|
2010
|
|
|
Idazkera, garai hartan beraren berezitasunak edo beti berdin berdin erabiltzen zituen formak errespetatuz, egokitu egin du prestatzaileak, gaurko irakurleari errazago gerta
|
dakion
. Zehatz mehatz azaltzen ditu sarrerako Argitalpen honetazatalean.
|
|
|
–Epaileburuak epai erdia idatzi dik abokatu honi entzunda!? Hala
|
bedi
!
|
|
|
Hasieran eskatu zuten guztia errepikatu zuten hitzez hitz azken saioan. Han ikusitakoa ikusi eta entzundakoa entzun, nola
|
liteke
–auzipetuoi begira, keinurik txikiena ere ez egitea gureganako zelanbaiteko errukia eta gizatasuna azalduz?
|
|
|
Eta hau guztia lege eta demokraziaren izenean! Nola
|
liteke
holako astakeria. Jesusen hitzak datozkit gogora:
|
|
|
Gosari beroa ekarri didate eta gustura hartu dut kroissana eta guzti. Poliki poliki kalabozo inguru hura jendez betetzen hasi da, euskaldunak ere tartean (euskarazko oihuak, hitzak e.a. entzun
|
zitezkeen-eta
). Bat batean Pablo sartu dute nire ziegara, Epaitegira bere burua defenditzera etorria.
|
|
|
hori? orain bete
|
daitekeela
inoiz baino hobeto. Eroaren eletzat har daitezke ene hitz hauek, baina ero baino guztiz ohardun naiz diodanaz.
|
|
|
orain bete daitekeela inoiz baino hobeto. Eroaren eletzat har
|
daitezke
ene hitz hauek, baina ero baino guztiz ohardun naiz diodanaz. Jesusen Espirituaren arabera bizi eta eraman nahi dut egoera berri hau.
|
|
|
bera izango zen. Sebastien Eppherre Altzaiko artzainaren arauera ere Barkoxeko bardo handiaren sorkaria izango zen4 Bil
|
litezkeen
frogen artean, besteak beste direla, Sebastien Eppherre eta Constantinen kantu ereduetan,
|
|
|
eta. Belhaudiko bortian? egiletza egotziBarkoxe herriaren aipamena ere bada5 Aipamen hau froga txikitzat hartu
|
badaiteke
ere, ez da, Haritschelharrek berak argitzen duenez, erabatekoa6.
|
|
|
Barkoxeko herri tradizioa, batetik, garai bateko kantarien ustea. (Hemen, jakina, goraxeago aipatu dugun Sebastien Eppherre ere badugu, nahiz ez den barkoxtarra.) Frogarik sendo eta irmoena, arrazoibiderik indartsuena, ordea, Haritschelharrek ere baieztatzen duenez, kantaren estiloan berean aurki
|
daiteke
, gure ustez.
|
|
|
Kanta Etxahunen garaikoa da; kantaren estiloak ere, apur bat zehatzago esanez, XVIII mendeko herri lirikakoa izateaz gainera badu Etxahunen bihotz oldarra.
|
Baliteke
, beste alde batetik, kanta paper batean kantua zabaldua izana. Haritschelharren zein Kanta Kantu Khantoreliburuko eredu osatuek hasera bukaera ahapaldiak dituzte.
|
|
|
honetan ere beste herri kanta askotan dauden hainbat esaldi egin eta ideia ikus ditzakegu. Etxahunena berarena izan
|
litekeen
–Filipiñekuak, kantuan Xurit eztakidan gazterik bilhuadator 7 ahapaldian,
|
|
|
6. Hemen meheago irun
|
daiteke
. Argitasun horiek n nahi dituenak jo beza aipatu dugun Haritschelharren tesi lanera.. Mundian den ederrena?
|
|
|
Gainerako herri lirikako aipamen gehiago ere aurki
|
daitezke
kantu honetan. Ahapaldi oso bat, esaterako, beste kantu batzuetan ere aurki daiteke.
