|
2000
|
|
|
Eta gakoaren alde bat behintzat hor dago. Hemen gatazka bat badago, hori da nazio bati, Euskal Herriari, bere eskubide kolektibo eta indibidualak onartzen ez zaizkiolako, hemen espainiar edo frantziar sentitzen diren nazionalisten eskubideak bakarrik onartzen dira bere osotasunean, eta gainera estatuek
|
daukate
eskubide horiek bermatzeko edo inposatzeko eskubidea. Beraz, demokrazia eta bakea egon dadin, oinarrian dagoen beharra zera da, nazio eraikuntza modu demokratikoan garatu ahal izatea.
|
|
|
Zer zen salbuespen egoera? Hitz gutxitan, hiritarrek
|
zeuzkaten
eskubide apurren deuseztatze erabatekoa: adibidez, edozein unetan sar zintzaketen preso (beno, hori bestela ere bai, baina oraingoan aitzakiarik asmatu gabe) eta komisaldegian" sine die" eduki.
|
|
2001
|
|
|
–Gaur egun ordea –jarraitu du Jonek–, masailekoak ematea ezta pentsatu ere! Eta zigorren bat jarriz gero ere, ez pentsa, guraso asko beren seme alabak horrela
|
edukitzeko
eskubiderik ez dagoela kexatuz etortzen dituk. Dios!
|
|
2002
|
|
|
Zenbaitek ez dituzte departamenduaren eskuduntzak ongi ezagutzen. Batzuek, ez daukan bertuterik aitortzen diote departamenduari, edota ez
|
daukan
eskubiderik ere eman.
|
|
|
Logikoa eta arrazoizkoa da hori egitea? Ala erabakitzen dugu ez
|
daukagula
eskubiderik dena paralizaturik edukitzeko non eta gure herritarren %75etik gora bizi den lurraldean, eta ondorioz saiatuko gara hor aurrera egiten eta hori bihurtzen Euskal Herri osoarentzako vis atractiva hori?
|
|
|
Era berean, Lurrak kaltetu eta poluitu gabe zeru garbia
|
edukitzeko
eskubidea barne irauteko eskubidea jasoz, UNESCOk plazaratu zuen Etorkizuneko Belaunen Aldarrikapen Unibertsala ere betetzen da era horretan.
|
|
|
Jakina, garapen integral hori herri etape rtsona guztien helburu eta helmuga da. Laburbilduz, denok
|
daukagun
eskubidea.
|
|
|
Ba omen zagok arrazoi bat gauza bat egiteko eta ba omen zagok beste bat gauza bera ez egiteko. Karlek uste zuen ez
|
zeukala
eskubiderik euskaldunen mundura sartzeko. Horrela bota zion, pasiorik gabe.
|
|
2003
|
|
|
Beraz, horietariko bakoitzak du bizirik iraun eta bere giza taldearen kultura eta bizitzeko eraren adierazpena izaten jarraitzeko eskubidea. Eta inork ez
|
dauka
eskubiderik hizkuntza bati egoera diglosikoa ezartzea erabakitzeko, nahiz zoritxarrez hori egunero egiten den eta ia mundu osoan.
|
|
|
Gremio nahiko itxia ziren eta konpetentziarik ez izaten saiatu ziren, eurek soilik produzituz gozoak; baina ez zuten lortu, beste zenbait herritar partikularrek ere produzitzen eta saltzen zituztenez jaleak eta abarrak. Ondorioz, istiluak izan zituzten, konfiteroek ekintza ekonomikoa kontrolatu nahi zutelako; baina, udaletxea bitarteko, partikularrek praktikan
|
zeukaten
eskubidea mantendu ahal izan zuten.
|
|
|
Zergatik apurtu bihotz handi haiei ilusio eta poz hura? Ez; ez
|
neukan
eskubiderik. Gainera, ba al nekien zuhurtasun osoz agiria benetakoa ala faltsua zen?
|
|
|
4 Kultur
|
edukien
eskubideak sakonago ulertu eta argitu, giza eskubideak direnez gero.
|
|
2004
|
|
|
Gaur egun Eusko Jaurlaritzan dagoen hirukoak, bakoitzak bere ikuspuntu ezberdina izanik, gutxienez bi elementutan adostasunak adierazi ditu: Euskadi estatu espainiarraren barnean mantentzearen aldeko apustua, eta euskal gizarteak bere etorkizuna erabakitzeko
|
daukan
eskubidea aitortzea.
|
|
|
Baina lege antiterroristaren eremuan sartu garenean pertsonak bost egunez edukitzen dituzte inkomunikatuta, eta horien artean ez dut kasu bakar bat ezagutu epaitegira bere deklarazioa prestatu gabe eraman dutena," borondatezko" deklarazioa noski. Behartu ez badituzte, atxilotzeko unetik isilik egoteko
|
daukagun
eskubidea errespetatu bazaie, sinestezina da bost egun komisaldegian edo kuartelean atxiloturik eduki dituzten hainbesteren artean bakar batek ere inoiz isilik egoteko eskubidea erabili ez izana. Eta eskubide hori ez erabiltzeaz gain, beren balizko deklarazio borondatezkoetan askotan beste batzuk inkulpatzen dituzte espetxe zigor luzeak ekartzen dituzten delituekin.
