|
2009
|
|
|
Hace ya dos años que no hago sino leer y copiar bertso berriyas, esan zuen. Berrogeita hamar mila bertso
|
edo
gehiago bilduta omen zituen ordurako. Hitzaldi haren izena bera ere aski esanguratsua izan zen:
|
|
|
Ahoz aho eta bururik buru ibili da mende askotan euskara; hitz gutxitan esateko, herri hizkera izan dugu luzaroan gure berbeta. Eta herri hizkera horrek sortu du herri literatura,
|
edo
, berba zabalagoetan esanda, herri kultura bera.
|
|
|
Bertsoz zein prosaz, aldi berean nahiz hurrenez hurren, erreskada luzeak osa daitezke herri literatura euskaldunaren esparruan. Gehienek, hala ere, behin
|
edo
gehiagotan, Antonio Zavalaren begirada zorrotz eta luma fina izan dute euren gain.
|
|
|
Orduan ez nintzan iñola ere oartu. Baiña gaur burua atzera jiratu eta ikusten dedanez, 1954 ko Errege bigarrenaren
|
edo
irugarrenaren illuntzean Xabierko gazteluaren oiñetan entzun zan oiu orrek eman zion asiera nere bertso zaar biltzeari.
|
|
|
Bai bertsozaleengana ere. Baita bertso-paperen barrenean agertzen ziran inprenta
|
edo
moldiztegietara ere: Donostiako Baroja, Tolosako Mugerza, Errenteriko Makazaga, Zarauzko Elustondo, Azpeitiko Martinez eta abar.
|
|
|
Ni, egun batez, ez dakit zein aizek bultzata,
|
edo
zein izarrek argi eginda, etxetik atera nintzan, begiak zabal eta belarriak erne, eta nere gogoko pitxiak eskuratzen asi nintzan, naiz eta jasotzen nituenak zenbaitentzat utsaren urrengoak izan.
|
|
|
Interakzionismo sozio diskurtsiboaren marko teorikoak ez duenez kuadro metodologiko finkorik, baliatu dugu Roulet, Filliettaz eta Grobbet (2001) autoreen proposamena eta, horrela, sermoiaren konplexutasuna aztertzeko modulu bidezko atalketa egin dugu. Modulu bakoitzean hipotesi bat egin dugu eta sermoiaren gainean hegaldi
|
edo
azterketa bat egin. Modulu bakoitzari kapitulu bana eman diogu.
|
|
|
Edozein lekutako euskaldunok konturatu ginateke zer garrantzitsua den Euskal Autonomia Erkidegoko hiriburuaren toponimiaren ikerketaren uzta aberatsaren argitalpena prestatzea, hiritarren gozamenerako eta administrazio desberdinen erabilerako. Gozamenerako, diot, zeren eta ikerketaren emaitzetatik argi eta garbi ikusten baita gure hiriburuaren toponomastikaren gehiengo nabarmena euskarazkoa
|
edo
euskal jatorrizkoa dela, horrek duen balio kulturala eransten duelarik.
|
|
|
Julio Urkixoren arabera(), Hugo Schuchardt() izen zen euskara ikastera adoretu zuena, Baionako Lizeoan gaztelania irakasle izen zen garaian(). Baina, George Hérelleri() segituz, Pirinioetako hizkuntzekiko zaletasuna lehenagotik zetorkion, hogeita hamar urte egin baitzituen ahal zuen guztietan Pirinioetan zehar txangoak eginez, beti oinez eta esku kaierra gerrian loturik, bidean gurutzatzen zitzaizkion artzain
|
edo
baserritar ororekin berriketari ekiteko gertu, ondoren haien berriak amoroski apuntatuz metodo antropologiko klasikoak agintzen duen legez: ahoskerak, hitz bereziak, ohiturak, toki izenak...
|
|
|
Apirilaren 22tik 24ra bitartean, Euskaltzaindiak ostatu eman dio, Bilbon duen egoitzan, Europako Kontseiluan Eskualdeetako
|
edo
Eremu Urriko Hizkuntzen Europako Gutunaren Adituen Komiteari, udaberrian egiten duen Bilkura han egiteko.
|
|
|
Eskualdeetako
|
edo
Eremu Urriko Hizkuntzen Europako Gutuna Europako Kontseiluak bultzatu zuen. 1992an onetsi zen baina, estatu gehienak mesfidati agertu ziren haren aurrean eta 1998ra arte ez zen indarrean sartu, lehendabiziko bost estatuek berretsi zutenean.
|
|
|
Beste hizkuntza guztietan bezala, euskaraz ere errusierazko
|
edo
ukrainerazko hitzak nola idatzi jakin behar da, eta horretarako proposamena aurkeztu dio Akademiaren Exonomastika batzordeak Euskaltzaindiari, eta Akademiak onartu.
|
|
|
Galdera horiei erantzuteko, errusierazko
|
edo
ukrainerazko hitzak euskaraz nola idatzi jakin behar da. Izan ere, ezin dugu pentsatu:
|
|
|
Testu ulergarri bat, irakurgarri bat, lortu nahi badugu, jatorriz alfabeto zirilikoan idazten diren izen horiek gure alfabetora aldatu ditugu: transkribatu egin ditugu(
|
edo
, letraz letrako aldaketa egiten badugu, transliteratu egin ditugu). Eta hori guk asmatu behar al dugu. Ez ote dute errusiarrek berek, edo nazioarteko erakundeek bestela, moduren bat alfabeto zirilikoan idatzitako hitzak latindar alfabetora aldatzeko. Horixe da, hain zuzen ere, egin beharreko lehenengo galdera.