|
|
|
Gainerako herri lirikako aipamen gehiago ere aurki daitezke kantu honetan. Ahapaldi oso bat, esaterako, beste kantu batzuetan ere aurki
|
daiteke
. Hartschelharrek eskaintzen digun 13 ahapaldiko segmentu osoak aurkitzen ditugu. Xarmagarria zira eder eta gazte?
|
|
|
–Zazpi urthez zitzait onduan ebili, ene tronpatü nahiz malezian bethi.Orai egiten düzü aisa nitzaz erri, bena abisa
|
zite
Jinko Jaunak püni.
|
|
|
–Zelüko Jinko Jaunak badü pietate, bere denbora beitü errota egile.Ürgüillütsien bortxaz konberti erazleFeit horrez ene maitia zü ere orhit
|
zite
.
|
|
|
ninxeiçun.Aditz beraren sinonimoa, enetu? izan
|
daiteke
, baldin lehenengo pertsonan bada. Zuberoako euskeraren (batez ere Basabürüko euskararen) ezaugarriak argi ikusten dira kontsonantismoan.
|
|
|
Era berean, gure ereduan beste aldaeratxo bat ere badator azkenean. KKK eta Hts enean begieizü/ Begiraizüdira, gurean bena abisa
|
zite
.
|
|
|
edo. Goizetan jelkhitzen da? . Beste batzuetan izan
|
liteke
zentsuratua, halaxe izan liteke. Ollanda gazte, edo. Ostiraletan duzu?. Sallaberriren liburuan agertzen diren eten puntuek izan ditzakete funtzio gehiago ere12.
|
|
|
edo. Goizetan jelkhitzen da? . Beste batzuetan izan liteke zentsuratua, halaxe izan
|
liteke
–Ollanda gazte, edo. Ostiraletan duzu?. Sallaberriren liburuan agertzen diren eten puntuek izan ditzakete funtzio gehiago ere12.
|
|
|
12. Puntu suspentsiboen kasua konplexuago ere izan
|
daiteke
., arrazoi nagusia Haritschelharrek aipatu duena bada ere. Guk esku artean dugun eskuidatzian zazpigarren eta bederatzigarren ahapaldien ondoan lerro bakarreko eten puntuak jartzen ditu eta ez dakigu zertarako diren eten puntu horiek.
|
|
|
–Gure13Jinko Jaonak badü pietate, Bere dembora dizü errota egile; Ürguilütsiaren bortchaz ümilierazle14: Feit horrez orhit
|
zite
, maitia, zü ere.
|
|
|
Belarra jateko pentzearen saria edo dirua nonbait ordaindu beharra egongo zen. Artzainak ez du onartzen haurdun utzi duen emakumea bere umearekin joan
|
dadin
bere etxera bizitzera. Horrexegatik uxatzen du gure olhan sartzeko eztizü zereki esanez.
|
|
|
Bederatzigarren ahapaldia ulergarriagoa da, behin irudiak onartuz geroz. Mutilak erbaji (a) ren sariaez duela esatean
|
baliteke
, gure ustean behintzat, doteaz mintzatzea. Neskak umea egin baino lehen ez ziola holakorik aipatu erantzuten dio.
|
|
|
Irakaskuntzan ari zaretenok dakizuenez, ikasleengan ereindako haziak askoz ere hazi gehiago ematen dituzten zuhaitzak bilaka
|
daitezke
. Horregatik, landare hazidunak aukeratu genituen Arboretumean landatzeko, haziek daukaten sinbologia hori gogoan harturik.
|
|
|
Beste espezie batzuk ez daude desagertzeko arriskuan, baina munduan zehar naturan oso leku gutxitan aurki
|
daitezke
. Horrelakoak dira gainerako guztiak, batzuk lorezaintza komertzialari esker munduan zehar artifizialki eta beti gizakiaren eskutik asko hedatu badira ere, Magnolia grandifloraesate baterako.
|
|
|
Eta zugaz batera egonarri izan dagien, zugazpoztu
|
daitezan
, hezi egiten dituzu, maite horrek!, zeureak be, eta zentzatu dagizuz amesetan, urrinAlderrai, eta oker dabiltzanean, zintzoezak.
