|
2006
|
|
|
Soziolinguistika modu zabalean ulertuz aipa daitezkeenak dira, adibidez: Hezkuntza Zientzien titulazioan Hizkuntzaren Peda� gog� a,
|
edo
Psikologia titulazioan Eleaniztasunaren Psikologia eta Gizarte Psikologia eta Hizkuntza izenekoak (azken hau Ingu ma datu basean bakarrik jasotzen da). Gradu osteko mailan ezer ez dago.
|
|
|
• Udako Euskal Unibertsitatean (UEU), berez unibertsitate mailako titulaziorik ez da ematen, baina bai zenbait kreditu osagarri lortzeko gorago aipatutako unibertsitateetako titulazioetako baliagarriak diren ikastaroak, unibertsitate mailakoak kontsideratzen direlako, baita soziolinguistikarekin lotzen direnak ere. Duen antolaketa malguarengatik, urtero(
|
edo
ia urtero) irakaskuntza mota ezberdinak eskain ditzakete, edo ikastaroen aztergaiak aldatu; zenbait ikastaro beste erakunde batzuekin batera elkarlanean eskaintzen dituzte, gizartean sumatzen diren premiazko beharrei erantzun nahian. Horrela, gaur egun (2006an), 26 sailen artean, Soziolinguistika eta Glotodidaktika izenekoak ere badaude.
|
|
|
• Udako Euskal Unibertsitatean (UEU), berez unibertsitate mailako titulaziorik ez da ematen, baina bai zenbait kreditu osagarri lortzeko gorago aipatutako unibertsitateetako titulazioetako baliagarriak diren ikastaroak, unibertsitate mailakoak kontsideratzen direlako, baita soziolinguistikarekin lotzen direnak ere. Duen antolaketa malguarengatik, urtero (edo ia urtero) irakaskuntza mota ezberdinak eskain ditzakete,
|
edo
ikastaroen aztergaiak aldatu; zenbait ikastaro beste erakunde batzuekin batera elkarlanean eskaintzen dituzte, gizartean sumatzen diren premiazko beharrei erantzun nahian. Horrela, gaur egun (2006an), 26 sailen artean, Soziolinguistika eta Glotodidaktika izenekoak ere badaude.
|
|
|
profesionalen etengabeko prestakuntza bideratzeko, Soziolinguistika Irakasteko Teknika eta Estrategia izeneko ikastaroa dago (20 ordukoa).
|
Edo
jardunaldiak eta bilkurak: aurten Immigrazioa eta Hizkuntza Politika Udalerri Euskaldunetan izenekoa, Udalerri Euskaldunen Mankomunitatearekin (UEMA) batera.
|
|
|
aurten Immigrazioa eta Hizkuntza Politika Udalerri Euskaldunetan izenekoa, Udalerri Euskaldunen Mankomunitatearekin (UEMA) batera.
|
Edo
Gaztea Izan eta Euskara Ahoan izenekoa, oraingoan Uribe Kostako Euskara Zerbitzu Mankomunitatearekin batera.
|
|
|
1) arrunta dei dezakeguna, unibertsitateko titulazio normaletan txertatzen dena: 1 zikloetan, doktoretzako 3 zikloan,
|
edo
masterretan (UPV/EHU, DU, MU, Baionako Fakultatea). 2) Berezia dei dezakeguna, titulaziotik kanpo ematen dena:
|
|
|
• Bilakaera aldetik: 1) badaude bilakaera positiboa adierazten duten erakundeak eta egitasmoak, soziolinguistikari dagokionez, arlo honi ematen dioten garrantzia handitzen eta aberasten doalako (MU, UEU, HIZNET); 2) eta alderantziz, badaude garrantzia txikiagotzen eta pobretzen doazenak (UPV/EHU),
|
edo
indar gutxirekin mantentzen dutenak (DU, Baionako Fakultatea), eta abar.
|
|
|
Ohikoa zaigunari eutsiz, artikulu batean jasotzen da Katalunian nolako egoera duen soziolinguistika arloak,
|
edo
irakasgaiak, beren unibertsitateetan. Artikuluan bereizten dira:
|
|
|
2) Araututako irakaskuntza, unibertsitateko titulazio arruntetan sartzen dena (1
|
edo
2 zikloetan), bai soziolinguistika orokorra (modu zabalean ulertuz) eta baita katalanaren soziolinguistika ere, bai derrigorrezkoak direnean eta baita hautazkoak direnean ere; interesgarria da unibertsitate bakoitzean dagoenaren internet helbidea adieraztea, kasu bakoitzeko informazio osoa jasotzeko bidea errazten digulako.