|
|
|
transkribatu egin ditugu (edo, letraz letrako aldaketa egiten badugu, transliteratu egin ditugu). Eta hori guk asmatu behar al dugu? Ez ote dute errusiarrek berek,
|
edo
nazioarteko erakundeek bestela, moduren bat alfabeto zirilikoan idatzitako hitzak latindar alfabetora aldatzeko. Horixe da, hain zuzen ere, egin beharreko lehenengo galdera. Munduan badira beste alfabeto batzuk, horrelako arazorik sortzen ez dutenak.
|
|
|
Izen horiek euskaraz, gaztelaniaz, frantsesez, ingelesez... berdin idazten ditugu gaur egun: Xian(
|
edo
Xian, edo, zehatz mehatz idatzi nahi izanez gero, X?, n) hiria eta Shaanxi probintzia. Zergatik?
|
|
|
Izen horiek euskaraz, gaztelaniaz, frantsesez, ingelesez... berdin idazten ditugu gaur egun: Xian (edo Xian,
|
edo
, zehatz mehatz idatzi nahi izanez gero, X?, n) hiria eta Shaanxi probintzia. Zergatik?
|
|
|
Badagoelako nazioartean onartutako transkripzio sistema estandar bat; horregatik, latindar alfabetoa erabiltzen duten hizkuntzetan sistema horixe baliatzen da.Har dezagun, beraz, lehengo galdera: ez ote dute errusiarrek berek,
|
edo
nazioarteko erakundeek bestela, moduren bat alfabeto zirilikoan idatzitako hitzak gure alfabetora aldatzeko. Bai. Errusiak badu sistema ofizial bat, ISO nazioarteko erakundeak nazioartean erabiltzeko emandako sistema bera (ISO 9).
|
|
|
Goi mailako lan akademikoetan
|
edo
espezializatuetan, erabateko zehaztasuna behar denean eta alderantzizko transliterazioa egiteko modua ziurtatu behar denean, nazioarteko ISO 9 transliterazio estandarra, bera baita, bai ISO Estandarizaziorako Nazioarteko Erakundeak, bai alfabeto zirilikoa erabiltzen duten Errusia, Armenia, Azerbaijan, Bielorrusia, Kazakhstan, Kirgizistan, Tajikistan, Turkmenistan eta Uzbekistan estatuek ofizial b...
|
|
|
Arauan, taula baten bidez, alfabeto zirilikoaren letra bakoitzak
|
edo
letra multzo bakoitzak euskaraz zer ordain duen erakusten da, eta, horrekin batera, adibideak ematen dira. Kasu bakoitzean, gaztelaniaren, frantsesaren, ingelesaren, alemanaren eta katalanaren transkripzio praktikoa erakusten da, baita ISO 9 arauaren araberako transliterazioa ere.
|
|
|
Kasu bakoitzean, gaztelaniaren, frantsesaren, ingelesaren, alemanaren eta katalanaren transkripzio praktikoa erakusten da, baita ISO 9 arauaren araberako transliterazioa ere. Hala, gaztelaniazko, frantsesezko
|
edo
ingelesezko testu bat aurrean izanik, nahiz eta alfabeto zirilikoan idatzitako jatorrizko hitza eskura ez izan, erraza da euskararako transkripzio praktikoaren arabera zer grafia dagokion jakitea.
|
|
|
Hurrengo hiru kapituluetan txekieraren historia sozial bat marrazten digu, biziki interesgarria euskaldunontzat; ez dezagun ahantz nazionalismo kulturala, Euskal Herrian
|
edo
Katalunia bezalako lekuetan gaur egun praktikatzen den gisan, funtsean txekiarren asmakizun bat izan zela (eta ez alemanena, normalki esaten den bezala) eta nazionalismo mota horretan hizkuntza elementu nagusia izateaz gain, politika asmo horiek, gainera, eragin erabakigarria izan dutela eta dutela hizkuntzaren historian, besteak beste batasunaren eta honek dakarren kodifikazioaren (normatibizazi... Ondoren, bosgarren kapituluan krisia bera aztertzen du, gertakarien segimendu zehatza eginez.
|
|
|
Bada gai biziki zirraragarririk, adibidez, erregimen komunistarekin eta haren erorketaren izandako harreman bihurria; halaber, bitxia eta jakingarria da ikustea erregimenaren ideologia ofizialak izan zuen eragina unibertsitarien artean, bereziki hizkuntzalaritzaren esparruko zenbait teoria (Pragako Eskolako Funtzionalismoa) sustatzeko orduan, eta horien gainbehera komunismoa erori zenean;
|
edo
hizkuntza purismoak txekiar gizartean lortu duen arrakasta izugarria, non eta esan daitekeen ia ia bi estandar desberdin direla gizartean naturaltasun osoz erabiltzen direnak: bata informala, ahozkoa, aski zabarra; baina bestea, idaztekoa eta testuinguru formaletan erabiltzekoa, izugarri garbizalea; bien arteko aldea hain da handia ezen txekiar umeek ordu asko ematen omen duten eskolan ikasten eguneroko bizitzan esaten dituzten hainbat hitz gero ez direla idazten, haien kideko garbiak baizik (horretara goaz geu ere?).
