|
2013
|
|
|
Nolanahi den ere, kristautasunak ez omen zuen eragin handirik izan zuzenbide pribatuaren gainean. Legeria eta kristautasuna ez ziren gatazkan aritu,
|
edo
, behintzat, gutxitan aritu ziren halakoetan. Esate baterako, Augustoren lege batek zelibatua zigortu zuen, horrekin jaiotza tasa gehitu nahi zuelako herritarren artean; baina, gero, Augustok lege hori ezeztatu egin zuen.
|
|
|
Bestalde, Inperioko kantzelaritzaren zerbitzupean ziharduten langileez gain, eta jurisdikzio sistemako organo desberdinak osatzen zituzten epaileez gain, probintziako gobernadoreek eta barrutietako vicarius deiturikoek aholkulari juridikoa behar zuten. Aholkulari horiek izena eman gabe lan egiten zuten, eta, Paulo
|
edo
Ulpiano alde batera utzita, ez zuten asko lagundu literatura juridikoa gara zedin. Egiatan, juristen kopurua ez zen txikitu, baina haien kalitatea nabariro gutxitu zen.
|
|
|
Zerrenda horretan, azpimarratzekoa da Gaio sartu izana, horrek erakusten baitu bere lanak zer nolako entzutea lortu zuen denboraldi klasikoaren ostekoan. Legeak onartzen zuen, halaber, bigarren mailako lanetara jotzea, baldin eta izen handiko bost juristetatik batek
|
edo
batzuek bigarren mailako lan hori aipatuta bazuten. Zernahi gisaz, halako lanen eskuizkribuak urriak eta konfiantza txikikoak ziren, eta, hori dela eta, ezinbesteko gertatzen zen eskuizkribuen artean alderaketa egitea.
|
|
|
Italiako bizitza juridikoa ez zen berriro piztuko behin gerra bukatuta. 451 urteko konstituzio batean, Valentiniano III.ak deitoratu zuen zenbait eskualdetan epaile eta abokatu urri izatea, eta, eskualde horietan, nekez bilatzea,
|
edo
, okerragoa zena, ez egotea zuzenbidea zekienik (Nov. Val.
|
|
|
Justinianoren proiektutik zati bat nahiko apal
|
edo
xumea zen: Teodosioren Kodea eguneratzea.
|
|
|
XX. mendean Digestoa ikertu denean, aldaketa horien edukia aztertu izan da. Testuen kentzeak, gehitzeak
|
edo
aldarazpen hutsak izan zitezkeen aldaketa horiei XVI. mendeaz geroztik emblemata triboniani deitu izan zaie, eta oraintsuago, berriz, interpolazio.
|
|
|
Halaxe zehazten du indarrean dagoen Nafarroako Bildumak (1973) bere 1 legean, euskarazko testua aipatzen dela: 1 Legea.Konpilazioa.Foru Zuzenbide Pribatuari buruzko Konpilazio
|
edo
Nafarroako Foru Berri honek bere barnean hartzen du antzinako erresumaren zuzenbidetik egun indarrean dagoen zuzenbide zibila, betiere, tradizioarekin eta bertako ohitura, foru eta legeen praktikarekin bat etorriz. Nafarroako tradizio juridikoa Nafarroako foru zuzenbide pribatuaren esangura historikoaren eta zuzenbide horren iraupenaren adierazpen gisa, Konpilazioko legeen interpretazio eta integrazioa egiteko lehenespena dute, jarraiko hurrenkeraren arabera, honako hauek:
|
|
|
Nafarroako tradizio juridikoa Nafarroako foru zuzenbide pribatuaren esangura historikoaren eta zuzenbide horren iraupenaren adierazpen gisa, Konpilazioko legeen interpretazio eta integrazioa egiteko lehenespena dute, jarraiko hurrenkeraren arabera, honako hauek: Bilduma Berri berriaz geroztik, Gorteetan emandako legeek; Bilduma Berri berriak; Foruaren hobetze izenekoek; Nafarroako Foru Orokorrak; gainerako legeek, besteak beste, toki foruek eta Foru Laburrak; bai eta zuzenbide erromatarrak ere, ohiturak
|
edo
konpilazio honek zuzenbide horretatik jasotako erakunde edo manuei dagokienez.
|
|
|
Nafarroako tradizio juridikoa Nafarroako foru zuzenbide pribatuaren esangura historikoaren eta zuzenbide horren iraupenaren adierazpen gisa, Konpilazioko legeen interpretazio eta integrazioa egiteko lehenespena dute, jarraiko hurrenkeraren arabera, honako hauek: Bilduma Berri berriaz geroztik, Gorteetan emandako legeek; Bilduma Berri berriak; Foruaren hobetze izenekoek; Nafarroako Foru Orokorrak; gainerako legeek, besteak beste, toki foruek eta Foru Laburrak; bai eta zuzenbide erromatarrak ere, ohiturak edo konpilazio honek zuzenbide horretatik jasotako erakunde
|
edo
manuei dagokienez.
|
|
|
Agerraldi horren helburua zen erabakitzea ea eztabaidapeko gaia sar zitekeen zuzenbideak araututako akzioetatik baten esparruan, eta, hala izanez gero, nola jokatu behar zen. Lehenengo garaietan, alegia, errepublika sortu baino lehenago, ziur asko erromatarrek ordalietara
|
edo
zin egiteetara joko zuten, gatazkak konpontzeko bide gisa. Errepublikaren garaian, aldiz, gatazkak konpontzeko ohiko modua, zuzenbidearen arabera, hauxe zen:
|
|
|
Errepublikaren garaian, aldiz, gatazkak konpontzeko ohiko modua, zuzenbidearen arabera, hauxe zen: alderdiek eta magistratuak herritar bat, subjektu pribatu bat(
|
edo
, batzuetan, subjektu pribatuen talde bat) izendatzea eta gatazka horren erabakimenaren mende uztea. Tartekari horri iudex deitu zitzaion.
|
|
|
Tartekari horri iudex deitu zitzaion. Tartekariak egitateak ikertzen zituen (beharbada, hasieran bere jakite eta sen onaren arabera); lekukoen adierazpenak entzuten zituen, bai eta alderdien arrazoiak ere; eta erabakia ematen zuen, demandatua absolbituz
|
edo
kondenatuz.