|
|
|
Beste kasu batzuetan, kontsumitzaileak ez
|
dauka
eskubiderik produktua ez onartzeko edo atzera botatzeko.
|
|
|
izanda, jabeak, gozamendunak edo landa nahiz hiri lurretako finka
|
edukitzeko
eskubidea duten pertsonetatik beste edozeinek aurkeztutako demandak, finka horren edukitza berreskuratzeko; betiere, finka hori errentamendu arruntean, finantza errentamenduan edo apartzerian eman denean.
|
|
|
2) Jabeak, gozamendunak edo finkatako finkaren edukitza osoa berreskura
|
edukitzeko
eskubidea duten pertsonetatik beste edozeinek landa edo hiri lurretzeko demandak, finka hori prekarioan laga denean.
|
|
|
Euskaldunok geure hizkuntza jatorriaren izaera monolitikoa argi eta garbi frogatzen ez badugu, ez
|
daukagu
eskubiderik nonbait beste edozein Estatuk berean egin duena egiteko.120 Boterearen esku luzeak eta ahaltsuak ematen ditu nonbait herri batzuen eta besteen eskubide agiriak. Euskaldunok ez dugu zoririk izan Estatuaren jabe izateko, eta hortik datozkigu orain gure legitimitate izaera hauskorraren ondorio hauek guztiak.
|
|
|
Gure seme alaben eskola irizpide pedagogikoen arabera hautatu behar dugu, eta ez ideologia politikoaren arabera. Tuteran bizi den guraso erdaldunak ez
|
dauka
eskubiderik seme alaben kontura bere ideia politikoak zuritu eta aurrera ateratzeko. Ez da zilegi gure egoeraren faktura haurrei ordainaraztea.
|
|
|
Heriotzaren zantzuak ditu diglosiaren bideak, eskumenik ezaren adierazgarri: . Eta inork ez
|
dauka
eskubiderik hizkuntza bati egoera diglosikoa ezartzea erabakitzeko, nahiz zoritxarrez hori egunero egiten den eta ia mundu osoan?. 660 Diglosiaz mintzo gara bat batean, elebitasun diglosikoaren ezaugarrien jakitun bagina bezala. Gure jakintza soziolinguistikoa zernahi delarik ere, ez zaigu gaizki etorriko diglosiaren faktoreak gure herriko elebitasuna nola taxutzen duen ikustea.
|
|
|
Haren iritziz, egoera horren jatorria da ura “propietate bat eta kontsumo produktu bat bezala ulertzen dela, bizitzaren oinarri gisa eskubide gisa aitortu litzatekeenean”. Kutukdjian en arabera, arazoak konpontzeko lehen urratsa NBEk ofizialki onartzea izango litzateke ur garbia eta edangarria
|
edukitzeko
eskubidea, oinarrizko giza eskubide gisa, horrela ondasun publiko bihurtuko litzatekeelako eta kontsumo produktu izateari utziko liokeelako. Era berean, uste du uraren kudeaketari buruzko nazioarteko hitzarmen bat litzatekeela, Kyotoko Gailurrean ingurumenari dagokionez lortutako konpromisoaren antzeko mundu konpromisoa ekarriko lukeena, bai eta nazioarteko ikerketa ahalegina ere.
|
|
|
Euskarazko telebistaren esparru guztietan saihestezina da administrazioaren parte hartzea: produkzioari lagunduz (diru laguntzak), edukietara iristea erraztuz(
|
edukien
eskubideak EITBren bitartez), edukien hedapena eta banaketa erraztuko duten mekanismoak finkatuz, komertzialki babestuz...
|
|
2005
|
|
|
Gero kanpoan deklaratu dute: «Zergatik
|
daukagu
eskubidea gure buruak bakardadean eta era odoltsuan tiroz akabatzeko, eta ez droga egokia hartuta gure senideen ondoan bakean hiltzeko?»
|
|
|
Kontsumitzaileen aldeko elkarteak ugaritzen, eraginkorrago bihurtzen eta euren lana ezagutarazten joan diren hein berean, erakundeekren funtzioa da herritarrei, kontsumitzaileei eta erabiltzaileei jakinaraz kontsumo bulegoak edo KIUB ak ere ireki dituzte hiri eta auzoetan, kontsumitzaileen eskubideak hobeto defendatzeko helburuarekin. KIUB ak Kontsumitzailearen Informaziorako Udal Bulegoak dira, eta eutea zer egin behar duten
|
dauzkaten
eskubideak defendatzeko; baita, kontsumitzaileen eta erabiltzaileen kexak, salaketak eta erreklamazioak jasotzea eta erakunde edo organo eskudunei bidaltzea. Azkenik, KIUBen lana da kontsumoaren arloko heziketa eta prestakuntza jarduerak antolatzea.
