|
2023
|
|
|
Nolanahi den ere, geroratzea onar daiteke bermearen lekapenarekin hurrengo kasuetan: ...puru osoa 10.000 eurotik beherakoa bada Araban, edo 3.000 eurotik beherakoa Gipuzkoan, gehieneko epeei buruz baldintzarik gabe. b) Bizkaian, ordaindu gabeko zorren kopuru osoa 50.000 eurotik beherakoa bada eta geroratzea kopuru ezberdineko 48 hilekotik beherakoa bada; edo 100.000 euro eta 36 hilabetetik behera; edo 500.000 euro eta 24 hilabetetik behera; eta era berean, bermea emateko ondasunik ez
|
daukanean
eta zordunak hala eskatuta, zorren kopurua 500.000 eurotik beherakoa bada eta geroratzea bost urtetik beherakoa bada. Gipuzkoan, kopurua 12.000 eurokoa da eta epea urtebetekoa. c) Gipuzkoan zatikatu nahi den kopurua 150.000 eurotik beherakoa bada eta bi urtetik behera ere, beti ere zordunak zorraren zati bat ordaindu badu (%20).
|
|
|
(f) ABEEEei lotutako kotizazio onurak, enpresaburuarentzat borondatezkoak direnak, aplika daitezen, hurrengo baldintza bete behar da: enpresaburuak ukitutako langileen enpleguei eutsi behar die, GSLOTBren 44.10 Xedapen Gehigarriko eta 608/ 2023 Errege Dekretuaren 19 artikuluko
|
eduki
eta betekizunekin.
|
|
|
(b) Lege edo erregelamendu bidez ezarritakoa errespetatzen bada, hitzarmen kolektiboetan xedapen bereziak ezarri ahal dira, informazioeta kontsulta eskubideen
|
edukiari
eta eskubideok egikaritzeko modalitateei dagozkienez, bai eta eskubideok egikaritzeko ordezkaritza mailarik egokienari dagokionez ere.
|
|
|
ABEEEei lotutako kotizazio onurak, enpresaburuarentzat borondatezkoak direnak, aplika daitezen, hurrengo baldintza bete behar da: enpresaburuak ukitutako langileen enpleguei eutsi behar die, GSLOTBren 44.10 Xedapen Gehigarriko eta 1483/ 2012 Errege Dekretuaren 51 artikuluko
|
eduki
eta betekizunekin.
|
|
|
Lan kontratuaren, hitzarmen kolektibo aplikagarriaren eta antolamendu juridikoaren mugen barruan, oro har, enpresaburuak eskubidea du, bere zuzendaritza ahalmena dela bide, kontratatutako lan prestazioaren
|
edukia
eta inguruabarrak alde bakarrez aldarazteko, enpresaren jardunbideak behar dituen antolaketa aldaketei egokitzeko.
|
|
|
Egin eginean ere, honetan datza: enpresaburuak duen ahalmena, alde bakarrez aldatzeko kontratatutako lan prestazioaren
|
edukia
eta inguruabarrak, halakoak egokitzeko enpresaren jardunbideak behar dituen antolaketa beharrizanei.
|
|
|
Bada, 1 gaian aurreratu bezala, lan zuzenbidean benetako sistema eratzen da alokairuaren gainean; sistema hori dela eta, enpresaburuaren eta langilearen arteko alokairu harremanez hitz egin ohi da. Egin eginean ere, alokairu sistema horren
|
edukiari
eta horrek eratorritako harremanei erreparatuko zaie jarraian.
|
|
|
Distantziara lan egiten duten langileek izaera kolektiboko eskubideak egikaritzeko eskubidea dute, zein lantokiri atxikita izan eta lantoki horretako gainerako langileen eskubide kolektiboen
|
eduki
eta norainoko berberarekin.
|
|
|
© Enpresaren ondorengotza dagoenean edo horren titulartasuna modu garrantzitsuan aldatu denean, baldin eta horren ondorioz enpresako organo artezkariak edo enpresa horren jarduera nagusiaren
|
edukia
eta planteamendua berriztatu badira. Horrelakoetan, kontratua azkendu behar da, aldaketa horiek gertatu eta hurrengo 3 hilabeteetan.
|
|
|
Goian aipatu epea igaro ondoren lan agintaritzak esanbidez ez badu ebazpenik eman, ulertuko da RED Mekanismoa aplikatzea baimendu dela, enpresaburuak komunikatutako azken erabakia zein izan eta horrek ezarritako baldintzetan, kalterik egin gabe horri egin dakiokeen berrikuspenari, erabaki horrek gutxieneko
|
edukia
eta legeriak ezarritako oinarrizko baldintzak ez betetzeagatik.