|
|
|
Ondoren, eta betiere lekukoen aurrean, demandatuak muzin egiten bazion errekerimendu horri, demandatzaileak indarra erabil zezakeen demandatua magistratuaren aurrean agertuko zela ziurtatzeko. Demandatua gaixorik egonez gero,
|
edo
adinduna izanez gero, demandatzaileak ezin zuen hura behartu agerraldia egitera, baldin eta ez bazion garraio modurik eskaintzen; edonola ere, arauak ezarri zuen garraio modu hori ez zela nahitaez izan behar esku ohe burkoduna. Bestalde, baziren egintza zehatz batzuk, gizabanakoak bere kabuz egin ahal zituenak, aurretiaz magistratuarengana jo gabe.
|
|
|
izeneko bildumak hauxe xedatu zuen: etxe-jabeak lapurra harrapatzen bazuen lapurreta egiteko unean bertan, hori gauez gertatu zein egun argiz gertatu, eta lapurra atxiloketaren aurka jartzen bazen, etxe-jabeak lapurra hil zezakeen, horregatik inolako ondorio
|
edo
zigorrik jasan gabe. Edozein modutan ere, kasurik gehienetan, zuzeneko jarduera horiek burutu baino arinago, beharrezkoa zen magistratuaren erabakia.
|
|
|
Ziur asko, errepresaliarako aukera hori alderdientzako pizgarria izango zen, alderdiok hitzarmena lor zezaten. Hori dela eta, talioia gertatuko omen zen, bakar bakarrik, ofentsagilearen familiak
|
edo
ofentsagileak berak ez zuenean lortzen ordainketa egiteko beste dirurik. Lesio txikien kasuan, bengantza ez zegoen onartuta; alderantziz, aldez aurretik diru kopuru finko batzuk ezarrita zeuden konpentsazio gisa.
|
|
|
Ondorenez, familiaren jabego guztia bateratuta zegoen, eta familiaren baliabideak, osotasunean, indartu egiten ziren. Praktikan, beraz, esklaboak
|
edo
semeak lapurreta eginez gero, edo lesio pertsonala eraginez gero, biktimak demanda jartzen zuen familiaburuaren aurka, horrek bakarrik asebete zezakeela demandan eskatutakoa, familiako funtsekin. –XII Taulak?
|
|
|
Ondorenez, familiaren jabego guztia bateratuta zegoen, eta familiaren baliabideak, osotasunean, indartu egiten ziren. Praktikan, beraz, esklaboak edo semeak lapurreta eginez gero,
|
edo
lesio pertsonala eraginez gero, biktimak demanda jartzen zuen familiaburuaren aurka, horrek bakarrik asebete zezakeela demandan eskatutakoa, familiako funtsekin. –XII Taulak?
|
|
|
izeneko bildumak aukera hauek ematen zizkion familiaburuari: kalte ordaina ematea,
|
edo
, bestela, ofentsagilea biktimaren esku, edo, hala denean, biktimaren paterfamilias horren esku uztea zuzen zuzenean (emate noxal deitu izan zena).
|
|
|
izeneko bildumak aukera hauek ematen zizkion familiaburuari: kalte ordaina ematea, edo, bestela, ofentsagilea biktimaren esku,
|
edo
, hala denean, biktimaren paterfamilias horren esku uztea zuzen zuzenean (emate noxal deitu izan zena).
|
|
|
deituriko bildumaren garaian, demandatzaileak ez bazuen hogeita hamar eguneko epean jasotzen iudex deiturikoak berari adjudikatu ziona, demandatzaile horrek demandatua mehatxa zezakeen, baita heriotzarekin ere. Demandatzaileak indarra erabil zezakeen demandatua magistratuaren aurrean ager zedin (eta, kasu horretan, ez zen beharrezkoa oso gizabidetsua izatea); eta, orduan ere, demandatuak ez bazuen ordaintzen
|
edo
ez bazuen ordainketa hori bermatzen, magistratuak baimena eman ahal zion demandatzaileari, horrek demandatua kateatu zezan hirurogei egunetan zehar. Epe horretan, demandatzaileak, kateatua?
|
|
|
Interpretaziorako gaitasun horren adibide ona izan daiteke ondorengoak euren gurasoen ahalmen esparrutik emantzipatzea. Paterfamilias deiturikoak bere ahalpean zituen ondorengoak, eta ahal horrek iraun egiten zuen harik eta hura
|
edo
horiek hil arte. –XII Taulak?
|
|
|
Inperioaren politikak indartu egin zituen municipia izenekoak, hau da, latindar
|
edo
herritarren arteko erkidegoak, eta nolabaiteko autogobernua eman zien. Probintziako municipium zehatz bateko herritarrak estatutu bikoitza zuen.
|
|
|
Aplikatu beharreko zuzenbidea idatzita zein idatzi gabe egon zitekeen, eta, horren arabera, erabilitako teknikak desberdinak izaten ziren. Errepublikako biltzarrak lege zehatza aldarrikatu eta gero, juristak lege horren testuaz arduratzen zirenean, edota pretorearen ediktuaz nahiz kontratu
|
edo
testamentu batez arduratzen zirenean, testuaren esaldi zehatzak interpretatu behar zituzten juristek, arazoak konpontzeko. Interpretazioarekin batera, denboran zehar pilatutako argudioak erabili behar zituzten.
|
|
|
Zeinek zuen lehentasuna: testuaren hitzez hitzezkotasunak
|
edo
haren espirituak. Erabakigarri gertatzen al zen egilearen egiazko borondatea, borondate hori modu zalantzagarrian adieraziz gero?
|
|
|
Guregana iritsi diren iturrietan, arrasto gutxi daude, juristen arteko desadostasunei buruz (zehatzago esateko, iturrietan desagertu egin ohi dira gutxiengoaren ikuspuntuak). Nolanahi den ere, jakin badakigu bi eskola
|
edo
sekta zeudela, eta bi horiek barruratzen zituztela K. o. I. mendetik K. o.
|
|
|
Zati horrek, gutxi gorabehera, lan osoaren laurdena betetzen zuen. Kausatzailearen jarauntsi
|
edo
oinordetzaren inguruan, hainbat arazo gertatzen ziren, eta, maiz sarri, halako arazoak izaten ziren beste edozein kasutan baino eztabaida gehiago sorrarazten zituztenak. Familia, batasun moduan hartuta, gizarte ordenaren uztarria zen.
|
|
|
pertsonak, gauzak eta akzioak. Lehenengo kategoriaren barruan, pertsonaren estatus desberdinak aztertzen ziren, betiere hiru ikuspuntu erabilita, hau da, askatasuna (gizabanakoa aske
|
edo
esklabo al da?), herritasuna (pelegrina edo herritarra al da?) eta familia egoera (paterfamilias da edo aurreko baten ahalpean dago?).
