|
2000
|
|
|
Ordainketa egiteko,
|
edo
liburu gehiago eskuratzeko:
|
|
|
|
Edo
hurreratu nahiko bazenu
|
|
|
kexu baten erre sunda
|
edo
erdeinuaren enpagu hatsa.
|
|
|
Zer
|
edo
zer itxaroten.
|
|
|
Petrolioa zen estatuaren aberastasuna. Nahiz eta nekazari produkzioa zeharo geratu, atzerritik ekar zezaketen nahi
|
edo
behar beste. Hara!:
|
|
|
Rantxitoetan eta kalean ezer gabe bizi zirenek nola
|
edo
hala bizimodua atera behar zutenez, zeure autoa zaintzea eskaintzen zizuten. Zainduko bazizuten, ordaindu beharra zeneukan; eta haiek zaintzerik edo haiei ordaintzerik nahi ez bazenuen, akabo zure autoa; txasisik ere ez zenuen aurkituko itzulitakoan.
|
|
|
Rantxitoetan eta kalean ezer gabe bizi zirenek nola edo hala bizimodua atera behar zutenez, zeure autoa zaintzea eskaintzen zizuten. Zainduko bazizuten, ordaindu beharra zeneukan; eta haiek zaintzerik
|
edo
haiei ordaintzerik nahi ez bazenuen, akabo zure autoa; txasisik ere ez zenuen aurkituko itzulitakoan.
|
|
|
Bizi
|
edo
egon izan naizen inguruak arakatzea gustatu zait beti. Banuen autoa, gasolina zegoen ia.
|
|
|
Jeremias deituko nion aurrerantzean. Curiara bat zeukan Jeremiasek, ontzi luzea, hamabi metro
|
edo
gehiago dituena; enbor bat da berez, barrua husten diotena, ibaietan ibiltzeko. Curiara horiei motorra ipintzen diete batzuek, eta gureak ere bazuen popan Yamaha eder bat.
|
|
|
Orinoco pirañaz josita dago, baita Orinocora datozen ibaiak ere. Gorantz gindoazen heinean kontatzen zizkidan Jeremiasek haien izenak, oihanean eta ibaietan zer zegoen, inguruan ikusi
|
edo
entzuten genituen txori izenak. Yanomamien tribuak non zeuden eta haiek nola bizi ziren esaten zidan.
|
|
|
– Zer den ikusita
|
edo
ikusi gabe?
|
|
|
Txangurro bat ematen zuen, Donostiako tabernarik onenetan pintxoen artean lotsarik gabe ipintzekoa. Tarantulak inportatzen
|
edo
nonbaiten hazten hastea gomendatuko nieke Arzak, Argiñano eta horiei.
|
|
|
Ibaian gora egun batzuk eginda iritsi ginen Caño Casiquiarera. Orinoco eta Rio Negro lotzen dituen kaño
|
edo
kanal naturala da Casiquiare, 350 kilometroko luzerakoa, munduko kanal natural bakarra. Zenbait urte sasoitan Orinocoren uretatik %20 Rio Negrora omen darama Casiquiarek, eta Rio Negrotik Amazonasera.
|
|
|
Venezuelako maparen kopia eskatu dugu liburutegian, eta Antxonek esan bezala agertzen dira herrien eta ibaien deiturak. Bila asko saiatu beharrik gabe erakutsi dit non dauden halako
|
edo
holako. Mapari begira urtu zaigu goiza.
|
|
|
Bizikletak izango zuen arroa batetik gorako pisua, hiru piñoikoa. Aldapa bakoitzaren hasieran lurreratu behar izaten nituen oinak, ordeka
|
edo
malda behera heltzen zen arte. Agoizko bidegurutzean geratu egin nintzen zuhaitz baten gerizpean.
|
|
|
Eraitsita nengoen egon ere. Kara
|
edo
kruz pentsatu nuen txanpona airera botata. Kara ateraz gero, patuaren mandatua izango zen aurrera ez jarraitzea eta etxera itzultzea; halabeharrak derrigortuta bueltatuko nintzen... baina ez neure gogoz... duintasuna babestu behar nuen, badakizu.