|
|
|
unibertsitate publikoak eta pribatuak, 1 eta 2 mailako titulazioak, bai derrigorrezko eta baita hautazko irakasgaien bitartez, eta abar. b) Baita ezberdintasun batzuk ere: unibertsitateko irakaskuntza arruntaz gain, euskal testuinguruan irakaskuntza berezia ere badagoelako (agian, euskal testuinguruan egoera extraordinarioagoan
|
edo
anormalagoan gaudelako, soziolinguistikoki, kataluniar testuinguruan daudena baino). Kataluniar testuinguruan soziolinguistika gehienbat Filologia titulazioarekin lotzen da, baina euskal testuinguruan baita, eta agian gehiago, Soziologia titulazioarekin ere. c) Erdi antzekoa eta erdi ezberdina da derrigorrezko bigarren hezkuntzan soziolinguistikaren irakasgaia sartzea:
|
|
|
Eremu honetako irakaskuntza, indarrean dauden Ikasketa Planen arabera, ondoko ikasketetan zehar banatzen da: behean zehazten diren Titulazio batzuetako Bigarren Zikloan (Lizentziaturako 3°
|
edo
4° ikasturtean), Hirugarren Zikloan (Doktorego Programetan alegia) eta Graduosteko Ikastaroetan (Hizkuntzalaritza eta Euskal Ikasketen Masterra, rako aurreikusita). Lizentziaturaren egungo ikasketetan irakasgaia hautazkoa da, Doktorego Programetan, batetik Hizkuntzalaritzakoan eta bestetik Hizkuntzalaritza Aplikatukoan, irakasten diren ikastaroak (3na kreditu Doktorego Pro� grama bietan) oinarrizkoak izan arren.
|
|
|
" Horrelako irakurketa egiterakoan belaunaldi
|
edo
mordo desberdinen arteko erkaketak egiten ari gara. Adin talde edo mordo bakoitzaren azterketari lotuz gero gauzak bestelakoak izan daitezke"
|
|
|
" Horrelako irakurketa egiterakoan belaunaldi edo mordo desberdinen arteko erkaketak egiten ari gara. Adin talde
|
edo
mordo bakoitzaren azterketari lotuz gero gauzak bestelakoak izan daitezke"
|
|
|
Hala ere horrelako irakurketa egiterakoan belaunaldi
|
edo
mordo ezberdinen arteko erkaketak egiten ari gara. Adin talde edo mordo bakoitzaren azterketari lotuz gero gauzak bestelakoak izan daitezke.
|
|
|
Hala ere horrelako irakurketa egiterakoan belaunaldi edo mordo ezberdinen arteko erkaketak egiten ari gara. Adin talde
|
edo
mordo bakoitzaren azterketari lotuz gero gauzak bestelakoak izan daitezke. Dena den horretarako adin tarteak zabalera berekoak behar ditugu, bost urtetako zabalerakoak hain zuzen.
|
|
|
" Helduen euskalduntzeak berreuskalduntze prozesuan indarra galdu duela oso nabarmena da" aurreko epealdian beste euskaldun berri espero genezake, are gehiago 86 tartean euskararen aldeko hizkuntz politika areagotu dela pentsatuko bagenu. Zehatzago, adin talde bakoitzean 81 tartean behatutako hazkuntza proportzioari eutsi izan balitzaio 86 epealdirako 29.600 euskaldun berri
|
edo
gehiago espero genezakeen. Tamalez hori horrela izan beharrean erabat alderantzizkoa izan da; 12.694 euskaldun heldu galdu baitira.
|
|
|
Euskal Herrian gaudela esatean batzuekEuskalAutonomi Elkarteaz ari garela pentsa dezakete, bainaE uskararen Herrian gaudela esatean edonork ulertzen du zertaz ari garen. Hizkuntzek mugak jartzen dituzte, zentzu hertsian esanahia (esangura) mugatu egiten baitute,
|
edo
beste ikuspegitik, zehaztu ere. Horrela egun Euskal herrietan edozein hiritar euskalduna da, Euskararen herrietan, ostera ez; euskalduna euskara duena baita.
|
|
|
Dagoeneko ez gaitu harritzen eusko labelak; izan ere izugarrizko lorpena izanik guk geuk eskuragai guztiei labela bilatzen baitiegu. Gure mendiko abelgorriak, ardoak, barazkiak eta arte-lanak merkatura orduko labela behar dute nonbait; labelik ez duenak ez du piperrik ere saltzen,
|
edo
, saltzekotan oso susmagarritzat hartu ohi da.
|
|
|
Beste hizkuntza eta kulturekin nahasian bizitzeko lehia gorrian jarrita dago euskara. Horregatik gure alor honetan kultur ekarpenak ez du axola nork sortua
|
edo
nongoa den, are harrigarriagoa kultura zenbat eta urrunagoko eta zenbat eta hedatuagoa izan orduan eta hobea dela hartu ohi da. Nazioarte mailakoa onena omen, etajakina, gurea ez da nazioartekoa.
|
|
|
Esanak esan geureari hel diezaiogun, euskara, Zentsuak eta Udal Erroldak. Jakina da 1981 urtean aurrenen, 1986an gero eta 1991n atzenen Euskal Herriko zenbait lurraldetan euskarari buruzko hainbait itaun
|
edo
galdera egin izan direla. Euskal Autonomi Elkartean 1981ean euskararen ezaguerari buruzko 4 item sartu ziren, ulermena, mintzamena, irakurmena eta idazmenari buruzkoak hain zuzen ere.