|
|
|
Erakunde publikoen axolagabekeriak eragin handia dauka kontsumitzaile gisa
|
dauzkagun
eskubideen urraketan. Ulergarria da, beraz, sarritan, kontsumitzaileak administrazioaz ez fidatzea.
|
|
|
Alegia, gure eskubideak zapaltzearen errua ez da bakarrik ekoizle, banatzaile, erakunde eta marketing adituena. Izan ere, kontsumitzaileok ez gara behar bezala arduratzen
|
dauzkagun
eskubideak babesteaz. Gainera, kontsumitzaile gehienak gutxi informatzen dira eskubideen zapalketaren aurrean eman beharreko pausoei dagokionez.
|
|
|
INC k 2004 urtean egin zuen ikerketa baten arabera (INC, 2004b), Espainiako lau kontsumitzailetik hiruk zioten kontsumitzaile gisa
|
dauzkaten
eskubideei buruzko informazio gutxi dutela. Bakarrik kontsumitzaileen %23ak zioen ondo informatua zegoela.
|
|
|
Arriskurik gabeko kontsumoaragabeak kontrolagaitzak diren arriskuak sortzen dituela erakutsi behar zaie umeei, baita kontsumo arduratsua gai dela gizateriaren bizi kalitatea hobetzeko eta gure planetaren etorkizuna ziurtatzeko. Béné sustatu nahi bada, umeek txikitatik ikasi behar dute kontsumitzaile gisa
|
dauzkaten
eskubideak babestu egin behar direla. Kontsumo ardudicte Lavoisier ek Kontsumoaren Europako Lehen Kongresuan (Donostia, 2000: 74) zioen bezala:
|
|
|
Kontsumitzaileen Eskolek ere asko lagundu dezakete kontsumitzaile kritikoak sortzen eta kontsumitzaile gisa
|
dauzkagun
eskubideen arloan aurrerapausoak ematen. Kontsumitzaile arduratsuak, kritikoak eta informatuak sortzeko, beharrezkoa da kontsumorako heziketa sendoa bultzatzea.
|
|
|
Testuinguru honetan, askotan urratzen dira kontsumitzaile gisa
|
dauzkagun
eskubideak: osasunarentzako eta segurtasunerako arriskutsuak diren produktuak, monopolioak eta oligopolioak, informazio ezkutatzen duten etiketak, publizitate gezurtia, elikagaien inguruko iruzurrak eta abar.
|
|
|
osasunarentzako eta segurtasunerako arriskutsuak diren produktuak, monopolioak eta oligopolioak, informazio ezkutatzen duten etiketak, publizitate gezurtia, elikagaien inguruko iruzurrak eta abar. Asko dira esaten dutenak kontsumitzaileen eskubideen urraketa maila jasangaitzetara heldu dela, eta, horrela jarraituz gero, atzera bueltarik gabeko mendekotasun egoeretara helduko garela, ekoizle eta banatzaileek
|
dauzkagun
eskubide guztiak ezeztatuko dizkigutelako.
|
|
|
Liburu honen helburua da ikuspuntu desberdinetatik kontsumitzaileen eskubideekin gertatzen dena aztertzea, gai honen inguruan eztabaida bultzatzeko helburuarekin. Izan ere, kontsumitzaileon bizi kalitatea hobetu, demokrazia hobeagoak lortu eta gizarte justuagoak nahi baditugu, kontsumitzaileok
|
dauzkagun
eskubideen kontzientzia hartu behar dugu, baita eskubide hauek nola urratzen diren ezagutu ere. Honela, bada, hiru gai nagusi lantzen ditut liburuan zehar:
|
|
|
Honela, bada, lan honen helburua da ikuspuntu desberdinetatik kontsumitzaileen eskubideekin gertatzen dena aztertzea, gai hauen inguruan eztabaida bultzatzeko xedearekin. Izan ere, demokrazia hobeagoak lortu, herritarron bizi kalitatea hobetu eta gizarte justuagoak lortu nahi badira, kontsumitzaileek
|
dauzkaten
eskubideen kontzientzia izan behar dute, eta, beraz, baita hauek nola urratzen diren ezagutu ere.
|
|
|
Bere bitartez adierazi nahi dudana pentsamendu bakar bat da: kontsumitzaile gisa
|
dauzkagun
eskubideak babestearen garrantzia azpimarratzea. Hala ere, neure ahalegin guztiak gorabehera, ezin izan dut, hori adierazteko, liburu hau baino bide laburragorik aurkitu.
