|
2007
|
|
|
Geroztik, biziak hola segitu zuen, Xano arras xori bilakatua balitz bezala, bere lagunek trufaka eta burlaka segitzen zutela. Gainerat, gauak ere zuen gure putikoa baretzen, noiz nahi gauerdi
|
edo
goizalderat entzuten zirelarik xori hixtu eta ttiuttiukak, zakurrak berak ixiltzen baitziren holako arrabots bitxiak ezagun zirelarik. Emeki emeki, gauzak makurtu ere baziren, herritarrek asetzeko jokabidetzat zauzkaten jestu horiek, burrasoer ogen emanez holako haur bitxia sortu izan gatik.
|
|
|
Eta hola egina izan zen. Xano hartu zuten, esku zangoak estekatu, garbitu ere hain zen zikina eta bereber utzia aspaldi hartan, eta herri beherean zen etxe zahar batetako borda erdi lurreratu batean zerratu zuten, janari gisa arto
|
edo
ogi bihiz ohatutako talo meta bat emanez ondoan. Eta Xanok, horiek guzien artean, ttiuttiuka eta hixtuz segitzen zuen, beti atxikiz ezpain xokoan, bere irri ezti eta umila.
|
|
|
Ondoko egunetan, alkateak aurrikusia zuen bezala, doi bat harriturik halere, herritarrak ohartu ziren ixiltasuna, azkenean, berriz sartua zela beren bizian: alabainan, ez zen gehiago ez hixturik, ez hegal zafrakaldarik, ez xori oihurik ezagun, ez gauaz ez egunaz, kale xoko
|
edo
etxe atarrietan, bakea horra zagola zirudien. Arras satifos, kontzientzia garbi, biztanle guziak beren eguneroko lanetan berlotu ziren, lehenago bezala, eskolak jarraitu zuen bere erakaskuntza erakasle berri batekin, eta gauzak beren onean sartu, herri berri bat bailitzan.
|
|
|
— Ba, ba, ba, hats zirezte amentsetan, ergelak zuek, bizpahiru ahuntz
|
edo
ardi hezur harrapatu dituztelakotz berehala ixtoria aurreko kontuetan sartzen zirezte, idurita hola eta hola kausitzen diren gure lehengo arbasoen hexak. Zoazte aldatzerat lehen bai lehen, eta askaldu zalhuxka, zuen eskolako egitatetaz artatzeko.
|
|
|
— Bai, egun on, aita, ama... aipatzen ahal dute Marletako bordan kausitu hezurkinak? Egun errientak erran dauku, nola atzoko hezur puska heietan bazela zango ziri bat, hanka puska bat eta, beste xehekeriaren artean buru-hezur bat ere bazitakela, gizon
|
edo
emazte batenak segur! Ez da hori ardi edo ahuntz hezurkin bat ez, ama?
|
|
|
Egun errientak erran dauku, nola atzoko hezur puska heietan bazela zango ziri bat, hanka puska bat eta, beste xehekeriaren artean buru-hezur bat ere bazitakela, gizon edo emazte batenak segur! Ez da hori ardi
|
edo
ahuntz hezurkin bat ez, ama?
|
|
|
— Zer derasazu, Mañex, denek dakigu ez direla ardi
|
edo
ahuntz hezurrak bainan jendaki batenak, hori segurra da, apez eta meraren ganik segurtatua izan zaukuzu. Eta, holako kasu huntan, drole egiten zaut zu bezalako gizon serio bat irriz... idurita denak badazkitzun... borda horren salmentak ez zaitu oraino lasaitua, zer gatik ba?
|
|
|
Ustez altxor bat galdu duzulakoan? Zer nahi gisaz, atzemanik ere Cromagnon baino zaharragoko hexak, jakin zazu horien fama
|
edo
ondorioek ez zituela ez zu aberastuko! Badira afera hortan gu baino abilagoak estalgia beren alde tiratzeko!
|
|
|
Denbora hetan, errumes
|
edo
ijito famili baten karabanak, uda guziz bezala, feriakari heldu ziren eliza aintzinera eta han kokatzen. Bidetan zehar zabilen jende kasta hori ez zen lekukoetaz hainbat maitatua, bainan zaldi tratuetan ezagutuak zirenez eta gainerat komerzio ganbaran fixatuak, nehork ez zeien deus trabarik egin nahi.
|
|
|
Bidetan zehar zabilen jende kasta hori ez zen lekukoetaz hainbat maitatua, bainan zaldi tratuetan ezagutuak zirenez eta gainerat komerzio ganbaran fixatuak, nehork ez zeien deus trabarik egin nahi. Egia erran, ez ziren arras beti bidetan gaindi kurritzen, bainan ingurumenetako merkatu eta feria guzitan parte hartzen zuten edozoin tratularien gisa, eta beren bizi moldea bitxia izan gatik, partikulazki beztimendu eta mintzaira mailan, herabeki onhartuak ziren zaldi
|
edo
beste kabala mota zerbait erosten zuten ber. Biziki pobreak emaiten zuten, iduriz bakarrik, zeren eta ongi kasu egiten zelarik beren ontasunak gordetzen bazituzten ere, kurritzeko kamioi eta berebilak arras dirdirant eta berriak zituzten, denbora hetako marka hoberenetako arnesen barnean agertzen zirelarik harro eta bufant. Beren urguilua zen iduripenezko pobretasun baten azaltzea hobeki enganatzeko lekuko xalantak.
|
|
|
Jenden ongi etorriak, herabea izan gatik, bazuen ere beste arrazoin bat: karrosaz ibiltzen zen famili hartan bazen emazte zahar bat, Maritza deitua eta famatua iragarkile
|
edo
azti bezala. Europa ekialdeko erresuma eslaboetarik zetorren omen, han ainhitz aztiantza ikasirik, bai eskuetako marretan geroaren irakurtzen, bai ezbehar edo eritasun xume zonbaiten sendatzen, otoitz bitxiak murmurikatuz, hango mintzaira eta egin moldeak nahastuz.
|
|
|
karrosaz ibiltzen zen famili hartan bazen emazte zahar bat, Maritza deitua eta famatua iragarkile edo azti bezala. Europa ekialdeko erresuma eslaboetarik zetorren omen, han ainhitz aztiantza ikasirik, bai eskuetako marretan geroaren irakurtzen, bai ezbehar
|
edo
eritasun xume zonbaiten sendatzen, otoitz bitxiak murmurikatuz, hango mintzaira eta egin moldeak nahastuz. Gelditzen zen leku guzitan bisitak egiten ziozkaten goizetik arrats artino, berak konsultak deitzen zituenak, bere burua ezin besteko mediku batentzat zaukala.
|
|
|
Arñot ttipia, bere hamar urterekin, errumes
|
edo
erromanixel tropa hartako haur gehiena zen, bost anai zituelarik, bi emazte eta lau gizonezkoez osatutako familia hartan. Famak zionaz, haur ebatsi bat omen zen, denek baitakigu buhame kasta horrek ez duela gaiztakeriaz besterik egiten, bainan fama zen bakarrik, zeren eta nehor ez baitzen egundaino menturatu horren segurtatzeko galderarik egitera.
