|
2000
|
|
|
Gizasemeek egindako lanen artean gogoan gelditu dira Mikel Tabernaren Errege eguneko panpina ipuin saritua, Jokin Muñozen Atlantidara biajia ibilaldi zelebre eta ironikoa,
|
edo
Alberto BarandiaranekHe min gw ay idazle edantzale nobelsaridunaz eginiko biografia.
|
|
|
Diru pribatuek hornituko dute orain sona handia izateko bidean jarri duten Juan Zelaia saiakera saria. Pamiela etxearen produktua da, euskaldun jendea buruari hazka jarri nahi duena, ile kalpar azpian pentsamendu
|
edo
iritzi, analisi edo proposamenik topatzerik bat ote den jakitera emanen diguna.
|
|
|
Diru pribatuek hornituko dute orain sona handia izateko bidean jarri duten Juan Zelaia saiakera saria. Pamiela etxearen produktua da, euskaldun jendea buruari hazka jarri nahi duena, ile kalpar azpian pentsamendu edo iritzi, analisi
|
edo
proposamenik topatzerik bat ote den jakitera emanen diguna.
|
|
|
N Ez dizuet eskatzen —horretan sartuko ez naizela argi utzi baitut— Ibarretxeren gobernuari lagun diezaiozuen," bai ordea hiru(
|
edo
zenbat behar dira? 2, 4..) legebiltzarkide bidaltzea" euskararen azpiegiturazkoak" diren bozketetan EAJ, EA eta EB/ IUrekin boza ematera joan daitezen, halakoetan gure hizkuntzaren arerioek ezin garai dezaten.
|
|
|
AEKri egin erasoa, beraz, iragarritakoa dela esan dezakegu. Ez Garzonek bide horretatik jotzeko arrazoirik
|
edo
deliturik aurkitu Uj duelako ordea! Alfabetatze eta Euskalduntze Koordinakundearen bideak bihurgune asko izan ditu sortu zenetik.
|
|
|
Euskal alderdi politikoek, gizarte eragileek eta norbanakoek euskalduntzea helburua duen erakundeari erakutsitako sostengua berebizikoa izan da. Horrelako batasunaren beharra sumatzen zen aspaldian eta, EAJko ordezkariek esan zuten bezala, euskal gizartean denon ahaleginez lorturiko adostasun politikoa eta gizartekoa haustea ezkutatzen da Garzonen eta Espainiako botere faktikoen jardunbidearen atzean, betiere euskalgintza eta politika nahastuz, eta euskal gizartearen edozein herrigintza
|
edo
kultur mugimendu susmopean jarriz, eta ez bakarrik Espainia mailan, bertako askoren ustean ere bai. Gaur egun dena justifikaturik egotea lortzen ari dira bide horretatik.
|
|
|
Gabeziei begira, antzezlanak prestatuko dituzten idazleentzako eskolarik ez izatea kezkagarria da gaur egun. Batetik idazten trebatu eta bestetik hizkuntzaren alde dramatikoa landuko duen eskola hori abiatzea oso garrantzitsua da gaur egun, oraindik ere beste generoetan aritzen diren idazle apurrak baitira dramatikoari heltzeko tentazioa izaten dutenak. Eta sarietan irabazle gertatu arren, oso urrun egoten baitira aktoreek eta zuzendariek eskatzen dituzten baldintzetatik(
|
edo
erretorikoegiak, edo erritmorik gabeak, edo hitzaren garrantzian oinarrituta interpretazioari tarterik uzten ez diotenak...).
|
|
|
Gabeziei begira, antzezlanak prestatuko dituzten idazleentzako eskolarik ez izatea kezkagarria da gaur egun. Batetik idazten trebatu eta bestetik hizkuntzaren alde dramatikoa landuko duen eskola hori abiatzea oso garrantzitsua da gaur egun, oraindik ere beste generoetan aritzen diren idazle apurrak baitira dramatikoari heltzeko tentazioa izaten dutenak. Eta sarietan irabazle gertatu arren, oso urrun egoten baitira aktoreek eta zuzendariek eskatzen dituzten baldintzetatik (edo erretorikoegiak,
|
edo
erritmorik gabeak, edo hitzaren garrantzian oinarrituta interpretazioari tarterik uzten ez diotenak...).
|
|
|
Gabeziei begira, antzezlanak prestatuko dituzten idazleentzako eskolarik ez izatea kezkagarria da gaur egun. Batetik idazten trebatu eta bestetik hizkuntzaren alde dramatikoa landuko duen eskola hori abiatzea oso garrantzitsua da gaur egun, oraindik ere beste generoetan aritzen diren idazle apurrak baitira dramatikoari heltzeko tentazioa izaten dutenak. Eta sarietan irabazle gertatu arren, oso urrun egoten baitira aktoreek eta zuzendariek eskatzen dituzten baldintzetatik (edo erretorikoegiak, edo erritmorik gabeak,
|
edo
hitzaren garrantzian oinarrituta interpretazioari tarterik uzten ez diotenak...).
|
|
|
Antzerki eskolen egoera hobetzen ari dela ematen du. ...ioa, mailakatzea, bateragarritasuna eta antzerkia unibertsitateko karrera izatea bilatu behar da gaur egun. Talde profesionalak, erakunde publikoak eta ikus entzunezko komunikabideak jabetuta daude beharrak asetzeko adina aktore prestatzeko duten gaitasunaz eta ez litzateke txarra bide honetatik esfortzuak bateratzea eta, era berean, antzerki amateurrari bere esparrua errespetatuta, haien osagarri
|
edo
unibertsitate eta antzerki eskolen eremuan zirkuitu propioa izatea.
|
|
|
Horietariko askok atera berria(
|
edo
ateratzear) dute lehen liburua (Meabe, Etxaniz Rojo, Unzueta, Merino, Estankona, Urrutikoetxea, Gabiria, Suarez, Egaña), baina gazteak izanagatik, ez dira berriak idazgintzan. Batzuek baN dute urtetako lana atzean, eta hainbatek, ipuin edo poemak argitaratu dituzte han hemenka, eta kajoiak bete bes terik dituzte, lan ineditoekin.
|
|
|
Horietariko askok atera berria (edo ateratzear) dute lehen liburua (Meabe, Etxaniz Rojo, Unzueta, Merino, Estankona, Urrutikoetxea, Gabiria, Suarez, Egaña), baina gazteak izanagatik, ez dira berriak idazgintzan. Batzuek baN dute urtetako lana atzean, eta hainbatek, ipuin
|
edo
poemak argitaratu dituzte han hemenka, eta kajoiak bete bes terik dituzte, lan ineditoekin.