|
|
|
Bigarren atalean, kontsumitzaileen eskubideak zer nola bortxatzen diren aztertzen dut. Horretarako, kontsumitzaile gisa
|
dauzkagun
eskubideak urratzen dituzten aldagai eta eragile ekonomiko, politiko, psikologiko eta soziologiko garrantzitsuenak aztertu ditut. Izan ere, kontsumitzaileen eskubideen arloa korapilotsuegia da bide bakarretik ulertzeko.
|
|
|
Elkarte eta mugimendu horien guztien presioaren ondorioz, 1962ko martxoaren 15ean, Kennedy Presidenteak AEBetako Kongresuan egindako hitzaldi famatuan, publikoki onartu zen lehenengoz hiritarrek ondasunak
|
edukitzeko
eskubidea, osasunerako eta segurtasunerako eskubidea, dagozkien interesen babeserako eskubidea, hezkuntza eta informaziorako eskubidea eta kalte ordainak jasotzeko eskubideak zituztela. Lehen aldiz historian, kontsumitzaileen eskubideei buruz hitz egiten zen.
|
|
|
–Orduan esaten duzu horrek nire lagun hauek inexistentetzat ematen ditu, hori ondo dago ze horiek ez dira pertsonak nonbait. Horiek ez
|
daukate
eskubiderik eta beraz horiek ez ditugu kontatu ere egiten ezta. Orduan, gazte batek eta bere lagunaren anaia, ama edo aita ikusi duena nola eramaten duten. Nire lagun baten etxean sartu ziren, hirurogei urte eta gehiagoko Juan Mari Torrealdai.
|
|
|
Guk eskubide moral bat errebindikatzen dugu eta besteek: , ez
|
daukazue
eskubide juridikorik?. Baina hori, esklabo bati aplika iezaiozu orduan.
|
|
|
Baina hori, esklabo bati aplika iezaiozu orduan. Esklabo batek ez
|
dauka
eskubiderik, estatuak deklaratu arte esklaboak badaukala eskubidea libre izateko. Baina eske momentu horretan ja ez da esklaboa.
|
|
|
Baina hori, esklabo bati aplika iezaiozu orduan. Esklabo batek ez dauka eskubiderik, estatuak deklaratu arte esklaboak
|
badaukala
eskubidea libre izateko. Baina eske momentu horretan ja ez da esklaboa.
|
|
2006
|
|
|
EAEko hainbat joera politikotako profesionalek sustatzen duten ekimenetako batek «ikuspuntu aurrerakoia» izango duen Lurzoruaren Legea defendatzen du. Euren manifestuan diote desberdintasun ekonomikoak dituen gizarte honetan nabaria dela etxebizitzaren negozioaren lehen mailako negozio iturria den eta urtetik urtera agresibitate enpresarial handiagoa erakusten duena eta etxebizitza duina
|
edukitzeko
eskubidearen artean dagoen kontrastea. Manifestuaren arabera, etxebizitza erosteko garaian eta baita alokairuan hartzeko garaian ere, gero eta tarte handiagoa dago herritarren ahalmen ekonomikoaren eta etxebizitzen prezioaren artean.
|
|
|
Juan Antonio Urbeltzek Jaurrietan aurkitutako doinu bat eta Baztango mutil dantzen zenbait urrats elkartu zituen, eta halaxe sortu zen, orain 30 urte inguru, jende askok betidanikotzat daukan dantza hori. Eta betidaniko ez, baina tradizionala denik ezin ukatu, honezkero ondo irabazita
|
baitauka
eskubide hori.
|
|
|
Gogoratzen naiz nola adoleszentzian esaten nion neure buruari: ' Jende denak izan du ama
|
edukitzeko
eskubidea, nik ez beste denak!'. Baina, gero, onartu egin nuen.
|
|
|
Hots, eteteko eskubidearen titularra ama da, ez aita. Aitatasun biologikoarenondorioz lan kontratua eteteko beharrezkoa da amak inoren kontura lan egitea, bestela amak, lan egin arren, ez
|
daukalako
eskubide hori eta ondorioz ezin diolakoaitari pasa. Hau da, bederen, jurisprudentziak egin duen interpretazioa (Tarancon, 2003:
|
|
|
3.4.5 Gurasoek seme alabekiko
|
dauzkaten
eskubide eta betebeharrak
|
|
|
Solinger ek (2001) ugalketaren inguruan aukeraren ideologia gailendu deladefendatzen du: duela 30 urte, feminismoaren eskutik, emakumeek umeak edukitzeko gaitasunaren gaineko kontrola
|
edukitzeko
eskubidea gogor aldarrikatu bazenere (hau da, ugalketa eskubideez hitz egiten bazen), gaur egun gero eta gehiagougalketa aukeraz hitz egiten da. Autore honek ez du begi onez ikusten terminologiaaldaketa hau, azpiko aldaketa ideologikoak ere badituelako.