|
|
|
Atorra belhaunetadino heltzen zaion hain zuen anple eta luzea, higatua eta urratua ere gainerat eta espartin zahar pare batez oinestatua zen. Halere, irria beti ezpainetan zaukan, eta norbaitek, trufa
|
edo
imintzio maneran, galdetzen ziolarik zer zen mutiko ala neskatoa, ile luze eta atorraren gatik ez baitzen hanbat ageri, atorra gora altxatuz errantzuten zuen, harro: " mutikoa, to!" galdezkazalea ez baitzen guti harritzen, ikusiz, mutikoa zela bai, bainan ere ez zuela atorraz besterik deus soinean.
|
|
|
Bere haurtzaroa osoki bere ugazama Maritzarekin iragana zuen eta, eskolarat joateko partez, irakaskuntza ezin hobea egiten zuen sorgin zaharrarekin. Maritzak, gure putikoa biltzen zuen berekin karabanaren barnerat, mutil ttipi gisa, hau
|
edo
hura eginaraziz, bere eskupean atxikiz, xerbitxu ainitzen eskaera asebete zezaion. Eta" konsulta" denbora guzian han egoiten zen, xoko batean erdi gordea, ez baitzen entzunak eta ikusiak galtzerat uztekotan.
|
|
|
Bisitalariak ziren, ardura, haur beha
|
edo
esperantxetan ziren emazteak, heien kezka nagusia zelarik zer haur zuten ekartzen beren sabelean, mutila ala neska. Eta, Maritza azti zaharrak, errezebitzen zituen karabana ederrenean, paretak oihal ezti eta koloretsuez apaindurik, bi alki buhant eta apalak eskainiz jartzeko, goxoan mintzatu ahal zaitezen.
|
|
|
Gero, mahai ttipi baten gibelean eserita, oihal urdinhoriz estalitako berinazko borobil bat agertzen zuen eta eskuak gainean emanik" zeren bila zaitezte, hor nauzue azti suhar eta samurra". Harat heldu ziren bikote
|
edo
emazteek jakin nahi zutenez beren geroko esperoaren berri, Maritzak bere eskuak pausatzen zituen emearen sabelaren gainean eta hasten zen kanta gisako litania batzuen errezitatzen, mintzaira bitxi batean, begiak hetsirik, artetik galdera xume bezain xinple batzu eginez, hala nola: " zer zinukete desiratzen gehienik", eta errantzuna entzun bezain laster" hala bedi!
|
|
|
Eta hola, emeki emeki, Maritza aztiak, gaitzeko fama bildu zuen gure eskualdetan ere, iragarkuntza ezin sinetsizko horren gatik: sekulan nehork ez du jakin nola, ezin pentsatutako gauza hortan, segurtatzen ahal zuen hau
|
edo
hura izanen zenik. Mundu guzitik zetorzkion emazteak bakarrrik edo beren senhar edo lagunekin, baita ere ezkont gai neska gazte edo adindu zonbait, beti pagatuz bixtan dena, jakiteko zer ukanen zuten bederatzi hilabeteren buruan.
|
|
|
sekulan nehork ez du jakin nola, ezin pentsatutako gauza hortan, segurtatzen ahal zuen hau edo hura izanen zenik. Mundu guzitik zetorzkion emazteak bakarrrik
|
edo
beren senhar edo lagunekin, baita ere ezkont gai neska gazte edo adindu zonbait, beti pagatuz bixtan dena, jakiteko zer ukanen zuten bederatzi hilabeteren buruan. Eta, nihoiz, nihon, bat ere ez zen kontrako abisuarekin gertatu, aztiaren erranak beti betetzen zirela, nahitaez batzutan, bainan nehork ez zuen erraiten ahal tronpatu izan zenik sekulan.
|
|
|
sekulan nehork ez du jakin nola, ezin pentsatutako gauza hortan, segurtatzen ahal zuen hau edo hura izanen zenik. Mundu guzitik zetorzkion emazteak bakarrrik edo beren senhar
|
edo
lagunekin, baita ere ezkont gai neska gazte edo adindu zonbait, beti pagatuz bixtan dena, jakiteko zer ukanen zuten bederatzi hilabeteren buruan. Eta, nihoiz, nihon, bat ere ez zen kontrako abisuarekin gertatu, aztiaren erranak beti betetzen zirela, nahitaez batzutan, bainan nehork ez zuen erraiten ahal tronpatu izan zenik sekulan.
|
|
|
sekulan nehork ez du jakin nola, ezin pentsatutako gauza hortan, segurtatzen ahal zuen hau edo hura izanen zenik. Mundu guzitik zetorzkion emazteak bakarrrik edo beren senhar edo lagunekin, baita ere ezkont gai neska gazte
|
edo
adindu zonbait, beti pagatuz bixtan dena, jakiteko zer ukanen zuten bederatzi hilabeteren buruan. Eta, nihoiz, nihon, bat ere ez zen kontrako abisuarekin gertatu, aztiaren erranak beti betetzen zirela, nahitaez batzutan, bainan nehork ez zuen erraiten ahal tronpatu izan zenik sekulan.
|
|
|
Eta gertatzen baldin bazen, noizbait
|
edo
nunbait, Maritzak iragartu alaba seme sortzea, edota aldrebes berdin, ondoko urtean joaiten zitzaizkion konduen eskatzera eta orduan zen, orduan gure atso azti zaharra burgoi eta harro heien errezebitzeko. Bere karrosan sararazten zituen bikote kexatuak, polliki polliki mintzatuz, bere orduko errana ahantzia zuela" pentsa, urte bat badu halere, nola nahi duzue gogoan atxik ditzadan guziak, eta... nola duzu izena?
|
|
|
Bainan, deus, ez zuen deus bitxirik kausitu, orrialde bakoitzetan idatziak ziren sei zutabetan: konsultaren lekua, bisitalarien izena, eguna, hilabetea, urtea eta azkenik semea
|
edo
alaba hitzak. Eta horiek azken bost urteentzat.
|
|
|
— Ene sekretua ez duk mirakuilu bat, bixtan dena, segitu zuen Maritzak erdi irri erdi serios, pentsatzekoa duk ez dela gauza hortan deus sekreturik, haurrak sortzen dituk nihungo mediku
|
edo
aztiek jakin gabean aintzinetik zer izanen diren, arra edo eme, oraindik hasteko. Bahiz?
|
|
|
— Ene sekretua ez duk mirakuilu bat, bixtan dena, segitu zuen Maritzak erdi irri erdi serios, pentsatzekoa duk ez dela gauza hortan deus sekreturik, haurrak sortzen dituk nihungo mediku edo aztiek jakin gabean aintzinetik zer izanen diren, arra
|
edo
eme, oraindik hasteko. Bahiz?
|
|
|
— Orduan, hire galdera duk: nola ba egiten du aintzinetik jakiteko seme
|
edo
alaba izanen denik?
|
|
|
Bakarrik dakitana duk burraso guzien kezka beroena dela norbaitek aipatzea zer izanen duten eta itxaropenez beterik entzutea hura izanen dela. Bainan, errantzun hori emaiten delarik, jakin behar duk" huts
|
edo
kausi" errantzun bat dela. Edozoin gisaz, bat edo bestea izanen duk, erran nahi baita, semea edo alaba, ados?
|
|
|
Bainan, errantzun hori emaiten delarik, jakin behar duk" huts edo kausi" errantzun bat dela. Edozoin gisaz, bat
|
edo
bestea izanen duk, erran nahi baita, semea edo alaba, ados?