|
|
|
Agian azken garaian suma daitekeen joera da idazle berri batek ez duela atxiki behar aurretik sorturiko" kapila" batean. Nor bere kabuz abia daiteke literaturgintzan, uj batzuekin
|
edo
besteekin lerrokatu behar izan gabe. Kotoa zabaldu da.
|
|
|
Idazle hauen artean, idazle guztien artean dauden alde berak daude. SeN xua, beraz, sailkapenerako lotura bat gehiago izan daite<3 ke, adina, lurraldetasuna, euskalkia
|
edo
ideologia izan dais tekeen neurri berean, ez gehiago ez gutxiago. Okerra litzateke emakume guztiak saku berean sartzea, gizon guztiak saku berean sartzea bezain okerra alegia.
|
|
|
Erdi erdian eta letra larrietan, Almanaka; hizki txikiagoetan, berri a. Apartekorik ez, Euskarazko egunaria esamoldea. Urtea, dena den, ezin goitik
|
edo
behetik nabarmendu, ezta albotik gaineratu ere. Beharbada, aspaldiko urteetan idatzia zen hura, eta norbaitek, ahazturik edo, liburu denda hartako zoko batean utzia.
|
|
|
Urtea, dena den, ezin goitik edo behetik nabarmendu, ezta albotik gaineratu ere. Beharbada, aspaldiko urteetan idatzia zen hura, eta norbaitek, ahazturik
|
edo
, liburu denda hartako zoko batean utzia.
|
|
|
2000 urtea (ikusle gutxi ohi dituen) antzerkia eginez hasi zen euskarazko kulturarentzat, eta Mari Sorgin deituriko lan berria taularatu zuen Taupada taldeak Elgoibarren. Ezin zitzaion egokiago eman hasiera milurtekoari, ezen, metafora arrunt bat paratuz, antzerki, errepresentazio,
|
edo
itxuratzea baita maiz gure kulturako jendearen izanaren ezkutune eta babestoki. Bigarren kultur ekitaldia bertsolaritzaren bidetik joan zen Zumaian, omenaldia ongi merezita zuen euskaltzale bati bertso aste osoa eskainiz, bazkaria barne.
|
|
|
Indian hindierak ingelesa eta portugesa baztertu ditu; frantsesa zokoan utzi dute arabierak eta vietnamerak; Israelen hebreera yiddish, aleman eta polonieraren gainean jarri da, Filipinetan tagalogak espainierari lekua kendu dion bezala. Eta azken informazioen arabera, gure egunotan Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna ezereztu zenetik, Kaukaso aldean errusierak atzera egiten du, inondik ere malgukariak ez diren georgiera, txetxeniera
|
edo
Azerbaijango turkieraren bultzadapean. Beraz, dakusagunez, errealitatea, azkenean, espekulazioaren eta aurriritzien gainetik ageri zaigu6.
|
|
|
Honen guztionen isla oraintsura arte izan dugu irakaskuntza ofizialean ere, espainol konkistatzaileek Amerikan zapalduriko herri autoktonoei" nuestra lengua" irakasten zietelako, poz pozik agertuz, horrekin ezkutatu nahirik, antza, aztekek, maiek
|
edo
inkek, europar jendeekin harremanik izan baino askoz lehenago, ezin hobeki zekitela mintzatzen, eta kultura original eta zibilizazio miresgarria garatuak zituztela, zeinek bere hizkuntzan adieraziak.
|
|
|
Baina oraingoan zenbaitzuek abusu horiek xuritzeko," kultur mestizajea" moduko eufemismoak erabiltzen dituzte, dirudienetik noranzko bakarreko prozesu xelebrea berau, hor, besteek gurea hartzea aberastetzat jotzen den arren, guk, aurriritzi europozentrista zaharkituen eraginez, kanpokoengandik ezer hartu nahi ez dugun bitartean. Aski da gogoratzea, diogunaren adibide, Espainiako unibertsitateetan ez dagoela bat ere katedrarik Afrikako
|
edo
Amerikako kolonia izandako herri indigenen hizkuntzak ikasteko.
|
|
|
Zoritxarrez, norbere doktrinaren postulatuak
|
edo
ideologiaren aurriritziak jakintza arlora eramateko tentazioak behin eta berriro errepikatu dira historian zehar. Hortxe ditugu, alde batetik, Galileoren astronomi aurkikuntzen eliz kondena biribila —oraintsu, laurehun urte geroago, Vatikanoak, eskuzabaltasun handia erakutsiz, hura amnistiatu digun arren— edo Darwinen eboluzio teoriaren gaitzespena, arrazoi bertsuengatik gertatua.
|
|
|
Zoritxarrez, norbere doktrinaren postulatuak edo ideologiaren aurriritziak jakintza arlora eramateko tentazioak behin eta berriro errepikatu dira historian zehar. Hortxe ditugu, alde batetik, Galileoren astronomi aurkikuntzen eliz kondena biribila —oraintsu, laurehun urte geroago, Vatikanoak, eskuzabaltasun handia erakutsiz, hura amnistiatu digun arren—
|
edo
Darwinen eboluzio teoriaren gaitzespena, arrazoi bertsuengatik gertatua. Ezagunak dira, halaber, zer nolako hondamen kalteak ekarri zizkioten SESBaren ekonomiari Trofim D. Lysenkok nekazaritzan eta abel hazkuntzan eskala handitan eginiko esperimentuek, mitxurinismoaren urratsei jarraikiz, marxismoaren postulatuak biologiari aplikatuz hobekuntza genetikoak erdietsi nahi izan zituenean.
|
|
|
Guztiok dakigu gaurko kultura hizkuntza nagusiak, hots, txinera, ingelesa, espainiera, alemana, frantsesa, errusiera, arabiera, hindi
|
edo
japoniera, Erdi Aroan, batez ere, abeltzainen, nekazarien eta eskulangileen berbetak izan zirela, eta mendeetan zehar, monasterioetan, gorteetan, kantzelaritzetan eta eskola unibertsitateetan izandako lantze literario, administratibo eta zientifikoari esker heldu direla gaur aitortzen diegun zientzi eta kultur tresna egoki izateko maila horretara. Kasu hauetan guztiotan baina, mende asko iragan dira hizkuntza horiek beren literatur batasuna eta estandarizazioa eskuratu eta orain zientzi arloan daukaten terminologia zehatza lortu arte.