|
|
|
gorago azpimarratu dugun legez, zinez ugariak dira jokoan sartzen diren faktoreak; arazo nagusia, hain juxtu ere, eragile horietako bat isolatu nahi izatea da, ardura nagusia (bakarra, sarri) hari egotziz; hurrengo pausoa eragile zehatz horren gainean (direla hizkuntzalariak, direla politikariak, direla kazetariak...) erruak pilatzea izaten da, hots, borrokak areagotzera baino ez daraman bidea. Zeren gezurra ematen du ikusteak txekiarrek beren ortografia eztabaidatzeko erabiltzen duten kar saindua... ikusiko ez bagenu oso antzeko kasuak Espainian, Holandan, Frantzian, Norvegian, Azerbaijanen, Galizian
|
edo
Euskal Herrian bertan. Ez, auzoan ez dabiltza txakurrak zapatekin.
|
|
|
Azkueren Euskal Erriaren Yakintzan eta neronek egin euskaraz etnografia lanetan aurkitu nituen sinesteak eta tabuak. Sarritan, Euskal Herrian gorde direnak beste herrietan galdu diren antzekoak dira, erromatar kutsukoak
|
edo
hilak direla-eta arrima herratuen sinestean, baina ez beti. Tabuak dira, abere batzuen izenak ez aipatzea edo hankaren/ zangoaren zatien izendatzeko anabasan.
|
|
|
Sarritan, Euskal Herrian gorde direnak beste herrietan galdu diren antzekoak dira, erromatar kutsukoak edo hilak direla-eta arrima herratuen sinestean, baina ez beti. Tabuak dira, abere batzuen izenak ez aipatzea
|
edo
hankaren/ zangoaren zatien izendatzeko anabasan.
|
|
|
Hiztegi guztiek bezala, noski. Baina honek baditu berezitasunak erakutsi nahi izan dudalako biziaren hiztegia bizitzaren hiztegiarekin lotua dela, alegia, euskaraz, bizidunen hiztegiak, metaforaz
|
edo
metonimiaz oinarrizko hiztegi orokorra aberastu zuela.
|
|
|
Azkueren Euskal Erriaren Yakintzan eta neronek egin euskaraz etnografia lanetan aurkitu nituen sinesteak eta tabuak. Sarritan, Euskal Herrian gorde direnak beste herrietan galdu diren antzekoak dira, erromatar kutsukoak
|
edo
hilak direla-eta arrima herratuen sinestean, baina ez beti. Tabuak dira, abere batzuen izenak ez aipatzea edo hankaren/ zangoaren zatien izendatzeko anabasan.
|
|
|
Sarritan, Euskal Herrian gorde direnak beste herrietan galdu diren antzekoak dira, erromatar kutsukoak edo hilak direla-eta arrima herratuen sinestean, baina ez beti. Tabuak dira, abere batzuen izenak ez aipatzea
|
edo
hankaren/ zangoaren zatien izendatzeko anabasan.
|
|
|
Oro har, biologo izateak lagundu du Biologiaren hiztegia aztertzeko unean, baina ez naiz itsutu, baitakit gure hizkuntzak ere latinari, gaskoiari eta gaztelaniari hiztegi orokorrerako hitz franko mailegatu dizkiela. Halere, biologia hiztegian bertan, tabuek ekarri hitzez kanpo, eman dezagun gorputzaren hiztegian, ez da mailegu larregi, elizako latinak denborarekin sartu bat
|
edo
beste.
|
|
|
Batzuek amaitu zuen bertzeek baino esperientzia gehiago izanen dugu
|
edo
duzue lan hauetan, baina argi daukagu inork ez dugula azken soluzioa edo azken hitza; hau, gehienez ere, denon esperientziak ezagutuz eta erkatuz eta denok elkarrengandik ikasiz lortuko baitugu.
|
|
|
Batzuek amaitu zuen bertzeek baino esperientzia gehiago izanen dugu edo duzue lan hauetan, baina argi daukagu inork ez dugula azken soluzioa
|
edo
azken hitza; hau, gehienez ere, denon esperientziak ezagutuz eta erkatuz eta denok elkarrengandik ikasiz lortuko baitugu.
|
|
|
Liburu honetan, hipokoristiko
|
edo
izen ttipien azterketa egiten du Patxi Salaberrik. Berak azaldu bezala, izen ttipiak oso garrantzitsuak dira, euskaldunok erabili ditugun eta oraino erabiltzen ditugun izendatze bideen berri ematen digutelako.
|
|
|
Honetaz landa, izen ttipiek egungo deitura eta etxe izen asko ongi ulertzeko aukera ematen digute. Egileak argitzen duenez, izen ttipi
|
edo
hipokoristikoa familian, lagun artean, konfiantza giroan erabiltzen diren izenen aldaerak dira, Antton (i), Axun, Txixilio, Aña, Dollores, Josetxo eta abarren modukoak.
|
|
|
Orain, Azkue Bibliotekak Lhanderen Mirentxu italieraz eskuratzeak, hausnarketa soka luzea eman dezake, mahai gainean paratzen baitigu lehendik ere jakinak baina gutxi ezagunak diren kontuak: bata, egungo idazleen kanona ez dela izaten, inondik ere, tokian eta garaian arrakasta handia izan zuten idazleen zerrenda, eta bi, Pierre Lhande zinez idazle arrakastatsua izan zela XX. mendearen lehen erdian, Frantzian bereziki, Europa katolikoan orobat, frantsesezko edizio ugariak eta gaztelaniara
|
edo
italierara egin zizkioten itzulpenak lekuko. Gaur hemen aipatzen dugun liburua horren adibidea da.