|
|
|
Zeren zabaldu baita planeta osora, indigenen kulturak geratu direlarik guztiz baztertuak. Agian erakusten dute bai egoera politiko birbanatzailea, baina bizi izan duten oparotasuna naturak eman die, eta ez da usuenean euren lanaren fruitu izan, eta
|
badaiteke
ezen alferrak izan direlako geratu izana gaur egun dauden moduan, guztiz minorizatuak eta gutxietsiak (beste hipotesis bat izan daiteke hau: oparotasunak historikoki alferkeria ekarri duela, eta alferkeriak atzeratzea dakarrela, relajatzeagatik).
|
|
|
Zeren zabaldu baita planeta osora, indigenen kulturak geratu direlarik guztiz baztertuak. Agian erakusten dute bai egoera politiko birbanatzailea, baina bizi izan duten oparotasuna naturak eman die, eta ez da usuenean euren lanaren fruitu izan, eta badaiteke ezen alferrak izan direlako geratu izana gaur egun dauden moduan, guztiz minorizatuak eta gutxietsiak (beste hipotesis bat izan
|
daiteke
hau: oparotasunak historikoki alferkeria ekarri duela, eta alferkeriak atzeratzea dakarrela, relajatzeagatik).
|
|
|
Falaziazkoa da trazu ezinago laburretan deskribatu dudan kultura klasikoa, klasista, joera akumulativoak eragina, konsideratzea universala dela (Jesusek ez du halakorik egiten!). Egia da ezen bertan teorizatu dela ondoen universaltasunaz, baina universaltasuna misterioa denez nola demontre lotu
|
daiteke
kultura bat (gaiztoena dena gainera), zabalduena bada ere, universaltasunari?, ezinezkoa da. Eta universaltasunaren argumentu falaziazko hori erabiltzen dute espainolistek euskal nazionalismoaren kontra, eta argumentu falsua da (euskal kulturan, adibidez, hizkuntzan badugu aurkitzen halako aztarna bat erakusten duena kultura zahar hori birbanatzailea zela, eta da persona adierazteko lagun esaten dela).
|
|
|
Nik seminariotik, hori dut memorian, ikasia dut Jesusen ostean jada ez dagoela profetarik. Etorkizun denaz zientzia egin
|
daiteke
, diot nik zientzia fikzioa, hain zuzen. Hori diot nik.
|
|
|
Hori diot nik. Eta daukat ezen zientzia fikzioa egiazki zientzia bat izan
|
daitekeela
, eskubide osoz gainera, estudiatzeko gertatu daitezkeen problemak eta nola kompontzen diratekeen.
|
|
|
Hori diot nik. Eta daukat ezen zientzia fikzioa egiazki zientzia bat izan daitekeela, eskubide osoz gainera, estudiatzeko gertatu
|
daitezkeen
problemak eta nola kompontzen diratekeen.
|
|
|
Sortaldeko Asian, Japon eta Singapur eta Taiwan-en, beste nazinoetan be dinamismo hori agirikoa da, era diferenteetan. Dinamismo hau erlejinoan be ikusi
|
daiteke
: historian izan dituen bizikizun dramatikoen ondoren, sakontasun eta indar barria asmatzen dira eurakan.
|
|
|
Kulturari buruz, sortaldeko horreek guretzat zarratuak dirala, ez dirala ezagutzen euren sentipen eta pentsakeretan esaten da.
|
Baliteke
holako zerbait izatea, kultura diferentea diranez, eta gure gizarteagaz historian zehar esperientzia bidegabekoak eta gogorrak izan dituelako. Baina nik esperientzi ona izan dot eurakaz.
|
|
|
Aukera hori ordain ezinekoa da. Baina, egiaz, ezin
|
daiteke
turismo gogoz ibili. Diranak dirala bidaldiko orduak eta galdutako gauak, hara heltzean, prest eta zoli egon behar da eta euren programa trinkoa bete, gelditu barik, batzarrak, ospakizunak, alkarrizketak, erabagiak, batetik bestera, hilabete, bi nahiz hiru jarraian.