|
|
|
pertsonak, gauzak eta akzioak. Lehenengo kategoriaren barruan, pertsonaren estatus desberdinak aztertzen ziren, betiere hiru ikuspuntu erabilita, hau da, askatasuna (gizabanakoa aske edo esklabo al da?), herritasuna (pelegrina
|
edo
herritarra al da?) eta familia egoera (paterfamilias da edo aurreko baten ahalpean dago?).
|
|
|
pertsonak, gauzak eta akzioak. Lehenengo kategoriaren barruan, pertsonaren estatus desberdinak aztertzen ziren, betiere hiru ikuspuntu erabilita, hau da, askatasuna (gizabanakoa aske edo esklabo al da?), herritasuna (pelegrina edo herritarra al da?) eta familia egoera (paterfamilias da
|
edo
aurreko baten ahalpean dago?).
|
|
|
Gaioren lana, kronologiaren arabera, epealdi klasikoaren gailurrean kokatu behar da. Une horretan, zuzenbide pribatuaren edukiak, neurri handiagoan
|
edo
txikiagoan, finkatuta zeuden. Gaioren eskemak, berriz, osagai berritzaileak zituen.
|
|
|
Behin epaileak alderdi baten aldeko irizpena emanda, haren eginkizuna bukatuta zegoen, eta, une horretatik aurrera, iudex izateari uzten zion. Ondorenez, alderdietatik bati ere ezin zion agindu zerbait egitea
|
edo
ez egitea; izan ere, alderdiek erabaki behar zutenean epaia beteko zuten edo hori urratu behar zuten, une horretan iudexa halakoa izateari utzita zegoen. Gatazka mota askotan, konponbide egokia izan zitekeen demandatuak diru kopuru zehatza ordaindu behar izatea; baina kasu guztietan hori ez zen posible.
|
|
|
Behin epaileak alderdi baten aldeko irizpena emanda, haren eginkizuna bukatuta zegoen, eta, une horretatik aurrera, iudex izateari uzten zion. Ondorenez, alderdietatik bati ere ezin zion agindu zerbait egitea edo ez egitea; izan ere, alderdiek erabaki behar zutenean epaia beteko zuten
|
edo
hori urratu behar zuten, une horretan iudexa halakoa izateari utzita zegoen. Gatazka mota askotan, konponbide egokia izan zitekeen demandatuak diru kopuru zehatza ordaindu behar izatea; baina kasu guztietan hori ez zen posible.
|
|
|
Konponbide, berezi? horietatik aurrenekoa (formulae izenekoen esparru arruntetik kanpo), ziur asko, interdiktua izan zen, hain zuzen ere, pretoreak zerbait egiteko
|
edo
ez egiteko emandako agindua. Interdiktuetatik asko asmatu ziren, jabetzaren edukitza baketsuari enbarazu egitea saihesteko, eta, era berean, legezko prozeduren bitartez erreklamazioak behar bezala egitea ziurtatzeko.
|
|
|
Alderdietatik bat
|
edo
biak herritarrak ez zirenean, ez zen egoki gertatzen zuzenbide zibila haien arteko gatazketan aplikatzea. Hasieran, herritar ez zirenen kopurua, nolabait, txikia zen, eta, horregatik, erromatarrek fikzio hau erabili zuten:
|
|
|
Erroma kartagoarren aurka garaile ateratzeaz geroztik, III. mendeko gerra punikoetan zehar, Erromaren nagusitasuna mendebaldeko Mediterraneo osoan hedatu zen. Horrek ekarri zuen, ekarri ere, asko eta asko gehitzea erromatarrekin egunero harremanetan zeuden lagunen kopurua, lagun horiek herritar ez zirela
|
edo
pelegrin zirela. Hori dela eta, halakoak ere zuzenbidearen eremuan barneratu behar izan ziren beren beregi.
|
|
|
Hori dela eta, halakoak ere zuzenbidearen eremuan barneratu behar izan ziren beren beregi. K. a. 242 urtean, bigarren pretorea ezarri zen; bigarren pretore horrek, zehatz mehatz, arazoak aztertu behar zituen, alderdietatik bat
|
edo
biak pelegrinak zirenean. Harrezkero, pretoreak elkar bereizi ziren:
|
|
|
Iradokizun moduan adierazi zen hauxe izan zitekeela horren arrazoia: arau horien jatorria ez zen praktika tradizionala, baizik eta zentzumena
|
edo
adimena, gizaki guztiek gizaki izate hutsarengatik dutena. Horrela, herrien zuzenbidea, maiz sarri, zuzenbide natural (Ius naturale) moduan deskribatu zen.
|
|
|
Hasiera hasieratik, jurista erromatarren lana izan zen arazo juridikoetan parte hartzea. Zehatzago esateko, haien zeregina zen, egitezko egoera zehatz baten aurrean, formula
|
edo
defentsa bide egokiak iradokitzea. Eta haien zeregina zen, orobat, agiriak prestatzea, hala nola, testamentuak edota kontratuak, agiri horiei esker alderdiek eurek nahi zituzten emaitzak lor zitzaten, ez beste batzuk.
|
|
|
Eta haien zeregina zen, orobat, agiriak prestatzea, hala nola, testamentuak edota kontratuak, agiri horiei esker alderdiek eurek nahi zituzten emaitzak lor zitzaten, ez beste batzuk. Errepublikaren azken garaietako juristen kasuan, euren izen ona
|
edo
ospea zen haien iritzien euskarria. Beste alde batetik, digestoetara bildu ziren osperik handieneko juristen iritziak.
|
|
|
Justinianok konstituzioak aldarrikatzeari ekin zion, 565 urtean hil zen arte. Nobela horietako asko grezieraz idatzi ziren eta modu pribatuan bildu ostean, Corpus iuris civilis
|
edo
«Zuzenbide zibilaren Korpus» izena jasoko zuenaren beste hiru zatiei gehitu zitzaizkien; izen hori erabili zen, zuzenbide hori eta elizaren zuzenbide kanonikoa bereizteko. Lan horrek mila urteko garapen juridikoari eman zion buru.
|
|
|
Maiz sarri auturik esanguratsuenak «Jainkoaren epaitza»ren esku utzi ziren. Epaitza hori erdiesteko, ordalia, duelua
|
edo
zin egilekideen esku hartzea erabili ziren. Alderdi bakoitzak zin egile batzuk proposatzen zituen, eta horiek zin egiten zuten alderdiaren baieztapenak egiazkoak zirela; azkenean irabazten zuen zin egilerik gehien aurkezten zituen alderdiak.