|
|
|
Horietan, aurrekoen mendez mendeko egokitze bilakaera patxadazkoaren lekuan, gaur egungo mundu moderno honen beharrizanetara lehenbailehen moldatzeko premiak akuilaturik, presakako plangintza ageri da, epeak lasterka gainditzeko sukarra, beti aurrerapenaren trena galtzeko beldurpean. Horixe izan da, adibidez, katalanaren kasua, finlandierarena, txekiera, georgiera, hebreera, indonesiera
|
edo
swahiliarena, adibide jakin batzuk aipatzearren, eta, jakina, euskaldunon egoera ere bai.
|
|
|
...ako mintzairen kasuan, antzeko beste hizkuntza batzuekin kidetasun argiak zituztelako —adibidez, katalanak aldamenean latina, gaztelania, frantsesa eta italiera izan ditu; txekierak ondoan poloniera eta gainerako hizkuntza eslaviarrak; hebreerak arabiera izan du auzoan—, baina egokitzapena nekezagoa gertatu zaie ahaidetasun hurbilik gabeko hizkuntzei, esaterako, finlandierari, turkierari
|
edo
euskarari.
|
|
|
Eta beharbada arrazoirik ez dugu faltako. Halere, haien garaiko beste euskaltzaleek, Broussainek, Campionek, Aranak
|
edo
Azkuek adibidez, izan zuten arrakasta urria ikusteak, nolabait, Unamuno gramatikari zorakilo haien itsasontzian sartzeko erreparoa justifika lezake, untzi hura inoiz portura helduko ez zelakoan.
|
|
|
Unamuno, Arana eta Azkueren garaian, euskara kultura idatzitik urrun xamar bizi zen herri xeheak zerabilen gehienbat, eta are urrunago aurkitzen zen oraindik hezkuntzaren maila gorenetatik. Baziren, hori bai, jakintsu dozena batzuk, euskara dotoreago eta landuxeagoa erabil zezaketenak, era horretan beren emaitza zientifiko
|
edo
ideologikoak idatziz. Baina taldetxo hori urriegia zen hizkuntzaren batasunaren arazoa helburu egiaz sentitu eta orokorra izan zedin.
|
|
|
Ez zuen, hortaz, inoren uzkia musukatzen ibili beharrik. Bestaldetik, diplomaziarako trebetasuna ez zen On Migelen bertuterik nabarmenena, eta horrek maiz orduko botere faktiko nagusien etsaigoak erakarri zizkion, horien artean Primo de Rivera jeneralarena
|
edo
Espainiako erregearena berarena. Beraz ez zait bidezkoa iruditzen Unamunori" eguzkia nora zapiak hara" delako etiketa leporatu nahi izatea.
|
|
|
Begien bistan dago, gainera, hori bete betean lortu zuela. Izan ere, Unamunoren ondoko euskal idazle guztiek, nola
|
edo
hala, haren hitzen akuilu zorrotza izan dute gogoan. Batzuek, Kirikiñok, Lizardik, Mitxelena biak, Txillardegik edo Martin Ugaldek bereziki aipatu dute Unamuno, haren aurka egiteko edo harekin literatur elkarrizketan aritzeko.
|
|
|
Izan ere, Unamunoren ondoko euskal idazle guztiek, nola edo hala, haren hitzen akuilu zorrotza izan dute gogoan. Batzuek, Kirikiñok, Lizardik, Mitxelena biak, Txillardegik
|
edo
Martin Ugaldek bereziki aipatu dute Unamuno, haren aurka egiteko edo harekin literatur elkarrizketan aritzeko. Beste batzuek, mugimenduaren frogarik onena ibiltzea bera izaten dela jakinik, Unamunoren hitzek sakonean zeukaten egia ezaguturik, lanean jardun dute kartsuki, behialako larreko hizkuntza hura gaurko aro berriko kultur mintzaira bilaka dadin, herenegun aitzin hil zitzaigun pentsalari eta euskaltzainak, Federiko Krutwigek praktikan egin zuen bezala.
|
|
|
Izan ere, Unamunoren ondoko euskal idazle guztiek, nola edo hala, haren hitzen akuilu zorrotza izan dute gogoan. Batzuek, Kirikiñok, Lizardik, Mitxelena biak, Txillardegik edo Martin Ugaldek bereziki aipatu dute Unamuno, haren aurka egiteko
|
edo
harekin literatur elkarrizketan aritzeko. Beste batzuek, mugimenduaren frogarik onena ibiltzea bera izaten dela jakinik, Unamunoren hitzek sakonean zeukaten egia ezaguturik, lanean jardun dute kartsuki, behialako larreko hizkuntza hura gaurko aro berriko kultur mintzaira bilaka dadin, herenegun aitzin hil zitzaigun pentsalari eta euskaltzainak, Federiko Krutwigek praktikan egin zuen bezala.
|
|
|
/ zenburuak berak dioenez, Migel Unamunok bere bizitzan zehar euskararekiko izan zuen,
|
edo
, hobeki esan, izan zituen jarrerak jorratzeko asmotan natorkizue. Zer esanik ez, honi buruz lehen ere asko esan eta idatzi da, baina oraindik bazterretan entzun eta irakurri behar izaten ditugunak gogoan izanik, ez dut uste gaizki etorriko zaigunik Bilboko idazle eta filosofo handiak gure hizkuntzaz adierazi zituenak berriz maiseatzea, haiek testuinguru egokian hobeki ulertzeko.
|
|
|
Bistan da Unamunok aldez aurretik pentsatuak zituela bere hitzaldi mergatzaren ondorioak, baina horretarako izan zitzakeen arrazoien azterketa geroagoko utzirik, gatozen euskararen aurkako esaldien mamira. Hitz gutxitan, Salamankako errektoreak euskarak kultura adierazteko ez zuela balio esan zuen, eta gainera, ezgaitasun hori hizkuntzarena berarena zela, hau da, ez zetorkiola kanpoko laguntzarik
|
edo
ofizialtasunik ez izatetik, artzain, baserritar, olagizon, marinel eta apaiz ilustraturen batzuen ahoetan oraindik kontserbatzen zen mintzaira zahar horri bere baitako egiturazko akatsek premia historiko berrietara egokitzen uzten ez ziotelako baizik, eta biziaren aldeko borrokak dinosauroak lurraren gainetik ezabatu zituen bezala, euskarak ere modu berean iraungi zuela.
