|
2001
|
|
|
Zenbaki hamartar baten biderketa eta zatiketa 10ez, 100ez
|
edo
1 000z. 74 sekuentzian bezala.
|
|
|
Edukiera
|
edo
mae; a unitateak konbertitu behar baldin badira, nolako tau/ a erabil genezake?
|
|
|
Luzera, edukiera, masa,
|
edo
azalera neurrietan, kalkulurik gabe unitatez aida daiteke.
|
|
|
• luzera, masa
|
edo
edukiera neurrientzat, zifra 1 zutabe bakoitzean;
|
|
|
Konbertsio aitzineko sekuentzietan, orain arte hautatuak izan diren funtsezko jokabideek ekar.ditzateken ondorio onak jadanik azpimarratu ditugu. Seraz bi jokabideen elkar lotzeari kasu eginen da, ad., azalaraziz kakotxaren mugitzea 1, 2, 3... lerroz ezker aidera{
|
edo
eskuin aidera) taulan, 10ez, 100ez, 1 OOOz... zatitzea (edo biderkatzea) dela. Sekuentzia honek m2 aren anizkoitzen aurkezteko parada ekartzen du.
|
|
|
Konbertsio aitzineko sekuentzietan, orain arte hautatuak izan diren funtsezko jokabideek ekar.ditzateken ondorio onak jadanik azpimarratu ditugu. Seraz bi jokabideen elkar lotzeari kasu eginen da, ad., azalaraziz kakotxaren mugitzea 1, 2, 3... lerroz ezker aidera{ edo eskuin aidera) taulan, 10ez, 100ez, 1 OOOz... zatitzea(
|
edo
biderkatzea) dela. Sekuentzia honek m2 aren anizkoitzen aurkezteko parada ekartzen du.
|
|
|
: 1 dam2, 1 dam aldeko karratuaren azalera da,
|
edo
0,5 dam x 2 dam-rena, guti gorabehera bi ikasgelena...)." Hek1area" eta" area" hitzak 114 sekuentzian aipatzen dira.
|
|
|
Buruketa hauek berdintzen
|
edo
eskemen bidez ebatz.
|
|
|
Buruketak Buruketa hauek berdintzen
|
edo
eskemen bidez ebatz.
|
|
|
• parte hamartarraren 3 zifra 0, 1, 2, 3
|
edo
4 bada, haren lehen bi zifrak atxikitzen dira.
|
|
|
• 3 zifra 5, 6, 7, 8
|
edo
9 bada, zentimoen kopurua 1ez emendatzen da.
|
|
|
[I] eta �: lkasleek jadanik badakite idazkera hamartarraren zati bat baizik ez hartzen, hurbiltze bat eginez eskasean
|
edo
soberakinean. Zatiketa baten zatidura" kakotxaren ondotik mugiaraziz" bilatzeko testuinguruan ikasi dute (ikus 84 sekuentzia).
|
|
|
18ren j hartu dire/ a
|
edo
18 jez biderkatu de/ a erraiten da.
|
|
|
•
|
edo
A-tik (BC) ko H punturaino doan [AH] segmentua, (BC) ri perpendikularra dena
|
|
|
•
|
edo
segmentu horren luzera.
|
|
|
Zenbaki hauek konpara itzazu,>,
|
edo
= ikurrak erabiliz.
|
|
|
BurUJketak Problema hauek berdintzen
|
edo
eskemen bidez ebatz.
|
|
|
[I] etik@] ra: lkasleekjadanik ikusi dute 0,5ez biderkatzea
|
edo
erdiaren hartzea, berdin dela (ikus 108 sekuentzia). 116garrenetik 118garrenerainoko hiru sekuentziek 0,25ez biderkatzea edo laurdenaren hartzea berdin dela eta 0,125ez biderkatzea edo zortzirenaren hartzea berdin dela ulertaraztea dute helburu.