|
|
|
Erregeerreginen justiziaz ari garenean edo testu hauetan justizia aipatzen denean, justizia publikoaz ari dira hitz egiten, edo, gutxienez, monarkiak zuela justizia banatzeko eskubidea bakarrik (edo bere ordezkariek edo monarkiarengandik eskubide hori jaso zutenek), feudalismoaren justizia pribatuaren garaia gaindituz (jaunek egiten zutena, koroa eta estatu publikoaren botere nagusi hau usurpatu ostean). Zalantza hor dago, justizia publikoa da berriro ala erregeak gizarte feudalaren buru moduan
|
zeukan
eskubidea justizia egiteko aginte gorena zelako. Ondorioa antzekoa da; izan ere, koroaren eskuetara itzuli nahi zen justizia egiteko eskubidea eta betebeharra, eta oinarria, berriro, Antzinateko erromatar zuzenbidean bilatu zen (berriro erresuma osorako lege orokorren nahia Alfontso X.aren Siete Partidas bezalako legediek bultzatu zuten XIII. mendetik Gaztelan, adibidez).
|
|
|
Alabaina, moralaren esparruan posible al da horrelako erlatibismoa? Zuk emakumezkoek gizonezkoek
|
dauzkaten
eskubide berak ez edukitzea ez dagoela gaizki uste duzu; ni, ordea, gaizki dagoelakoan nago. Zuk erlijio printzipio batzuk aipatzen dituzu zure ustea justifikatze aldera, eta erlijio printzipio horiek onartu ezean, ez dagoela eztabaidatzerik gaineratzen duzu.
|
|
|
– Ez diat halakorik egiten utziko –esan zion Joxanek– Horren guztiaren jabe legala izanda ere, ez
|
daukak
eskubiderik.
|
|
2007
|
|
|
kobratu ahal izateko lehendik urte gehiagoz egin behar lan, langabezia aroa gutxitu, eta abar. «Sasi langabetuak» ehizatzeko kontrolak asko zorroztu dira, eta edozein zalantzarik egonez gero, administrazioak
|
dauka
eskubidea langabe estatusa eteteko. Lan bila dabilen batek enplegu eskaintzari uko egiten dion bakoitzeko, jaitsi egiten zaio soldata.
|
|
|
Oraindik orain aldatu da Espainian noblezia tituluen oinordetza arautzen duen legea. Hala, aurrerantzean seme edo alaba nagusia izango da titulua jasoko duena; orain arte, seme nagusiak baino ez
|
zeukan
eskubide hori. «Kontu hau aspalditik dator», dio Jose Luis Sampedrok:
|
|
|
Sentimenduak, behinik behin, errespetatu behar zaizkio: horrelakoak
|
edukitzeko
eskubide osoa du, ezin zaio bere barne bizitza ebatsi.
|
|
|
Horretarako, Konstituzio Auzitegiak bi irizpide modu osagarrian erabiltzea proposatu du (apirilaren 8ko 11/ 1981 KAE): lehen irizpidea oro har onartzen den eskubidearen esanahira jotzea da; modu horretan, eskubidearen funtsezko
|
edukia
eskubide gisa aitortzea eragiten duten osagaien multzoa da, eskubide horren esangura kontuan hartuta; bigarren irizpidea eskubide hori aitortzean babestu nahi diren interesak aurkitzea izango litzateke: hau da, aztertu behar dena da ea eskubideak babestu nahi dituen interesak praktikan eskubidea garatzen duen legeriak babesten dituen.
|
|
|
Bildurrik ez baluke galduko duela etxaguntza, eta atsekabe asko eman diezaiekete gurasoei; baina hauek
|
daukatenean
eskubidea eta aukera [emaTEKO gura duenari seme alaben artean, ekarri eragingo diete lotsa, eta gordeko dira dongaro bizi izatetik. (Dialogo III, 69 or.)
|
|
|
|
daukagun
eskubidean oinarri hartuta bizi gara
|
|
2008
|
|
|
" Euskal Herriko biztanlea naiz eta eskubidea daukat", esan daiteke. Bada, beharbada ez
|
daukazu
eskubide hori, zeuk erabaki duzu han bizitzea. Horregatik garrantzitsua deritzot hiru alderdi horiek azpimarratzeari.
|
|
|
Pentsa non dauden gaur geopolitikaren mugarriak. Horregatik, arrazoi du Abdallahren abokatu Jacques Verges ek dioenean AEBk ez
|
daukatela
eskubiderik XXI. mendeko saltsak estali nahian libanoar militante historikoa eta 1982ko gatazkak manipulatzeko.
|
|
|
Horixe da sakonean abortuaren edota eutanasiaren inguruko eztabaidaren gibelean dagoena, integrismoa. Nolanahi ere, abortatzeko edo heriotza duina
|
edukitzeko
eskubideen aldeko diskurtsoaren gibelean ere bada mamu higuingarririk: oportunismoa.
|
|
|
Etorki edo jatorriko herrialdeko aginteak eginik, bere nortasuna edota Espainian duen egoera egiaztatzen duen dokumentazioa
|
edukitzeko
eskubide eta betebeharra.