|
|
|
Informazio zuzena eta zehatza izatea, denok dakigunez, erabakiak hartzeko ezinbestekoa baita. Hori egia bada ere ez dituzte hizkuntz arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak
|
edo
zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende bat baino gehiago Zentsu eta Udal erroldetan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako.
|
|
|
Agian hizkuntz politika baino, kasu honetan behintzat, politika demolinguistikoa esan genuke. Abiaburua, beraz, labelak,
|
edo
, akaso aurrenen informazioa jaso eta, behin jasota eta sailkatuta, kategoria horiei izena (labela) eman?
|
|
|
Hots, a priori ezarritako neurketa prozedurak ondorengo sailkapena zehazten du. Esandako sailkapena alda daiteke neurketa prozedura bera aldatuz
|
edo
datuen lanketan zenbait baldintza ezarriz.
|
|
|
" Ez dituzte hizkuntz arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak
|
edo
zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende bat baino gehiago Zentsu eta Udal erroldatan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako.
|
|
|
Horietako gutxik azaltzen du euskararen benetako egoera eta are gutxiagok argitzen du hizkuntza zaharraren etorkizu Ia euskaldun alfabetatuak: euskaraz ongi
|
edo
nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ez irakurtzen eta ez idazten ez dakitenak. Ia euskaldun pasiboa:
|
|
|
Horietako gutxik azaltzen du euskararen benetako egoera eta are gutxiagok argitzen du hizkuntza zaharraren etorkizu Ia euskaldun alfabetatuak: euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo
|
edo
nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ez irakurtzen eta ez idazten ez dakitenak. Ia euskaldun pasiboa:
|
|
|
euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo
|
edo
nekez ulertu, nekez hitz egin eta ez irakurtzen eta ez idazten ez dakitenak. Ia euskaldun pasiboa: euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak:
|
|
|
euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ez irakurtzen eta ez idazten ez dakitenak. Ia euskaldun pasiboa: euskaraz ondo
|
edo
nekez ulertu eta batere hitz egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak: euskaraz ez ulertu eta ez hitz egiten ez duten pertsonak (Eustat 1981, 1986 eta 1991).
|
|
|
Sailkapen hau erabili ohi da aurreneko hiztunen bilakaera aztertzeko. Hots euskaldun alfabetatuen artean zenbat jatorrizko euskaldun dagoen zehazturik, gero euskararen aurrerapenak
|
edo
galerak izaten diren jakiteko. Mota honetako azterketak lehen aipatutako Soziolinguistikazko Mapan egiten dira.
|
|
|
Orain 1.a.) eta 1.b.) tipologiak nahasten baditugu3 jatorrizko hiztun, bider 7 hiztun mota ezberdin, multzo ezberdin suertatzen zaizkigu. Soziolinguistikoki edota psikolinguistikoki guztiak gaitasun
|
edo
ezaugarri desberdinetakoak. Oso interesgarria zinez.
|
|
|
Zein da galbahea kasu honetan? Erabilera
|
edo
, gaitasun gisa adierazia, euskaraz egin ahal izatea.
|
|
|
euskaraz ondo ulertu eta hitz egiten duten pertsonak. IA EUSKALDUNAK: euskaraz ongi
|
edo
nekez ulertu eta nekez hitz egiten dutenak. ERDALDUNAK: euskaraz ez ulertu eta ez hitz egiten ez duten pertsonak.
|
|
|
Tipologia estatistikoari atxikiturik, behingoz badugu behintzat gutxienezko hiztunen sailkapena, 39 hain zuzen ere, baina ez da hemen amaitzen, orain hiztun mota horiek udalerri jakin batean nola banatzen diren aztertzen badugu, orduan udalerrien sailkapen bat(
|
edo
hamaika) egin dezakegu.
|
|
|
Esaterako behin
|
edo
birritan aipatutakoS oziolinguistikazko Mapan (1989) agertzen direnak, hala nola, udalerri erdaldunduak/ euskaldunduak, berreskurapen biziko/ moteleko
|
|
|
Ez da zehatza esatea lehen baino hainbeste hiztun gehiago dagoenik. Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita, bere kasa
|
edo
euskaltegietan euskaldunduak,... izan daitezke baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun bezala, hil daitezke (berezko galera), Euskal Herritik aldegin edo, eta gure egoeran eta hori bakarrik euskaldunei gerta dakieke, euskara ahaztu eta euskaldun izateari utzi. Ondorioz berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da.
|
|
|
Ez da zehatza esatea lehen baino hainbeste hiztun gehiago dagoenik. Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita, bere kasa edo euskaltegietan euskaldunduak,... izan daitezke baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun bezala, hil daitezke (berezko galera), Euskal Herritik aldegin
|
edo
, eta gure egoeran eta hori bakarrik euskaldunei gerta dakieke, euskara ahaztu eta euskaldun izateari utzi. Ondorioz berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da.
|
|
|
Berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da, hiztunak irabazi eta galdu egiten dira. Euskaldunak jatorrizkoak, eskolak euskaldunduta
|
edo
beranduago bere kasa edo euskaltegietan ikasitakoak, baina euskaldunak, beste hiztunak bezala, hil, Euskal Herritik alde egin, edo, hiztun normalizatuek ez bezala, euskara ahaztu eta euskaldunak izateari utz diezaiokete.