|
|
|
Bainan, errantzun hori emaiten delarik, jakin behar duk" huts edo kausi" errantzun bat dela. Edozoin gisaz, bat edo bestea izanen duk, erran nahi baita, semea
|
edo
alaba, ados?
|
|
|
— Beraz, lehen manamendua duk, hik, hihaurek ez hitza ahozkatzea: hortarako dituk eginen otoitz
|
edo
murmurika zonbait, aintzinean dukan aita edo ama geiak" seme" edo" alaba" hitza erran arte. Bat edo bestea erraiten dutelarik, beren bihotz xokoan duten desira zonbaiten azalpena baita hori, ez duk dudan ezarri behar.
|
|
|
— Beraz, lehen manamendua duk, hik, hihaurek ez hitza ahozkatzea: hortarako dituk eginen otoitz edo murmurika zonbait, aintzinean dukan aita
|
edo
ama geiak" seme" edo" alaba" hitza erran arte. Bat edo bestea erraiten dutelarik, beren bihotz xokoan duten desira zonbaiten azalpena baita hori, ez duk dudan ezarri behar.
|
|
|
— Beraz, lehen manamendua duk, hik, hihaurek ez hitza ahozkatzea: hortarako dituk eginen otoitz edo murmurika zonbait, aintzinean dukan aita edo ama geiak" seme"
|
edo
" alaba" hitza erran arte. Bat edo bestea erraiten dutelarik, beren bihotz xokoan duten desira zonbaiten azalpena baita hori, ez duk dudan ezarri behar.
|
|
|
hortarako dituk eginen otoitz edo murmurika zonbait, aintzinean dukan aita edo ama geiak" seme" edo" alaba" hitza erran arte. Bat
|
edo
bestea erraiten dutelarik, beren bihotz xokoan duten desira zonbaiten azalpena baita hori, ez duk dudan ezarri behar. Beraz, seko, xutitzen haiz erranez:
|
|
|
kuaderno zahar horrek dik egia guzia bere barnean. Adibidez, aita
|
edo
ama batek" seme" hitza ahozkatzen badu, hala bedi erran bezain laster idazten duk kuadernan... zer, hire ustez?
|
|
|
Bainan, alaba etortzen bazaio, segur izan hadi ondoko urtean hemen izanen dukala, kexu, denak hausteko prest, izorratu dukala erranez, ezbeharrezko dirua bilduz, eta nik dakita zer ixtorio. Orduan, ainhitz estakuru emanez, bai adina, bai aroa, osagarria
|
edo
nahi dukana, aitortzen duk bakarrik ez dukala gogoan ordu hetan errana, bainan, beharrik, kuadernoan idatzia huela errantzun xuxen eta ezin ukatuzkoa. Orduan, kaierra zabaltzen duk berer erakusteko zer idatzia huen eta" alaba" hitza ikusiko die...
|
|
|
... ez etxe zakur tonto eta zozo horietarik ez, egun osoak iragaiten baitituzte itzalean norbait
|
edo
zerbaiten zelatan, gero xanpa bortitz eta sendo batekin ez baitute nehor ez deus egoitzatik hurbiltzerat ere uzten, beren eremua ebatsiko diotelako lotsarekin, goizetik arrats ate sahetsean etzanik baitagozte, denmendren hezur edo salda ondar baten esperoan, beren lana ongi egin dutelako sariaren beha, larruari lotu kadena lepoan ez baitira paretetarik hiru urhats baino gehiago urruntzen ahal, ha...
|
|
|
... ez etxe zakur tonto eta zozo horietarik ez, egun osoak iragaiten baitituzte itzalean norbait edo zerbaiten zelatan, gero xanpa bortitz eta sendo batekin ez baitute nehor ez deus egoitzatik hurbiltzerat ere uzten, beren eremua ebatsiko diotelako lotsarekin, goizetik arrats ate sahetsean etzanik baitagozte, denmendren hezur
|
edo
salda ondar baten esperoan, beren lana ongi egin dutelako sariaren beha, larruari lotu kadena lepoan ez baitira paretetarik hiru urhats baino gehiago urruntzen ahal, halere beti kontent jana loa eta pereka zonbait aski baitzaiote beren biziari zer erran nahi baten emaiteko...
|
|
|
... eztare zakur ihiztor ergel eta beharri luze bezain zabal diren izaki trakes horietarik, uau uauka pasatzen baitituzte gauak eta egunak, iduriz mila ihize mota senditzen dituztela beren zakurtegian zerratuak izana gatikan, ustez eta beren xanpa elkor eta estuekin nagusiari jatzararaziko deien bere ihiziko gura eta kurri abiatuko diren larre, oihan
|
edo
alorretan zehar, sasietan gaindi, sudurra lurreradino sartuz, erhauts, lohi edo ihintzean murgilduz, lakastaz emukatuta sartzen baitira etxean, mihian girla, izerdiz blai, hatshantuak, hainbeste laster egin ondoan kesta beti gogoan, ez baitute ez xanparik ez kasurik egiten norbait edo zerbaiten aintzinean gertatzen direlarik...
|
|
|
...ta beharri luze bezain zabal diren izaki trakes horietarik, uau uauka pasatzen baitituzte gauak eta egunak, iduriz mila ihize mota senditzen dituztela beren zakurtegian zerratuak izana gatikan, ustez eta beren xanpa elkor eta estuekin nagusiari jatzararaziko deien bere ihiziko gura eta kurri abiatuko diren larre, oihan edo alorretan zehar, sasietan gaindi, sudurra lurreradino sartuz, erhauts, lohi
|
edo
ihintzean murgilduz, lakastaz emukatuta sartzen baitira etxean, mihian girla, izerdiz blai, hatshantuak, hainbeste laster egin ondoan kesta beti gogoan, ez baitute ez xanparik ez kasurik egiten norbait edo zerbaiten aintzinean gertatzen direlarik...
|
|
|
...ren xanpa elkor eta estuekin nagusiari jatzararaziko deien bere ihiziko gura eta kurri abiatuko diren larre, oihan edo alorretan zehar, sasietan gaindi, sudurra lurreradino sartuz, erhauts, lohi edo ihintzean murgilduz, lakastaz emukatuta sartzen baitira etxean, mihian girla, izerdiz blai, hatshantuak, hainbeste laster egin ondoan kesta beti gogoan, ez baitute ez xanparik ez kasurik egiten norbait
|
edo
zerbaiten aintzinean gertatzen direlarik...
|
|
|
...ankadunen arrazatik agertu, ezin baitu emerik ere ezagutzen ahal, zituen bi mokorroak kendu baitizkiote gazte gaztean, lasai, legun eta umil egon dadien, beti beropean, saloian bereziki, edota negu betean su bazterrean mimenezko zare oihalez apaindutako xirtxil batean etzanik, nun ez den ere, gauza harrigarria, bi hankadunen ohantzean sartzen, izitua, hain den lotsakor bere gorputz mendrea arratoi
|
edo
berdin sagu ttipi baten janen diola...