|
|
|
Salmenta kontratu horiek, hizki nabarmenetan eta bezeroari sinatzeko gorde zaion tokiaren goialdean, kontratu horri eta bere ondorioei uko egiteko
|
daukan
eskubideaz erreferentzia argia, ulergarria eta zehatza agertu behar dute.
|
|
|
Entregatzeko epea kontratuan zehaztua agertu behar da; baita eskriturak egiteko notarioa aukeratzeko erostunak
|
daukan
eskubidea ere.
|
|
|
Urte sasoi jakin batean etxe bat guretzat
|
edukitzeko
eskubidea ematen digute, altzari eta guzti, zazpi egunez, gutxienez.
|
|
|
–Lan egin behar dut, Mario, lehengora itzuli zen andrea?. Badakit ez
|
daukadala
eskubiderik ezer exijitzeko, baina ez didazu esan behar nora zoazen?
|
|
|
Erreboltarien modus operandia gaitzetsi eta barkamenerako aukera guztiak ezabatu ondoren126, 1766ko maiatzaren 5eko Erret Dekretuak matxinadaren arrazoi nagusia aleen inguruan egiten zen espekulazioa izan zela onartzen zuen. Eta praktika horri mugak ezartzeko neurririk egokiena auzokideak ez ziren herritarrei udalean ordezkaritza bat
|
edukitzeko
eskubidea onartzea zela kontuan hartuz, guk herri diputatu (Diputado del Comun) eta herri sindiko (Sindico Personero del Comun) deituko ditugun udal karguak sortu ziren, eskuduntza hauekin: «Trattar y conferir en punto de abastos; examinar los Pliegos o propuestas que se hicieren, y establecer las demas reglas economicas ttocanttes a estos puntos que pida el bien comun»127 Eibarri dagokionez, hala ere, matxinadaren protagonistak auzokideak izan zirela ikusi dugu, ez herritar xeheak.
|
|
|
Eta guztiz esaten dugu, Antzinako Erregimenean etxeko buru guztiek zeukatelako euren ordezkariak hautatzeko eskubidea, nahiz eta ordezkari horiek kapitularren aldean kategoria gutxiagokoak izan. Horrekin batera, auzokideek eurek ere, udal gobernuaren erabakietan zuzenean parte hartzeko
|
zeukaten
eskubidea galdu zuten, udal itxia finkatu zelako. Azken finean, 1845eko legeak foru erregimenak bermatzen zuen demokrazia parte hartzailea debekatu zuen, eta horren ordez demokrazia ordezkatzailea ezarri zuen, zeinean behin ordezkariak hautatuta biztanleak erabakitze prozesutik at gelditzen diren, hurrengo hauteskundeetara arte.
|
|
|
Taulan ikus dezakegunez, Pedro Pagaegik, José Joaquín Suinagak, Manuel Antonio Muruak eta Isidro Larizek lehen aldiz parte hartzen zuten udal gobernuan. Lauretatik inor ez dugu aurkitu 1808ko maiatzaren 30ean burutu zen auzoen batzar orokorrean, beharbada ez
|
zeukatelako
eskubiderik. Era berean, ez dira agertzen% 3ko zerga ordaindu behar izan zuten lur jabeen zerrendan.
|
|
|
«Herri batek, bere Konstituzioa aldatzeko
|
daukan
eskubidea beti da ukaezina. Belaunaldi batek ezin du etorkizuna bere esanetara lotu betiko».
|
|
|
«Begiak irekitzeko» eskatu dio euskal gizarteari, baita horren aurka zerbait egiteko ere.
|
Dauzkaten
eskubideak urratuak dituztela jakinarazi dute, eta ohartarazi preso askok kalean egon luketela.
|
|
|
Ez dakit sexuen berdintasuna, ezberdintasuna edo nahasmendua ariko naizen astintzen, baina gauzatxo batzuk nahi nituzke eskatu edo agertu, alde honetatik begiraturik: gizagalduak eta ardi galduen pareko ahari galduak izateko
|
daukagun
eskubidea; Historian ez agertzeko behar genukeen libertatea; eta, batik bat, objetu sexual hutsen moduan tratatuak izateko daukagun irrika.
|
|
|
Izan ere, badago aurre galdera bat, aipatu ez duguna baina testu honetan zehar inplizitu dagoena: ba al dauzkate edo eduki behar al dituzte etorkinen seme alabek autoktonoen seme alabek
|
dauzkaten
eskubide berberak hezkuntzari dagokionez. Eskubiderik daukate pentsatzeko eskolak haiei eskaini behar diela —behintzat idealki— autoktonoen seme alabei eskaintzen dien gauza bera?
|
|
|
Hori dela eta, 2008ko maiatzaren 22an diputatuek hartutako neurriak" nazio nortasuna kolokan jartzen du". Emendakin hori erabat onartuko balitz," administraziora eta justiziara berdintasunean iristeko herritarrek
|
dauzkaten
eskubideak urratuko lituzke". Frantses Akademiak," bere erabilpen eta distiran, hizkuntza frantsesa zaintzeko mandatua jaso duenez", emendakin hori kentzea eskatzen du.