|
|
|
Eskubide guztiak erreserbaturik daude. Debekatuta dago, legearen arabera, argitalpen hau bikoiztea, biltzea
|
edo
igortzea, ez osorik, ez zatika, ezta inolako bitarteko edo prozedura teknikoren bidez ere, argitaratzaileen esanbidezko baimenik gabe.
|
|
|
Eskubide guztiak erreserbaturik daude. Debekatuta dago, legearen arabera, argitalpen hau bikoiztea, biltzea edo igortzea, ez osorik, ez zatika, ezta inolako bitarteko
|
edo
prozedura teknikoren bidez ere, argitaratzaileen esanbidezko baimenik gabe.
|
|
|
Ikertzaile humanistari bururatzen zitzaizkion gaiak pentsaezinak ziren glosagile eta iruzkingileentzat. Arean, humanistak hainbat autu jakin nahi zituen, hala nola, zein zen testuaren agintea, testua zehatza zen
|
edo
ez, edota zeintzuk ziren jurista klasikoen erabakiak bidezkotzen zituzten egitateak; aurreko interpretatzaileek, ordea, bazter utzi zituzten gai horietatik gehienak. Horrenbestez, humanistak euren erara moldatu ziren, Erdi Aroko latin barbaroan idatzitako eztabaida hutsalen bitartez; eztabaida horietan, dena den, ez zen argibiderik ematen, eurek jakin nahi zutenaren inguruan.
|
|
|
Zuzenbide jainkotiarra Jainkoari buruzkoa den bezala, zuzenbide publikoak arlo publikoa jorratzen du, eta zuzenbide pribatuak, ostera, subjektu pribatuen ingurukoa. Jurista erromatarrek zuzenbide zibila aipatzean, aldiz, batik bat zuzenbide pribatuari buruz ari ziren, hots, Digestoaren berrogeita bederatzi
|
edo
berrogeita hamar liburutan eta Kodearen hamabi liburuetatik bederatzitan jasotako gaiei buruz. Ildo berari segiz, Doneauk ulertu zuen berari zegokiola zuzenbidea aztertzea, alegia, subjektu pribatu bakoitzari egoera desberdinetan bere ius izenekoa esleitzen zion zuzenbidea aztertzea.
|
|
|
Ildo berari segiz, Doneauk ulertu zuen berari zegokiola zuzenbidea aztertzea, alegia, subjektu pribatu bakoitzari egoera desberdinetan bere ius izenekoa esleitzen zion zuzenbidea aztertzea. Latina edota Europako beste hainbat hizkuntza aztertuz gero, ikus zitekeen hitz berbera erabili ohi zela, hala nola, ius, recht
|
edo
droit, zuzenbide objektiboa nahiz eskubideak adierazteko, edo, beste hitz batzuez esanda, betebeharren zuzenbidea nahiz gauza saltzeko eskubidea aipatzeko; esangura bikoitz horren azpian ingelesez sekula agertuko ez den anbiguotasuna zegoen. Doneauren iritzirako, ius hitzak gizabanakoari dagokion eskubide subjektiboa adierazten du eskuarki; ondorenez, berarentzat zuzenbidea eskubideen sistema zen.
|
|
|
Ildo berari segiz, Doneauk ulertu zuen berari zegokiola zuzenbidea aztertzea, alegia, subjektu pribatu bakoitzari egoera desberdinetan bere ius izenekoa esleitzen zion zuzenbidea aztertzea. Latina edota Europako beste hainbat hizkuntza aztertuz gero, ikus zitekeen hitz berbera erabili ohi zela, hala nola, ius, recht edo droit, zuzenbide objektiboa nahiz eskubideak adierazteko,
|
edo
, beste hitz batzuez esanda, betebeharren zuzenbidea nahiz gauza saltzeko eskubidea aipatzeko; esangura bikoitz horren azpian ingelesez sekula agertuko ez den anbiguotasuna zegoen. Doneauren iritzirako, ius hitzak gizabanakoari dagokion eskubide subjektiboa adierazten du eskuarki; ondorenez, berarentzat zuzenbidea eskubideen sistema zen.
|
|
|
Bigarren kategoriara bildu behar dira, berriz, inork guretzat gauzatu beharreko egintzen ondoriozko eskubideak. Hortaz, betebeharrak ez dira geureak egiatan, gure ospea
|
edo
etxea diren bezala, baina guri dagozkigun eskubideak dira.
|
|
|
Tradizioaren ildotik, esan ohi zen gozamen mota berezia izango zela halakoa, baina gozamena jabea hil arte bakarrik luza zitekeen, eta, ondorenez, azalpen hori ez zen egokia. Doneauk adierazi zuen gozamena ez ezik, zuzenbide erromatarrak inoren gauzen gaineko beste eskubide kopuru mugatu bat ere aintzatetsi zuela, hala nola, bide eskubideak, berme eskubideak
|
edo
enfiteusiak (epe luzera eginiko errentamenduaren antzekoa, errentariari jabe ahalmenak emanez). Berak ondorioztatu zuen eskubide horiek guztiak jabe ahalmenen mugapenak zirela, ondoko kategoria orokorra proposatuz:
|
|
|
Connanen aburuz, erakundeen eskeman akzioak prozedurari buruzkoak ez ezik, gizakien egintzei buruzkoak ere baziren, eta ideia hori abiaburutzat hartuta, Althusiusek negotiumaren kontzeptua garatu zuen. Kategoria horrek gizakiaren bizitza ukitzen duten negozio juridikoak barneratzen ditu, bai zerbait erabilgarria
|
edo
beharrezkoa gehitzen dutelako, bai oztoporen bat gainditzen laguntzen dutelako. Negotium hori osagaien eta espezien ariora sailkatzen da.
|
|
|
Negotium hori osagaien eta espezien ariora sailkatzen da. Osagaiak dira, batetik, negozioak ukitzen dituen objektuak, eta horiek, aldi berean, izan daitezke gorpuzdunak
|
edo
gorpuzgabeak; bestetik, osagaiak dira negozioan parte hartzen duten pertsonak, eta halakoak izan daitezke banakakoak zein kolektiboak, etab. Espezieak, berriz, negozio motak dira, bai borondatezkoak, kontratuak esaterako, bai nahigabe gauzatzen direnak, delituak, berbarako. Althusiusen gogarteak batik bat zuzenbide zibil erromatarra izan zuen oinarri; nolanahi ere, autore horrek edukia zuzenbide erromatarrarekin zerikusi handirik ez zuen formaren mende jarri zuen.