|
|
|
Sabiñanigora jarraian, gero Mont Repos portua oinez igo, bizikleta arrastaka. Ez neukan presaka ibiltzeko asmorik; bidaian hilabete egin
|
edo
hiru, berdin berdin zitzaidan. Nahi nuen lekuan jan, gogoa ematen zidan tokian lo.
|
|
|
Bultzada azkena izan zitekeen uholde harena; kinka erabakigarria izan zitekeen: edozer gertatu
|
edo
ezerezean geratu.
|
|
|
Maiatz hartan autoritate eta agintari guztiak gainezkatu egin zituen gizarte mugimenduak; armada eta polizi indarrak ere larritu egin zituen tupusteko iraultza hats hark, eta egoera goren hura beste apur batez luzatu izan balitz, gehixeago iraun izan balu, urrunago iritsiko ziren ondorioak. Baina norbaitek
|
edo
zerbaitek desegin egin zuen hura guztia, zapuztu.
|
|
|
Baina denboraren bereizketarik gabe ere, egoera oso ezberdinak aurkitzen dira espetxe batetik bestera. Castellonen zegoen preso jendea izan
|
edo
hemengoa izan, alde handia dago. Harrigarria da:
|
|
|
Harrigarria da: hemen ia inor ez da diru eske
|
edo
zerbaiten eske hurbiltzen!
|
|
|
Arreta pizten digun gauza da. Arabiarrak otoitzean aritzen dira eskolako
|
edo
patioko ertz batean, Mecara begira jarrita. Horietako askorentzat urruti behar du izan Mecak; bai baitirudi behin eta berriz zurrunbilo berean eroriz eta hortik ezin irtenean dabiltzala, paradisuaren bila abiatu eta kartzelara itzulirik.
|
|
|
Gogoan dut, bi zutaberen artean ipinita zegoela barra. Bazen txakur bat, nonbait horretan espezialista izan behar zuena,
|
edo
maniatikoa, eta zintzilik nindukaten bakoitzean barrabiletatik heldu eta bihurritu egiten zizkidana. Prakak dena bustita neuzkanez, praken tintak bere eskuak tindatzeraino bihurritzen eta estutzen zidan.
|
|
|
Ezin nuen atseden hartu; ez eseri ez etzan ez ezer. Nire aurrean eserita egoten zen txakur bat, eta begiak ixten
|
edo
lokartzen ikusten ninduen bakoitzean ostikadaz esnatzen ninduen. Egunak joan ahala, nekea eta suntsipena gailendu ahala, aluzinazioak izaten ere hasi nintzen.
|
|
|
Baina txakur hark ez zekien halakorik. Kontua da, txakur haren karate kolpeek zerbait ukitu
|
edo
mugitu izan behar zidatela, eta haren" tratamendu" berezia zela bide, egundo ez naiz gerritik hobeto ibili azken hemezortzi urte hauetan baino. Txakur hark gaiztoz emandako karate kolpeek zuzendu behar izan zidaten zerbait gerri aldean.
|
|
|
Txakur hark gaiztoz emandako karate kolpeek zuzendu behar izan zidaten zerbait gerri aldean. Berriki egin didaten erresonantzia magnetiko batengatik dakit hernia lunbarra daukadala hogeita hamar urte nituenetik
|
edo
lehenagotik.
|
|
|
Donostiatik irteeran Mendizorrotz ikusi nuen; Donostiari agurra. " Inoiz ikusiko ote zaitut ostera?",
|
edo
antzeko bihozkada izan nuen.
|
|
|
Urte hartan ez dakit atzeratu egin ote zuten Francoren heriotzaren urtemuga
|
edo
zer gertatu zen, baina DGSn nengoen egun haietako batean ari ziren txakurrak haren oroitzapenetan, eta gogoan dut denak mozkor arraio eginda zeudela. Txakur haien artean buru egiten zuenetako bat ikusi nuen, ni ninderamanari esaten geroxeago ostera eraman nintzala hara, bere aurrera.
|
|
|
Forentsearen aurrera eraman ninduten. Emakumea zen forentsea
|
edo
zena zelako hura. Txakur mordoa eta forentse horren aurrean biluzarazi ninduten gela batean...