|
|
2009
|
|
|
Zer nolako bezeroen aurrean nago, zer nolako etxea nahi dute, zenbat ordaintzeko gauza dira, nola saihestu Narzisoren enegarren gonbita, zer egin Ventaqua urbanizazio deprimentearekin, non utzi Yaiza larunbat goizetan lan egin beharra dagoenean, zer esan umeak aitaren inguruan galdetzen duen bakoitzean. Bere buruari joaten uzten dionean arduragabe jokatzen du Anak, eta ez
|
dauka
eskubide hori. Ez du sekula eskuratu.
|
|
|
–Guk beste nazio bat osatzen dugu, bere ohiturak eta bere nortasun propioa dituena, eta nazio guztiek dute mapa ofizialetan toki bat
|
edukitzeko
eskubidea!
|
|
|
NEKANE. Baina zeuk be ez
|
daukazu
eskubiderik niri zaurian eragiteko.
|
|
|
UNAI.? Bera iritsi da azkena etxera eta ez
|
dauka
eskubiderik...
|
|
|
Gure ezkontza eguna da! Nekanek ez
|
dauka
eskubiderik...
|
|
|
Komunikabide lokalak herri, hiri, edo eskualde jakin bateko bizilagunek bertabertako informazioa jasotzeko
|
daukaten
eskubide eta berezikierantzuteko asmoz sortutako komunikabideak dira (Aranguren, 2000: 15).
|
|
|
Laburbilduz, biktimek egia jakiteko
|
daukaten
eskubidea ez da oraindik sistematikoki eta modu orokorrean bermatzen Euskal Herrian, eta emandako urratsakpositibotzat jo behar diren arren, gaur egun nazioarteko exijentziak erabat betetzendirenik ezin da kontsideratu, batez ere kontuan hartzen bada arlo guztietan indarhandiena ekimen pribatuetatik datorrela.
|
|
|
Giza eskubideak aipatzean, gizakiak bere izatea beragatik
|
dauzkan
eskubideez ari gara. Historian zehar etapa ezberdinetan aldarrikatu dira, garai bakoitzarenezaugarriei erantzunez3:
|
|
|
– Euskal herritarrek informazioa jasotzeko eta parte hartze politikorako
|
zeukaten
eskubidea bermatzea.
|
|
|
Eliza erakundea da eta lege zibilek aspaldidanik aitortu izan diote ondasunak
|
edukitzeko
eskubidea. Historian zehar Elizak donazio asko jaso izan ditu, beste erakundeetatik batzuetan eta bere eliztarren eskuetatik beti.
|
|
|
Elizak argudio sendoak ditu, ez bakarrik eragin immatrikulatorioarengatik, baita legedi historikoa jabetza horren aldekoa izan delako: Zuzenbide Kanonikoa, frankismoko legedia, Bigarren Errepublikako
|
edukitze
eskubideak, XIX. mendeko desamortizazio moderatua?
|
|
|
Lehenik, edukitzari dagokionez, higiezinak Eliza Katolikoaren esku izan eta horien edukitzaile izan dela nabaritzat jo daiteke. Beste kontu bat da, ordea, higiezinaren gaineko edukitza hori zergatik duen eta nola baliatu duen; azken batean,
|
edukitzeko
eskubideak zer adierazi dion jendeari gauza profitatzen den bitartean. Hori jakiteko, agerrarazten diren ahalmenak aztertu behar dira, jabetzaeskubidearen ahalmenak nork erabili dituen egiaztatu behar delako.
|
|
|
Datuen babesa oinarrizko eskubidea da, baina gizarteko arlo gehienetan sustraitu gabe dago oraindik. Datuak Babesteko Euskal Bulegoak 2008an egin zuen ikerketa baten arabera, Euskal Autonomia Erkidegoko biztanleok informazio gutxi dugu arlo horretan
|
dauzkagun
eskubideen inguruan, eta ez gara jabetzen norbere datu pertsonalen legez kanpoko erabilerek ekar diezaguketen arriskuez eta mehatxuez. EAEn, biztanleen %37 daude kezkatuta erakunde publiko eta enpresa pribatuek euren datu pertsonalez egiten duten erabilpenarekin.
|
|
|
aberastasunaren gozopiletik zati txikiagoa geratu zaie lan errentei, diskriminazioak, gizarte estaldura eskasagoak... Gizarte osoak
|
dauzka
eskubide sozialak eta laboralak jokoan.
|
|
|
–Guk beste nazio bat osatzen dugu, bere ohiturak eta bere nortasun propioa dituena, eta nazio guztiek dute mapa ofizialetan toki bat
|
edukitzeko
eskubidea!