|
|
|
Berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da, hiztunak irabazi eta galdu egiten dira. Euskaldunak jatorrizkoak, eskolak euskaldunduta edo beranduago bere kasa
|
edo
euskaltegietan ikasitakoak, baina euskaldunak, beste hiztunak bezala, hil, Euskal Herritik alde egin, edo, hiztun normalizatuek ez bezala, euskara ahaztu eta euskaldunak izateari utz diezaiokete.
|
|
|
Berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da, hiztunak irabazi eta galdu egiten dira. Euskaldunak jatorrizkoak, eskolak euskaldunduta edo beranduago bere kasa edo euskaltegietan ikasitakoak, baina euskaldunak, beste hiztunak bezala, hil, Euskal Herritik alde egin,
|
edo
, hiztun normalizatuek ez bezala, euskara ahaztu eta euskaldunak izateari utz diezaiokete.
|
|
|
Hori da, gure aburuz, Kataluniako ereduarekiko funtsezko ezberdintasuna; han, indarrean dagoen diseinua dela eta katalaneraren berreskurapena prozesu jarraikorra da ezinbestean; biziagoa
|
edo
motelagoa izan daiteke baina antolatutako hezkuntza diseinuak ez du atzera jotzeko aukerarik uzten, katalanizazioa ezinbestekoa da.
|
|
|
Hots, aldaketarik eman ezean estatistikoki kopuru beretsuak behatu genituzke batean eta bestean. Horrelakoetan biztanleriak hamar urte horietan izandako aldaketak
|
edo
aldaketa ezakkontutan hartuz, gazteen artean bederen, migrazio mugimenduek eta heriotza tasek ez dugu uste eragin handia daukatenik edo zehazkiago, balizko eragin hori ez dela estatistikoki esanguratsua.
|
|
|
Hots, aldaketarik eman ezean estatistikoki kopuru beretsuak behatu genituzke batean eta bestean. Horrelakoetan biztanleriak hamar urte horietan izandako aldaketak edo aldaketa ezakkontutan hartuz, gazteen artean bederen, migrazio mugimenduek eta heriotza tasek ez dugu uste eragin handia daukatenik
|
edo
zehazkiago, balizko eragin hori ez dela estatistikoki esanguratsua.
|
|
|
Gaur egun soziolinguistikaren arloan dagoen gabeziarik handiena falta da, eta batez ere ikerkuntzaren arloan. Ikerlari gutxi ari gara arlo honetan, eta gaudenak
|
edo
bakarka edo kanpoko taldeekin ari gara lanean. Deustuko Unibertsitatean soziolinguistika arloa indartzeko gabezi garrantzitsu hau gainditzen saiatu genuke.
|
|
|
Gaur egun soziolinguistikaren arloan dagoen gabeziarik handiena falta da, eta batez ere ikerkuntzaren arloan. Ikerlari gutxi ari gara arlo honetan, eta gaudenak edo bakarka
|
edo
kanpoko taldeekin ari gara lanean. Deustuko Unibertsitatean soziolinguistika arloa indartzeko gabezi garrantzitsu hau gainditzen saiatu genuke.
|
|
|
Gaur egun soziolinguistikaren arloan dagoen gabeziarik handiena talde lan falta da, eta batez ere ikerkuntzaren arloan. Ikerlari gutxi ari gara arlo honetan, eta gaudenak
|
edo
bakarka edo kanpoko taldeekin ari gara lanean. Deustuko Unibertsitatean soziolinguistika arloa indartzeko gabezi garrantzitsu hau gainditzen saiatu genuke.
|
|
|
Gaur egun soziolinguistikaren arloan dagoen gabeziarik handiena talde lan falta da, eta batez ere ikerkuntzaren arloan. Ikerlari gutxi ari gara arlo honetan, eta gaudenak edo bakarka
|
edo
kanpoko taldeekin ari gara lanean. Deustuko Unibertsitatean soziolinguistika arloa indartzeko gabezi garrantzitsu hau gainditzen saiatu genuke.
|
|
|
Bai ahozkoan, bai idatzian, hizkuntzaren erabilera aldatzen da egoeren, testuinguruen, uneen, gaien ala solaskideen arabera. Frantsesez adibidez," mort" ala" décédé" baita" habiter"
|
edo
" être domicilié" hitzak erabiltzen dira eguneroko bizian ala administrazioan. Era berean, idatzian ahozkoan baino hiztegi formalagoa baliatzen da zeren, frantsesez esaterako, idatzian" je ne sais pas" erabiltzen den bitartean, ahozkoan" je sais pas" ala" j’sais pas" baliatzen dira.