|
|
|
Komedia bat! Beste inspektore bat
|
edo
halakotzat hartu nuen nik forentse modu hura. Azken aldi batez dutxarazi zidaten epailearen aurretik igaro baino lehen.
|
|
|
1983ko irailean egin zidaten azkena. Guztira hamahiru
|
edo
. Carabancheldik Puerto de Santa Mariara eta Puertotik Herrera de la Manchara izan zen nire orduko ibilbidea, hitz gutxitan esateko.
|
|
|
hanketan, sabelean, saihetsean sartzen... Ping ponga eta horrelakoak zeuden lekura ihes egitea lortu zuen mutilak nola
|
edo
hala, baina berehala agertu zen atzera patiora, galdu ordean, norabait ihesi beharrean. Hantxe, patio erdian errematatu zuten labankadez!
|
|
|
Bakar batzuk ikusi ditut kartzelan hiltzen, baina ez modu hartan, hain basatiki, ehizakia setiatu eta akabatzen den moduan. Gogoratzen naiz, mutil hura modu hartan ikustean, nola
|
edo
hala laguntzera jaitsi nahi izan zuela Sotero Etxandik. Baina ezinezkoa zen guztiz.
|
|
|
Gose grebarik egin gabea nintzen artean. Alde handia dago lehenengo gose greba izan
|
edo
bigarrena edo hirugarrena izan. Esperientziak, eskarmentua emateaz gain, asko laguntzen dizu horrelakoetan.
|
|
|
Gose grebarik egin gabea nintzen artean. Alde handia dago lehenengo gose greba izan edo bigarrena
|
edo
hirugarrena izan. Esperientziak, eskarmentua emateaz gain, asko laguntzen dizu horrelakoetan.
|
|
|
Neurria hartzen diozu urari, ibiltzeari eta abarri, gorputzak beti berdin erantzuten ez badizu ere. Lehenengo gose greba hura negu erdian egin genuen, eta hotzaz askoz gehiago izorratzen zara; ez da jakiten, ea jateak eta ahuleziak
|
edo
hotzak izorratzen zaituen gehiago. Baina gorputzak gaizki erantzuten badu, gose greba laburrak gehiago izorra zaitzake luzeak baino.
|
|
|
Demonio haiek uxatzeko ere ez neukan indarrik eta ganorarik. Urru ere nire antzera zegoen; hari bizarrean ibiltzen zitzaizkion saguak, habia egin nahian
|
edo
. Egoera horretan, hain ahulduta, mugitzeko ez ezik hitz egiteko ere ez duzu gogorik eta aldarterik izaten.
|
|
|
Hogeita hamasei eguneko greba amaitu ostean, ezjakinaren kontuak
|
edo
obsesioarenak, jaten hasitakoan ez nuen ederki pasa. Iruditu zitzaidan idiak adina jan nezakeela, eta halaxe hasi nintzen.
|
|
|
Integral aldizkari bat heldu zen nire eskuetara bigarren greba hartan, 81eko abenduko
|
edo
82ko hasierako Integral alea. Egiptologo batzuek hilobi batean antzinako telar bat aurkitu zutela zioen.
|
|
|
Urteekin aldatu egin dira espetxeak, eta jende modua ere aldatu egin da. Kartzeleroak dira,
|
edo
kartzeleroen jokamoldea da aldatu ez dena, kasu askotan behintzat. Francoren garaian kartzelero zirenak ezagutu ditugu gutxi edo gehiago, oraindik kartzelero direnak.
|
|
|
Kartzeleroak dira, edo kartzeleroen jokamoldea da aldatu ez dena, kasu askotan behintzat. Francoren garaian kartzelero zirenak ezagutu ditugu gutxi
|
edo
gehiago, oraindik kartzelero direnak. Garai haietan preso egonak ere bai bakarren batzuk, oraindik labirinto hauetatik atera ezinik dabiltzanak, askatasunean irten arren, behin eta berriz zulo hauetara jausi direnak.