|
|
|
lkasleekjadanik ikusi dute 0,5ez biderkatzea edo erdiaren hartzea, berdin dela (ikus 108 sekuentzia). 116garrenetik 118garrenerainoko hiru sekuentziek 0,25ez biderkatzea
|
edo
laurdenaren hartzea berdin dela eta 0,125ez biderkatzea edo zortzirenaren hartzea berdin dela ulertaraztea dute helburu. Hemen" x" ikurraren beste erabilpen bat ikasten dute:
|
|
|
lkasleekjadanik ikusi dute 0,5ez biderkatzea edo erdiaren hartzea, berdin dela (ikus 108 sekuentzia). 116garrenetik 118garrenerainoko hiru sekuentziek 0,25ez biderkatzea edo laurdenaren hartzea berdin dela eta 0,125ez biderkatzea
|
edo
zortzirenaren hartzea berdin dela ulertaraztea dute helburu. Hemen" x" ikurraren beste erabilpen bat ikasten dute:
|
|
|
25/ 100z biderkatzea 25 ehunenen hartzea da (PEA ariketetako urraspidea). 117 sekuentzian, 25 ehunenen hartzea
|
edo
0,25ez biderkatzea berdin dela ikasten dute (lehenago, 0,25ez biderkatzea 0,25en batuketa errepikatuari dagokio), eta azkenik, 118 sekuentzian, laurdenaren hartzea edo 0,25etan biderkatzea berdin dela.
|
|
|
25/ 100z biderkatzea 25 ehunenen hartzea da (PEA ariketetako urraspidea). 117 sekuentzian, 25 ehunenen hartzea edo 0,25ez biderkatzea berdin dela ikasten dute (lehenago, 0,25ez biderkatzea 0,25en batuketa errepikatuari dagokio), eta azkenik, 118 sekuentzian, laurdenaren hartzea
|
edo
0,25etan biderkatzea berdin dela.
|
|
|
Manatzean, prezioaren% 35(
|
edo
) aitzinatu behar du.
|
|
2002
|
|
|
. guti kentzen diren kenketak (1
|
edo
2 kenduz).
|
|
|
� Kalkulu zalua (ikus 34 or.): n 1, n 5 motako kenketak eta kendura 5
|
edo
1 duten kenketak (n � 10 izanez).
|
|
|
(fileta [g: 10, 20, 30 gaiko bilduma antolatuak kontatu, Jkasleak lagunt daitezke kopuru horiek Kanikarren kutxetan
|
edo
Dederen 10naka bilduak diren gaiak gordeak direlarik. kaniketan bezala irudikatzera bultzatuz (ikus 64 sk.).
|
|
|
[El Klik klak kartoiak (ikus 13 or.): hemen aurkezten diren kartoiek 3 puntu multzo erakusten dituzte, multzo bakoitza 1, 2
|
edo
3 puntukoa, adibidez:
|
|
|
" unitate" hitzaren orde" batekoa" erabiltzen dugu. Ha/ aber," hamarrekoa"
|
edo
" hamarra" erran daiteke. Adibidez:
|
|
|
Emazte bakoitzak arropa erosten ahal dü? bai
|
edo
ez ihardets.
|
|
|
(6] Buruketa: zenbakien idazkerak (billeteetan eta txanponetan ageri dira}
|
edo
bildumen marrazkiak erabiliz (gauza bakoitzak euro 1 balio duelarik) batura atzeman daiteke.
|
|
|
" laurogei" 4 aldiz 20 da. Baina 8 hamarreko ere(
|
edo
8" hamar"). Hortik dator Brekin hasten den zifrazko idazkera.
|
|
|
21+ 7, 42+ 8, 30+ 4,... beteak kontatzen ditugu (hamarrekoak
|
edo
" hamar") 1, 2, 3, 4, 5 hamar, berrogeita hamar da... eta zazpi, berrogeita hamazazpi".