|
|
|
(c) Kontratuak, idatziz egin denak LELTBren 8 artikuluak ezarritakoarekin bat etorriz, nahitaez jaso behar du banakako prestakuntza planaren testua, non zehaztuko diren praktiken edo prestakuntzaren
|
edukia
eta tutoretzaren jarduerak horren helburuak betetze aldera. Modu berean, kontratuak jasoko du lanagintaritzek edo lanbide heziketako nahiz unibertsitateetako hezkuntza agintaritzek enpresekin egiten dituzten lankidetza hitzarmenen testua.
|
|
|
Autonomo faltsuaren erakundea hurrengo egoerarekin identifikatzen da: printzipioz, lan zerbitzuen
|
edukiari
eta horiek gauzatzeari dagokienez alderdien autonomia nagusi dela badirudi ere, eta, horren ondorioz, kontratu zibil bat edo merkataritzako kontratu bat baliatu bada ere, egiatan langileak zerbitzuak ematen dizkion enpresari begira erabateko mendekotasuna du, teknika nahiz antolakuntzari dagokionez, baita ikuspuntu ekonomikotik ere. Horrenbestez, lan kontratua izan litzateke.
|
|
|
Beraz, lan honekin toki erakundeen gaineko finantza zaintza aztertuko da eta, modu berezian, Euskal Autonomia Erkidegoko toki erakundeen gaineko finantza zaintza. Gai honetan arazorik handiena, ZURITA LAGUNAk adierazten duen bezala,
|
edukiari
eta aplikazioari buruz dauden erreferentzia apurrak izan dira1.
|
|
|
Konstituzio Auzitegiak (hemendik aurrera KA) berak autonomiaren printzipioa zehaztu gabeko kontzeptu juridikoa bezala aitortu zuen10 eta hori berez arazoa da. Arazoa kontzeptu bera ulertzeko interpretazioak anitzak izan daitezkeelako, nahiz eta, Auzitegi Gorenaren jurisprudentziak dioenez, zehaztu gabeko kontzeptu juridikoek interpretazio bakarra
|
daukaten
eta emaitza bakarra eta justua duten11.
|
|
|
Azkenean, ETELren 115.3 artikuluari jarraituz, zorpetzearen, aurrekontuaren eta kontabilitatearen araubidea zehazteko eskumena lurralde historikoak
|
dauka
eta araubide horren mende jartzen da finantza zaintzako organo eskudunen funtzioen egikaritza. Erabaki horrek bat egiten du 2001eko Aurrekontu egonkortasunari eta Finantza jasangarritasunari buruzko Legeaz geroztik printzipio horiek zehaztu dituzten arau guztiekin (AEFJLO barne).
|
|
|
" Gehienez ere aitor ditzaketen betebeharren eta dagokion ekitaldi ekonomikoan duten edo egitea aurreikusten diren eskubideen adierazpen zifratu, bateratu eta sistematikoa da". Aurrekontuak urte natural bateko indarraldia
|
dauka
eta batzen ditu toki erakundearena eta toki erakunde horren mende diren beste erakunderena. Aurrekontuaren egitura orokorra Estatuko administrazioak zehaztuko du.
|
|
|
Esangura horretan, ETELren zioen azalpenak honako hausnarketa egiten du: " Ondo jakina den bezala, Euskal Autonomia Erkidegoko egitura juridiko instituzionala hiru maila instituzional horien arteko egituraketan oinarritzen da, non maila, jatorri,
|
eduki
eta irismen desberdineko arau juridikoek elkarri eragiten baitiote. Hala, 1978ko Konstituzioak eta indarrean dagoen Euskal Autonomia Erkidegoko 1979ko Autonomia Estatutuak —Gernikako Estatutua deituaEstatuaren eta Euskal Autonomia Erkidegoaren arteko eskumen banaketa zehazten dute.
|
|
|
Baina egia da, halaber, Euskal Autonomia Erkidegoak lege propiorik ez duenez udal kontuak osotasunean jorratzeko, Euskadiko udaletako eta gainerako toki erakundeetako gobernu organoek toki araubideari buruzko Estatuko oinarrizko legeria eta Eusko Legebiltzarrak onetsitako lege sektorialak aplikatu dituztela, eta lege sektorial horiek hainbat gaitan eragin dutela eta kasu askotan, gainera, zuzenean eragiten dutela udal eskumenetan; esaterako, hirigintzan, ingurumenean, gizarte zerbitzuetan, eta abar. Alta, horrek guztiak, orain arte, ez du konpondu arazoa, alegia, EAEko udalei esparru juridiko propioa ematea, egonkortasuna
|
eduki
eta beren autogobernua gauzatu dezaten, beren helburu nagusia betetze aldera: hots, herritarren eskaerei erantzutea, herritarrengandik gertuen dagoen administrazioa baita".