|
|
|
Unamunok euskarari era askotako oztopoak aurkitzen zizkion. Alde batetik, latindar
|
edo
indoeuropar jatorrizkoa ez zenez gero, uste zuen —horretan behintzat Azkue eta Sabino Aranarekin bat etorriz— horrek euskarari galarazi egiten ziola Europako kultur hizkuntza guztiek darabilten goi mailako terminologia greko latindarraz baliatzeko aukera. Bestaldetik, horien ordez neologismoak asmatu eta erabiltzeko eskubiderik ere ez zion ematen, hau da, euskal erroz eta elementuz osaturiko hitz berriak — Larramendik, Aranak eta Azkuek, adibidez, horien alde egin arren—, baina Unamunok, berba berriak eratzeko prozedurari badaezpadako zeritzolako, asmakari guztiak gaitzetsi etaterm inach o tzat arbuiatzen zituen.
|
|
|
Arazoa baina, honetan datza: ez dela garbi ikusten zer arrazoiz galarazi behar zaion herri
|
edo
hizkuntza bati gainerako guztiek darabiltzaten baliabideak eskuratzea.
|
|
|
Edonola ere, arrazoiz
|
edo
arrazoirik gabe, eta haren ikuspegitik euskarak hiltzeko zauria zuelakoan, euskaldunei honela ziotsen:
|
|
|
Ordura arte euskararen maitale sutsua izandakoa, geroztik haren azterlari hotz bilakatzen hasi zen, hura ikerketa zientifikorako gai hutstzat harturik, hizkuntza bizi gisa izan zezakeen patuaz arduratu gabe. Garai hartan euskara ondo ikasteko zailtasunak, eskuliburu, gramatika onik eta irakasle egokirik eza kontuan hartu gabe, Unamunok, antza, pentsatu zuen berak hura behar bezala menderatu ez bazuen, ez zela hartarako gaitasunik
|
edo
bitarteko didaktiko aproposik ez zeukalako, hizkuntza zail eta madarikatu hura ezin ikasizkoa zelako baizik, eta are okerrago, bere gogoetak behar bezain argi adierazteko, euskaraz ezin baliatzea ez zela berak hura behar bezain ongi ez jakitearen ondorio, hizkuntzak berak kulturarako bide izateko balio ez zuelako baizik.
|
|
|
Honek munduko hizkuntza guztiak tipologia aldetik hiru taldetan sailkatzen zituen: silababakarrak (txinera
|
edo
vietnamera, adibidez), eranska riak (esaterako, euskara, hungariera, georgiera edo kitxua) eta malgukariak (indoeuroparrak eta semitarrak). Garai honetan uste zen, tolesgabeki, hiru mota hauek mintzamenaren aurrerabidearen hiru mailari zegozkiola, hau da, aipaturiko talde horien artean bazela behetik gorako eskala bat, silababakarrak atzeratuenak eta malgukariak garatuenak eta osamaituenak izanik.
|
|
|
Honek munduko hizkuntza guztiak tipologia aldetik hiru taldetan sailkatzen zituen: silababakarrak (txinera edo vietnamera, adibidez), eranska riak (esaterako, euskara, hungariera, georgiera
|
edo
kitxua) eta malgukariak (indoeuroparrak eta semitarrak). Garai honetan uste zen, tolesgabeki, hiru mota hauek mintzamenaren aurrerabidearen hiru mailari zegozkiola, hau da, aipaturiko talde horien artean bazela behetik gorako eskala bat, silababakarrak atzeratuenak eta malgukariak garatuenak eta osamaituenak izanik.
|
|
|
Gaur egun, August Schleicher en hirutariko sailkapen hark bere balioa galdu ez duen arren, harez gainera, badakigu hizkuntza guztiek, gutxi
|
edo
asko, beste taldekoen ezaugarri batzuk ere edukitzen dituztela. Hau da, funtsean tipo horietako batekoak izan arren, bestetarikoen bereizgarri batzuk ere aurki daitezkeela haietan.
|
|
|
Era berean, hirugarren munduko herri indigenen hizkuntzek, hango bizimodua apala eta gutxi garatua izaten delako, gramatika eta lexiko aldetik oso sinple izan behar zutelako uste okerra ere guztiz bazterturik dago gaur egun, Afrikako, Asiako, Amerikako, eta Ozeaniako herri jatorren mintzaira gehienek daukaten aberastasun eta garapen maila harrigarrien argitan. Hortaz, ezerk ez digu esaten mota honetako
|
edo
hartako hizkuntza bat gainerakoak baino hobea denik; aitzitik, guztiak tresna ezin egokiagoak izan daitezke giza komunikaziorako.
|
|
|
Praktikak, bestalde, ongi erakusten digu, botere publikoak alde ez dituenean, edozein hizkuntzak, malgukaria izan
|
edo
ez, bere lehenagoko feudoan eremua galtzen duela, babesa dutenak, aldiz, haren kaltean hedatzen diren bitartean. Independentzia lortu duten behialako kolonien kasuak aski argigarriak ditugu.
|
|
|
Itxaro Bordak ongi ikusia duen moduan, Erdozaintzi saiatzen da Iparraldeko kutsu erlijiozko poesiaren eta Hegoaldean garai horretan idazten zen poesia sozialaren artean bide liriko desberdin bat bilatzen. Presuner ohien frantsestasuna madarikatzen du eta herriaren izerdiaz liluratzen da, egia da, baina bere poemak irakurriz ikasiko dugu, hala berean, nola kanta primadera bihotzean
|
edo
zein hasperen egin izarrei beha.
|
|
|
Tankera hartu diozue noski, poetak bihotzetik egiten duela negar, hor hartzen baitu min. Oinazea ez da beti malkotan neurtzen, beraz, baina onartuko didazue noski bihotzaren malkoa ez dela posible lehenago malko fisiko bat ez baldin badago; alegia, analogiaz baliatzen dela sortzailea. Bihotzak begiaren ordezkoa egiten du askotan, baina begiek bideratzen dute sentimendua, ikusiz
|
edo
ikusia izanez, horregatik titulatzen da poesia liburu eder batBi otzb egi etan. " Ene bihotza!" esaten diogu maite dugunari, baina" inoren begikoa" izatea ez da maitatua izatea?
|
|
|
Ez al da honen aldaera bat Laboak kantatzen duen Manex Pagolaren letra hura? Maitearen begiak oso gai errepikatua dugu lirika guztietan, liluratzeko baitira begiak, baita min emateko ere,
|
edo
liluratuz malerusteko... " Berritzen ar’iz, Xuria/ Nitan, egun guziez,/ Noizten begiez/ Egin erautan zauria...", kexatzen zen Oihenarte.