|
|
|
Bourdieuren aburuz," errealitatean, erralitatearen irudia sartu behar da ala, zehazkiago, irudien gudua buruko irudien baita buruko irudiek erabili nahi dituzten adierazpen sozialak gisa ulertu behar dira". Irudi soziolinguistikoak aldakorrak direla erakusten du, beretzako, hizkuntza, dialektoa
|
edo
akzentua, errealitate soziolinguistikoak izateaz gain, buruko irudien errepresentazioak dira, esan nahi baita ikusmen, estimazio, ezagutza eta ezagupen ekintzak direla. Funtsean, irudi bakoitzak ebaluaketa bat inplikatzen du eta beraz eduki normatibo bat, zeinek irudi baloratzaile baterantz ala besterantz norabidetzen duen.
|
|
|
Ondoren, hizkuntzen arteko harreman baketsuak
|
edo
bortitzak jorratuko dira testuingu geopolitiko batzuetan non bi hizkuntzek idar harreman bat daukaten arrazoi politiko administratibo ala sozio-ekonomikoengatik. Kasu horietan, hizkuntza batzuk gutxituak, eskualdekoak ala lekukoak bezala izendatuak dira, hizkuntza nagusia nazionaltzat ala ofizialtzat jotzen den bitartean.
|
|
|
Izan ere, zapalkuntza testuinguru batean, desoreka eta ezegonkortazuna dira nagusi, menderatzailea bata, menderatua bestea. Zeren,
|
edo
hizkuntza ofizialak hizkuntza gutxitua pixkanaka ordezkatzen du, edo hizkuntza horretako hiztunek haurre egiten dute beraien hizkuntzaren erabilera berreskuratzeko, ez bakarrik esparru pribatuan baita ere zerbitzu publikoetan, komunikabideetan eta eskolan, beti ere erabileraren usadio egokiak errespetatuz, ortografia, hiztegia eta fonetika mailetan.
|
|
|
Izan ere, zapalkuntza testuinguru batean, desoreka eta ezegonkortazuna dira nagusi, menderatzailea bata, menderatua bestea. Zeren, edo hizkuntza ofizialak hizkuntza gutxitua pixkanaka ordezkatzen du,
|
edo
hizkuntza horretako hiztunek haurre egiten dute beraien hizkuntzaren erabilera berreskuratzeko, ez bakarrik esparru pribatuan baita ere zerbitzu publikoetan, komunikabideetan eta eskolan, beti ere erabileraren usadio egokiak errespetatuz, ortografia, hiztegia eta fonetika mailetan.
|
|
|
– Helburu linguistikoa
|
edo
soziolinguistikoa ukan dezake, besteak beste hizkuntza bat normalizatu nahi delarik. Katalunian, esaterako, hizkuntzaren normalizazioak kontutan hartzen du XX. mendean hizkuntza normatibizazioa maila handi batean egina dela.
|
|
|
Printzipioz, Estadu guzien helburua bi
|
edo
hiru hizkuntzen artean dauden zapalkuntza eta gatazka harremanak desagertaraztea da giro baketsu batean. Haatik, hizkuntza politika ez da bakarrik zein simpleki osatzen eta gauzatzen, alde batetik, eta, beste aldetik, hizkuntzen arteko harreman baketsuak ez dira soilik lortzen goi mailako erabakien bidez, gizarte zibilaren eta berau osatzen duten gizakien ekintzei lotua dago.
|
|
|
1975ko legean esku hartze esparrua komunikazio eta jarduera sozial anitzetara hedatzen zen: " izendapenean, eskaintzan, aurkezpenean, idatzizko
|
edo
ahozko publizitateetan, erabilpen moduan, zerbitzu ala hontasun baten hedapenean eta berme baldintza baita ordain-agiri eta zor agirietan, frantsesaren erabilpena derrigorrezkoa da. Kanpotar hitz ala esaeren baliapen guztiak debekatuak dira".
|
|
|
Hizkuntzen erabilera asko aldatzen da jatorri geografiko eta sozialen arabera baita adin, sexu
|
edo
komunikazio egoeren arabera.
|
|
|
Euskal Soziolinguistika hartzen duten ikasleak normalean iparamerikarrak dira eta ameriketako euskaldunak ezagutzen dituztelako edota euskal kultura eta hizkuntzaren berezitasunez jakin mina dutelako ematen dute izena irakasgai horretan. Batzuk Renon bizi dira baina beste batzuk Nevadako beste herriren batean
|
edo
Nevadatik kanpo ere bai. Ikaslea nahi duenean hasten da lanean eta urtebete dauka irakasgaiaren betebehar guztiak egiteko:
|
|
2007
|
|
|
Hortxe kokatzen dugu guk, beraz, arloaren estrategikotasuna, eta hortik abiatzen gara lan horri benetan heldu behar diogula esateko. Honekin ez dugu inondik inora esan nahi bestelako arlo batzuk ez direla garrantzitsuak
|
edo
eta estrategikoak. Baina, bestelako arlo batzuk (eskola, unibertsitatea...) ondo barneratuta dauden inpresioa izaten dugu sarri, eta ez, aldiz, HEAren arlo hau.