|
|
|
– 1982an Egin egunkariko kazetari bat sartu zen Carabanchelera –gogoratzen du Antxonek– Elkarrizketa
|
edo
galdera batzuk egin zizkidan. Nik esan nion:
|
|
|
Ekonomatotik ezin zenuen ezer erosi, ezta tabakorik ere. Egunez ezin zinen ohean etzan
|
edo
eseri; aulki bat bazen mahaian esertzeko, baina ez zeneukan eserita egoterik. Kartzeleroa isilka ibili ohi zen galerian, ateetatik begiratzen, eserita edo etzanda harrapatzen zuenaren ateari ostikadak eta zartadak emateko.
|
|
|
Egunez ezin zinen ohean etzan edo eseri; aulki bat bazen mahaian esertzeko, baina ez zeneukan eserita egoterik. Kartzeleroa isilka ibili ohi zen galerian, ateetatik begiratzen, eserita
|
edo
etzanda harrapatzen zuenaren ateari ostikadak eta zartadak emateko. Bihotza eztarritik ateratzeko moduko sustoak ematen zizkizuten sasikume haiek.
|
|
|
Usategian bazen preso sozial bat zazpi hilabete zeramatzana eta ekonomatoan erosketak egiten uzten ziotena. Hari ematen genion nahi genituen gauzen zerrenda eta dirua, eta tabakoa
|
edo
zena zelakoa erosten zigun. Patioan ezkutatuta uzten zuen tabakoa, teilatu ertzean, ahal zuen tokian, gu irtendakoan eskura genezan.
|
|
|
Kartzelero batek aitortu zidan egunean bederatzi parte sartzeko agindua zeukatela. Izan zitezkeen bederatzi
|
edo
lau, baina kontua da setioa ezartzen zigutela, unez uneko jazarpena, edozer huskeriarengatik zigorrak ezarriz. Ziegako harraskan ile bat aurkitu zidatelako sartu zidaten behin partea!
|
|
|
Egituraren kariaz dena da eskasa, txaboloan bakarrik zaude, eta nahi duzuna egin dezakezu, ohiko mugen barruan. Baina txabolotik kanpo, behean zaudenean,
|
edo
patioan egon behar duzu edo pasillo moduko barrunbe txiki batean... Patioan ez dago aterperik.
|
|
|
Egituraren kariaz dena da eskasa, txaboloan bakarrik zaude, eta nahi duzuna egin dezakezu, ohiko mugen barruan. Baina txabolotik kanpo, behean zaudenean, edo patioan egon behar duzu
|
edo
pasillo moduko barrunbe txiki batean... Patioan ez dago aterperik.
|
|
|
Patioan ez dago aterperik. Eta pasillo moduko barrunbe horretan pilatuta egon duzu hainbeste jenderen artean, ezer egiteko lekurik gabe; guztiz itogarria eta deserosoa da, eserita irakurri, idatzi
|
edo
antzeko zerbait egiteko inolako modurik ez dago.
|
|
|
Ez pentsa exagerazioa denik! Txaboloko leihoa zabalik geratu zitzaizulako
|
edo
, ez zegoen lo egiterik. Eltxoen ziztada txarra bazen, gau osoan egiten zuten burrunba ez zen hobea.
|
|
|
Nik gerrikoak egiten jarraitu nuen, Carabanchelen bezala. Haize hark hariak eta gainerakoak nahasten zizkidan, baina Txapelen laguntzarekin –Iñaki Ojeda Martinez de Butron, gero Barakaldon erail zuten gaztea– nola
|
edo
hala konpontzen nintzen hariak zuzen ipintzeko.
|
|
|
Futbolean jokatzen hasi dira preso batzuk; berehala egin dituzte taldeak, inon aurki daitezkeen internazionalenak. Talde bietan daude marokoarrak, ginearrak, nigeriarren bat, italiarrak, espainiarren bat
|
edo
beste, nafarra omen dena ere bai... Bazterreko eserlekuetan multzotuta begiratzen diegu guk zortziok, berriketan.
|
|
|
Antxon gazteekin ondo konpontzen dela ikusten dut. Ezin dut irudikatu herriko plazan eserita, eguzki izpi bila, jubilatu mordoskaren inguruan, penak kontatzen
|
edo
zer esanak amaituta, denbora joan zain egon ohi diren aitona aspertuen moduan. Bere izaerarekin egokiago dagoke gazteekin berriketan edo eztabaidan tabernaren batean, ikasleekin matrakan.