|
|
|
Eta alderaketaren zabarra barka diezadazuen, oroitaraziko dizuet maitemindua beti" itsuturik" dagoela, alegia, ez duela besteek bezala ikusten.
|
Edo
ez duela ikusi beharrik," lanbroak izkutatzen dizkionean" maite ditu poetak gure bazterrak. Errealitatearen arbolak, izan ere, bai baititu sustrairen batzuk geure barnean. izarrak itzaltzeraino dira argiak maitea zure begiak zure begiak maitea izarrak itzaltzeraino dira argiak
|
|
|
" Zure begiak eneetan"
|
edo
" zure begietan eneak" dioenean transzendentzia bati ari zaio Artze, Espriuk —erreprotxe izpi batean, ene ustez—" betazalik gabeko begia" esaten zion berari... Artzek poema hau argitaratu zuen urte berean eman zuen ezagutzera Patziku Perurenak bere Emily liburua, eta hartan irudi berdina erabili zuen, bitxia da," zureetan eneak", hitanoz baina:
|
|
|
Halako jakinduriaz non esan bailiteke gure ruralismo guztiak deskubritu ezin izan zuen Naturaren kantore handi bat dugula bere obra. Ez ordea jarrera ideologiko
|
edo
aldeaurreko hautu baten ondorioz; ez dugu haren lanetan deus aurkituko elaborazio hutsez egina, dena ematen zaigu lehenagoko hausnartze zuhur baten ostean —hitzaren adiera jatorrean," auzmartze" baten ostean, berak esanen lukeen gisan—, Perurena zentzumenen poeta delako lehenik: berezko dohain garesti horixe dauka.
|
|
|
Bere obra ugarian paisaia ageri zaigu protagonista nagusi, eta ondorioz poetaren bakardadea nabarmentzen da. Honek ez darama, hala ere, Orixeren naturarekiko urtze mistikora
|
edo
sentimentalkeriara; Perurenak panteismoz bizi du ingurua, telurikotasun hurbilean, hizkeraren narotasun liluragarrian.
|
|
|
Edergailua ez baita bakarrik forma mailan atzematen, apaingarri esaten dugun hori izan liteke mezuari desmezu egiten dion joko kontzeptuala ere. Eta soberakinak sobera dira beti. gogoratuko duzu heriotzak zuen masaila horia gelako itzal ketsuan agurea eta amona aulki marroietan betebeharrekin jarrita korridorean zoru freskoa pauso ahul batzuen azpitik eta negar pixka bat isilik haurraren bideak leuntzen bi koadrotan arbasoak denbora hatzetan balego bezala eta behakoak horman erailak
|
edo
ezpain gorrien puzturan jendetza triste marmarka besarkadak eta intsentsua pertsonen joateaz solasa eta bihotzean gorde ezin lurpera zeramaten kaxa eskaileretan beherantz baldar karreran kalean airean geldiro kanpaiak haurtzaroa iheska arropa beltz haiek eta atea itxi zuteneko danbada
|
|
|
Hauxe da Montoiaren poesia berezi egiten duen ezaugarrietako bat: probokaziozko jarrera, zenbaitetan desatsegina zaigun eta beti ere poxelu egiten digun tonuz gora
|
edo
beheragoko agertze bat. Bere inkonformismoa, izan ere, berdin jazartzen zaio etika kristauari zein zintzotasun komunistari, azken finean ortodoxia modu desberdinei egiten die eraso, kontziente eta zuhurki.
|
|
|
Poeta beti izan da gauaren biztanle, izarrei beha egin izan du hasperen,
|
edo
ilunpean babestu ohi da itzalek ikara ez dezaten. Xabier Montoia bestelako poeta da, gaueko piztia den neurrian.
|
|
|
Zure ilerrin bederen, biar
|
edo
etzi. ai nuke gentza atseden, gurasoen erri.
|
|
|
Lizardiren" Zuaitz Eroria", Lauaxetaren" Langile eraildu bati", Lekuonaren" Errota zahar", Miranderen" Zakur hila"... oro har, erori, kolpatu
|
edo
suntsituaganako atxikimendua nabari dugu guztietan, badirudi poetek barneratua dutela derrota kolektibo bat, alegoria desberdinetan kantatzen dutena... Aspaldiko kontua da Elizanbururen"... aizkorak ezin hautsizkoa" hura.
|
|
|
Negar egiten duela ulertzen dut nik, gizonaren ahuleziaren eta lanaren handiaren arteko desorekak amorratuta, inpotentziak gainez eginda. Malkoa isurtzen zaion aldi bakarra du ia bere obra osoan, eta zeharbidez aitortzen digu, ahalke da, ez du lirikotasun merkea egin nahi
|
edo
sentimentalkeria baliatu. Lizardik zuhaitzagatik egiten du negar, gizaki abstraktuagatik; Arestik izenak eta izerdiak ezagutzen dizkien gizakiengatik egiten du negar, gizon konkretuaren alde dagoelako:
|
|
|
Brecht-ek antzerkirako gomendatzen zuen urruntasun efektuaren antzekoa lortzen du Arregik poemen geografia urrunean
|
edo
iraganean kokatzen duelarik. Irakurleak eszenario batean ikusten du poema, eta irakurtzen duena kronika objektibo bat dela uste du.
|
|
|
Gero hasiko da kodeak interpretatzen, exotismoaren lilura pasatakoan. Eta orduan gure historia garaikideaz eginen du gogoeta,
|
edo
maitamalura dastatuko du. Bestek eta aspaldi" idatzi izan balitu bezala" idatzi izan ditu maiz bereak Arregik, maisua da teknika horretan.
|
|
|
Rikardo Arregi Diaz de Herediak diosku mendia higatzen duen uraren antzera higatzen digula gorputza malko bakar batek. Desmasia bat irudituko zaizue, baina arrazoi du, bera poeta delako, eta poeten gorputzak bestelakoak direlako, minberak, izukor,
|
edo
nahiago baduzue, poeten malkoak bestelakoak direlako, urratzaile, erregarri, garratz.
|
|
|
KOLDO IZAGIRRE entimentalkeria oso gaitz zabaldua da, eta ez nuke esanen —literaturzaleok haserretuko bazarete ere— osasungarria ez denik1 Negar egitea
|
edo
negarraren lekuko izatea nardagarria da maiz, egia da, baina uste dut artistaren kongruentzia nardagarri bat ere badela. Edo nahiago baduzue, patu barregarria.
