenak
|
dauzkate
lurralde antolamenduarekin zerikusia duten funtzioguztietan, hala legeak egiteari dagokionez, nola legeok betearazteari dagokionez.Dena den, Estatuaren beste eskumen esklusibo batzuek esparru fisiko berberaizan dezakete xedetzat eta, ondorioz, hasiera batean aipatutako eskumenen izaeraesklusiboa mugatzen duen konkurrentzia gerta daiteke.
|
|
2013
|
|
|
Gutxiengo etnikoentzat, beste borroka baten hasiera da. Sekulako ardura
|
daukagu
lurralde hauetako jendea eta kulturak demokratizatzen. Lurralde honetako jende guztiari dei egiten diot askatasunean eta berdintasunean oinarritutako bizimodua egin dezala.
|
|
|
Baina itzultzeko promesaeginda utzi zuen herria. Haren bila itzuliko zela zin egin zion andregaiari, eta ezkonduondoren, zain
|
zeukaten
Lurralde berri hartara eramango zuela.
|
|
2014
|
|
|
Egun garrantzitsua da gaur Kaledonia Berrian. Frantziaren baitan estatus bereziena
|
daukan
lurraldeak hauteskunde probintzialak ditu. Hiru probintzietako 76 ordezkari hautatuko dituzte, eta horien artetik irtengo dira, era proportzionalean, Kaledonia Berriko biltzarreko 54 hautetsiak.
|
|
2015
|
|
|
" Bai monarkian, bai errepublikan, bai diktaduran, bai postfrankismo luze honetan horrela izan da. Autonomia politikoan
|
dauzkagun
lurraldeek ez dute subiranotasunik, eta ondorioz euskara hizkuntza toleratua da. Euskarak bizi duen gatazka, beste gatazka baten itzulpena da, nolabait esan:
|
|
2016
|
|
|
Siux jendeak Ipar Dakotako Standing Rocken
|
daukan
lurralde ustez autonomoan ari da jokatzen AEBetako gudu sozial handienetakoa, bere baitan biltzen dituena petrolioa ustiatzearen, klima aldaketaren eta ura eskuratzeko eskubidearen inguruko gatazkak. Baina jatorrizko herritar amerindiarrek, bizirauteko dauzkaten ezintasunak ere azaldu dira argitara.
|
|
|
Ordurako, afarian jasotako informazioen ondoren, hotela eta hotelaren inguruak ez ziren bere mundu zinezkoa; ordurako beste leku batean zegoen. Beste leku batean, hots, biziaren zati bat edo bizi osoa arriskuan
|
zeukatenen
lurralde apartekoan; eta adiskide zen horregatik, ez Guiomarrekin, edo Maria Teresarekin edo Dororekin, baizik eta gau hartan bertan ospitaleetako gela berezietan bakarrik lo egin zutenekin; eta baita suizidekin ere; eta alkoholikoekin; eta atrako batera abiatzeko zorian zeudenekin; eta norbaiti eraso egitera zihoan kriminalarekin edota kriminal horren biktima izango zen norbait delako harekin; e... Eta lurralde hartan jende arruntak zenik ere sumatzen ez zuen mundu boteretsu hartan, etsai bakarra Sabinok aipatu ohi zuen Don Beldur hura zen, inork sekula eduki zezakeen etsai setati eta likitsena, dudarik gabe, baina baita, bere amenazuaren zinezkotasunagatik, borrokari duintasun bat eman ahal ziona ere; eta horregatik izaten ziren lurralde aparteko hartan bizi ziren guztiak hain soberbioak, etsai hari aurre egiteko balorea behintzat bazutelako, beraiek bai eta gainerakoek berriz mugaz bestaldekoek, ez; ez beren bulego eta fabriketan burua makurtzen zutenek; ez hogei urtez geroz funtzionario bihurtzeko ametsetan bizi zirenek; ez etxean gordetzeko aitzakia izatearren neguaren zain egoten zirenek.
|
|
2017
|
|
|
Laugarren kapituluan argumentua hau da: ez
|
badaukagu
lurralde gisa markatutako eremurik, ez daukagu populaziorik. Populaziorik gabe ez daukagu herririk, eta, herririk gabe ez dugu herri burujabetzarik.
|
|
|
Argumentua hau da: Ez
|
badaukagu
lurralde gisa markatutako eremurik, ez daukagu populaziorik. Populaziorik gabe ez daukagu herririk, eta herririk gabe ez dugu herri soberaniarik edo burujabetzarik.
|
|
|
Euskaldunak aipamen gutti
|
dauka
lurralde horren historiaz idatziak izan diren obretan. Lehen izen euskaldunak argentinar armadak Chacabuco edo Maipu fortinetara igorri gizonak dira:
|
|
2018
|
|
|
Esan genien halako lekurik ez zela gure artean aspaldi. Hartara, xanpaina fakturatzeko, arren, Bizkaia izendapena ofizialki onarturik
|
daukan
lurraldera.