|
|
|
Ezin dut irudikatu herriko plazan eserita, eguzki izpi bila, jubilatu mordoskaren inguruan, penak kontatzen edo zer esanak amaituta, denbora joan zain egon ohi diren aitona aspertuen moduan. Bere izaerarekin egokiago dagoke gazteekin berriketan
|
edo
eztabaidan tabernaren batean, ikasleekin matrakan.
|
|
|
– Hamasei hamazazpi urtekoen aldean, txoro eta arloteagoak dira sarritan hirurogei urtekoak,
|
edo
berrogeikoak; koldarrago eta okaztagarriago. Gazteei burugabekeria egotziz zuritzen dituzte euren miseriak –esaten du Antxonek, egungo gazteen zalapartak, politikari publikoen kontuak eta horrelako zerak mintzagai ditugunean.
|
|
|
Munduan ibilia da Antxon, baina, dioenez, ez dauka urrunera joateko gogo berezirik. Aralar aldera
|
edo
horrelako lekuren batera joan nahiko luke kartzelatik irtendakoan, bakardade apur baten bila, zaratarik ez dagoen lekuren batera. Zarataren erasoa amorragarri egiten zaio.
|
|
|
Galtzontziloak bezain jantzi beharrezkoa zen, eta da gaur ere, nire buruan txapela. Ez da kapritxo
|
edo
folklore moduan darabildan zerbait, gaur egun zenbait jaitako jendartera azaltzeko batzuek jantzi ohi duten moduan. Beharrezkoa nuen, eta instantzia hori bidali nion zuzendariari, nire txapelaren eske.
|
|
|
Beraien kalkulua eta xedea zen, zalantzarik gabe, kolektiboa suntsitzea, birrintzea. Atsedenik gabe setiatzen gintuzten, sosegurako tartetxorik utzi gabe; txaboloan bezala galerian eta galerian bezala patioan
|
edo
jangelan. Jazarpena eta oldarra!
|
|
|
Galerian lagunekin hitz egitea debekatuta zegoen. Kartzeleroak txaloa jotzen zuenean jaitsi behar zenuen galeriatik patiora, txaloa jotzen zuenean egin behar zenuen hau
|
edo
hura. Beti bazen kartzeleroaren txaloren bat edozein aitzakiarekin.
|
|
|
Oihuka eta garrasika zerbait hitz egin ahal izaten genuen eurekin. Kontsignak aldarrikatu, halako
|
edo
horrelakorentzat agurrak bota... Bisitarik ez, eskutitzik ez... hunkigarria izaten zen astebururo etortzen zen jendea leihoetatik ikustea.
|
|
|
Bisitarik ez, eskutitzik ez... hunkigarria izaten zen astebururo etortzen zen jendea leihoetatik ikustea. " Hor daude", esaten zenion zeure buruari
|
edo
alboko lagunari;" hor dauzkagu, ez gaude bakarrik, ez gauzkate ahaztuta". Bizi izan ez duenak ezin irudika lezake zein mailataraino zaizun lagungarri animo emaileen atxikimendua.
|
|
|
Horrela bada, asteburuak joan eta asteburuak etorri denbora aurrera zihoala, hilabeteak ere joan ziren, negua eta udaberria igaro ziren, eta uda heldu; negu oso hotzak bezala, oso beroak dira udak Herreran, baina ilunabar freskagarriekin; uda hartako ilunabar beranduetan leihoetan egoten ginen elkarrekin berbetan; eta halako batean ohartu ginen, gure senideek oihukatzen zituzten leloak entzuten genituela kanpoan astegunetan ere. Ordu haietan ez zegoen han gure ahaide
|
edo
lagunik. Haurren oihuak ziren guk ordu haietan entzuten genituenak...
|
|
|
Lau moduluetako lagunak, denok ordu beretan eta batera ateak modu hartan kolpatuz, egundoko durundia eta zarata ateratzen genuen. Ziega barruan egonik eta atea jotzen ari zinela hain izugarria iruditzen ez bazitzaizun ere, kanpoan egonda, galerian
|
edo
behean, jasanezina bihurtzen zen, edozein erotzekoa. Behin batean, txabolotik kanpo, dutxatik bueltan harrapatu ninduen ate jotze saioak.