|
|
|
(0 batez bururatzen den bi zifrako zenbaki bati 10 gehitzea). Hamarrekoen(
|
edo
" hamar" en) kopurua aipatuz arrazoinatu behar da. 30+ 10 entzat adibidez:
|
|
|
kalkulatzeko hamarreko guziak agerrarazi gabe. Hamarrekoak 2 zifrako bi(
|
edo
" hamar" ak) erabiliz arrazoinatzen da: 40+ 30, 4 zenbakiren hamarreko gehi 3 hamarreko da, 7 hamarreko, erran nahi baita batuketa.
|
|
|
40+ 30, 4 zenbakiren hamarreko gehi 3 hamarreko da, 7 hamarreko, erran nahi baita batuketa. 70
|
edo
bestela: " 4 hamar gehi 3 hamar, 7 hamar... 70".
|
|
|
Bardintzak OSOt itzazü. Segür ez bazira, hürrak
|
edo
ttittak marraz itzazü.
|
|
|
[[] 25 orrialdean, berdintza zenbaitek 4
|
edo
Seko batura dutela ohartu dira ikasleak. Orain haien aldi da zerrendatzea.
|
|
|
Zonbakiak idatz
|
edo
dadoak marraz. Txoriak marraz edo zonbakia idatz.
|
|
|
Zonbakiak idatz edo dadoak marraz. Txoriak marraz
|
edo
zonbakia idatz.
|
|
|
Kanikak bil. beren kütxer lot eta bai
|
edo
ez ihardets.
|
|
|
Bilduma handiak zenbatu. Xori kopuruaren asmatzeko, denak konta genitzake
|
edo
ainara kopurutik abia gaitezke W!, 21, 22, 23,...). Zenbakien balioa (20 eta 5) eta zenbaki handia lehenik finkatua izaiteak egin molde honi ohartzea errazten dute. C n, egin molde bera balia daiteke lehen zenbakia 20 ez izanik ere.
|
|
|
� 1, 2 eta 3 gaiko bildumak zalu ezagutu eta 3" 2 eta 1" bezala aztertu, 4" 2 eta 2" bezala
|
edo
" 3 eta 1" bezala.
|
|
|
� 2" 1 gehi 1" bezala azaldua da, 3" 2 gehi 1" bezala, eta abar. Dadoak
|
edo
erhiek irudikatzen dutenaren ahozko azterketa: dadoko Sa, adibidez, karratuan ageri diren 4 ttittekin eta erdiko beste ttitta batekin aztertzen da, bost erhiak pototsa edo erhi ttinttila gehi beste 4 erhiak, eta abar.
|
|
|
Dadoak edo erhiek irudikatzen dutenaren ahozko azterketa: dadoko Sa, adibidez, karratuan ageri diren 4 ttittekin eta erdiko beste ttitta batekin aztertzen da, bost erhiak pototsa
|
edo
erhi ttinttila gehi beste 4 erhiak, eta abar. Dadoaren 2 eta 3 aurpegien adierazteko 2 molde badira.
|
|
|
[fil 4 gai
|
edo
gehiagoko bildumak kontatu.
|
|
|
Kütxarik aski ükenen ote dü? Lotürak egitzü eta bai
|
edo
ez ihar ets.
|
|
|
0 ldatz ezazü. ldatz
|
edo
margot.
|
|
|
00 eta (g: Bi irudi bata bestearen gainean ezartzen direlarik eta baten marrazkiak bestearena mozten duen kasua. t>
|
edo
irudi sinpleen ereduak baliatuz (3)
|
|
|
" hogeita hamabi", 3" hamar"
|
edo
(hamarreko} eta 2
|
|
|
" bat"(
|
edo
bateko) da; 10 kanikako 3 kutxa badira eta beste 2 kanika; zenbaki hau" hamarren" kopurua adie� razten duen 3 zifraz eta kanika bakarren kopurua adie� razten duen 2 zifraz idazten da.