|
|
|
Alde batetik, euskararen eremua soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 27 hiru administrazio desberdinen artean banatuta dago, eta horren ondorioz hasieratik ageri dira egoera desberdinak leku batetik bestera. Argi dago ez dela berdin euskararen egoera, helduei dagokienez, EAEn
|
edo
Nafarroan edo, zer esanik ez, Iparraldean. Hor arazo gordin bat daukagu, ez daukagulako estrategia bateratu bat aurrera eramateko modurik helduen euskalduntzean inziditzeko.
|
|
|
Alde batetik, euskararen eremua soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 27 hiru administrazio desberdinen artean banatuta dago, eta horren ondorioz hasieratik ageri dira egoera desberdinak leku batetik bestera. Argi dago ez dela berdin euskararen egoera, helduei dagokienez, EAEn edo Nafarroan
|
edo
, zer esanik ez, Iparraldean. Hor arazo gordin bat daukagu, ez daukagulako estrategia bateratu bat aurrera eramateko modurik helduen euskalduntzean inziditzeko.
|
|
|
Beste alde batetik, eta hortik aparte, sakabanaketa historiko bat ere badago HEAren sektorean, mundu honetan urte luzetan ibili garenok ondo ezagutzen duguna, eta urte gutxiagotan ibili direnek ere argi ikus dezaketena, oraindik ere aztarnak
|
edo
oihartzunak entzun egiten direlako gure euskaltegietan.
|
|
|
Ikusten denez, izen proposamen hutsa baino, definizioa ere bada: batzordeen bidez koordinatutako herri mugimendua eta bere lana euskaltegi
|
edo
euskal eskoletan burutzen duena.
|
|
|
• Euskaltegi
|
edo
Euskal Eskola, tokia adierazteko."
|
|
|
Ikusten denez, izen proposamen hutsa baino, definizioa ere bada: batzordeen bidez koordinatutako herri mugimendua eta bere lana euskaltegi
|
edo
euskal eskoletan burutzen duena. AEKren sorrerak ez zuen aurretiaz aritzen ziren taldeen lanaren haustura ekarri, baizik eta egoera berri baten aurrean lanean jarraitzeko hauspoa.
|
|
|
1.000tik gora irakaslek osatzen dugu Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzearen Sektorea, guztiak HABEk homologatuak. Euskara irakasleok, EGA titulua
|
edo
baliokideren bat eta lizentziatura edo diplomatura ikasketak ditugu, edota HABEk antolaturiko Diplomatura edo Habilitazioaren bidezko homologazioa.
|
|
|
1.000tik gora irakaslek osatzen dugu Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzearen Sektorea, guztiak HABEk homologatuak. Euskara irakasleok, EGA titulua edo baliokideren bat eta lizentziatura
|
edo
diplomatura ikasketak ditugu, edota HABEk antolaturiko Diplomatura edo Habilitazioaren bidezko homologazioa.
|
|
|
1.000tik gora irakaslek osatzen dugu Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzearen Sektorea, guztiak HABEk homologatuak. Euskara irakasleok, EGA titulua edo baliokideren bat eta lizentziatura edo diplomatura ikasketak ditugu, edota HABEk antolaturiko Diplomatura
|
edo
Habilitazioaren bidezko homologazioa.
|
|
|
1.000tik gora irakaslek osatzen dugu Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzearen Sektorea, guztiak HABEk homologatuak. Euskara irakasleok, EGA titulua
|
edo
baliokideren bat eta lizentziatura edo diplomatura ikasketak ditugu, edota HABEk antolaturiko Diplomatura edo Habilitazioaren bidezko homologazioa.
|
|
|
1.000tik gora irakaslek osatzen dugu Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzearen Sektorea, guztiak HABEk homologatuak. Euskara irakasleok, EGA titulua edo baliokideren bat eta lizentziatura
|
edo
diplomatura ikasketak ditugu, edota HABEk antolaturiko Diplomatura edo Habilitazioaren bidezko homologazioa.
|
|
|
1.000tik gora irakaslek osatzen dugu Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzearen Sektorea, guztiak HABEk homologatuak. Euskara irakasleok, EGA titulua edo baliokideren bat eta lizentziatura edo diplomatura ikasketak ditugu, edota HABEk antolaturiko Diplomatura
|
edo
Habilitazioaren bidezko homologazioa.
|
|
|
Guregana hurbiltzen den ikasleari ezagutzaren eta erabileraren artean dagoen jauzian laguntza eman behar diogu gure esku dagoen guztia eginez. Gabezia horretaz konturatuta abian jarri ziren aspaldian Berbalagun
|
edo
Mintzalagun izenekin ezagunak diren egitasmoak. Hiru dira egitasmo hauen eginkizun nagusiak:
|
|
|
Horri guztiari erantzuteko nahian, AEK k Praktika Jarduerak izeneko zerbitzua eskaintzen du, euskaltegietan zubi lana beteko dituzten programak landuz eta bultzatuz: asteburuetako barnetegiak, transmisio barnetegiak, berbalagun
|
edo
mintzalagun programak...
|
|
|
Bestalde, xede berezietako taldeak abian jartzeko ahaleginak egin egiten ditugu, esaterako merkatariak, finantza munduko langileak, osasun arloko langileak
|
edo
etorkinak. Talde hauek askotan metodologia, material eta ahalegin bereziak eskatzen dituzte.