|
|
|
Egoera hori kontuan harturik, zein da Euskal Herriko herritarrek
|
daukaten
lurralde pertzepzioa. Zein da buruan daukaten mapa?
|
|
|
estatu burujabeek kudeatzen dute lurralde bat, 23 eta mugek markatzen dute eremua. Estatu batek agintea dauka kontrolpean
|
daukan
lurraldean bizi diren herritarrengan eta lurralde horretan; eta ez beste Estatuen lurraldeetan eta hango herritarrengan, Carre de Malbergek dioen bezala.24 Harentzat, garrantzitsua zen lurraldearen zatiezintasuna, porrot militarrak jasaten zirenean ere.25
|
|
|
Gobernuak kontrolpean
|
daukan
lurraldean jartzen ditu bere legeak.26 Carre de Malbergek27 dio lurralde batean bizi diren herritarrei inposatzen zaizkien arau multzo bat baizik ez dela zuzenbidea, eta hori da Estatu batek duen autoritatea. Adibidez, 1861ean Italia batu zenean, nahiz eta lurraldearen mugak eta hizkuntzarenak bat zetozen, herritarren artean ez zegoen oraino batasun sentimendurik.
|
|
|
Estatuek behar dute kontrolpean
|
daukaten
lurraldeko biztanleen leialtasuna, kontrol horri eutsi ahal izateko.30 Are gehiago, lurralderik ez duen gobernu bat ez da eraginkorra, Whiten eta Whiten ustez, ezin baitu kontrolpean ez daukan lurralde horretan eragin. Hori gertatu zitzaion Londresen exilioan zegoen Poloniako gobernuari, 1939an, bi autore horiek ohartarazi bezala.
|
|
|
Estatuek behar dute kontrolpean daukaten lurraldeko biztanleen leialtasuna, kontrol horri eutsi ahal izateko.30 Are gehiago, lurralderik ez duen gobernu bat ez da eraginkorra, Whiten eta Whiten ustez, ezin baitu kontrolpean ez
|
daukan
lurralde horretan eragin. Hori gertatu zitzaion Londresen exilioan zegoen Poloniako gobernuari, 1939an, bi autore horiek ohartarazi bezala.
|
|
2019
|
|
|
Oso denbora laburrera baieztatu zen neurria ona zela, ilargirik gabeko gau isil batean armadako galeoiei iskin egiten saiatzen zen batel txiki bat harrapatu zenean, batelak mezulari bat zeraman, mezularia almirantearen aurrera eraman zuten, eta gutun batzuk zeramatzala aitortzea beste erremediorik ez zuen izan, gutunak Almada eta Palmelako alkaideei zuzenduak ziren, eta haietan argi eta garbi ikusten zen Lisboako herri errukarriaren beharra noraino iritsia zen. Zainketa eta guzti, beste mezulariren batek ere zeharkatuko zituen lerroak, zeren, handik zenbait astetara, ibaira ematen duen harresiaren ondoan igerian, mairu bat aurkitu baitzuten, zeinak, hurbilen zegoen fusta gainera uretatik igo zutenean, Evorako erregearen gutun bat zeramala aitortu baitzuen, hobe zukeen helburu
|
zeukan
lurralderaino iritsi izan ez balitz, gutunaren edukia hain zen ankerra eta krudela, eta batez ere hipokrita, erlijioan eta arrazan senideak zirela aintzat hartuz gero, eta honelaxe zioen gutunak, Evorako erregeak opa die lisboarrei gorputzen askatasuna, aspaldi daukat menia izenpetua portugaldarren erregearekin, eta ezin dut nire zina hautsi bera eta beretarrak gerra batekin gogaitzeko, salba eza... Hau erregea zen, eta gure Afonso Henriquesekin itunduta zeuzkan meniak ez haustearen amoreagatik, Afonso honek berak hautsi zituela bereak Santaremen aurka eraso egin eta hartzeko ahaztu zuen, nonbait, eta Lisboako jende zoritxarrekoa heriotza beltzez hiltzen uzteko prest zegoen, eta bitartean, Lisboatik laguntza eskaerarekin atera zen mezulariak, ez bakarrik ez zuen aukera aprobetxatu lurralde seguruetara alde egiteko, baizik eta berri txarrarekin itzuli zen, abandonua eta traizioa iragartzen zituen mezua eman baino lehen hil zelarik.
|
|
|
[...] Frantsesa ez da, izatez, frantseson hizkuntza. Elite distirazale batek fabrikatua, gero azken mendeotako lustredun jendeak pitxi baten moduan tratatua, frantsesak ez dauka helduleku lokalik, ez
|
dauka
lurralde erregionalik, zeinean sustraiak sendotuak dituenik".