|
|
|
Aldaketa, ilusio eta nahasmendu handiko garaiak egokitu zitzaizkion euskarazko kulturgintzari eta oro har euskarazko prentsari 1970eko hamarkadan. Ikurriña edukitzea bera delitu zen garaietan, Francoren diktadurak euskarazko izenak jartzea bera ezinezko egiten zuenean, ez partidu politikorik eta ez sindikaturik ez zenean, legezko hiru hitzengatik gobernuak bat espetxera zezakeenean,
|
edo
aldizkari bat itxi edo multa gogorrez zigortu, garai trumoitsu haietan kazetaritza egin zuen gure gizonak.
|
|
|
Aldaketa, ilusio eta nahasmendu handiko garaiak egokitu zitzaizkion euskarazko kulturgintzari eta oro har euskarazko prentsari 1970eko hamarkadan. Ikurriña edukitzea bera delitu zen garaietan, Francoren diktadurak euskarazko izenak jartzea bera ezinezko egiten zuenean, ez partidu politikorik eta ez sindikaturik ez zenean, legezko hiru hitzengatik gobernuak bat espetxera zezakeenean, edo aldizkari bat itxi
|
edo
multa gogorrez zigortu, garai trumoitsu haietan kazetaritza egin zuen gure gizonak.
|
|
|
Urte asko pasatu ziren, baina, euskaltzaleek hain nabarmen sentitzen zuten premia asetzeko. Bonaparte Printzea, Karl Hnnemann
|
edo
Theodor Linchsmann bezalako atzerriko ikerlariek ere lagundu zuten asmoa. Eta etxekoek ahaleginak egiten jarraitu zuten.
|
|
|
Aurtengo egitaraua, larunbat arratsean hasi zen, esan bezala, lagunarteko afaria eta Gipuzkoako Goierriko gazte talde batek Xalbadorri buruz egindako errezitala eta Xendarineko ahizpen eta Erramun Martikorenaren kantuak lagun. Bazen egunsentira arte erretiratu nahi izan ez zuenik, eta, hala ere, igande goizean 9: 30etarako jendea prest zegoen herriko plazan mendi ibilaldia hasteko, Xalbadorren etxola eta inguruak ezagutu
|
edo
bisitatzeko irrika biziz perretxikoak eta gaztainak biltzeko saskia eraman zuenik ere bazen tartean. 10: 30etan, Xalbador, Antonio Zavala eta Joxe Mari Aranalde gogoratuz eman zen mezaren ostean, Xalbadorren hilobira bisita eta lore eskaintza egin zen, iparraldeko beste bertsolari zendu guztiak ere gogoan.
|
|
|
sokatira, orga jokoa, lasto altxatzea, trontzariak... Euripean hasi zen plazako ikuskizuna, baina jendearen halako ikusminaz ohartuta
|
edo
, eguraldiak onera jotzea erabaki zuen, horratio.
|
|
|
Egilea Zekine Türkeri kazetari kurdua da, gure artean ezaguna dena behin baino gehiagotan Deia
|
edo
Berria bezalako egunkarietan turkoei eta kurduei buruzko artikulu eta erroportajeak argitaratu dituelako, arrunki ezizenez. Hortaz gain, pelikula ezagun baten errodajean kolaboratu zuen, La espalda del mundo (Zuzendaria:
|
|
|
Lehenengoan Euskal Herriaren historiaren laburpen bat egiten da, bereziki XX. mendeko atalean eta, honen barruan, azken hamarkadetako gatazka politikoan sakonduz. Bigarren zatian hainbat politikari, intelektual, kazetari
|
edo
sindikalistei egindako elkarrizketak datoz: Andoni Ortuzar, Patxi Lopez (lehendakari izan aurretik), Leopoldo Barreda, Rakel Peña, Javier Madrazo, Ander Gurrutxaga, David Barbero, Txutxi Ariznabarreta...
|
|
|
Hori dela-eta, nik neuk ere izan dut, inoiz
|
edo
beste, internetez baliatuz ikerketa txiki bati ekiteko asmoa. Ekin diot, baina lehen hurbilpen batean ez du eskaintzen Lacombek emandako berrietatik harantzagoko ezer:
|
|
|
Ez dakigu zein den edizio horrek gaur egun izan dezakeen garrantzia
|
edo
gaurkotasuna maia hizkuntzen ikerleen artean, ezta ere euskaldunen artean gaur egun horrek piz dezakeen interesa, baina uste sendoa dugu bitxikeria bibliografiko honek argitasun apur bat eskaintzen digula euskalgintzaren urrezko aroko figura handiek (Azkue, Urkixo, Campion, Bonaparte, Abadia, Vinson, Lacombe...) zeukaten mundu intelektualaz eta kezkez.
|
|
|
Urtebete joan zaigu, bai, baina oraindik ezin izan dugu kendu begien aurretik gure maisuaren irudia. Besteak beste, Xabierko Gazteluko telefonoak gure agendan jarraitzen du, eta Antonioren sakelakoaren zenbakia ezabatu gabe daukagu, berriro ere elkarrekin hitz egiteko aukerarik ez dugula izango sinestu nahi ezta
|
edo
. Izan ere, harekin egunero berriketaldi bat egiten ohituta geunden, eta zail egiten da holako isilaldi luzea.