|
|
|
Italiako estatuetako, Espainiako eta hegoaldeko Frantziako ohituretan, pays de droit écrit izenekoetan, bisigodoen zuzenbide erromatar basatiaren aztarnak nabari zitezkeen oraindik, baita Mediterraneoko itsasaldean irakatsitako zuzenbide erromatarrarenak ere. Iparraldeko Frantzian, tokiko ohiturak
|
edo
pays de droit coutumier izenekoak jatorriz germaniarrak ziren, frankoak gehienetan, zuzenbide erromatar kanonikoa sartzearen ondorioz jurista profesionalak agertu arren; halakoek zuzenbide erromatarraren eta kanonikoaren metodoak aplikatu zizkioten ohiturazko zuzenbideari. Alemanian, aitzitik, ohiturazko zuzenbidea ia ukitu ere ez zen egin, zuzenbide erromatarraren eraginez.
|
|
|
XVI. mendearen lehenengo erdian Frantzian horretara «kodetu» ziren eskualdeko ohitura guztiak; horri esker, agintearekin eta ulertzeko moduan agertzen ziren, iruzkin nahiz interpretazio akademikoen jorragai bihurtuz, zuzenbide zibila bezala. Errazagoa izan zen, ordea, ohitura guztien
|
edo
gehienen osagai erkideak identifikatzea. Ohiturak azaldu zituztenen artean, ezagunena Charles Dumoulin (Molinaeus) izan zen().
|
|
|
Baldok honetara bereizi zituen zor arruntak eta basailuak jaunari zor zizkionak: zor arrunten kasuan, hartzekodunak kontratuan zehazten du ordainketa lekua
|
edo
zordunarengana jotzen du berori kobratzeko; haatik, zordun feudala jaunaren mende dagoenez gero, bera joan behar da hartzekodunarengana. Pariseko Ohitura zelakoan zor feudalak ordaintzeko lekurik aipatzen ez zen arren, Dumoulinek berriro baieztatu zuen basailuak harreman feudaletan zuen egoeraren ondorioz, jauna aurkitu behar zuela ordainketa egiteko, hori jaunari zor zion begirunearen adierazpena zelako.
|
|
|
Zuzenbide zibila irakasten da, gizarte modernoan jardungo duten ikasleak prestatzeko. Ikasketak amaitutakoan, galdetzen zion hark bere buruari, nora bidali nahi dituzte irakasle humanistek euren ikasleak, Platonen Errepublikara
|
edo
Utopiara? (Dialogus, IV).
|
|
|
Eurikoren Kodearekin gertatu bezala, agintariek jurista zein kopiatzaile galiar erromatarren laguntza behar izan zuten, eta, horrexegatik, testua latinez idatzi zen. Lege horietan batik bat biktimari
|
edo
biktimaren familiari eman beharreko kalte ordaina jorratzen zen, biktima horri lapurreta, kalteak jabetzan, lesioak, sexu erasoak edo giza hilketa eraginez gero. Autu horien inguruko arauak nahiko zehatzak ziren, lapurreta nahiz lesio moten arteko desberdintasunak erakusten zituzten zigor bereziak ezartzen baitzituzten; zuzenbide erromatarrak, alabaina, ez zuen eragin handirik izan arau horien gain.
|
|
|
Eurikoren Kodearekin gertatu bezala, agintariek jurista zein kopiatzaile galiar erromatarren laguntza behar izan zuten, eta, horrexegatik, testua latinez idatzi zen. Lege horietan batik bat biktimari edo biktimaren familiari eman beharreko kalte ordaina jorratzen zen, biktima horri lapurreta, kalteak jabetzan, lesioak, sexu erasoak
|
edo
giza hilketa eraginez gero. Autu horien inguruko arauak nahiko zehatzak ziren, lapurreta nahiz lesio moten arteko desberdintasunak erakusten zituzten zigor bereziak ezartzen baitzituzten; zuzenbide erromatarrak, alabaina, ez zuen eragin handirik izan arau horien gain.
|
|
|
Jakin badakigu Tarsoko Teodoro Canterburyn sortutako eskolan hainbat gai irakasten zirela, zuzenbide erromatarra barne. Irakaskuntza horien garrantzia Teodororen Poenitentialean ikus daiteke; bertan, maisuak zenbait arazo juridikoei emandako erantzunak jaso ziren, alegia, ezkontzaren betekizunak, esklaboen estatutua
|
edo
lesioen ondoriozko konpentsazioak bezalako arazoei emandakoak. Hor ikus zitekeen zuzenbide erromatarra ezagutzen zutela eta berori aplikatzeko gai zirela.
|
|
|
Testu horren eta Digestoaren arteko harremana ez da zuzenekoa, ezpada XI. mendean idatzitako kopia galdu eta zuzendu baten bidezkoa; kopia hori Codex secundus izenarekin ezagutzen da. Bertsio hori XII. mendeko eskoletan ikasten hasi zen vulgata
|
edo
litera bononiensis deitutakoaren iturria ere izan zen.
|
|
|
Collectio Britannica hori 1080 urtea aldera idatzitako lan italiarra zen, eta horren eskuizkribu bakarra gorde da, liburutegi britainiarrean. Ezdakigu zehatz zein izan den Digestoko testu horien jatorria, baina, seguru asko, lanaren bildumariek Erromako artxibo batean
|
edo
Monte Cassino beneditar monasterioan lortu zituzten. Jakin badakigu, ostera, XI. mendeko
|
|
|
Egiatan Paviako eskolak erreparatu zion testu juridikoen ikerketari ikuspegi berri batetik, baina Justinianoren bilduma aurrenekoz erakusteko ohorea ez dagokio Paviari, Bolognari baizik. Uste da zuzenbidearen lehenengo irakaslea Bolognan causidicus
|
edo
kontsulta epaile bat izan zela, Pepo izenekoa, XI. mendearen azken hamarkadakoa. Ingalaterrako Ralph Niger teologoak mende bat beranduago idatzi zuenari ekinez, haren irakaspenen oinarriak Kodearen eta Erakundeen testuetan aurki zitezkeen, beraren auzitegi argudioetan Digestoa aipatu ez arren.