|
|
|
Helduen alfabetatze euskalduntzearen egoera azaltzera emateko, amaitua den azken ikasturtea hartu da oinarri, sektorearen ezaugarrietako bat baita hasi
|
edo
bukatu ahal izateko aukera eskaintzen zaionez ikasleari, ikasturtea amaitu arte ezin delako behin betiko argazkia osatu.
|
|
|
Horrela bada, 2005 ikasturtean, 109 euskaltegi
|
edo
zentro aritu da, honela banatzen direlarik: soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 57 39 euskaltegi publiko (udalen jabetzakoak) 65 euskaltegi pribatu homologatu 5 autoikaskuntzarako zentro
|
|
|
Beraz, alde nabarmena eman da, batez ere, 1995 ikasturtetik 200203ra bitartean, arauzko udal euskaltegi izan gabeko eskaintza publikoak desagertu egin baitira (HABEk diruz ez laguntzean), eta euskaltegi pribatu guztiak homologatu
|
edo
desagertu egin dira. Baina euskaltegi libre horietako gehienak AEK koak izaki, 1996an abian jarri zen irakasleen homologazio prozesuarekin batera, euskaltegien homologazioa ere gauzatu zen, horretarako eskualde mailako egiturak sortuz, hala behar zenean.
|
|
|
Izan ere, EAEko 92 herritan ematen bazituzten eskolak 1995 ikasturtean, horiek 118 eta 121 izatera pasatu ziren hurrenez hurren 2002 eta 2005 ikasturteetan.
|
Edo
97, 123 eta 130 herrietan eman izan dute zerbitzua aipatu ikasturteetan, uda barnetegietako jarduerak kontuan izanda.
|
|
|
Beraz, alde nabarmena eman da, batez ere, 199596 ikasturtetik 2002 bitartean, arauzko udal euskaltegi izan gabeko eskaintza publikoak desagertu egin baitira (HABEk diruz ez laguntzean), eta euskaltegi pribatu guztiak homologatu
|
edo
desagertu egin dira. Baina euskaltegi libre horietako gehienak AEK koak izaki, 1996an abian jarri zen irakasleen homologazioprozesuarekin batera, euskaltegien homologazioa ere gauzatu zen, horretarako eskualde mailako egiturak sortuz, hala behar zenean.
|
|
|
Honetarako hainbat arrazoi aipa badaiteke ere (lan egoeraren aldaketa, jendeak geroz eta denbora gutxiago duela zernahitarako,...), bada sektorearen beraren bilakaeran datu aipagarri bat: euskaltegietan programa orokorrak nagusi(
|
edo
ia erabatekoak) ziren garaitik, ikasleen beharrei zuzendutako ikastaroak antolatu eta ematera pasatu da. Hor kokatu behar dira enpresetako taldeak, administrazio ezberdinetako langileen taldeak, guraso taldeak, etorkinentzako harrera ikastaroak, dendarientzako eta ostalaritzako langileentzako ikastaroak, eta abar.
|
|
|
Euskaltegietan programa orokorrak nagusi(
|
edo
ia erabatekoak) ziren garaitik, ikasleen beharrei zuzendutako ikastaroak antolatu eta ematera pasatu da. Hor kokatu behar dira enpresetako taldeak, administrazio ezberdinetako langileen taldeak, guraso taldeak, etorkinentzako harreraikastaroak, dendarientzako eta ostalaritzako langileentzako ikastaroak, eta abar.
|
|
|
UBI
|
edo
LH
|
|
|
Ohiko eskaintzaz ari garela, ohiko ikastaldean emandako eskolez osatutako taldeez mintzo gara. Batere euskararik ez dakienetik hasi eta ikas prozesuan EGA agiria lortuz
|
edo
gaitasun komunikatibo osoak eskuratzeko eskaintzaz.
|
|
|
Oraindik aje asko ditugu eta zenbait lekutan irakasleak topatzeko zailtasun handiak. Esaterako, Erribera
|
edo
Zangozaldeko kasuan, nahi adina ikasle hartzeko ezintasuna dugu eta horrek eskaintza garatzeko zailtasun handiak suposatzen dizkigu; bestalde, gure euskaltegien lan filosofiari helduta bertako irakasleak topatzea hobetsi izan dugu beti, irakasle itineranteak bidali beharrean. Irakaslearen integrazioak berezko lekuan emaitza oparoagoak eskaintzen ahal dizkie ikasleei, euskararen erabileran aurrerapausoak emateko orduan bermea baita irakaslearen gertutasuna.
|
|
|
Lehentasunez, oso garrantzitsua izan baita eta izaten jarraitzen baitu ikasleak non AEK bertan izatea. Herrietan askotan ez dago euskaraz aritzeko edota euskaraz bizitzeko zantzu izpirik ere, eta euskaltegia
|
edo
euskara ikasleak izaten dira euskal haize hori ekartzen dutenak.