|
|
|
... ez, oraino gutiago, otso zakur bortitz eta koska bat, orenez oren bere hortzak agerian dituen bat, herra eta gorrotoz hazirik gauak eta egunak pasatzen baititu gela
|
edo
berebila batzuen barnean, kanpotik nehor ez dadin sar ez agert, balusazko alkietan bere aztaparrak ezin higatuz, xanpa hunarat, xanpa harat, itzulikaka lekuaren gainean, alkitik berinarat, berinatik alkirat, iguzki ala euri berdin baitzaio aterbean den ber, beroak erretzen badu ere, airearen eskasak itotzen badu ere, eta kanporat ateratzeko soka labur batez tinkaturik bere nagusiari hurbil hurbil...
|
|
|
Artzai xakur erne eta alai bat bakarrik, ile kuskulatu labur eta harro batez jauntzirik, begiak xorrotx, beharriak erne, ez deus batentzat gorputz guzia daldaran. Haatik, aitortu behar dut, ni ere besteak bezala, bi hankadunen zerbitzuko naizela, bainan ez nola nahika, nortasun bitxikoa naizenez, duintasunez beterik, ez baitut beti manatua egiten ostiko zonbaiten hixtuak ez naukalakotz beldurtzen, partikulazki nagusiak adardun
|
edo
apodun izakien bila manatzen nauelarik eta nik, horiek ezin soportatuz, uzten baititut nahi dutena egitera.
|
|
|
Goiz goizean merkaturat heldu ginen eta, lehen jende saldoa lekuen hartzen ari zen, bakoitzak behi, ardi
|
edo
zerri tropa bat estekatzen zuela burdinezko kadenetan, bertze batzuk aldiz saski edo zareetan zituzten mozkinak lurrean hedatzen denek ikusteko gisan, aitak aldiz zaldia uzten zuela bere karrosarekin merkatuaren erdian zegoen platana erraldoi baten azpian eta giderrak enborrari estekiz — zaudezte hor biak, itzalean izanen zirezte sarri — eta, bere karrosan zuen zaku gotor eta beltzaran ... Goiza joan zautan kasik ohartu gabean jendez mukurru zen plaza hartan, eta ordukotz begiak klikaka hasiak nituen akidura eta lo eskasa gatik, azkenean jarri bainintzen karrosaren alkian, handik bederen goradanik ikusten nintuela merkatuko harat hunatak, emazte, gizon, kabala, erhauts eta kearen artean, aments batean bezala.
|
|
|
Goiz goizean merkaturat heldu ginen eta, lehen jende saldoa lekuen hartzen ari zen, bakoitzak behi, ardi edo zerri tropa bat estekatzen zuela burdinezko kadenetan, bertze batzuk aldiz saski
|
edo
zareetan zituzten mozkinak lurrean hedatzen denek ikusteko gisan, aitak aldiz zaldia uzten zuela bere karrosarekin merkatuaren erdian zegoen platana erraldoi baten azpian eta giderrak enborrari estekiz — zaudezte hor biak, itzalean izanen zirezte sarri — eta, bere karrosan zuen zaku gotor eta beltzaran bat platanako abar bateri lotuta dilingo, laster joan zen kurri, kabala hau kunki, be... Goiza joan zautan kasik ohartu gabean jendez mukurru zen plaza hartan, eta ordukotz begiak klikaka hasiak nituen akidura eta lo eskasa gatik, azkenean jarri bainintzen karrosaren alkian, handik bederen goradanik ikusten nintuela merkatuko harat hunatak, emazte, gizon, kabala, erhauts eta kearen artean, aments batean bezala.
|
|
|
Hauxe zen ixtorioa! Hainbeste denbora gutiz hainbeste gauza bitxi gertatzen zen ene begien bixtan eta lotsadura
|
edo
harridurak harturik, deus ezin erran ez egin, nigarrak kasik begietan nintuen, ahalge, beldur, zerbaitetan huts egiten nuela eta nik dakita zer sendimendu nahasten baitzauzkitan barnean, abantxu dolutua zertarako debru merkaturat jin nintzan, daldaran zaldiari lotu nintzan, hura bederen ez zautala berekin emanen — nor debru da gizon zikin eta itsusi hori, zer behar du gure karrosan sarturik.... — enbeiak tiraka aihertzen ninduen ostaturat aitaren ikusteko lehiarekin, bederen zerbaitetaz ohartaraziko nuela — eta sekulan zaldia ere ereman baleza!
|
|
|
Pollita nindukek, bai... — bat batean, nigarrez turrustan hasi nintzen ez jakin zer
|
edo
nola... — kalma hadi, mutikoa, hemen nauk — aita, ene aita maitea hor nuen, esku bat pausaturik ene espalda gainean, ikara baretu egin zautan — aita!
|
|
|
Jeiki nintzelarik gauza guziak beren lekuan kausitu nintuen, aita, ama eta ni ginauden bakarrik etxean, zaldia behortegian zen eta gainerat, aitaren zaku beltz famatu hura dilingo zagon usatuzko lekuan, sukaldeko borta sahetsean den lotgailuan emana. Eta kasik segur izan naiz, geroztik eta oraiko denbora guzian, aments bat egin nuela merkatu ixtorio horrekin, ez aitak, ez amak ez zuelakotz gehiago ateraldi horren berri eman, nun ez zen — sobera ttipia hintzen zerbaitetaz orhoitzeko — eta nakielakotz bat
|
edo
bestea aski tematuak zirela egiaren gordetzeko beharrean, baita zerbaiten gezur batez beztitzeko bortxatuak baziren, ez nuen gehiagoko kasurik eman orduko ibilera heier.
|
|
|
Xemark berari zuela, beraz, egiten proposamen hau:
|
edo
hartzen zuela bere etxean hil artino, edo bera, Pettan, ezbeharreko lerrakada baten ondotik, leize zulo batean behera jautzi eginen zuela. Eta, Jainkoaren manamenduek norbere buruaz beste egitea kondenatzen zutenez, istripuak ez ditu debekatzen, beraz, jadanik hautatua zuela leku bat nundik ere bere jauzia ez zuen huts egiten ahal eta denek, Jainkoa barne, sinetsiko zutela zortearen ezin aurrikusizko hala beharra, desohorerik ez zadin izan nehorrentzat.
|
|
|
Xemark berari zuela, beraz, egiten proposamen hau: edo hartzen zuela bere etxean hil artino,
|
edo
bera, Pettan, ezbeharreko lerrakada baten ondotik, leize zulo batean behera jautzi eginen zuela. Eta, Jainkoaren manamenduek norbere buruaz beste egitea kondenatzen zutenez, istripuak ez ditu debekatzen, beraz, jadanik hautatua zuela leku bat nundik ere bere jauzia ez zuen huts egiten ahal eta denek, Jainkoa barne, sinetsiko zutela zortearen ezin aurrikusizko hala beharra, desohorerik ez zadin izan nehorrentzat.
|
|
|
" hau zuentzat ttipiegi baita, nihaurentzat izanen da, hemen kokatuko naiz eta ez nauzue poxulian izanen": gela erdian pareta bat muntatu zuen, alde batean" ene ganbara" eta bestean egon
|
edo
jan gela" hau ene saloia", irriz zagola haur loriatu bat bezala. Bukatzeko, supazterra egin zuen" ene hezur zaharren berotzeko, negua etorriko delarik" eta gure gizona, satifos hortan gelditu zen bere aterbea bizi guziko hor zuela.