|
|
2010
|
|
|
Ezagunak dira testu horrek argitaratua izateko sufritu zituen abentura batzuk: 1937ko apirilaren 26an Gernikan zegoen Olabide, hots, bonbardaketa hasi zenean bere buruaz ardura gutxi harturik, sugarretan zen etxetik nola
|
edo
hala lortu zuen eskuizkribua salbatzea eta Joseba Elosegi gudari kapitainari esker, Kanalako parrokoaren etxeraino eramatea. Istorio beltz honen hurrengo kapituluak Okzitaniako Tolosaraino eramango gaitu, non bizi zen jesuita jaun hau, jesuita izan arren, erbesteraturik; 1942ko irailaren 9an, Arantzazuko Ama Birjinaren egunean hain zuzen ere, zoritxarreko istripu bat izan zuen eta egun gutxira hil zen, eskuizkribua erabat bukatuta eta azken oharrak egiten ari zela.
|
|
|
Eta irakurlea aspertzeko beldurrez bada ere, bukatu aurretik erantsi nahi nuke Patxi Etxeberria prestatzailearen lana ez zela soilik izan 150 bat orrialde hartzen duten oharrak idaztea; hortaz gain, Bibliako liburu bakoitzari sarreran aurkezpen bat gehitu zion, horrelako argitalpenetan arrunta den bezala. Beraz, nire kalkuluen arabera beste 80
|
edo
100 bat orrialde, erraz. Eta lan hori egin ondoren, Txinara igorri zuten bueltan.
|
|
|
Neuk esango nuke baietz, pisu benetan handia izango zuela. Beharbada kontu hauek guztiz arrotzak egingo zaizkio adin batetik beherakoak direnei
|
edo
frankismoaren garaiko historiaz ezer gutxi dakitenei, baina neu ziur nago orduko euskaltzaleentzat ez zela izango, ez, ahuntzaren gauerdiko eztula, 1960 aldean, Aita Santuaren bedeinkapena izatea bere lanaren babesgarri, sobera ezaguna baitzen Espainiako Elizaren hierarkiak euskarari buruz zeukan iritzia (gobernuaren jarrera errazago imajinatzen dugu, baina aztertu litzateke bien arteko aldea nor...
|
|
|
Ondorioa ezin ageriagoa da 1866an jaio zen gazte batentzat: erromantizismoaren oldarra positibismoaren metodoarekin ezkondu nahi izango duen hizkuntzalari baten aurrean gaude, hala nola, gure inguruan, estriktoki haren garaikideak diren Azkue, Unamuno, Sabino Arana
|
edo
, apur bat urruntxoago, baina oso antzera, Menéndez Pidal. Jatorrizko elementu horien konbinazioak, noski, emaitza desberdinak eman ohi ditu, kasuan kasu.
|
|
|
Nago euskara, sanskritoa, groenlandiera eta oin beltzera ren artean sakoneko konexio bat dagoela, haren gaztetako poemetan bilatu beharrekoa ziur aski. Kasualitatea ote hitz horiek hain oihartzun azkarra izatea Bernardo Atxagaren
|
edo
Joseba Sarrionandiaren literaturgintza ezagutzen duen edonorentzat?
|
|
|
hizkuntza eta etnizitatea, hizkuntza plangintza, yiddish hizkuntza, hezkuntza elebiduna eta antropologia medikoa.Idazle eta irakasle emankorra da oso, bai bakarkako lanean eta bai berak bultzatutako lantalde ugarietan: ekoizpen nabarmenen artean, aipa dezagun berak sortutako International Journal of the Sociology of Language aldizkaria, jadanik 35 urte dituena (berau delarik hasieratik arduradun), eta, egile
|
edo
bildumagile gisa argitara eman dituen dozenaka libururen artean, honako hauek: Language Loyalty in the United States (1966), Bilingualism in the Barrio (1968), Language & Nationalism:
|
|
|
Theory and Practice of Assistance to Threatened Languages (1991), In Praise of the Beloved Language; The Content of Positive Ethnolinguistic Consciousness (1997) eta DO NOT Leave Your Language Alone: The Hidden Status Agendas Within Corpus Planning in Language Policy (2006). Hainbat hiztun elkarte ahul
|
edo
txikiren egoera aztertu du mundu osoan. Hizkuntza horietako bat euskara izan da:
|
|
|
Bi oztopo saihestekoak dira; alde batetik lege deklaratzaile
|
edo
errepikatzaile soil batek gure lanak poxela (traba) ditzazke; bestalde hiztun berezi batzuri eskubide positibo bat eman lezaken testu bat onartuz, printzipio konstituzionalen aurkakoa litzateke, Errepublikaren batasuna eta legearen aurreko berdintasunaren aurkakoa.
|
|
|
Ezin da konparatu gurea bezelako nazio bateratua eta beste estatu deszentralizatu
|
edo
federalekin, hala nola Espainia, Erresuma Batua, edo Alemania. Metropolio lurraldean badira gutienez 10 eskualde hizkuntza, edo 20 oc eta oïl hizkuntzen dialektoak onartzen badira.
|
|
|
Ezin da konparatu gurea bezelako nazio bateratua eta beste estatu deszentralizatu edo federalekin, hala nola Espainia, Erresuma Batua,
|
edo
Alemania. Metropolio lurraldean badira gutienez 10 eskualde hizkuntza, edo 20 oc eta oïl hizkuntzen dialektoak onartzen badira.