|
|
|
Markatutako lerrotik harago joan zaitez lerrorik gabe ez dago transgresiorik transgresiorik gabe ez dago lerrorik muga bere lurralde mugagabean barneratzen da bukaerarik gabe mugimenduan dago muga umeek harearen gainean gaztelua eraiki dute olatuak basatasunez bultzatu eta lurralde ezezaguna hartzen du gaztelu bat
|
daukan
lurralde lehorra bustitako harea gogortzen da urak markatutako muga apurtzen du lurra eta ozeanoaren arteko muga.
|
|
2020
|
|
|
ELAk Gipuzkoa jarri du adibide moduan16, erakusteko azken hamarkadan soldatak ez direla benetan igo, ezta Hegoaldean lansari handienak eta langabezia tasa apalena17
|
dauzkan
lurraldean ere. Sindikatuaren arabera, 2017an 24.406 eurokoa zen urteko batez besteko soldata Gipuzkoan, 2008an baino %1, 9 handiagoa.
|
|
2021
|
|
|
Inbasioa, kolonizazioa edo konkista. Erabiltzen den kontzeptuak garrantzi handia
|
dauka
lurralde batean bizi den jendea zapaltzen, jipoitzen eta eurena dena desjabetzen zaienean. Palestina, Sahara, Kurdistan, Euskal Herria.
|
|
2022
|
|
|
Rojavako udalerri gehienak, alabaina, mugan bertan zeuden, trenbideak berak markatu baitzuen bi herrialdeen bereizketa. AEBek gune desmilitarizatu bat adostu nahi izan zuten, eta abuzturako SDFk ontzat eman zuen Kobanetik ekialdera
|
zeuzkan
lurraldeetatik bost kilometro atzera egitea. AEBetako militarrek Turkiako tropekin batera Tigris eta Eufrates ibaien arteko mugaldea nola patruilatzen zuten ikusi zen.
|
|
|
...baina funtsean lur jabe handien tradiziotik datozen alderdien kontrolpean zegoen Kurdistan, eta horrek klientelismo handia eragin eta gizarte zibilaren antolakuntza oztopatu zuen neurri handi batean –baziren kezka sozialak zituzten elkarteak, noski, baina betiere alderdi baten edo bestearen gerizan– Edozelan ere, Irakeko Estatua hain ahula izanik, Kurdistan zen administrazio egituratuena
|
zeukan
lurraldea. Urterik odoltsuenetan, eskualde autonomoan hartu zuten aterpe Irakeko bertako hainbat eta hainbat lagunek.
|
|
2023
|
|
|
Eta hizkuntzaren alorrean bezala, kultura, lurra, etxebizitza eta instituzioen alorretan ere, denak lotuak baitira, dena bat baita. Gero eta erdaldun gehiago
|
daukan
lurralde huntan, dena behar dugu hortzez eta haginez zaindu.
|
|
|
Nafarroan 64 biztanlekoa da demografia, Espainiako estatuan 94koa eta Europan 32koa. Guk ez
|
daukagu
lurralderik energia berriztagarrien bidetik behar dugun energia eskuratzeko.
|
|
|
Eraikinak bai, baina espazio publikoan sortu duten ondarea ere bai. Hainbat adibide
|
dauzkagu
lurralde guztietan, eta herriek askotan ez dute hor ondarerik ikusten. Aprobetxatu ezin duten espazio huts gisa ikusten dute pilota plaza hori, eta ez da horrela».
|
|
|
Burbuilan ditudan sei kideetako batek poesiarako zaletasun handia dauka, eta esan dit izenik gogoan ez
|
daukadan
lurralde txiki bateko poeta batek idatzi zuela berarentzat historia nik ilea moztu nuenean hasi zela, beste batzuentzat Jesukristo gurutzera igo zenean edo Leninek “botere osoa sovieterako” deiadar egin zuenean hasi zen modu berean. Ez dakit zer egingo dudan hemendik aurrera nire bizitzan, baina inoiz balioa duen zerbait egina banaiz behintzat, bakarren baten, edo batzuen, ustez.
|
|
|
" Era berean, Estatuak unean unean dituen finantza zaintzako ahalmenek, foru aldundiei dagozkienek, ez dute esan nahi Estatuak eskumen horiek araubide erkidean betetzeari utziko balio, foru aldundiak haiekin jarraitu ahal izango lukeenik, orduan gainerako toki korporazioek lortutako autonomia kuotaren muga gaindiezina sartuko litzatekeelako jokoan" 580 Ideai argia da: lurralde historikoetako toki erakundeek ezin dezakete
|
euki
lurralde erkideko toki erakundeek baino autonomia txikiago.
|