|
|
|
Batere, gure aitonak geldirik ezin egona zuen, eta noiz nahi bazuen zerbait egiteko. Ikusten zen ardura zare
|
edo
saski batzuen egiten, hurtze kimaz txirikordatzen, edo berdin ganibeta eskuan arto xuritzeko xiri lantzen edo arrestelu hortzen bermoldatzen, berdin ere ilezko lepoko edo galtzerdi pare baten trikotatzen, hau ez bazen ere gune hauetako gizonen ohizko ekitate bat, begiak erdi hetsirik puntuen aldarrikatzeko ez baitzuen ikusi beharrik, ezpainak murmurikan nehork sekulan jakin gabean otoitzez ala sa... Gauaz, suaren argiaz besterik bazen beti bere gelan, irakurtzea ere maite zuelakotz eguna bete ondoren, liburu baten ametsezko lerroak hobeki preziatzen zituela gauaren giro lasai eta misteriotsua lagun.
|
|
|
Batere, gure aitonak geldirik ezin egona zuen, eta noiz nahi bazuen zerbait egiteko. Ikusten zen ardura zare edo saski batzuen egiten, hurtze kimaz txirikordatzen,
|
edo
berdin ganibeta eskuan arto xuritzeko xiri lantzen edo arrestelu hortzen bermoldatzen, berdin ere ilezko lepoko edo galtzerdi pare baten trikotatzen, hau ez bazen ere gune hauetako gizonen ohizko ekitate bat, begiak erdi hetsirik puntuen aldarrikatzeko ez baitzuen ikusi beharrik, ezpainak murmurikan nehork sekulan jakin gabean otoitzez ala sakreka ari zen. Gauaz, suaren argiaz besterik bazen beti bere gelan, irakurtzea ere maite zuelakotz eguna bete ondoren, liburu baten ametsezko lerroak hobeki preziatzen zituela gauaren giro lasai eta misteriotsua lagun.
|
|
|
Batere, gure aitonak geldirik ezin egona zuen, eta noiz nahi bazuen zerbait egiteko. Ikusten zen ardura zare edo saski batzuen egiten, hurtze kimaz txirikordatzen, edo berdin ganibeta eskuan arto xuritzeko xiri lantzen
|
edo
arrestelu hortzen bermoldatzen, berdin ere ilezko lepoko edo galtzerdi pare baten trikotatzen, hau ez bazen ere gune hauetako gizonen ohizko ekitate bat, begiak erdi hetsirik puntuen aldarrikatzeko ez baitzuen ikusi beharrik, ezpainak murmurikan nehork sekulan jakin gabean otoitzez ala sakreka ari zen. Gauaz, suaren argiaz besterik bazen beti bere gelan, irakurtzea ere maite zuelakotz eguna bete ondoren, liburu baten ametsezko lerroak hobeki preziatzen zituela gauaren giro lasai eta misteriotsua lagun.
|
|
|
Batere, gure aitonak geldirik ezin egona zuen, eta noiz nahi bazuen zerbait egiteko. Ikusten zen ardura zare edo saski batzuen egiten, hurtze kimaz txirikordatzen, edo berdin ganibeta eskuan arto xuritzeko xiri lantzen edo arrestelu hortzen bermoldatzen, berdin ere ilezko lepoko
|
edo
galtzerdi pare baten trikotatzen, hau ez bazen ere gune hauetako gizonen ohizko ekitate bat, begiak erdi hetsirik puntuen aldarrikatzeko ez baitzuen ikusi beharrik, ezpainak murmurikan nehork sekulan jakin gabean otoitzez ala sakreka ari zen. Gauaz, suaren argiaz besterik bazen beti bere gelan, irakurtzea ere maite zuelakotz eguna bete ondoren, liburu baten ametsezko lerroak hobeki preziatzen zituela gauaren giro lasai eta misteriotsua lagun.
|
|
|
Gertatzen zitzaion ere, baieztatzen bazuten bederen, bere ilober berak irakurtu ixtorien kondatzea, bainan, bere eran, liburuan ikasiak eta berak asmatuak nahasten baitzituen berdin. Bere burua bere eguneko egitateak bezain eklektikoa zuen, eta hain desberdin
|
edo
aldakorra nun ez zitaken sekula erran ahal izan zer nola eta nun eginen edo erranen zuen.
|
|
|
Gertatzen zitzaion ere, baieztatzen bazuten bederen, bere ilober berak irakurtu ixtorien kondatzea, bainan, bere eran, liburuan ikasiak eta berak asmatuak nahasten baitzituen berdin. Bere burua bere eguneko egitateak bezain eklektikoa zuen, eta hain desberdin edo aldakorra nun ez zitaken sekula erran ahal izan zer nola eta nun eginen
|
edo
erranen zuen.
|
|
|
Horiek hola, negu batez jakin zuen, ilober entzunik," gure amak beste haur bat ukanen du", horrek ez baitzizaioten gehiagoko efetorik egiten, aski zirela biak bai jostatzeko" zer izanen dugu gehiago anai
|
edo
arreba ttipi batekin. Zer afera!".
|
|
|
Hala nahiago dut funtsean, alde batetik, arra baita ni bezala, botzez sendoagoa, bortitza bada ere batzutan, nahiz badakien eztiki eta amultsuki hitz egiten, bereziki nitaz kontent iduri duelarik. Beste aldetik, usuago kanpoan ibiltzen delakotz, hor baita nik lehen lehenik estimatzen dutan lekua, eremu zabal eta airestatua kurritzen ahal dutalakotz, jasan gabez barneko ke
|
edo
kozinako usain kiratsez betetako giroa, eta azkenik, ene lagun iledunak, ardiak, han direlakotz goizetik arats.
|
|
|
Bitxi bada bitxi, bi hankadunen harremanen berri susmatzen dut airean limurtzen den giroaren usaina ahoratuz, dirudi, elhez ez banaiz hornitua eta ezin konprenituzko gauza batzu ulertzen ez baditut, ene zentzuan beste ulertzeko modu eta sendimendu bat dutan. Ene beharriak, beren laburtasunean, beti zai dirade eta ene zakur lagunek diotenaz, kartierreko hoberenak ditut, kanpoko ala barneko kalapita
|
edo
arrabots guziak entzuten ditut eta jakinean ala sekretuan egiten diren gauzak senditzen. Nahiz ez den beti gaitz hortaz ohartzea, ikusten badut batek edo besteak besoetan ene hartzeko desira duela, segur naiz nunbait zerbait ongi ez dagonik badela.
|
|
|
Ene beharriak, beren laburtasunean, beti zai dirade eta ene zakur lagunek diotenaz, kartierreko hoberenak ditut, kanpoko ala barneko kalapita edo arrabots guziak entzuten ditut eta jakinean ala sekretuan egiten diren gauzak senditzen. Nahiz ez den beti gaitz hortaz ohartzea, ikusten badut batek
|
edo
besteak besoetan ene hartzeko desira duela, segur naiz nunbait zerbait ongi ez dagonik badela. Hola entzuten dut usutan, batek" a, hi ba, zakurra lagun bat hiz, konfidantzazkoa, hi ba..." eta handik berehala besteak nau deitzen" llabri, te, te, haugi haugi enekin, gu biek elgar ulertzen diauk hobeki..." jakin zazue orduan hobe dutala biekin akort izaitea, bat ez bestea hautatu gabe, zeren eta zerbaitetaz edo nunbait elgarren samur baitira, eta nik, pairatzeko partez, nahiago dut biekin ongi izan, hori ikasi dut ene bizi luzeari esker.