|
|
|
KOLDO IZAGIRRE entimentalkeria oso gaitz zabaldua da, eta ez nuke esanen —literaturzaleok haserretuko bazarete ere— osasungarria ez denik1 Negar egitea edo negarraren lekuko izatea nardagarria da maiz, egia da, baina uste dut artistaren kongruentzia nardagarri bat ere badela.
|
Edo
nahiago baduzue, patu barregarria. " E pois que cada tempo ten seu tempo/ isteeo tempo de chorar", esan zuen Celso Emilio Ferreirok.
|
|
|
Lizardik malko poetiko asko isuri zituen, eta onartu dugu noski denak ez zirela" ari dut negarra" esan beharrerainoko faltsuak izan. Maitearen heriotza, esaterako, gai" poetikoa" izanagatik, semearenean ez bezala esperientzia errealean oinarririk ez zeukana, oso trataera desberdinez aurkezten digu" Mattasunaren illetea" n
|
edo
" Etxeko kea" n; amonarena lantzen duenean berriz, alde handia dago" Amona" izeneko hartatik" Biotzean min dut" ezagunera:
|
|
|
Ez dituzte pintorearen lan gehiegi zintzilikatu Bilbokoan, baina bai extremadurarraren maisutasuna nabaritzeko adina. Espainiako Urrezko Mendearen pintoreak Berpizkundean nagusitu zen estiloari zenbaterainoko mugak ipini zizkion,
|
edo
barrokoaren bidea jorratu ondoren estilo klasikora itzuli zen ala ez, orrialde askotan irakurri ahal izan dugu guztiok dagoeneko.
|
|
|
Baina lehenago ere behin baino gehiagotan esan dudan bezala, niri, askotan eta askotan, gustatu
|
edo
ez gustatu parametroa erabiltzea gustatzen zait artelan baten aurrean nagoenean, eta esan behar dut, ia baldintzarik gabe, niri Zurbaranen pintura gustatu egiten zaidala, eta edonori gomendatzen diodala bere koadroak ikustea, baita erakusketa berezia bukatu eta Bilboko Museoaren bilduma propiokoak besterik ez badaude ere ikusgai. Baina San Hu go jangelan (edo errefektorioan) koadroaren aurrean jartzeko paradarik izanez gero, begiratu une batez bazkaltzen ari diren fraideen atzealdean dagoen paretean zintzilik dagoen bigarren koadroari.
|
|
|
Baina lehenago ere behin baino gehiagotan esan dudan bezala, niri, askotan eta askotan, gustatu edo ez gustatu parametroa erabiltzea gustatzen zait artelan baten aurrean nagoenean, eta esan behar dut, ia baldintzarik gabe, niri Zurbaranen pintura gustatu egiten zaidala, eta edonori gomendatzen diodala bere koadroak ikustea, baita erakusketa berezia bukatu eta Bilboko Museoaren bilduma propiokoak besterik ez badaude ere ikusgai. Baina San Hu go jangelan(
|
edo
errefektorioan) koadroaren aurrean jartzeko paradarik izanez gero, begiratu une batez bazkaltzen ari diren fraideen atzealdean dagoen paretean zintzilik dagoen bigarren koadroari. Pintura, pintura barruan —antzerkian izan balitz modernotasunaren paradigma izango zatekeena— Fraideen atzeko koadro horrek bakarrik luke Zurbaranen aurrean aho zabalik gelditzea. j
|
|
|
Lan bati, edozein lani, artistiko adjektiboa erantsi ahal izateko emozionatu egin behar duela iruditu zait beti, nolabaiteko emozioa sortu lan hori apreziatzen duenarengan, lan hori ikusi, entzun, irakurri
|
edo
ukitzen duenarengan. Ez guztiengan, noski, nahikoa baita pertsona bakar batek, edo artistak berak bakarrik nabaritzea lanak baduela eraginik berarengan, berria den zerbait sortarazi diola.
|
|
|
Lan bati, edozein lani, artistiko adjektiboa erantsi ahal izateko emozionatu egin behar duela iruditu zait beti, nolabaiteko emozioa sortu lan hori apreziatzen duenarengan, lan hori ikusi, entzun, irakurri edo ukitzen duenarengan. Ez guztiengan, noski, nahikoa baita pertsona bakar batek,
|
edo
artistak berak bakarrik nabaritzea lanak baduela eraginik berarengan, berria den zerbait sortarazi diola. Sentsazio berri bat esperimentarazi.
|
|
|
Arteak nolabaiteko balio instrumentala zuen neurrian izan du balioa historian zehar hainbat garaitan. Esate baterako, guk aurrehistoriako artelantzat dauzkagun leize zuloetako marrazkien kasuan, biharamuneko ehizan zortea
|
edo
abilezia lagun izan zitezen balio zuen animalien figurak paretean marrazteak. Baina artearen balio instrumental hori atzean gelditu eta artelana berezko balioa hartuz joan bada ere —gaur egungo ia balio absolutua iritsi arte—, artearen instrumentalizazioak gero eta indar gehiago hartu du, indar ideologiko handiagoa, zehazki esateko.
|
|
|
Gizakion historian ez da aurrerapauso eskasa, ideologiak finkatu eta garatzeko erabilitako tresna guztien aldamenean, gerraren
|
edo
zigorraren aldamenean esate baterako, arteak ere paper bat izatea; ez baitzait iruditzen arteak ere paper hori jokatzea maltzurra eta berez txarra irudituko zaion inozorik izango denik, edo bestela esanda, artearen balio absolutua ideologiaren nahitaezko bilakaeratik kanpo edo gainetik egon behar duela esaten duenik gelditzen denik gaur egun.
|
|
|
Gizakion historian ez da aurrerapauso eskasa, ideologiak finkatu eta garatzeko erabilitako tresna guztien aldamenean, gerraren edo zigorraren aldamenean esate baterako, arteak ere paper bat izatea; ez baitzait iruditzen arteak ere paper hori jokatzea maltzurra eta berez txarra irudituko zaion inozorik izango denik,
|
edo
bestela esanda, artearen balio absolutua ideologiaren nahitaezko bilakaeratik kanpo edo gainetik egon behar duela esaten duenik gelditzen denik gaur egun.