|
|
|
Egiaz eta benetan interes kontrajarriak
|
dauzkatenak
eskubide jabeak eta sarrera jabeak dira. Eskubide jabeak, hots, autorea eta editorea.
|
|
2010
|
|
|
Niretzat bai. Niri erakutsi egin zidaten, eta ez
|
daukat
eskubiderik hori niretzat gordetzeko. Logikoena jakintza konpartitzea da, ahal bezainbat jenderekin gainera, ahal bezainbatek jaso eta zabaldu dezan.
|
|
|
Eta gu zer? Guk ez
|
daukagu
eskubiderik bizia luzatzeko. Bizia zor diguzu, odola zor diguzu!
|
|
|
(OFF) Gauza garrantzitsu bat gertatzen da Futbolzaleen Jaian: FIFAk eta bere negozio kideek
|
daukatela
eskubidea eta lehentasuna euren produktuak toki horretan saltzeko eta iragartzeko. Eurek eskubide hori praktikan jarri ondoren, guk gure markak eta gure produktuak saltzeko aukera izango dugu.
|
|
|
GERMAN. Baina ez
|
dauka
eskubiderik! Susmagarri bati bezala tratatu zaitu!
|
|
|
Hain zuzen, hiritartasuna bera zalantzan jartzen hasiak dira hainbat iritzi joera, eta zazpi milioi zerga ordaintzaileak bakarrik
|
dauzkate
eskubide osoko hegoafrikartzat. Zergatik ordaindu behar dut ezer, Estatuak ez badit ezer ematen ordainetan?, dio argudio modura informatika ingeniari erretiratu batek; neure poltsikotik ordaintzen ditut osasun zerbitzua, nire segurtasun asegurua eta seme alaben hezkuntza, eta, errepideak izan ezik, ez dut inolako zerbitzu publikorik erabiltzen.
|
|
|
Emaztearen depresioa eramangaitza zen, baina zehaztu egin nuke: emaztearen depresioa" ezkonduta ez dagoen nire moduko norbaitentzat" zen eramangaitza, ezkonduta dagoenak ez
|
baitauka
eskubiderik horrela pentsatzeko.
|
|
|
" Herriko eskolan, hainbeste bezala,
|
edukitzeko
eskubidea izan nuen euskal bola zuena, eguna bukatzerakoan zigorturik izaten zen, bertan atxikia edo garbiketa egiten zuen. [.]
|
|
|
– Zerbait txarra dela, edo, areago, musika bat puzkerraren zarata baino itsusiagoa dela esatea giza eskubide bat izan behar likek. Musikariek eskubidea zaukatek nahi duten musika egiteko, dela rocka dela bakailaoa; baina guk ez
|
zaukaagu
eskubiderik zarata hori kaka dela esateko. Pairatu bai, baina ezin diagu kexatzeko oihurik egin, agian bihar geuk egiten duguna kritikatuko dutelako:
|
|
|
Ezin da onartu genozidioaz zalantza egitea edo ahaztea, baina realpolitik dosi handia ere behar da auzia konpontzeko. Ez naiz hemen bizi, eta diasporatik ez
|
daukat
eskubiderik oztoporik jartzeko, errazegia da han bizi eta hemengoei ezetz eta ezetz esatea, erresistitu dezatela, muga garrantzitsuenak itxita. Argi dio, ordea, pozez hartu duela Serzh Sargsyanek asteon egindako adierazpena, Turkiarekiko negoziazioak eteten.
|
|
|
Hartara, indarkeria sexista desagerrarazteko jendartea eraldatu behar dela berretsi du, eta horren barruan, emakumeen bizi baldintzak hobetzea nabarmendu du: Enplegu duina
|
edukitzeko
eskubidea dugu.
|
|
2011
|
|
|
Hiru aukera dauzkat: ikus entzule papera hartu, zutabe honen egiletzak behar lituzkeen betaurrekoak jantzita egin, edo herritar gisa
|
dauzkadan
eskubide eta gogoen aldarriak zerrendatu. Noski, burugogorkeriak ez du laguntzen.
|
|
|
, etxebizitza duina izatekoa, lana eskuratzekoa, ikastekoa, artatua izatekoa, eta beste asko dira batek
|
dauzkan
eskubideak, 30 guztira, ez dira gutxi, eta berdin berdinak munduko pertsona guztientzat, ez dira alferrik giza eskubide unibertsalak. Egun hauetantxe ari dira Donostian Giza Eskubideen IX. Zinemaldiko pelikulak botatzen.
|
|
|
Herri horietako emakumeak ere askatasunaren aldeko borrokan ari dira, baina euren oinarria desberdina da. Guk adinako indarrez egiten dute euren emantzipazioaren alde, oso emakume indartsuak dira, oso ausartak, baina, zenbait kasutan, guk lortutzat
|
dauzkagun
eskubideen alde ari dira borrokan. Dena den, badira guk baino lehenago lotu dituztek eskubideak ere.
|