|
|
|
Glosaz landara, literatura juridikoaren gainerako generoak ere landu ziren, bestelako testuak sortuta. Digestoaren
|
edo
Kodearen titulu batzuen laburpenak Summae deitutakoetan sartu ziren; halakoetan, Corpus iurisaren zati osoa ikasten zen, batik bat Kodeari eta Erakundeak izenekoari zegokiena. Titulu jakin bateko testuari buruzko glosen bildumari Apparatus deitu zitzaion, eta bilduma hori Summa baino osatuagoa zen.
|
|
|
Bi horiek ez ziren ados jartzen testuen zein interpretazio motak emango zituen emaitza zehatz eta zentzuzkoagoak erabakitzeko orduan. Bulgarok zioenez, Justinianoren zuzenbidea berez zen ekitatezkoa; horrenbestez, testu orotan, interpretatzailearen zeregina izan behar zen arau zehatzaren ratio legisa
|
edo
helburua bilatzea. Horretarako, gai berbera jorratzen zuten beste testu batzuk kontsultatu behar ziren.
|
|
|
Bassianok zioenez, jendeak brokardo izenez ezagutzen zituen erregela horiek. Amaitzeko, eskolan bertan,
|
edo
, bestela arratsaldez, asti gehiago izanez gero, arazoaren gaineko eztabaida luzea hasi behar zen. Metodo horren bitartez, hasieran testu zehatzen gaineko eztabaidak egiten ziren, eta jarraian, eztabaida zabaltzen zen:
|
|
|
Glosagileen irakaspenen helburuetako bat zen Corpus iuriseko printzipio orokor
|
edo
brokardoak aurkitzea. Batzuk Digestoaren azken tituluan jaso ziren, jokarauei buruzkoan.
|
|
|
Jurista horien ustetan, zuzenbide zibilak bakarrik eskaini ahal zituen edozein zuzenbide behar bezala interpretatzeko behar ziren teknikak, baita zuzenbide kanonikoa interpretatzekoak ere. 1160 urtea aldera, jurista zibilistek onartu behar izan zuten zuzenbide kanonikoa zuzenbide zibilaren pareko jakintzagaia izanik, aintzatespen berbera merezi zuela; hala ere, bata eta bestea modu bereizian aztertzen saiatu ziren, aztergaia bibien esparrukoa izan arren, ezkontzaren
|
edo
lukurreriaren kasuan bezala.
|
|
|
Utrumque ius
|
edo
«zuzenbide biak» esamoldea erabili zen, sistema biak ikasi zituztenei emandako kualifikazio moduan. Halaber, bi sistemen arteko harremanak aipatzeko ere erabili zen adierazmolde hori, denborak aurrera egin ahala gero eta estuago bihurtzen ari ziren harremanak aipatzeko, hain zuzen.
|
|
|
Kanonista asko laikoak izan ziren, eta zuzenbide bietan (in utroque iure) kualifikazioa lortzea nahiko arrunt bihurtu zen. «Zuzenbide biak» esaldia erabili ohi zen aldez
|
edo
moldez sistema bakar moduan ikusten zena aipatzeko, alegia, Europa osorako Ius commune gisa ikusten zena.
|
|
|
Digestoan, horratik, baieztapen hori enperadorearen erabateko botereari buruzko baieztapen zehatz moduan finkatu zen. Beste testu batean aipatzen zen enperadorea «legeen agintetik at zegoela» (D. 1 3 1)
|
edo
, bestela esanda, itxuraz zuzenbidearen gainetik zegoela. D. 1, 14, 1ean, Ulpianok honetara azaltzen du enperadorearen botere legegilea:
|
|
|
D. 1, 14, 1ean, Ulpianok honetara azaltzen du enperadorearen botere legegilea: agintaldia hastean, herri erromatarrak enperadore bakoitzari estatuaren onerako egin beharreko guztia egiteko boterea ematen dio modu formalean (lex de imperio
|
edo
lex regia delakoaren bidez).
|
|
|
Zuzenbide kanonikoarekin gertatu aldera, auzitegiek ez zuten aplikatu zuzenbide erromatarra bere horretan. Elizaren auzitegiek zuzenbide kanonikoa aplikatu zuten, ezkontza
|
edo
pertsonaren estatutua bezalako gaietan; jaun feudalen auzitegiek zuzenbide feudala aplikatu zuten, lurraren edukitzari lotutako autuetan; eta, azkenik, hirietako betiko auzitegiek tokiko zuzenbide ohiturazkoa aplikatu zuten, egintza ez zilegien ondoriozko konpentsazioak erreklamatzen zirenean. Zuzenbide zibilak, bada, kontzeptuen esparrua eskaini zuen, hots, interpretazio printzipioen multzoa; halakoek zuzenbidearen nolabaiteko gramatika osatzen zuten, eta bertara jo zitekeen beharrezkoa zen guztietan.
|
|
|
Zuzenbide zibilak, bada, kontzeptuen esparrua eskaini zuen, hots, interpretazio printzipioen multzoa; halakoek zuzenbidearen nolabaiteko gramatika osatzen zuten, eta bertara jo zitekeen beharrezkoa zen guztietan. Tokiko auzitegiak
|
edo
auzitegi feudalak euren zuzenbidea aplikatzen saiatu ziren lehenik eta behin, baina horrek ez bazuen eskaintzen irtenbide egokirik konpondu beharreko arazoari begira, auzitegiok zuzenbide erkidera jotzen zuten gero eta maizago. Hariari segiz, ohiturazko zuzenbidea indartu behar izan zenean, zuzenbide erromatarraren akzioak hartu ziren, ohiturazko zuzenbidean oinarritutako demandak sendotzeko.
|
|
|
jaun eta basailuen arteko harremanak arautzen zituzten erregelen azalpen egokia osatzen zutela esan ohi zen. Mende horren amaieran, juristek Volumen parvumari
|
edo
Corpus iurisaren bosgarren liburukiari erantsi zizkioten Libri feudorum horiek, inolako aurkajartzerik gabe; horretara, Erakundeekin, Tres libri izenekoekin eta Authenticum deitutakoarekin batera bederatzi Collationesak osatu zituzten. Libri feudorumak hamargarren collatio moduan gehitu ziren.