|
|
|
Beste administrazio batzuei jakinaraztea". Tituluak garrantzi handia
|
dauka
eta lurralde erkideko toki erakundeek artikuluan ezartzen den informazioa betebeharra bakarrik izango dute gerakin hori negatiboa denean. Kasu horretan, toki erakundeek likidazioaren kopia bidaliko diete Estatuari eta autonomia erkidegoari eta likidazioaren kopiarekin batera egoera zuzentzeko hartuko diren neurriak jakinarazi behar dira.
|
|
|
Zorpetze publikoa TOLTBk eta Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako toki ogasunei buruzko foru arauek baliabideen artean sartzen dute. Baina, aurrekontuan duen eraginagatik, hau da, amortizazioaren eta interesen ordainketa aurrekontuaren gastuen aldean eragina
|
dauka
eta horregatik lantzen dugu zorpetze publikoa gastuen gaineko finantza zaintzaren barnean.
|
|
|
Estatuaren arauek egoera berezietarako sortutako berfinantzazioa suposatzen dute edota indarrean dauden kreditu eragiketen gaineko baldintzen aldaketa. Kreditu eragiketa horiek ez-ohiko izaera
|
daukate
eta lurralde historikoek horien inguruan Estatuko arauak aplikatuko dituzte. Beraz, zorpetze eragiketen gainean eman beharreko baimena eman da.
|
|
|
Aginduaren 1 artikuluak, ordea, helburu zehatzago batzuk markatu egiten ditu: Aginduaren 2 artikuluan zehazten diren subjektuek eman behar duten informazio ekonomikoa bidaltzeko prozedurak,
|
edukia
eta maiztasuna ezartzea (AEFJLOren 27 artikuluak dioenarekin bat etorriz). Ezagupen orokorrerako argitaratu behar den informazioa zein den zehaztea. Informazioa argitaratzeko modua.
|
|
|
Ohartarazpen hori informazio betebeharraren zuzeneko ondorioa da. Informazioa jasota, ohartarazpena egiteko ahala ematen zaio gobernuari eta, horren ondorioz, toki erakundeak egoera zuzentzeko neurriak hartzeko betebeharra
|
dauka
eta horiek Ministerioari bidaltzeko betebeharra. Neurri horiek Ogasun eta Administrazio publikoen Ministerioak aztertuko ditu eta, egokiak edo nahikoak jotzen ez baditu, orduan toki erakundeari ekonomiaeta finantza plana egiteko betebeharra ezarri ahal izango dio.
|
|
|
EKk berak horrela adierazten du 137 artikuluan toki administrazioak Estatuaren derrigorrezko zatiketa eta egituraren oinarria direla. Atal honen sarreran esan dugunez, probintziaren inguruan gutxi esateko
|
daukagu
eta udalerriaren arauketan oinarrituko gara. Probintziaren lurraldetasuna aldatzeko orduan arauketa txikia da:
|
|
|
Velasco Caballerok EAEko toki erakundearen inguruan TAAJLk ezartzen dituen salbuespen klausulen inguruan horrela adierazten du: " Hiru salbuespen klausula horien
|
edukia
eta zentzua legearen izapidetze parlamentario konplexutik dator, eta, bereziki, Alderdi Popularrak Eusko Alderdi Jeltzalearekin Diputatuen Kongresuan eta, batez ere, Senatuan egindako akordioetatik. Salbuespen klausula hirukoitzak lehen begiratuan aldrebesa irudi lezakeen arren, litekeena da haren edukia modu sistematikoan eta arrazionalean azaltzea, honela:
|
|
|
Aldundiaren iritziz, kasuan Ekonomia Itunaren interpretaziora jo litzateke eta ikerketa historikoan oinarrituz 1906ko abenduaren 13ko Errege Dekretuaren 15 artikuluko eskumen ekonomiko administratiboetan exekuzio ahalaz gain arau ahala ere sartzen da. Ezin daiteke aurrekontu jarduera eta tributu jarduera bereiztu gauza ezberdina izango balira bezala edota bata bestearekin zuzeneko lotura dagoenean. Aurrekontu jarduera tributu jardueran eragina
|
dauka
eta tributu jarduerak aurrekontu jardueraren gainean ere ondorioak sortzen ditu. Ezin dira bereiztu bi kontzeptuak, nahiz eta arauketa tresna ezberdinetan jaso.