|
|
|
Irakurtzen ematen nituen egunak txapeoan, gaueko ordu biak
|
edo
hirurak aldera arte askotan. Zenbat eta liburu lodiagoa, are gusturago.
|
|
|
Besoa atera eta ondoko leihora botatzen duzu, eta albokoak harrapatzen duenean tira diezaiola, eta hark hurrengoari, eta horrela galeriaren punta batetik besteraino. Liburuak, janaria
|
edo
behar dena pasatzen ahal da horrela.
|
|
|
Bada, kolpatzen nuen lekuan pintura jauzaraziz eta minioa bistaratuz, zerbait marrazten hasi nintzen. Egunean hiru lau aldiz joko genuen atea, eta joaldi bakoitzean bost minutu
|
edo
izango ziren. Tartetxo horietan soilik kolpa nezakeen atea, joaldi horiek bakarrik neuzkan nire marrazkia lantzeko.
|
|
|
Eta guretzat, indarberritzea eta geure buruarengan konfiantza hartzea izan zen. Borroka hura galdu izan bagenu,
|
edo
batere borrokarik egin izan ez bagenu... ez dakit zer egoeratan egongo ginatekeen gaur egun.
|
|
|
Dena dela, preso sozialak gure aurka erabiltzeko saiakerak inoiz ez dituzte amaitutzat eman. Hor daude Puerto
|
edo
Alcalako kasuak, Ermuko mamuarekin batera indartzen saiatu zirenak, eta abar. Era askotako jendea izaten da kartzeletan, eta, orokorrean preso sozialak gure aurka jartzerik lortu ez duten arren, inoiz ezin liteke jakin eroren bat zertara bultza dezaketen.
|
|
|
Ez dugu ahaztu behar, kartzeleroengandiko jipoiak sakabanaketaren ondoren hasi zirela batik bat; talde txikitan
|
edo
bakarka geundela ikusirik, horretaz baliatu ziren basakeriak eta gehiegikeriak egiteko, eta berdin jarraitzen dute gaur egun ere. Ez soilik presook suntsitzeko, baita senide eta lagunak umiliatzeko ere.
|
|
|
Ezin dugu geure eskura gauza handirik eduki; ez liburu, ez arropa eta ez horrelako asko, noiz aldatuko ote gaituzten zain gaudelarik. Alde batetik besterako bideetan trasteak galtzea, desagertzea
|
edo
dena apurtzea eguneroko kontua dira. Hara:
|
|
|
Ez omen dugu harritu behar, jakinik zelakoa den kartzeletako burokrazia, zelan funtzionatzen duen denak! Beti izorratze aldera egiten dituzte gauzak, ez behintzat laguntzeko
|
edo
errazteko. Horrelaxe, kartzelerorik mozoloenak ere bere pixkatxoa ipiniz, saiatu dira urtez urte kolektiboa eta kolektiboko banakakoak handik edo hemendik izorratzen.
|
|
|
Beti izorratze aldera egiten dituzte gauzak, ez behintzat laguntzeko edo errazteko. Horrelaxe, kartzelerorik mozoloenak ere bere pixkatxoa ipiniz, saiatu dira urtez urte kolektiboa eta kolektiboko banakakoak handik
|
edo
hemendik izorratzen.
|
|
|
Argi zegoen preso sozialekin nahastu eta haiekin parekatu nahi gintuztela, haien artean urtu, nolabait esateko. Baina, aldi berean, gurekin harremanetan
|
edo
lagunartean ikusten zutena begitan hartuko zuten berehala; laster hasiko ziren kartzeleroak hari jarraipen berezia egiten. Gurekin mintzatzearren bakarrik sartzen zizkieten parteak eta zigorrak.
|
|
|
Bestalde, modulu berean eta lehen graduan preso sozialekin egon arren, siesta denboran gu patiora irtenarazten gintuzten. Jokamolde eskizofrenikoa
|
edo
paranoikoa zen hura kartzeleroen eta zuzendaritzaren aldetik. Itxuraz, eurek ere ez zuten sinesten preso sozialekin batera jarriz desegingo gintuztela.