|
|
|
Hurrean ere, harreman feudalen errealitatea jabetzaren zuzenbide erromatarrari egokitu behar zitzaion, zuzenbide horren arabera jabetza (dominium) zatiezina baitzen. Zelanbaiteko antzekotasuna ikusi zuten basailu feudalaren eta emphyteuta erromatarraren
|
edo
epe luzeko ukandunaren artean. Esan ohi zen bezala, azken horiek jabeari zegokion akzioaren bertsio berezia zuten, vindicatio utilis deitutakoa, jabeak vindicatio directa zuen bitartean; horrenbestez, akzio horiei bi jabetza mota zegozkien:
|
|
|
Alde batetik, Julianoren testua zegoen, Digestora bildutakoa (1, 3, 32), eta horren arabera, ohituraren eta zuzenbide idatziaren oinarria herriaren onarpena zen, eta, ondorenez, ohiturak indarrik gabe utzi ahal zuen aurreko legea. Beste alde batetik, Kodearen testua aipa zitekeen (8, 52, 2), eta bertan Konstantinoren araua jaso zen; horren ariora, ohituraren agintea ez da hedatzen arrazoiarekin
|
edo
Lex deitutakoarekin bat ez datorren kasuetara.
|
|
|
Horren iritzirako, herriak jakin badaki zer egiten duen ohitura zehatz bat adierazten duenean. Horrexegatik, ohituraren oinarria arrazoia izanda (Kodeak eskatzen duen bezala), berori baliozkoa izango da, herriak aurreko legea ezagutzen duen
|
edo
ez kontuan hartu gabe. Hortaz, bada, herriaren nahiak eratortzen du zuzenbide idatziaren eta ohituraren, bi bien, agintea.
|
|
|
Accursioren glosak Bulgaroren eta Martinoren ikuspegiak azaltzen ditu, bata
|
edo
bestearen alde egin gabe. Frantziaren hegoaldean indartsua zen Martinoren eragina, eta ondorenez, inperioko zuzenbidea ohituraren gainetik egon behar zelako iritzia gailendu zen.
|
|
|
Kasuan kasuko lekuan, erregearen ordezkariei agintzen zitzaien idazkian aipatutako demandatua erregearen epaileen aurrera eramateko, horrek demandatzailearen galderei erantzun ahal izateko. Demandan zenbait inguruabar zehazten ziren, eta halakoak frogatzeak demandatzailearen aldeko erabakia ekar zezakeen. Erregearen epaileek xehetasunez erabaki behar zuten alderdiek azaldutako egitateak bat zetozten demandarekin
|
edo
ez, eta jarraian, aditua ez zen epaimahai bati eskualdatzen zioten arazoa; tokiko hamabi gizonezkoek osaturiko epaimahai horrek erabakia hartu behar zuen, lekukotza guztiak jendaurrean entzun eta gero. Akzioa hasten zen, bada, ofizial publikoak jarritako demandarekin, eta horrek kontrola zitzakeen errege auzitegira helduko ziren gaiak; amaitu, akzioa amaitzen zen aditua ez zen epaimahaiak kasuan kasuko egitateen inguruan hartutako erabakiarekin.
|
|
|
Bractonek Ingalaterrako zuzenbidearen bilduma egiten zuen bitartean, enperadore Federico II.ak lege bilduma aldarrikatu zuen 1231 urtean, Siziliako erreinurako; bilduma horri Liber Augustalis
|
edo
Melfi konstituzioak deitu zioten. Lege horien eduki substantiboa ez da erromatarra, noski, baina testu erromatarrak erabili ziren ondokoak bidezkotzeko:
|
|
|
Hasteko, erregearen legeria aplikatu behar zuten. Legeria horretan ez bazegoen kasu zehatzaren inguruko arau berezirik, tokiko usadioa aplikatu behar zen, hori onartuta zegoenean; lege
|
edo
ohiturazko araurik izan ezean, epaileek Ius commune izenekoa erabiliko zuten, zuzenbide lonbardiar edo erromatar gisa aurkezten zena. Izan ere, zuzenbide lonbardiarra izan zen modu akademikoan interpretatutako zuzenbide germaniar bakarra (Pavian).
|
|
|
Hasteko, erregearen legeria aplikatu behar zuten. Legeria horretan ez bazegoen kasu zehatzaren inguruko arau berezirik, tokiko usadioa aplikatu behar zen, hori onartuta zegoenean; lege edo ohiturazko araurik izan ezean, epaileek Ius commune izenekoa erabiliko zuten, zuzenbide lonbardiar
|
edo
erromatar gisa aurkezten zena. Izan ere, zuzenbide lonbardiarra izan zen modu akademikoan interpretatutako zuzenbide germaniar bakarra (Pavian).
|
|
|
Izan ere, zuzenbide lonbardiarra izan zen modu akademikoan interpretatutako zuzenbide germaniar bakarra (Pavian). Aurrerantzean, hala ere, zuzenbide fakultateetan zuzenbide zibila
|
edo
kanonikoa bakarrik irakatsi zen. Ildo beretik, enperadore Federicoren konstituzioak ere ez ziren sartu Napoleseko zuzenbide fakultateko ikasketa planetan, Federicok berak sortu arren fakultate hori.
|
|
|
Tokiko zuzenbidea legeriari
|
edo
gizabanakoen arteko harreman pribatuei esker finkatu bazen ere, gauza bera gertatu zen zuzenbide zibilarekin. Horren adibide on bat Frantziatik dator:
|
|
|
Horren adibide on bat Frantziatik dator: Philippe de Beaumanoir ek, Clermonteko konderriko baile
|
edo
epaileak, 1280 urtea aldera Beauvaiseko ohituren inguruan idatzitako tratatua. Frantsesez eta ez latinez idatzitako tratatu horrek bertako auzitegietan zinez aplikatzen zen ohiturazko zuzenbidea erakutsi zuen.
|
|
|
Bartolok bere izena eman zion XIV eta XV. mendeetan zuzenbide zibilaren ikasketetan nagusi izan zen eskolari. Bartolo 1313
|
edo
1314.urtean jaio zen Sassoferraton, Las Marcaseko herri txiki batean, eta 1357an hil zen. Hamahiru edo hamalau urte zituenean hasi zen zuzenbidea ikasten Perugian, Zinoren tutoretzapean; gero, Bolognara joan zen, eta bertan doktore bihurtu zen, hogei urte zituela.
|
|
|
Bartolo 1313 edo 1314.urtean jaio zen Sassoferraton, Las Marcaseko herri txiki batean, eta 1357an hil zen. Hamahiru
|
edo
hamalau urte zituenean hasi zen zuzenbidea ikasten Perugian, Zinoren tutoretzapean; gero, Bolognara joan zen, eta bertan doktore bihurtu zen, hogei urte zituela. Epaile izan zen Todiko hiri txikian, baina arin sartu zen irakaskuntzan buru belarri, lehenengo Pisan eta gero Perugian, bertan hiltzeko.