|
|
|
Honez gain, euskaltegi hauetatik kanpora hainbat lekutara joan ohi gara. Esanguratsua da Sakanan urtero herri batean
|
edo
bestean sortu ohi dira taldeak, edo Erriberan Cascanten eman ditugu eskolak oraintsu arte; Faltses beste adibide bat izan daiteke. Horrelakoak asko dira.
|
|
|
Honez gain, euskaltegi hauetatik kanpora hainbat lekutara joan ohi gara. Esanguratsua da Sakanan urtero herri batean edo bestean sortu ohi dira taldeak,
|
edo
Erriberan Cascanten eman ditugu eskolak oraintsu arte; Faltses beste adibide bat izan daiteke. Horrelakoak asko dira.
|
|
|
Nafarroan mantendu egin da
|
edo
beheranzko joera izan da azken hiru urte hauetan.
|
|
|
Iruñerriko eremuan (legeak zonalde mistoa deitutako horretan) presioa oraindik mantentzen da eta gutxi
|
edo
asko pixkanaka jendartearen presioari esker irauten du.
|
|
|
Euskararen aldeko baino kontrako giroa dugu instituzioen aldetik. Jendeak egiteko asko du eta astirik ez 8
|
edo
10 ordu astean emateko euskara ikasten. Erritmo motelagotan hasiz gero, ordea, prozesua izugarri luzatzen da eta nork eman urteak eta urteak euskaltegira etorriz eta betiko" arinaiztarra" izaten.
|
|
|
Lan munduan sarrera txiki bat egin dugu, azken hiru urte hauetan bost lantegitan hasi baikara klaseak ematen. Astean 2
|
edo
4 ordukoak izaten dira, ordea, eskola hauek, beraz, euskalduntzeari begira ez oso eraginkorrak.
|
|
|
Bestelako ikastaroak ere ematen ditugu tarteka, ikastaro laburrak izaten dira eta euskara maila mantentzeari
|
edo
hobetzeari begirakoak. Leitzako, Malerrekako, eta Bortzirietako euskaltegien artean irrati eta aldizkarien bidez alfabetatzekoa.
|
|
|
Zenbat horrelako
|
edo
halako. Ez da erraza erantzutea, ez baitago azterketa fidagarri eta osorik.
|
|
|
Lan munduan sarrera txiki bat egin dugu, azken hiru urte hauetan bost lantegitan hasi baikara klaseak ematen. Astean 2
|
edo
4 ordukoak izaten dira, ordea, eskola hauek, beraz, euskalduntzeari begira ez oso eraginkorrak.
|
|
|
Lehen erran bezala, euskara ikasten duten heldu gehienek AEKrekin ikasten dute. Halere, beste egitura batzuek kurtsoak eskaintzen dituzte, hala nola, Angeluko Ikasleak Angelun
|
edo
Maite dugulako Miarritzen. Aipamen bat egin behar da ere Angeluko ikastolako esperientziari buruz.
|
|
|
AEK k bakarrik proposatzen ditu eta bi motakoak dira: barnetegiak eta ikastaro trinkoak (aste bat
|
edo
bikoak). 2005/ 06 ikasturtean 175 ikaslek parte hartu dute ikastaldi horietako batean:
|
|
|
Lana atzemateko
|
edo
aldatzeko
|
|
|
Asko dira" bigarren karrerak" ikasten ari direnak baita graduondoko ikasketa osagarriak burutzen ari direnak ere. Izan ere, gero eta zailagoa da aurkitzen irakasleren bat inoiz formazio etengabearen alorreko saioren bat
|
edo
beste burutu ez duena.
|
|
|
Eta badatoz beste batzuk: euskalduntze prozesuan eragiten duten faktoreei buruz, esaterako, (Otegi, abian)
|
edo
irakasleen prestaketaren alorrean partaidetza pasiboak dituen ondorioen azterketa Internet bidezko euskarri telematikoetan (Murua, abian).
|
|
|
Lan horiek dutena baino hedapen zabalxeagoa lukete. Ez baitira, tamalez, beti errazak eskuratzen eta liburuzainentzat
|
edo
web eko datu bilduma egileentzat ere ez da erraza adierazle egokien pean sailkatzen. Hedapen murritzekoak dira eta liburutegietara iristen direnean Literatura gris izenpean erregistratzen dira horietako asko eta asko.
|
|
|
Hedapen murritzekoak dira eta liburutegietara iristen direnean Literatura gris izenpean erregistratzen dira horietako asko eta asko. Eta ikertzaile hasi berriak
|
edo
ikasle tesina egileak galdurik samar ibiltzeko arriskua du horrelako lanak aurkitzeko. Lan horiek oso ikergai bestelakoak izan ditzakete, eta, jomugetan bederen, bat ez etortzeak zaildu egiten du ikerketa lerro komunen eraikuntza han hemenka jotako mailukada elkarren loturarik gabekoen itxura hartuz.
|
|
|
ea berekin ikasten hasten direnetarik zenbatek bukatzen duen euskara ikasiz, hizketan alegia. Irakasle mordo handi batek, hasiberriak direlako
|
edo
, ez du erantzuten. Erantzuten dutenetarik, ia denek% 10 eta% 30 arteko zifrak (biak barne) agertzen dituzte.
|