|
|
|
10, 20, 30, etab. hamarrekoen gainditzea artoski landu behar da, aldi oroz kanika bildumen antolatzeko bidea gogoraraziz: beste 10 kanikako kutxa bat osoki bete� tzen ahal delarik baizik ez da ageri(
|
edo
: ez da sekulan 9 kanika bereiz baino gehiago ikusten).
|
|
|
Hor ere, egin den lana azaltzen da, adibi� dez: " berrogeita zazpi", 4" hamar"(
|
edo
hamarreko} eta 7" bat" (edo bateko} da; badira 10 kanikako 4 kutxa eta beste 7 kanika; zenbaki hau" hamar" guzieri
|
|
|
Hor ere, egin den lana azaltzen da, adibi� dez: " berrogeita zazpi", 4" hamar" (edo hamarreko} eta 7" bat"(
|
edo
bateko} da; badira 10 kanikako 4 kutxa eta beste 7 kanika; zenbaki hau" hamar" guzieri
|
|
|
lhardets. Ez baldin bazira segür, billetak eta diharü xehea marraz
|
edo
bardintza idatz.
|
|
|
1rudi geometrikoak marraztu" formografoak"
|
edo
irudi sinpleen
|
|
|
bi zifrako zenbaki bat eta [fileta [I]: Formografoko irudiak haien izaria (ttipi, ertain, handi)
|
edo
izaitea azaltzen duen hitz zifra bateko zenbaki baten batuketak. batez (zirkulu, arroltze, laukizuzen, karratu, hiruki) izendatzen dira. Baina bi hiruki mota bada.
|
|
|
(fitxategiaren bukaeran ikus). 100era. lrudi geometrikoak marraztu" formografoak"
|
edo
irudi sinpleen
|
|
|
[fil Hamarrekoen zutabeko, hola erraiten da: " hamar 1 gehi 2 hamar berdin 3 hamar"
|
edo
" hamarreko 1 gehi 2 hamarreko berdin 3 hamarreko".
|
|
|
" hogeita..."," berrogeita..."," hirurogeita..."
|
edo
" lau� rogeita..." hitzekin hasten den zenbaki baten idazteko segida entzutea baitezpadakoa da nola hasten den jakiteko: 2 ala 3rekin, 4 ala Sekin, 6 ala 7rekin, 8 ala 9rekin?
|
|
|
Zenbakiaren idazkera hamarrekotan eta batekotan deskonposatzen da, kasu honetan: 7 hamar(
|
edo
hamarreko) eta 3 bat (edo bateko). Taularekilako joko honetan, 6 eta 1eko anto� lamenduak ez du 5 eta 2koak baino garrantzia gehiago izanen, premiatsua dena ikasleek zifrazko idazkeraren araberako 7 hamarrak ongi marraztea baita.
|
|
|
Zenbakiaren idazkera hamarrekotan eta batekotan deskonposatzen da, kasu honetan: 7 hamar (edo hamarreko) eta 3 bat(
|
edo
bateko). Taularekilako joko honetan, 6 eta 1eko anto� lamenduak ez du 5 eta 2koak baino garrantzia gehiago izanen, premiatsua dena ikasleek zifrazko idazkeraren araberako 7 hamarrak ongi marraztea baita.
|
|
|
Gisa berean," laurogei" 4 aldiz 20 bezala erakusten da;" laurogei 8 hamar
|
edo
8 hamarreko" ere dela ohartaraz dezake irakasleak. Bestalde, gorago ikusi bezala, eta hau azpimarratzekoa da, 8 hamarreko bai� zik ez dituzten" laurogei" rekin hasten diren zenbakiak eta hamarreko bat gehiago duten" laurogei" rekin has� ten diren zenbakiak badirela aztertuko da.