|
|
|
Etxe partikularretan hartu genuen ostatu Durangon. Oroitzapenak, memoriaren puzzle zati horiek, argazki moduko zartadaz
|
edo
flaxez osatzen dira sarritan. Agian horrexegatik, denbora eta espazioaren gainetik jauzi eginez gogoratzen ditugu hain argi aspaldiko kontuak, gaur goizekoak baino hobeto.
|
|
|
Durangotik Bilbora. Bilbon ere etxe partikularretan hartu gintuzten,
|
edo
kolegioetan, ahal zen lekuan. Jende asko zen gerraren beldur eta ihesi zebilena, eta bidean aurrera egin ahala handitzen ari zen iheslarien saldoa.
|
|
|
Kamioi gainean zeukaten bidoitik gasolinoa betetzen ari ziren langile batzuk, eta ni haiei begira, denbora pasa, etxekoen kezkaz arduratu gabe. Gaur ere martxan ibiliko dira gasolino haiek
|
edo
haien modukoak, ibaia zeharkatzeko.
|
|
|
Familia bakoitzarentzat drama bat zen bereizketa hura, gerra berez zen dramari gehitutako beste drama bat. Modu hartan alde egindako haietako haur batzuk itzuli ziren 56an
|
edo
. Oroitzen naiz haietako batez, Gomez abizena zuena, Errenterian jaioa, Moskuko Dinamo futbol taldeko jokalaria izana.
|
|
|
Lehenengo aldia, baita ere, postaz heldu zaion eskutitza entregatu baino lehen bere aurrean irekitzen diola kartzeleroak. Orain artean aurrez irekita eta Madrildik
|
edo
auskalo nondik itzulia eginda heldu baitzaizkio, denboraldi puska baten buruan.
|
|
|
Jangelako mahaian eserita gaude, egunkariak hau dakarrela
|
edo
irratiak hori esan duela, su etenarekin zer gertatuko ote den, dena geldi eta bare dagoela ematen duela, geldi dauden urak usteldu egiten direla denborarekin... Halako kabalak egiteaz aparte, eginasmo faltarik ez du Antxonek.
|
|
|
Zehaztasun harrigarriz gogoratzen ditu pasadizoak: Olotetik Ordiziara, Parisera
|
edo
Latinoamerikara, Iturriotzera... Hango eta hemengo zauriak erakusten dizkit, memoriako geografiaren zauriak eta lorategiak.
|
|
|
– Badirudi eskulanak egin ahal izateko traba ugari ipiniko dizkidatela hemen ere. Horretaz arduratzen den hezitzaileak zerbait konpontzen lagunduko omen dit, maketak lortzen
|
edo
.
|
|
|
Nire koadernoari begiratu dio, orrien ertzetan idazten ditudan oharrei, orriak aurrera
|
edo
atzera eginez hartzen ditudan apunte, zenbaki eta azpimarrei.
|
|
|
Munduko gerra guztietan eta historian zehar beti berdin gertatzen da: gizonezkoak gerrara eta abenturara joaten dira; eta emakumeek, zahar
|
edo
gazte, egin behar izaten dute haurren kargu, etxearen eta erretagoardiaren arduradun. Gizonak fusila darama, emakumeak bizitza guztiaren zama.
|
|
|
Janaria ematen ziguten: txokolatea eta gazta biribila, bolazko gazta gorri hori, Holandakoa
|
edo
omen dena. Trena utzita, oinez egin genuen pasoa Cerveratik Port Boura, uste dut.
|
|
|
Oloteko egonaldi hartan, denen beharra izango zen-eta, ama eta izeba beste etxeren batzuetan aritu ziren lanean. Haurrak kalean
|
edo
bazterrik bazter ibiltzen ginenez, amak eta izebak lan egiten zuten etxeetara hurbiltzen ginen. Eta haietan ere jostailuak!; izebak leihotik ezkutuka jaurtitzen zizkigun jostailu haietako zenbait.