|
|
|
Nahiz ez den beti gaitz hortaz ohartzea, ikusten badut batek edo besteak besoetan ene hartzeko desira duela, segur naiz nunbait zerbait ongi ez dagonik badela. Hola entzuten dut usutan, batek" a, hi ba, zakurra lagun bat hiz, konfidantzazkoa, hi ba..." eta handik berehala besteak nau deitzen" llabri, te, te, haugi haugi enekin, gu biek elgar ulertzen diauk hobeki..." jakin zazue orduan hobe dutala biekin akort izaitea, bat ez bestea hautatu gabe, zeren eta zerbaitetaz
|
edo
nunbait elgarren samur baitira, eta nik, pairatzeko partez, nahiago dut biekin ongi izan, hori ikasi dut ene bizi luzeari esker.
|
|
|
Bainan, aldrebes, gertatzen da beren arteko imurra ona izaitea, irriz eta elgar kilikaka ari baitira batzutan. Jadanik erran badauzuet kanpoan laketago nintzela, barnean izatea ere maite dut eta, partikulazki, apairu denboran, bi hankadunen mahaiaren azpian, oi zer leku aproposa, han baitira denak entzuten, ikusten eta gainera, artetan hexur
|
edo
haragi puska batzu ere erortzen. Bainan, eta diozuet hau nehork sekulan ez duela bizi izan, mahai azpiko jokoak begistatzen ditut, horiek bainaute laster ezartzen behar denaren jakinean.
|
|
|
Bainan, eta diozuet hau nehork sekulan ez duela bizi izan, mahai azpiko jokoak begistatzen ditut, horiek bainaute laster ezartzen behar denaren jakinean. Hala nola, ene sudurraren aintzinean arraren zangoa luzatzen hastelarik eta emeki emeki emearena kitzikatzen, kasu orduan, zeren eta, bi
|
edo
hiru aldiz zangoen harat hunata ikusi eta, irriz pufaka entzuten ditut" bahiza?" eta besteak" ale, goazen" eta brau xutitzen dira kaderak pusatuz edo berdin aurtikiz presaka bezala" Llabri, habil kanporat" ostiko edo erratzaren lotsak erne xutiarazten bainau eta atea ikusi gabe ziuntan pasazen, hixtuak ondoriorik ez dezan izan.
|
|
|
Bainan, eta diozuet hau nehork sekulan ez duela bizi izan, mahai azpiko jokoak begistatzen ditut, horiek bainaute laster ezartzen behar denaren jakinean. Hala nola, ene sudurraren aintzinean arraren zangoa luzatzen hastelarik eta emeki emeki emearena kitzikatzen, kasu orduan, zeren eta, bi edo hiru aldiz zangoen harat hunata ikusi eta, irriz pufaka entzuten ditut" bahiza?" eta besteak" ale, goazen" eta brau xutitzen dira kaderak pusatuz
|
edo
berdin aurtikiz presaka bezala" Llabri, habil kanporat" ostiko edo erratzaren lotsak erne xutiarazten bainau eta atea ikusi gabe ziuntan pasazen, hixtuak ondoriorik ez dezan izan.
|
|
|
Bainan, eta diozuet hau nehork sekulan ez duela bizi izan, mahai azpiko jokoak begistatzen ditut, horiek bainaute laster ezartzen behar denaren jakinean. Hala nola, ene sudurraren aintzinean arraren zangoa luzatzen hastelarik eta emeki emeki emearena kitzikatzen, kasu orduan, zeren eta, bi edo hiru aldiz zangoen harat hunata ikusi eta, irriz pufaka entzuten ditut" bahiza?" eta besteak" ale, goazen" eta brau xutitzen dira kaderak pusatuz edo berdin aurtikiz presaka bezala" Llabri, habil kanporat" ostiko
|
edo
erratzaren lotsak erne xutiarazten bainau eta atea ikusi gabe ziuntan pasazen, hixtuak ondoriorik ez dezan izan.
|
|
|
Zer arraio! Holako jokabiderik ikusi ahal du nehork gu zakur
|
edo
beste abere mota guzien artean. Kexu girelarik, kexu gira, eta kitto.
|
|
|
Kexu girelarik, kexu gira, eta kitto. Ados ez denak, lekuak husten ez baditu, hanbat gaixto beretzat oskaldi batez
|
edo
adar koska batez konpontzen dugu gure afera. Aldiz, abere lagun batekin elgar topatzen badugu bide onean, gure afera egiten dugu nehorren beldurik edo beharrik gabe eta ez ditugu bi hankadunak haizatzen ez baztertzen, berdin baitzaigu hor izan diten edo ez.
|
|
|
Ados ez denak, lekuak husten ez baditu, hanbat gaixto beretzat oskaldi batez edo adar koska batez konpontzen dugu gure afera. Aldiz, abere lagun batekin elgar topatzen badugu bide onean, gure afera egiten dugu nehorren beldurik
|
edo
beharrik gabe eta ez ditugu bi hankadunak haizatzen ez baztertzen, berdin baitzaigu hor izan diten edo ez. Bainan, ez gira sekulan, kasu batean edo bestean, bi hankadunen esker edo karesa bila joanen, ahalgez ere!
|
|
|
Ados ez denak, lekuak husten ez baditu, hanbat gaixto beretzat oskaldi batez edo adar koska batez konpontzen dugu gure afera. Aldiz, abere lagun batekin elgar topatzen badugu bide onean, gure afera egiten dugu nehorren beldurik edo beharrik gabe eta ez ditugu bi hankadunak haizatzen ez baztertzen, berdin baitzaigu hor izan diten
|
edo
ez. Bainan, ez gira sekulan, kasu batean edo bestean, bi hankadunen esker edo karesa bila joanen, ahalgez ere!
|
|
|
Aldiz, abere lagun batekin elgar topatzen badugu bide onean, gure afera egiten dugu nehorren beldurik edo beharrik gabe eta ez ditugu bi hankadunak haizatzen ez baztertzen, berdin baitzaigu hor izan diten edo ez. Bainan, ez gira sekulan, kasu batean
|
edo
bestean, bi hankadunen esker edo karesa bila joanen, ahalgez ere!
|
|
|
Aldiz, abere lagun batekin elgar topatzen badugu bide onean, gure afera egiten dugu nehorren beldurik edo beharrik gabe eta ez ditugu bi hankadunak haizatzen ez baztertzen, berdin baitzaigu hor izan diten edo ez. Bainan, ez gira sekulan, kasu batean edo bestean, bi hankadunen esker
|
edo
karesa bila joanen, ahalgez ere!
|
|
|
Ez, ni artzai xakur bat naiz,
|
edo
maleruski, nintzen, zeren eta azken denbora hauetan, neke zait lehen bezala lasterka kurritzea, ardiek ez dautate gehiago kasurik ere emaiten, adina bildua dut eta lur huntako gauzetaz doi bat baztertzen hasia naiz, ene denbora egina banu bezala. Ardura, bi hankadun arrak ez nau gehiago deitzen ene lanetarat manatzeko, ahalak guttituak dituztala ohartua baita bera ere.