|
|
|
Ezin da konparatu gurea bezelako nazio bateratua eta beste estatu deszentralizatu edo federalekin, hala nola Espainia, Erresuma Batua, edo Alemania. Metropolio lurraldean badira gutienez 10 eskualde hizkuntza,
|
edo
20 oc eta oïl hizkuntzen dialektoak onartzen badira. Hizkuntza bati eskubide oposagarria ematen bazaio, guztiei zabaldu behar litzaieke, egoera hau Errepublikaren zatiezintasuna hauts lezake bai eta ere populu frantsesaren batasuna.
|
|
|
Hiztegi Batua landu denean egin diren txostenak, iritzi emaileek
|
edo
euskaltzain osoek egin dituzten oharrak eta hartu diren erabakien zergatiak gordeta dauzkan datu basea kontsulta daiteke HBO izeneko gune honetan. Bide beretik, Euskaltzaindiak hartutako erabaki lexikalen ibilbidea eskaintzen da bere osotasunean, baliabide berri honen bitartez.
|
|
|
Hizkuntzaren bilakaera hurbiletik jarraitu beharra dago, hitz eta adierazmolde berriak ezagutzeko, arauak zenbateraino betetzen
|
edo
urratzen diren jakiteko, eta arauak hori guztia ezagututa finkatzeko, eta baita hizkuntzaren erabilera sakonago ezagutzeko, gramatika edo estilistika aldetik, erregistro desberdinen ezaugarriak aztertzeko edo ikuspegi soziolinguistikotik ikertzeko nahiz edukien ideologia, historia, etab. aztertzeko.
|
|
|
Hizkuntzaren bilakaera hurbiletik jarraitu beharra dago, hitz eta adierazmolde berriak ezagutzeko, arauak zenbateraino betetzen edo urratzen diren jakiteko, eta arauak hori guztia ezagututa finkatzeko, eta baita hizkuntzaren erabilera sakonago ezagutzeko, gramatika
|
edo
estilistika aldetik, erregistro desberdinen ezaugarriak aztertzeko edo ikuspegi soziolinguistikotik ikertzeko nahiz edukien ideologia, historia, etab. aztertzeko.
|
|
|
Hizkuntzaren bilakaera hurbiletik jarraitu beharra dago, hitz eta adierazmolde berriak ezagutzeko, arauak zenbateraino betetzen edo urratzen diren jakiteko, eta arauak hori guztia ezagututa finkatzeko, eta baita hizkuntzaren erabilera sakonago ezagutzeko, gramatika edo estilistika aldetik, erregistro desberdinen ezaugarriak aztertzeko
|
edo
ikuspegi soziolinguistikotik ikertzeko nahiz edukien ideologia, historia, etab. aztertzeko.
|
|
|
Horretarako, Euskaltzaindiak Lexikoaren Behatokia izeneko egitasmoa jarri du abian. Komunikabideek argitaratzen duten
|
edo
aireratzeko idazten duten materialarekin corpus monitore bat eraikitzea da helburua, hau da, hizkuntzaren erabilera hurbiletik jarraitzea ahalbidetuko duen corpus bat elikatzen eta automatikoki lematizatzen eta etiketatzen joatea.
|
|
|
Birjinia,
|
edo
donceil christaba, Jose Antonio Mujikak paratua
|
|
|
Birjinia,
|
edo
donceil christaba
|
|
|
Euskararen lekukoak bilduman euskal idazle klasikoen lanen edizio kritikoak argitaratzen dira. Birjinia,
|
edo
donceil christaba Michel Ange Marin fraide frantsesak 1572an idatzitako lanaren euskarazko itzulpena da. Lan horrek izenburu luzeagoa bazuen, lapurtarrez zegoen idatzia eta XVIII. mendearen amaieran aurkitu zuten.
|
|
|
Eguerdian hasi zen ekitaldia Larreko elizan; hor Pruden Gartzia Isasti euskaltzain urgazleak Joan Perez Lazarragakoren nortasunaz, haren garaiko giroaz eta idazle honen lan historiko eta poetikoez hitz egin zuen euskaraz eta erdaraz, sermoilari onek bezala, mamia eta forma eskuarki ezkonduz eta hitzaldia labur gertaraziz. Gero Larreko Jose Lezea albokari eta klarinetista, Makario soinularia eta Gasteiztik joandako musikari multzo bat lau obra jotzen aritu ziren, kontzertuz jendea gozaraziaz, gaurko egunetan musikaz mutu
|
edo
trakets izaten den eliz giroa berriro bizkortuz.
|
|
|
Dirudienez, Kapadozian, gaurko Turkian, jaio omen zen K.ondoko 259 urtean, eta martiri moduan bertan hil, lehoien hortz erpepean. Horri, espainolez San Mamés eta galego portugesez San Mamede deitu arren, euskaraz Santi Mami
|
edo
Santi Mamine esan zaio beti.
|
|
|
Amaitzeko, deituretan eta Etxebarri, Bidebarrieta eta Plaza Berria moduko toponimoetan bizkaierazko forma tradizional zaharrak (barri) gorde behar badira ere, gogoratu nahi nuke leku izen sortu berriak, kultura hizkuntza zibilizatuetan behintzat, eredu batu estandarrean moldatu ohi direla, Errekaldeberri,
|
edo
Asuaberri modukoetan bezala. Ez dago zergatik.