|
|
|
Baina ETELk toki autonomiaren esparru guztietara heltzeko konpromisoa harturik toki autonomiaren alde finantzariora ere helduko da. Horrek garrantzi handia
|
dauka
eta ETELk aspaldiko hutsunea betetzen duela adieraz daiteke, GALdeano Larizgoitiak eta Zurutuza Mujikak modu honetara definitzen dute ETELk izan duen garrantzia: " ETELen bidez araututako toki araubidean, alderdi ekonomiko finantzarioek berezko lekua dute; izan ere, toki erakundeentzat finantzaketa egokia eta nahikoa lortzea ezinbesteko baldintza da toki autonomia eta toki zerbitzuak behar bezala ematea bermatzeko" 260.
|
|
|
Indarrean dagoen Ekonomia Itunak toki erakundeen gaineko finantzazioaren inguruan xedapen anitzak ditu. Ekonomia Itunaren lehenengo kapituluaren hamabostgarren atalak toki ogasuna titulua
|
dauka
eta horretan toki erakundeen derrigorrezko hiru zergen gaineko xedapenak egiten dira: Ondasun Higiezinen gaineko Zergari, Jarduera Ekonomikoen gaineko Zergari eta Trakzio Mekanikodun Ibilgailuen gaineko Zergari buruzko arauketa lurralde historikoei dagokie (TOL, beraz, ez zaie horiei aplikatzen) 276 Izaera tributarioa duten bestelako diru sarreren gaineko arauketa ere lurralde historikoei dagokie, beti ere honako baldintzak betez gero (Ekonomia Itunaren 42 artikulua):
|
|
|
Arauketa hori ENDEMAÑO Arosteguiren esanetan: ...ek oso antzeko edukia dute, eta, aldi berean, Toki Ogasunei buruzko Legearen Testu Bateginean ere antzeko edukia dute, toki zergei eta aurrekontu araubideari buruzko erregulazioa horretatik kanpo uzten badugu; izan ere, alderdi horietako bakoitza lurralde historikoetako foru arauetan arautzen da" 296 Tokiko finantza jarduerari buruzko arau ezberdinak egon arren, guztiek ikuspuntu harmonizatua
|
daukate
eta norabide berdinean jotzen dute, bakarra izango balira bezala. Lan honetan ezberdintasunak aipatzen direnean arau konkretuak markatzen duen ezberdintasuna adieraziko dut, baina amankomunak diren xedapenak komentatzerakoan ez da ezer adieraziko.
|
|
|
Gainera, kontrola bi era ezberdinetako kontrola da: bata
|
edukiaren inguruan
eta bestea formalitatearen gainekoa, beraz, lege kontrolaz gain kontrol ekonomiko hutsa ere gauzatu egiten du.
|
|
|
Finantzazio tresna da eta horrek udalaren gaitasun ekonomikoa ere gutxitu dezake. Udalaren aurrekontuan eragina
|
dauka
eta udalaren aurrekontu egonkortasunean, gastu arauan eta zor bizian zuzeneko eragina. Parametro guzti horiek aurrerago jorratuko ditugun arren, kontuan izan behar dugu udalak hartzen dituen zor guztiek udal finantzazioan zuzeneko eragina dutela, horien gastu muga kolokan jar dezaketela eta, ondorioz, plan ekonomiko finantzarioa izateko eta esku hartzea izateko aukera gehiago izan dezaketela.
|
|
|
Baina, gure iritziz, ez da horrela. Ondasun higiezina dohain lagatzeak toki erakundearen ondarean eragina
|
dauka
eta horrek, sarreran adierazi dugun bezala, toki erakundeen kontu orokorrean eragina dauka. Kontu orokorrak ondarearen isla leiala izan behar da eta horretarako toki erakundeen kontabilitate planak ondare garbian emandako aldaketen egoera kalkulatu behar du.
|
|
|
KAk, jurisprudentziak eta doktrinak hori aipatzen dute eta gastuen esparruan mugak egon daitezken arren, toki erakundeen baliabideei dagokionez mugak handiagoak dira. Kontuan izan behar dugu EKren 142 artikuluak aipatzen dituen baliabideek izaera tributarioa
|
daukatela
eta berezkoak diren tributuak ezartzeko aukera dutela udalek. Baina, EKaren 133.2 artikuluak egiten duen lege erreserba eta 149.1.14 ak egiten duen eskumenen erreserba berezko tributuak ezartzeko benetako aukera kentzen die toki erakundeei.
|