|
|
|
— ba, berdin, hik
|
edo
beste batek, berdin balio dik. Orduan, bakarrik izan banintz, zerurat heltzeko punpea egingo nuken hain nintzen irus, harro eta nik dakita zer oraino, ene asebetea ezin gordez nun, zakurrari berari kondatu nion segidan — aitak nitan konfidantza handia dik, uste duka — amak bere aldetik dudak ezarri bazituen ere — uste duk zuhur dela Eñauten eremaitea?
|
|
|
Oi zortea! Ordu arte bazuen ba zer eginik, eta kontent zen bere buruari ez baitzuen erraiten ahal" hau
|
edo
hori egiten ahal huken eta ez duk egin", bainan ez, bere buruaz arras satifos zen, pipa hartu zuen eta supazterrean jarri asebetetako eran.
|
|
|
" Baina, zer du horrek? Ados, bere aitaren heriotzak ez duela airosten, aspaldi elkar ez ikusteak ez ditu gauzak konpontzen, baina gertatzen direnak dira, eta kontent
|
edo
ez, ehorzketetarat joatea gutxienez egiten den gauza bat da."
|
|
|
Bere ehorzketetara joateko gogorik ez dut, ene eskubidea da ez? Ageri da ez duzuela zuek ezagutu,
|
edo
bederen ez ongi, bestela bazinakiketen ustel zikin bat zela. Ez nukela hori erran behar?
|
|
|
Lastaga aldiz, bere izenez Joseph Dumoulin, Frantziako aldetik etorria zen," mila zortzi ehun eta hogoita bost
|
edo
seia inguruan" lekuko baten arabera, zituen puskila bakarrak taulazko kofre zahar batean ekartzen zituela, beti berekin zuena, alabainan beste ontasunik ez zuelakotz. Arkaitz herrian kokatuta, lastoz estalitako olha batean bizi izan zen, nundik ere bildu baitzuen bere izen gaitikoa.
|
|
|
Nun et nola Maddik eta Lastagak ezagutzak egin zituzten, nehork ez daki, eta auzian ere ezin jakina izan zen, jujeen galdeari Olatek berak,
|
edo
ez jakinean, edo ez aitortu nahian," ez dakit, ez zen ene afera" baizik ez baitzuen ihardokitzen. Dakiguna da, artxiboek segurtazen dutenez, adin desberdina izana gatik, hogoi urte gutiago baitzituen Maddik, ezkontza egin zela mila zortzi ehun eta hogoitazazpian, Arkaitz herrian, eta dokumentuen arabera, kontraturik ez zutela egin, bakoitzak ontasun guti zuelata.
|
|
|
Nun et nola Maddik eta Lastagak ezagutzak egin zituzten, nehork ez daki, eta auzian ere ezin jakina izan zen, jujeen galdeari Olatek berak, edo ez jakinean,
|
edo
ez aitortu nahian," ez dakit, ez zen ene afera" baizik ez baitzuen ihardokitzen. Dakiguna da, artxiboek segurtazen dutenez, adin desberdina izana gatik, hogoi urte gutiago baitzituen Maddik, ezkontza egin zela mila zortzi ehun eta hogoitazazpian, Arkaitz herrian, eta dokumentuen arabera, kontraturik ez zutela egin, bakoitzak ontasun guti zuelata.
|
|
|
Auzoak ez zituzten hain urrun eta Arkaitzerat heltzeko oren laurden bat ibilaldi aski zeien, frango sanoki ibiliz halere. Lastagak, soldado izana, lurraren entretenitzeko asko denbora emaiten zuen, beti
|
edo
usutan kanpoan, eta neguan han hemenka langile kondu segitzen zuen. Haurrik ez zuten eta iduriz, mokokatzen ziren ardura, auzoek eta inkestak bildu erranen arabera.
|
|
|
Kalapiten erroa" Lastagaren jeloskeria Maddiri buruz" omen zen, herriko eiherazainaren lekukotasunaren arabera" bere senharrak erasiak egiten zizkion egunez egun sekulan ez zuelarik harrapatu hutsean". Eta holako egitateak oro idatziak direnez auziko paperretan, irakurtzen ahal da orrialdearen azpian nork eta nun baieztatzen zuen hauek
|
edo
harek errana, izenpedurarik ez bada agertzen ere, zeren eta denbora hetan, horren egiten zakienik gutti baitzen herri guzian.
|
|
|
Dena den, Eguberri gau bezperan, mila zortzi ehun eta hogoitazortzian, soldado bat, Olate deitua, etorri zitzaien han, sasoi hartan eta bake denbora zenez ohizkoa baitzen armadako xerbitxari bat aterbetzea, lan egite
|
edo
diru mordo baten truk. Dozierretan deus ez bada agertzen ere, uste dugu bederen Maddi eta Lastagak holako gauza bat onhartu zuketela pentsatuz laguntza pixka bat bilduko zutela bai diru aldetik, bai lanen egiteagatik.
|
|
|
Bainan, gertatu beharra gertatu zen, eta handik laster" lotura azkar batek hartu zituen Maddi eta Olate, hau gizon lerden eta gaztea izanez, ez baitzuen Maddik lan handirik izan hunen enganatzeko, bera ere gazte eta asebete ez izaneko neska baitzen". Noiz eta nola deliberatu zuten geroko ekintza, nehork ez daki eta auzoek diotenez, errejistroetan ikusi dugun bezala," laster hasi ziren Lastagaren goaitatzen
|
edo
elgarri keinuka ere beraren bixtan, hunek ez baitzuen deus entzuten ez ikusten, alta hainbeste duda zuelarik Olate jin aintzin". Zalantzak ere izan zituztela erraiten ahal da, zeren eta bi sasitar amorosek, paperretan emanak diren lekukotasunen arabera," denbora eman zuten ekintzaren burutzeko, aspaldi hartan ari ziren, kasik gorde gabe, beren lanaren prestatzen".
|
|
|
Auziko txostena irakurtuz, ohartzen gira Olatek berak xehetasun gutti eman zuela, dudarik gabe beldurrez horregatik irriskuak hartzen zituela, bainan aitortu zuen, egia
|
edo
ez," ez nuen nahi nik hortaratu, Maddik nau enganatu", eta" zertako ez duzu errefusatu" galdegin ziolarik jujeak," ez nakien zertan nintzen eta nun nintzen.." errantzun omen zuen. Bainan, beherago, eiherazainaren lekukotasuna agertzen da berriz eta harek dio" Olatek du Maddi enganatu, hori ez bazuen egiten, berak ere etxe hartarik kanpoa zuken, eta norat joanen zen?".
|
|
|
Bainan, beherago, eiherazainaren lekukotasuna agertzen da berriz eta harek dio" Olatek du Maddi enganatu, hori ez bazuen egiten, berak ere etxe hartarik kanpoa zuken, eta norat joanen zen?". Gutienez, dudak baziren beraz jakiteko nor zen lan horren gomendazalea eta egilea,
|
edo
berdin biak batean.