|
|
|
...kion historian ez da aurrerapauso eskasa, ideologiak finkatu eta garatzeko erabilitako tresna guztien aldamenean, gerraren edo zigorraren aldamenean esate baterako, arteak ere paper bat izatea; ez baitzait iruditzen arteak ere paper hori jokatzea maltzurra eta berez txarra irudituko zaion inozorik izango denik, edo bestela esanda, artearen balio absolutua ideologiaren nahitaezko bilakaeratik kanpo
|
edo
gainetik egon behar duela esaten duenik gelditzen denik gaur egun.
|
|
|
Venezuelan ohitura dago liburuen aurkezpenetan xanpaina
|
edo
rona baliatuz liburuak bataiatzeko. Pako Aristi idazle eta kazetariaren Venezuela, iraultza isilaren hitzak liburua Donostiako Udal Liburutegiko sotoan aurkezteko minutu gutxi falta zirela, hor abiatu zen Garikoitz Berasaluze, Txalaparta argitaletxeko arduraduna, alde zaharreko tabernaren batera ron txupito baten bila.
|
|
|
Aurkezpenaren egunean Venezuelan eman zituen hilabeteetan liburu aurkezpenen batean egon izana frogatu bazuen, Venezuelako gizartera samurtasunez egindako hurbilketa den liburuan, herrialde honetako aro politiko berriaren testigantza zuzena ematen digu Pako Aristik. Testigantza ez da ordea hotz hotzean egindako analisi
|
edo
elkarrizketa sail hutsa, berak han bizi izandakoez erabat baitago liburua bustia (nire aleari ere hogeigarren orrialdetik aurrera hasi nintzen ron usaina hartzen). Venezuelako gaztelera bereziaren ñabardurak azaltzen zaizkigu, idazleari gertatutako pasadizoak (gurasoak agurtu ondoren aita biblia irakurtzen geratzen deneko pasartetik hasi" Aitak hegazkina erori ez dadin egingo du erregu; amak, gainera, Venezuelatik emakume txarren bat ekar ez dezadan" eta Hugo Chavezekin topo egin asmotan Mr.
|
|
|
Venezuelarrak zalantza baten erdian bizi omen dira,
|
edo
huevon bat izan edo coño de madre bat izan. Autoan zoazelarik, aurrekoari bozina jotzen zaio etengabe" Que haces, huevon" oihukatuz.
|
|
|
Venezuelarrak zalantza baten erdian bizi omen dira, edo huevon bat izan
|
edo
coño de madre bat izan. Autoan zoazelarik, aurrekoari bozina jotzen zaio etengabe" Que haces, huevon" oihukatuz.
|
|
|
Okupez ari garen honetan, bere aurreko eleberrian giro hori ezin hobeto jasotzen zuen idazle bat aipatu behar dugu orain. Kronika hau idazten ari naizelarik ez dut oraindik Juan Luis Zabalaren eleberri berria mesanotxeratu, baina Agur, Euzkadi izenekoaren gaia
|
edo
hipotesia benetan zait erakargarri: zer gertatuko litzateke Lauaxeta gaur egungo garaietan berpiztuko balitz?
|
|
|
zer gertatuko litzateke Lauaxeta gaur egungo garaietan berpiztuko balitz? Abiapuntuan, Koldo Izagirreren Iparra gi rre rides again ipuin gogoangarria
|
edo
Joseba Sarrionandiak Sabino Arana gaur egungo garaietan Iurreta ondoko trenbidean kokatzen zueneko narrazio zoragarri hura dakarzkigu gogora, Galdu arte nobelak suposatu zuen mugarriko erreferentzietatik aldenduz idatzitako liburuak.
|
|
|
Izango ditugu liburu gehiago ere, ordea: Ixiar Rozas gaztearen debuta izango den nobela, aspaldidanik zerbait irakurri nahi genion Xabier Aldairen ipuin bilduma, Jon Arretxek kolore ezberdinak aitzakia hartuta idatzitako liburua
|
edo
Juanjo Olasagarreren Puskak bizi poemarioa, batzuk besterik ez aipatzearren. j
|
|
|
Beste era bateko mehatxu
|
edo
presioak jasaten hasi dira Araban, bestalde. Geu Gasteiz hiri aldizkari euskalduna dirulaguntzarik gabe geratuko den susmoa azaldu dute Gasteizko euskaltzaleek.
|
|
|
Gipuzkoako Kutxak ere eGipuzkoa izeneko beste egitasmo bat badu, gainera, eta, gauzak apur bat gehixeago nahasteko, beste eGipuzkoa bat ere badago, Robotiker ikerketa zentro bizkaitarrak batek daki zertarako erreserbatu duen eGipuzkoa.com domeinua... Oso e polita gelditzen da halako e izenak dituzten e ekimenak iragartzea, baina ganora
|
edo
e ganora apur bat erakutsiko balute, hobe. Aurrizkiak jartzeagatik ez dugu berez aurreratuko.
|
|
|
Nolanahi ere, beste batzuen izenak espekulatzeko, fede txarragatik
|
edo
graziosoarenak egiteko okupatzen dituztenen ondoan, badago beste domeinu lapurreta kezkagarri bat Interneten. Nolabait esateko, biktimak baimendutako lapurreta esan geniezaioke honi.
|
|
|
Nola gertatzen da? Erakunde jakin batek webgune bat egiteko agintzen dio diseinu
|
edo
komunikazio enpresa bati. Etxe horrek webgunea egiten dio, eta enkarguz domeinu bat hartu ere bai, baina, adi, domeinua ez du bezeroaren izenean erregistratzen, baizik eta bere izenean.
|
|
|
Baina inplikazio larriak ditu: Irun.org enpresa pribatu batena bada, zer gertatzen da Irungo Udalak webgunea beste norbaitekin egitea merkeagoa
|
edo
komenigarriagoa dela iruditzen bazaio. Ba, bueno, akaso bukatuko du informatika enpresa horrekin duen kontratua beste norbaitekin kontratu hobea sinatzeko, baina domeinuari agur esan dio:
|
|
|
Ba, bueno, akaso bukatuko du informatika enpresa horrekin duen kontratua beste norbaitekin kontratu hobea sinatzeko, baina domeinuari agur esan dio: Irun.org ez da Irungo Udalarena(
|
edo
herriarena). Izen berarekin eta toki berean segitu nahi badute, informatika etxe horrekin lotuta egotera kondenatuta daude.