|
|
|
Birjinia,
|
edo
donceil christaba
|
|
|
galtzen du ondoan beste determinatzaile bat
|
edo
adjektiboa daramanean. Adibidez:
|
|
|
, etab. Horretaz gain, kontuan izatekoa da, herritar izena
|
edo
–jentilizioa' deitzen dena, azken
|
|
|
Sorreraz hemengoak izan ez arren, Platonen garaietatik hona platanoen gerizapean ibiltzeko usadioa gorputz eta adimenarentzat onuragarri izan zaigu aspaldi. Gaur gure inguruan eta hiru toki aipatzearren hor ditugu adibide edertzat Baionako harresi ondoetako platanoak, Bilboko Albia Jardinetakoak eta Gasteizko Zenda
|
edo
Zidorrekoak; arbola sendo eta itzal ederrekoak platanook.
|
|
|
Erakunde biek lankidetza proiektuak burutuko dituzte ikerketaren arloan, bai elkarrekin jorratuko dituzten ikerketa ildoen bidez adibidez urtero biltzarrak, jardunaldiak
|
edo
mintegiak antolatuz eta bai bakoitzak bere ikerketa programazio orokorrean lehentasunezko ikerketa ildoak markatuz.
|
|
|
Euskaltzaindiak argitaratzen duen liburu bakoitzaren ale bat emango dio Mondragon Unibertsitateari, eta Unibertsitateak ere ale bat emango dio Euskaltzaindiaren Azkue Bibliotekari euskaraz, euskararen inguruan
|
edo
Euskal Herriari buruz liburu bat argitaratzen duen bakoitzean.
|
|
|
Erakunde biek elkarren esku jarriko dituzte ikerketarako interesgarriak izan daitezkeen lan argitaragabeak, hala nola tesiak
|
edo
bestelako ikerlanak.
|
|
|
Bigarren itzuli horretan, erabilera urriagoko hitzak jasotzen ari dira. Euskaltzaindiak hitz
|
edo
forma horiek onartu, osatu eta argitaratzean, guztira 40.000 hitzetik gora izango du Hiztegi Batuak.
|
|
2011
|
|
|
Datu hauek guztiak aztertu eta gero 1.139 leku izendatu dituzte. Izenak,
|
edo
hobeki esanda, kokapena zehatza dutenak, Bizkaiko Foru Aldundiaren argazkien gainean kokatu dira eta joan den abenduan ikusgai jarri zituen Udalak, herritarren parte hartzea bultzatzeaz gain, jendeari zuzenketak edo beste ekarpenak egiteko aukera emateko. Bertan bildutako datu berriak erabiliko dira azken proposamena gauzatzeko.
|
|
|
Datu hauek guztiak aztertu eta gero 1.139 leku izendatu dituzte. Izenak, edo hobeki esanda, kokapena zehatza dutenak, Bizkaiko Foru Aldundiaren argazkien gainean kokatu dira eta joan den abenduan ikusgai jarri zituen Udalak, herritarren parte hartzea bultzatzeaz gain, jendeari zuzenketak
|
edo
beste ekarpenak egiteko aukera emateko. Bertan bildutako datu berriak erabiliko dira azken proposamena gauzatzeko.
|
|
|
Orotara, 4.440 erreferentzia jasotzen ditu liburuak, hizkuntzaren historia sozial orokorrera hurbiltzeko bibliografia hautatua eskaintzen duelarik: 1.657 liburu, 1.955 artikulu eta 828 hitzaldi
|
edo
liburu kapitulu. Euskararen iragan soziala ezagutu eta arakatu nahi dutenentzat pentsatuta dago argitalpena, eta bereziki ikertzaile eta ikertzaile gaientzat egin da bilketa hau.
|
|
|
Bi arrazoiengatik: bata, ene ustez, sei herriotako galera garai horretan hasten delako eta, bestea, tokiko eskribauak desagertzen direlako, Estatu zentralistak Jabego Erregistroak sortuz, erregistradore erdaldunak erreinu osoan destinatuz, zeintzuentzat gaztelania zen ofizialki existitzen zen hizkuntza bakarra, toponimia galegoa, katalana eta euskalduna desitxuratuz, hibridotuz
|
edo
ezabatuz.
|
|
|
Zelan da: 80ko hamarkada
|
edo
80 hamarkada?
|
|
|
Baina nola egiten da toponimia ikerketa? Nola erabakitzen da izen hau
|
edo
beste hau egokia den. Badago euskal toponimorik Gasteizen ala itzuli egin dute?
|
|
|
Euskararen batasuna lortzeko bidea eta emandako pausoak ere hurbiletik jakin nahi izan zituzten, haiek ere esperientzia horretaz baliatzeko, guztiek, nola
|
edo
hala, beren hizkuntzetan antzeko arazoak dituzte eta. Argitzeko, euskaldunok ere lehenago, beren antzera, galdezka eta informazio bila ibili ginela esan genien, Finlandia, Israel eta Georgiako kasuak eta aztertzeko.
|
|
|
Euskarazko mintzagaiak zeharo aldatu dira. Herri Hizkeren Atlasak galdetu eta bildu dituen izen asko
|
edo
galduak edo galzorian dira, bizimodu aldaketa bizkorraren ondorioz. Horretxetan datza, besteak beste, Euskaltzaindiak burutzen ari den Atlas honen garrantzia:
|
|
|
Euskarazko mintzagaiak zeharo aldatu dira. Herri Hizkeren Atlasak galdetu eta bildu dituen izen asko edo galduak
|
edo
galzorian dira, bizimodu aldaketa bizkorraren ondorioz. Horretxetan datza, besteak beste, Euskaltzaindiak burutzen ari den Atlas honen garrantzia:
|
|
|
III.liburukian zer jaso den azaldu du jarraian: Beste hizkuntza batzuetako Dialektologia Atlasetan egin ohi den bezala, tradizioko bizimodu eta ingurumenaren ingurukoak dira galdetu diren gai
|
edo
kontzeptuak, eta berdin III. liburuki honetakoak. Jorratzen direnak ondokoak dira:
|
|
|
Jorratzen direnak ondokoak dira: batetik, lurra, euskal gizakia bizi den lurra; lur horretan erne diren belar, landare, zuhaixka eta zuhaitzak; lurrak berez
|
edo
gizakiaren eraginez ematen dituen uztak; eta bestetik, euskal gizakiarekin belaunez belaun bizikidetza estuan bizi izan diren animaliak, euren parte esanguratsuak eta euren inguruko prozesuak.