|
|
|
� Ahozko kalkulua: 5+ n
|
edo
n+ 5 motako batuketak (n $ 9 delarik). [!] Zenbakien lerroko 10, 20, 30 ezaupideak balia zenbaki bati doakion Adibidez, hau dia irakasleak:
|
|
|
Programen arabera, hau" kalkulu pentsatua"
|
edo
" kal� kulatzeko jokabidea" da. baki eta geometria bur keten
|
|
|
• Lehen argitalpenean egin hautu bera atxikitzen dugu: a b idazkera(" a ken b") hein batean baizik ez lot b z ttipitzen den zenbakiaren egoerari eta" ken"
|
edo
" zenbat gelditzen da?" gisako galdeei.
|
|
|
Kenketa kopurua emen� datzen den buruketaren ebazteko balia daiteekela ikasleei ulertaraztea funtsezkoa zaigu aritmetika eragiketa honen era� kaspenean. Orduan, CP mailako urte guzian kenketa beti kentze
|
edo
ttipitze bati lotzen baldin bada, anitz ikasle biga� rren" zentzura" nekez helduko da.
|
|
2005
|
|
|
Gaztela eta Aragoiko askazien xedeez kezkaturik, Iruñeko
|
edo
Nafarroako erregea, Antso Peñalengoa (Antso Gartzeiz IV.a), 1069z geroz Zaragozako Al Muqtadir engandik hurbildu zen. Azken hau, aragoitarrek bere aurka zituzten asmoek arranguraturik zebilen (1063an" Barbastro ko gurutzadak" izan ziren).
|
|
|
Besta egoera irudikatzen du. ainkoaren izenean eta haren graziaz. Hara Iruñeko Antso Erregeren eta Al Muqtadir Bi Llah ren artean ziurtatu eta zin egin duten bake ituna
|
edo
zina, Jainkoak beira ditzala! MCXIko ekaineko kalendetako VIII.ean, erran nahi baitu maiatzeko hilabetean, Caparroso eta Tutelgen eko (Tutera ondoan) gazteluen trukaketa egin den garaian eta egunean, hain zuzen ere, bi erregeek, beren artean dituzten maltzurkeria eta desadostasunak bukatzeko xede sendoarekin, eta horien ordez, zurikeriarik gabeko adiskide leialek bezala, elgar aditze eta adiskidantza azkar bat aginduz elgarri, batak bertzeari bakea eta adiskidantza hitzeman diote.
|
|
|
Euskal Herriko jaunak eta zaldunak talde
|
edo
bandoetan antolatuak ziren (Oinaztarrak, Ganboatarrak Gipuzkoa Bizkaia aldean; Beaumondarrak, Agramondarrak Nafarroan). Gudaldi odoltsuak egiten zituzten beren artean.
|
|
|
Jondoni Jakobe, Santiago
|
edo
Sant Jago Jesukristoren hamabi apostoluetatik zen.
|
|
|
Hori zela eta, abiatu ziren erromesen bidaiak hilobiaren bisitatzera. Ibilbide hori Santiago
|
edo
Konpostelako bidea deitu zuten.
|
|
|
Erromesak
|
edo
bidaiariak Europako alde guzietatik milaka abiatu ziren bideetan.
|
|
|
• Euskal Herriko Jakobe bideetan kausitzen diren beste herri
|
edo
hiri batzuk ere koka itzazu.
|
|
|
XIII. mendean, Nafarroako forua
|
edo
legedia nafar erromantzez idatzi zen. Latina emeki emeki utzi ondoan, erromantzea nagusitu zen Nafarroan.
|
|
|
Lau errege
|
edo
buruzagi hauen izenak hutsune egokietan idatz itzazu.
|
|
|
Arabesko: Friso batzuetan agertzen den apaindura pintatu
|
edo
zizelkatua. Gehienetan marrazki geometriko gurutzatuz osatua da.
|
|
|
irudi ezaugarria. Etxearen atarian
|
edo
Erdi Aroko gudarien ezkutuetan kausi zitekeen eskultura edo irudia.
|
|
|
irudi ezaugarria. Etxearen atarian edo Erdi Aroko gudarien ezkutuetan kausi zitekeen eskultura
|
edo
irudia.