|
|
|
Izen berarekin eta toki berean segitu nahi badute, informatika etxe horrekin lotuta egotera kondenatuta daude. Betiko
|
edo
, ez bazaio domeinua Udalari itzultzen...
|
|
|
Bitarteko hauek ezin dira testuaren euskarri soilak izatera mugatu; abantaila elkarreragileak erabiliz zerbitzu sorta zabala eskaintzen da, batzuk ordaintzekoak izan daitezkeenak: denda birtualak, datu baseak
|
edo
informazio berezitua.
|
|
|
Gaur egun Estatu espainiarreko kazeta digitalen kalitatea, orain dela gutxira arte Estatu Batuetakoena zena bezain ona dela ziurta dezakegu. Horren lekuko, horra hor oraindik orain El Mundo, La Vanguardia, Canarias 7
|
edo
ABC k lortu dituzten sari ospetsuak arlo honetan.
|
|
|
Kazetaritzan aritzeko modu berri honen erronka nagusia hartzailearekin sortzen den komunikazio elkarreragilean datza. Zibernautak gehien interesatzen zaizkion informazioak irakurtzen ditu, berriketa guneetan
|
edo
eztabaida foroetan sartzen da, irakurleen lehentasunak ikertzeko erabiltzen diren bozketetan parte hartzen du, denda birtualetan nahi dituen produktuak aukera ditzake eta, horrez gain, posta elektronikoaren bitartez erredakziora helaraz ditzake bere iritziak nahiz iradokizunak, baliabide honek daukan berehalakotasunaz baliatuz. Egunkari hauek guztiek on line prozesua garatzen duten heinean, bertan sortzen den feedback aberasgarriak gero eta komunikazio maila handiagoa lortzen du.
|
|
|
Ekainaren 14an zabaldu zuten webgunea eta ekimen hau burutzeko une hartan sarean zegoen guztia arakatu zuten ereduak bilatzeko asmoz. Arreta berezia jarri zioten Estatu Batuetako webguneei; besteak beste, San Jose Merc ury renari
|
edo
CNNrenari.
|
|
|
1999ko otsailaren 23tik aurrera azken orduko albisteen zerbitzua sareratu zuten 9:00etatik 22:00etara aldi oro berritzen zena. Eskaintza hau informazio berezituarekin osatzen da, besteak beste," Motor"," Cine de estreno"," Eurofutbol"
|
edo
" Euro" izenburupean agertzen direnak.
|
|
|
Azken hilabeteotan El Pas Digital ek zerbitzu elkarreragile berriak sortu ditu; besteak beste, berriketa guneak (chat)
|
edo
berri taldeak (newsgroup). Martxoko hauteskundeetan jarri zuten martxan eztabaida gunea eta internautei, era zuzenean, buruzagi politiko garrantzitsuenei galderak egiteko eta hauen erantzunak jasotzeko aukera paregabea eskaini zien.
|
|
|
Kazeta hauek publikoaren artean sekulako arrakasta duten zerbitzuak eskaintzen dituzte, ordaindu behar direnak izan arren. Hauen artean, Expansion en azaltzen dena burtsaren gorabeherak adierazteko," La guia empresarial" deitutakoa,
|
edo
Cinco das ek sareratzen duena konpainia desberdinen txostenekin.
|
|
|
Azpimarratzekoa da Grupo Correo aurrera eramaten ari den ekimena bere egunkari guztiak sarean ager daitezen, eta kalitate maila handiarekin gainera. Zalantzarik gabe, webgune hauen guztien produktu izarra hiri
|
edo
herrietako informazioa da, tokian tokiko berriak, alegia. Albiste gune hauek ikaragarrizko arrakasta izan dute Estatu Batuetako egunkarietan.
|
|
|
Estatu espainiarrean sareratzen diren kazeta digitalak, beren nortasuna osatuko duen ezaugarrien bila dabiltza oraindik. Telebistaren
|
edo
irratiaren aurreneko urteetan gertatu zen bezalaxe. Urte batzuk dira komunikabide berri hau nolakoa izango den jakiteko.
|
|
|
Orain, nabegatzaileak berak aukera dezake bere albiste zerbitzu propioa, webgunearen eskaintza sorta bere nahien arabera diseinatu eta gero. Horrez gain, doan
|
edo
ordaindurik lortzen duen material digitalizatuarekin bere datu base partikularra gauzatu dezake.
|
|
|
Paperean argitaratzen diren kazeten enpresaburuak ohartu dira sareak informaziorako eta merkataritzarako ireki dituen aukerak mugagabeak direla. Inork ez du bazterrean gelditu nahi eta denak ari dira azoka aztertzen publizitateari etekinak ateratzeko
|
edo
denda birtualen bitartez mota guztietako produktuak salgai jartzeko.
|
|
|
Estatuko internauta arruntaren ezaugarriak hauexek dira: gizonezkoa(% 70,8), gaztea(% 65,3 14 urtekoen bitartean kokatzen da) eta diruduna(% 64,2 goi ertainean
|
edo
goi klasean egongo lirateke). Hau dela eta, ezbairik gabe esan daiteke, publizitate eta marketinaren ikuspegitik, Internet erabiltzen duena, bere kontsumo ahalmenagatik, oso interesgarria dela.
|
|
|
Katalunia, Madril, Errioxa eta Murtzia. Ikus daitekeenez, gauza bat da egunkaria erostea eta beste bat berau
|
edo
beste gauzaren bat ordenagailuaren pantailan —dohainik— irakurtzea.
|
|
|
Interneten hedapenarekin kazetaritza elektronikoak berpizkunde handia ezagutu du. World Wide Web
|
edo
munduko amaraun handiaren garapena Timothy Berners Lee britainiarra eta
|
|
|
Gaurko joerei so eginez gero, badirudi egunkari digitalek informazioa ez ezik beste zerbitzu batzuk ere, Interneteko atarien ildotik, eskainiko dituztela. Eztabaida guneak, chat
|
edo
salerosketa elektronikoa bezalako aukerak agertu dira dagoeneko hedabideen webguneetan. Ikusteko dago ere zein izango den orrialde digital hauen taxuera.
|
|
|
Hasiera batean bazirudien Adobek garatutako PDF (Po rtable Document Format) formatua izan zitekeela sarean materialak aurkezteko estandarra. PDFri esker, paperean diren bezala agertzen dira sarean ere QuarkXPress
|
edo
beste maketazio programa bat erabiliz egindako dokumentuak. Baina kontuan izan behar da ez dela berdina paperean irakurtzea edo ordenadorearen pantailan.
|