|
|
|
XII. mendearen amaieran, Bologna Europako gune juridiko nagusi(
|
edo
legeen ama») bihurtu zen ezbairik gabe, eta horren studiumera zuzenbideko milaka ikasle joaten ziren, Europa osotik. Ikasleok «nazio»ka sailkatzen ziren, euren jaioterriaren arabera.
|
|
|
Hasieran, Zati Orokorra agertzen zen; bertan transakzio juridiko orori aplikatzeko moduko arau erkideak azaltzen ziren, pertsonari buruzko zuzenbidea barneratu eta gaitasun juridikoa jorratuz. Rechtsgeschüftaren kontzeptua azpimarratu zen, Althusiusen negotiuma,
|
edo
, beste hitz batzuez esanda, pertsona batek bere egoera juridikoa aldatzeko egiten duen borondate adierazpena. Gero beste lau liburu zetozen, betebehar, gauza, familia zuzenbide eta oinordetzari buruzkoak.
|
|
|
XIX. mendeko Kode Zibilaren prototipoa, aldiz, zuzenbidea kodetzen ari ziren nazio guztiek kopiatu zutena, Frantziako Code civila izan zen, Holanda, Belgika, Italia zein Espainiako kodeen eredutzat hartutakoa. Zernahi gisaz ere, zientzia juridikoari
|
edo
juristek zuzenbidea interpretatzeari so eginez gero, Alemaniako eskola gailentzen da nabariro. Ikasleak tropelean joan ziren Alemaniako zuzenbide fakultateetara, XII. mendean Italian, XVI.ean Frantzian eta XVII.an Holandan gertatu bezala.
|
|
|
Ildo bertsutik, kontratuen zuzenbideari helduta, Savignyren ustez horren euskarria borondatearen teoria zen: kontratu guztietan adostasun subjektiboa
|
edo
borondateen arteko benetako adostasuna behar da. Ideia hori onartu zen oro har, nahiz eta Common Law izenekoak kontratua beste barik aintzatetsi, alderdi baten jokabideak zentzuzko igurikimenak sorrarazten dituenean beste alderdiaren gain.
|
|
|
Eskubidea aukera moral bat da, eta betebeharra, ostera, beharrizan morala. Niretzat morala da, gizaki onarentzat berezkoa
|
edo
naturala den guztia: eta gizaki ona izango litzateke, jurista erromatarrek abileziaz baieztatu duten bezala, gure ustez moral onaren kontrako egintzak gauzatzeko gai ez diren pertsonak [Political Writings, trans.
|
|
|
«ezin uler daiteke egintzak gauzatzeko ahala dugunik, egintza horiek gure gizarte betebeharrei kalte egiten dietenean?
|
edo
moralaren kontrakoak direnean».
|
|
|
betebeharrak (kontratuak) eta oinordetzak. Betebeharrak borondatezkoak
|
edo
ez borondatezkoak izan zitezkeen. Lehenengo kategoriara biltzen ziren hala kontratuzko betebeharrak, nola gozamenek eta lur zortasunek eratorritakoak.
|
|
|
Jurista horien aburuz, zuzenbide erromatarrean agertzen ziren delitu guztiak hurrengo printzipio orokorrean laburbildu zitezkeen: norbaitek beste norbaiti kaltea eraginez gero, horien gaineko erantzukizuna izango du, doloz
|
edo
erruz jardun duenean. Hala ere, borondatezkoak ez ziren betebeharrek ere erantzukizun pertsonalak sorrarazi ahal zituzten, Justinianoren Erakundeetan kuasikontratuzko betebehar moduan sailkatutakoak, hain zuzen ere.
|
|
|
Hala ere, borondatezkoak ez ziren betebeharrek ere erantzukizun pertsonalak sorrarazi ahal zituzten, Justinianoren Erakundeetan kuasikontratuzko betebehar moduan sailkatutakoak, hain zuzen ere. Oinarrian, halakoak ziren kontratu, delitu
|
edo
kuasidelituek eratortzen ez zituzten erantzukizun pertsonal guztiak, hala nola: tutoreek euren apopiloei begira zituztenak, edota jabekideek euren artean zituztenak; lehen, erantzukizun horiek pertsonarekin eta jabetzarekin batera arautu ziren, hurrenez hurren.
|
|
|
Hasieran, zuzenbide zibilak leku nabarmena zuen kodetzaileen buruan, baina mendeak aurrera egin ahla, zalantzan jarri zen horren garrantzia. Zuzenbide zibil erromatarra ez zen ikusten kasuan kasuko garaiari lotu gabeko Ius commune
|
edo
zuzenbide natural moduan, ezpada antzinako gizarte baten zuzenbide bezala, alegia, Argien Mendearekin zerikusi handirik ez zuen garai bateko zuzenbide bezala.
|
|
|
1753an emandako xedapen baten bitartez, zuzenbide pribatuko kodea egitea agindu zuen; kode horretan ez ziren talde
|
edo
maila desberdinen legeak aipatu behar, eta oinarria Ius commune izenekoa izan behar zen, berori zuzendu edo osatzeko arrazoiaren legea erabiliz.
|
|
|
1753an emandako xedapen baten bitartez, zuzenbide pribatuko kodea egitea agindu zuen; kode horretan ez ziren talde edo maila desberdinen legeak aipatu behar, eta oinarria Ius commune izenekoa izan behar zen, berori zuzendu
|
edo
osatzeko arrazoiaren legea erabiliz.
|
|
|
«ia mila urteko iraultza, XII Tauletatik Justinianoren garaia arte» eta tarte hori hiru epealditan zatitu zuen; epealdi bakoitzean jarduera juridiko zehatza gauzatzen zen. Epealdirik kontuzkoena erdikoa(
|
edo
klasikoa) izan zen. Gotingako Gustav Hugok kapitulu hori alemanera itzultzean, ikusi zuen zuzenbidean aurretiaz gehien erabili zen metodoari ekin beharrean, Gibbonek Montesquieuren sistemaren alde egin zuela, erakunde juridikoak gizarte bakoitzaren inguruabar jakinekin lotuta.
|
|
|
Jurista klasikoen arteko desadostasunak alde batera utzita, Savignyk baieztatu zuen euren lanek eztabaidak jorratu beharrean, beste literatura mota batzuk baino nortasun ahulagoa erakusten zutela: «aldez
|
edo
moldez, denek hartzen dute parte lan bakar eta handian». Jarduteko modu horrek matematiken zehaztasuna du.
|