|
|
|
Dinastia: familia beretik datozen agintarien
|
edo
erregeen leinua.
|
|
|
Erregearen gorte: erregearen egoitza
|
edo
erregearen inguruko lagunek, adiskideek, lankideek, familiakideek eta zerbitzariek osatzen zuten multzoa.
|
|
|
Erdi Aroan Mendebaldeko Europan zabaldu zen erregimen ekonomiko, sozial eta politikoa. Gudaria
|
edo
gerlaria lurren jaun eta jabe zen. Meneko zituen laborariek lanaren parte bat zor zioten gerizaren truke eta eskubide guti zeukaten.
|
|
|
Dinastia: familia beretik datorren agintari
|
edo
errege andana.
|
|
|
Erregetza: agintari
|
edo
errege batek duen bere erresumaren kudeatzeko moldea.
|
|
|
Herri
|
edo
herrialde baten kudeatzeko bali ziren legeen bildumak.
|
|
|
Nafarroa Beherea, ordea," Mendiez haraindiko lurrak"
|
edo
" Tierras de Ultrapuertos" deitzen zen.
|
|
|
Antso III.a
|
edo
Antso Handia (999) Iruñeko erregea izan zen. Haren erresuman euskaldunak eta erdaldunak bizi ziren Astorgatik Ribagortzara.
|
|
|
Konpostela:
|
edo
Santiago Konpostelakoa, Galiziako hiria. Jondoni Jakoberen omenez katedrala badago eta Konpostelako beilaren bideen helgunea da.
|
|
|
Miniatura
|
edo
edergarri: bereziki Erdi Aroan eskuizkribuetan baliatzen zen margolan xehea.
|
|
|
bereziki Erdi Aroan eskuizkribuetan baliatzen zen margolan xehea. Neurri ttipietan egina zen eta testuaren apaintzeko
|
edo
osatzeko balio zuen.
|
|
|
Monasterio: fraide
|
edo
serora komunitate zenbaiten bizilekua.
|
|
|
Priore etxe: priore bat buru daukan eliz erkidego
|
edo
komunitatea.
|
|
|
agiri baten egiazkotasunaren bermatzeko baliatzen zen irudia. Ezkoz
|
edo
plomuz egina zen. Erregeek, erakundeek eta anitz elkarteek bazuten zeinek bere zigilu berezia.
|
|
|
Ikur bat darama. Plomuz
|
edo
ezkoz egina da eta pergamino baten egiaztatzeko erabiltzen da.
|
|
|
Antso VII.a
|
edo
Antso Azkarra Nafarroako errege goraipatuenetarik izan zen. Musulmanen aurka Las Navas de Tolosako gudaldia irabazi zuen 1212an.
|
|
|
Gotorleku: ongi babesturiko lekua
|
edo
barnea; komunzki lurralde baten defenditzeko eraikitzen ziren.
|
|
|
Erdi Aroan jaunttoek beren zerbitzuko eta bereziki beren lurren lantzeko bazituzten sehiak. Sehi
|
edo
jopu horiek lurrari lotuak ziren eta haren araberako zortea izaten zuten.
|
|
2008
|
|
|
• Are, zuzendu zuen militarrak, bat
|
edo
bi. Lot lanari!
|
|
2012
|
|
|
Garraiatu behar diren salgaiak hiru maneretan inguratuak dira: kutxetan, upeletan
|
edo
barriketan, eta balotetan.
|
|
|
Biltegia
|
edo
xaia, salgaien eguraldi txarretik eta ohoinetarik begiratzeko egina da. Nola heltzen ote ziren salgaiak eraikinaren barnera?
|
|
|
• Gizon batzuk txalupa batetik ari dira, etzana den ontzi baten konpontzen. Kroskoa garbitu ondoren, taulen artean estupa ezartzen dute, eta gero kroskoa breaz
|
edo
mundrun berotuaz emokatzen dute. Istinkatzea deitzen da lan hori.
|