|
|
|
Urtarilaren hastapenean iduriz, mila zortzi ehun eta hogoita bederatzian, deliberoa hartu zuten zerbaiten gisaz Lastagaren desgertaraztea. Modu bat
|
edo
gehiago zalantzan ezarri zutenez ez dakigu, bakarrik eiherazainak zionez" ainhitz lekutan ikusten ziren Maddi eta Olate, ixilka, ikerka, hau ikus hura hunki, hunat so egin, harat behatuz, nabari zen ez zakiteka oraino..."" zer?" erran zuen jujeak, eta" nik ez dakit, ez nintzan heiekin" eta" nolaz dakizu beraz zertan ari ziren?", eta paperrean ez da deus geh... Beste auzo batzuen ganik jakiten da ere" usutan kalapitak ezagun ziren azkar, baita ere oihu, sakre eta beste", eta inkestak agertuko duen bezala, bi gizonak papotik loturik ere egon omen ziren egun batean, oihesturik, batak bestea kriminel izenaz akusatzen zuela.
|
|
|
mila zortzi ehun eta hogoita bederatziko otsailaren hiruan, gauerdi hirian, batak mazo batekin zentzordatu zuen senharra, besteak ganibetez (zortzi ukaldiz bederen, auziko erranen arabera) garbitu eta biek, hain segur ere, zangoetarik herrestan ereman putzu zilo barna batetarat. Gorputza han egon bazen denbora puska batez,
|
edo
lohian kokaturik edo urez beterik behin behera joana zelako, berriz agertu zen urgainera ondoko egunetan eta hola zuten denek jakin Lastagaren erahiltzea. Duda anhitz eta mesfidantza azkar zegoenez herri guzian, zurrumurruak kurritu ziren auzapezaren beharritaraino, eta herrizainek ez zuten nekerik izan Olateren biltzeko, goiz batez, goxoan," hilaren ohean etzanda" kausitu baitzuten berak uste zuelarik oraino gorputza desagertua zela.
|
|
|
mila zortzi ehun eta hogoita bederatziko otsailaren hiruan, gauerdi hirian, batak mazo batekin zentzordatu zuen senharra, besteak ganibetez (zortzi ukaldiz bederen, auziko erranen arabera) garbitu eta biek, hain segur ere, zangoetarik herrestan ereman putzu zilo barna batetarat. Gorputza han egon bazen denbora puska batez, edo lohian kokaturik
|
edo
urez beterik behin behera joana zelako, berriz agertu zen urgainera ondoko egunetan eta hola zuten denek jakin Lastagaren erahiltzea. Duda anhitz eta mesfidantza azkar zegoenez herri guzian, zurrumurruak kurritu ziren auzapezaren beharritaraino, eta herrizainek ez zuten nekerik izan Olateren biltzeko, goiz batez, goxoan," hilaren ohean etzanda" kausitu baitzuten berak uste zuelarik oraino gorputza desagertua zela.
|
|
|
Hau, baginakien nor zen, aspaldi hartan gure herriko artaldearen artzaina, berrogoita hamar urteak lerdenki ekartzen zituena, sabelez anple eta kolore gorritsuak izana gatik. Herriko ehorzketa, bataio, ezkontza, komunione, absoluzione, katexima,
|
edo
elizako ofizio guziak airean eremaiten zituen, baita ere, denbora berean, nortsu zen mezarat heldu goaitatzen, ilherrietako belardia tapikatzen zuten haurrak erasiatzen, horiek guziak ondorio eraginkor bainan irudimen gabeko jokabide batean. Igande eguerditetan, ardura heldu zen gure etxera jatera eta oilaskotik bietan hartzeko ez zen herabe.
|
|
|
Hala izan zen ere, izugarri, ondoko egunetan gertatu zena. Xantiana etxean zerratua izan zen eta kasik egun oroz ikusten ginuen paropiako autoa, emeki emeki kurritzen gure etxe aintzinean, dudan bezala, geldi
|
edo
ez. Eta hori ere soberakin izan zen gure amarendako.
|
|
|
Halere, burrasoek izenpetu zuten kontratuak zehazten zituen Xantianari galdeginak izanen zizkion lan guziak, kozina, garbitze, lisatze, aste guzian bere okupatzeko aski diruditzen zitzaiotenak. Edozoin gisaz, amak uste zuen xerbitxari pasarte horrek ene arrebari" bizitzen ikasiko ziola laster" gehituz gainera" etxeko lanak lehenak eta bortitzenak dituk, hire arrebak ez dik sekulan galtzerdi baten betatxatzen ikasi ere, arraultze baten erretzen oraino gutiago, dik ba hortaratu, nahi
|
edo
ez! Eta gainera, aberatsak besteak baino hastielagoak dituk, berek sekulan egin nahi izan ez dutena bester eginarazteko aiher dituk, pobreak baino zikoitzagoak, bortitzak, jeloskorrak!
|
|
|
Zuzenki erraiteko, prediku alkitik entzuten zituzten oihuek nardarazten zituzten, jakinez, apezak besteak bezala zirela, ez hobeak ez gaixtoagoak eta ez zutela heien gandik erasiaz besterik ukaiten ahal. Jadanik guttik segitzen zuten igandetako ofizioa, eta nabari zen mezarat heldu ziren bakarrak, erlijionez beste arrangurarekin heldu zirela, hala nola, beren buruaren erakusteko
|
edo
gero mus baten egiteko hitzordua elizan zutelakotz, edo beharbada ere, famaren lotsaz. Horregatik zuten, apezpikutegian, deliberatu Santesteban apez gaztea herri hartara igortzea, pentsatuz bere gaztetasunaren gatik gauzak berraldatuko zirela eta elizatiarrak bereskuratuko zituela.
|
|
|
Zuzenki erraiteko, prediku alkitik entzuten zituzten oihuek nardarazten zituzten, jakinez, apezak besteak bezala zirela, ez hobeak ez gaixtoagoak eta ez zutela heien gandik erasiaz besterik ukaiten ahal. Jadanik guttik segitzen zuten igandetako ofizioa, eta nabari zen mezarat heldu ziren bakarrak, erlijionez beste arrangurarekin heldu zirela, hala nola, beren buruaren erakusteko edo gero mus baten egiteko hitzordua elizan zutelakotz,
|
edo
beharbada ere, famaren lotsaz. Horregatik zuten, apezpikutegian, deliberatu Santesteban apez gaztea herri hartara igortzea, pentsatuz bere gaztetasunaren gatik gauzak berraldatuko zirela eta elizatiarrak bereskuratuko zituela.
|
|
|
9 Ur benedikatua ez da gako gibelaren freskatzeko erabiltzen, baizik eta gauza
|
edo
jenden benedikatzeko.
|
|
|
— Zirko
|
edo
ez, hola duk, aski duk alde guzietan hedatzen diren zurrumurruei behatzea, ikusiko duk!
|
|
|
Eta bi konkorretako alimale hori zertako zian? Ez ahal zian bestek bezala xakur bat
|
edo
gatu bat aski?
|
|
|
— Segur ez, baina gisa hartako izen bat zian,
|
edo
... kamelua... kameleoia... edo nik dakita zer!
|
|
|
— Segur ez, baina gisa hartako izen bat zian, edo... kamelua... kameleoia...
|
edo
nik dakita zer!
|
|
|
— Ez zakiat, eta hondarrean ontsa futitzen nauk, kamelu, kameleoi
|
edo
beste nahi tukan guziak, dakiana duk jendarmek altxatu dutela goizean goizik...
|