|
|
|
Dena den, Oloten bazegoen lau muturreko iturri bat herri erdian, gainean harrizko untxia zeukana; huraxe nuen nik denbora pasatzeko lekurik gustukoena. Atzamarrez jarioa estutu eta ura hara
|
edo
hona bideratuz, ingurukoak zipriztinez bustitzen ibiltzen nintzen.
|
|
|
Baina azken aldian abioien eta bonbardaketen faltarik ere ez. Egun batez, ez dakit Oloten
|
edo
Tortellaten izan zen, ume mordoska genbiltzan jolasean herrigunean. Abioien zarata entzun genuen, eta bonbaren leherketa segidan, ezertaz ohartzerako.
|
|
|
Olotetik Tortellatera ginenerako erretiran zen Errepublikaren indarra, menderatua
|
edo
ihesean. Haurrontzat ere agerikoak ziren arazo haien zantzuak.
|
|
|
Oloten, esate baterako, kamioikada terraila aurkitu nuen, ihesean zihoazenek utzia, zalantzarik gabe. Bidearen albo batean lagata zegoen kamioia, erdi iraulita, matxura
|
edo
istripuren baten kariaz. Nola ez!, miaketan hasi nintzen.
|
|
|
Hangar hartara sartu, abioira igo eta, metrailadorea hartuta, tu tu tu tu aritzen nintzen jolasean. Ez dakit metrailadore haiek balarik gabe zeuden,
|
edo
segurua jarrita ote zeukaten, edo zer demontre. Tiro egiteko prest egon izan balira, egingo zuten, ziur, eta auskalo nolako kalapita sor nezakeen.
|
|
|
Hangar hartara sartu, abioira igo eta, metrailadorea hartuta, tu tu tu tu aritzen nintzen jolasean. Ez dakit metrailadore haiek balarik gabe zeuden, edo segurua jarrita ote zeukaten,
|
edo
zer demontre. Tiro egiteko prest egon izan balira, egingo zuten, ziur, eta auskalo nolako kalapita sor nezakeen.
|
|
|
Halaxe jakinarazi zion behintzat gure aitonari. Gizon haren eraginez
|
edo
beste moduren batean, Ondarretako kartzelara eraman zuten aita. Itxuraz egoera hobeagoxera, fusilatzetik libre; nahiz eta kontu jakina den Ondarretako kartzelaren historia beltza.
|
|
|
Hamabi urte izango dira Antxon Garcia del Molino ikusi gabe, Herreran egon ginenetik hain zuzen. Han ere modulu ezberdinetan egon ginen, baina bisitara bidean ikusi izan nuen inoiz
|
edo
behin, eta ez zait akordu hartatik bere irudia ezabatu. Orduan bezala darama, orain ere, txapela buruan.
|
|
|
Harmailetan behera goaz Antxon eta biok. Burutik txapela inoiz kendu gabe, ezin dut asmatu burusoila den
|
edo
ez. Karlos eta Koldorekin elkartu gara patioan.
|
|
|
– Berdin berdin daudela ematen du, duela hamabi
|
edo
hamabost urteko itxura berarekin.
|
|
|
– Neuk ere irudipen hori izan dut, baina geu ere zahartu garelako izango da. Batzuk burusoildu egin gara, beste batzuei zimurrak ageri zaizkie aurpegian,
|
edo
ileak eta bizarrak urdindu zaizkie... Denoi utziko zigun arrastoren bat urte hauen joanak.
|
|
|
– Geuk uste baino sakonagoa seguru asko, eta ez zimurretan
|
edo
buru soilduetan bakarrik, tamalez.
|
|
|
Botila bat ur eta garbiketarako gauzak erosi ditu. Jangelako mahaietako batean eserita gaudela ohartu da Antxon, moduluko laurogeiren artean dozena erdi baino ez direla izango espainiarrak; arabiarrak dira gehienak; latinoamerikarrak ere mordoska bat; ingelesak, alemanak, frantsesak eta asiarrak bat
|
edo
beste, eta bakarra beltza.
|
|
|
Espainolak mundu guztian joko zikinean eta maltzurkerian ibili direla beti, diosku Antxonek, egundo ez dutela gizatasunik izan gauzak gizalegez egiteko garaian. Saharan
|
edo
Kuban egin izan zituztenak aipatu dizkigu.
|