|
|
|
Garbi dut lan honekin asmatu egin dugula
|
edo
hobeto esanda, Andres Iñigok asmatu duela. Horrela adierazi du bere poza Xabier Azanzak.
|
|
|
Horrela adierazi du bere poza Xabier Azanzak. Esan duenez, liburuak dakarren CDa bi
|
edo
hiru bider oso osorik entzun dut. Urre gorria da, gozamen hutsa.
|
|
|
Lehenengo bi liburukietan corpusean ez zeuden(
|
edo
osorik ez zeuden) Leizarragaren Testamentu Berria, bizkaierazko Egiaren kanta, eta Oihenarten Atsotitzak sartu dira; baita Martin Harrieten Gramatikako bi hiztegiak ere.
|
|
|
Arnaud Duny Pétré bere semeak Euskaltzaindiaren Azkue Bibliotekari hiru helbide elektroniko helarazi dizkio, Pierre Duny Pétré k idatzi liburu agortu
|
edo
ezezagunak eskaintzen dituztelarik. Hona ekarri ditugu.
|
|
|
EITBk eta Euskaltzaindiak 2003an sinatutako akordioaren ondorioz, exonimiaz emandako aholkularitza oparoa nabarmendu zuten Lizundia eta Larrinaga jaunek. Telebistaren Euskara arduradun honek, jarraian, gure komunikabide publikoaren kazetari eta profesional ororentzat, munduan zehar, Euskal Herritik kanpoko exonimo
|
edo
leku izenez emandako aholkularitza kasuistika zehatza eman zuen. Elkarrizketa unean, nazio desberdinetako biltzarkide zenbaitek euskal exonimiaz eta erakunde bion lanez interesa erakutsi zuten.
|
|
|
Bilbo Zaharra Forum, euskal literatura eta kulturaren inguruko gaiak jorratzeko topagunea da, Bilbo Zaharra euskaltegiak antolatutakoa; Arantza Camareroren esanetan, euskal kulturaren alorrean gertatzen den ororen eztabaidagune izan nahi duen elkarte
|
edo
biltokia. Azken urteetan euskal kulturari buruzko hainbat saio, lan-talde, mahai inguru edota mintegi eratu eta abiarazi ditu euskaltegiak, betiere euskal kulturaren arazoak hizpide.
|
|
|
Sariketa hauetara euskaraz idatziriko edozein narrazio
|
edo
olerki lan aurkez daiteke. Arlo zein maila bietan, lan originalak eta argitaratu gabeak izango dira eta ez da onartuko beste lanen baten itzulpen edo moldaketarik, ezta beste nonbait saritutako lanik ere.
|
|
|
Sariketa hauetara euskaraz idatziriko edozein narrazio edo olerki lan aurkez daiteke. Arlo zein maila bietan, lan originalak eta argitaratu gabeak izango dira eta ez da onartuko beste lanen baten itzulpen
|
edo
moldaketarik, ezta beste nonbait saritutako lanik ere.
|
|
|
Lanarekin batera, gutun azal itxi bat bidali da. Azalean, lan mota, lanaren izenburua eta egilearen jaioteguna jarriko dira, eta, barruan, egilearen izen deiturak, helbidea, telefono zenbakia, eta irakasle
|
edo
laguntzailearen eta ikastetxearen izenak.
|
|
|
Hala, bada, honela azaltzen dute antolatzaileek: Tesiak egin dira Lizardiri
|
edo
Lauaxetari buruz; bertsolaritza, bertsolari txapelketak ere aztertu dira. Baina hori, eta Euskaltzaleak taldekoek eginiko gainerako ahaleginak, ez dira oraindik aztertuak izan, Soziolinguistikaren ikuspegitik.
|
|
|
Euskaltzaindiaren XVI. Jagon Jardunaldiak irekiak izango dira, bai eta doakoak ere, eta entzule bezala nahi duena joan daiteke.Izena emateko epea azaroaren 10ean amaituko da. Izena emateko sakatu hemen
|
edo
hemen
|
|
|
500 pertsona biltzen ditu, norberaren euskararekiko beharrak eta nahiak asebetetzeko, eta harreman euskaldunak areagotzeko xedez. Euskararen normalizazioan giltzarri diren kolektiboei arreta berezia eskaintzen die, hala nola, gurasoei
|
edo
gazteei.
|
|
|
Euskaltasun hori XX. mendera arte bizi izan zen Arabako iparraldean. Lautada eta Mendialde eskualdeetan XVIII.
|
edo
XIX. mendeetara heltzen da, zonaldeka behinik behin.
|
|
|
VI. Neurketaz hitz egin du gaur: Zenbat da, hortaz, hartu den galdetzailea, eta ez noiz
|
edo
nola. Izan ere, datu kuantitatiboak jasotzera jo baita ikerketan.
|