|
|
|
Munduko herrien artean harmonia eta bakea lortuko badira, herrien balioak errespetuz artu behar dira aintzat. Badakigu horretan bereizkuntzak egin behar dirala, ezin
|
daitekela
gai korapilotsu honeetan injenuidadez berba egin. Ohiturak ez zuzenak eta kaltegarriak dira sarri, geure herrietan be historian zehar jazo izan dan lez eta jazoten dan lez.
|
|
|
Maitasunak bereizi behar dau zer dan herria suntsitzen dauana eta zer garatzen dauana. Dinodan hau orokorra da, gain gainekoa, baina ikusi
|
daiteke
badagoala hor egiaren alderdia.
|
|
|
Eta beste hau esatea be zilegi
|
bekit
: Gure misiolarien egintzen ondorioak ikusiz, eta beste herri batzuen gaurko entusiasmua asmatuz, gure herriaren gaurko egoerea gogarte gai bihurtzen jatan.
|
|
|
Arrasateko benetako kronista dugu Arriola, berak erabilitako gai zerrendatxo honetan ikus
|
daitekeenez
: jaiak, kultur ekintzak, omenaldiak, herritar ezkonduen urrezko ezteiak, jubilatuen inguruko ospakizunak, herrian gertatutako aldaketa sozialak, familiari eta senideei eginiko bertso sortak...
|
|
|
Batez ere aragi bizitan datoz Arrasatek ogeigarren gizaldiko azken laurdenean eduki dituen kinka eta azimi, ak, krisialdiak, gizonak, erakundeak, kirolariak eta abar. Eta denboraren joanean, beste dokumentuekin batera, iturritxo bat izan
|
daitezke
, erri xeeak bizi izan zuen aldartea ezagutzeko, batez ere mondragoitarren giza aldarteaz jabetzeko?.
|
|
|
Izorra hadiHi, les rois5de la Frantzi, de l. Espaiñi, de là et d, ici6.Izor
|
hadi
bainan har zak kasu handieta buruz belarri adi zak ongi, adi:
|
|
|
Izor
|
daitezen
ta egia adi, bide ene harrabots.Tobera, gaueta, turuta, zingarrots eta galarrotsNori kanta behar gau honetan pasa dezaten lots. Hiri alua! Barka gaixuei, egurra gaiztoei, txotx! Maltzur eta faltsuei kantua eta bi sos.
|
|
|
Oihu, buila, kanta, bertsu, irain, kolpe, zauri, hori da egi.Hau ez da manifa,
|
liteke
oldartegi.Jauntxoak ixilik, muturik, begiak itxirik segi.Zozoek hor dute kiroldegi, rikar eta rugbi.Garbitegi, arditegi, Teve Pays7ta arlotegi.Guretzat, aldiz, amildegi, presondegi eta arroztegi.Dena behar irauli, hitzez eta oihuz, oldarki.
|
|
|
Idatziarekin erkaturik, gainera, abantailak ere badira, entzulea aurrean daukagulako, ulertu ez dena itaun
|
daitekeelako
.
|
|
|
Hau hizkera akademiko edo zientifikoaren kontrabidean egon
|
liteke
: Ukuiluezin burutara ekarri eta behiek lo egiten duten lekua esatea, adibidez.
|
|
|
Horrek aldaketa handia dakar irakaslearen mintzamenerako. Jakina, testua idatzia nahiz ahozkoa izan
|
liteke
. Elkarrizketa bat, ikasgaia, konferentzia, telefono deia, hitz bakana, testu izan litezke, batasuna eta osotasuna badaukate.
|
|
|
Jakina, testua idatzia nahiz ahozkoa izan liteke. Elkarrizketa bat, ikasgaia, konferentzia, telefono deia, hitz bakana, testu izan
|
litezke
, batasuna eta osotasuna badaukate.
|
|
|
Hala joka
|
daiteke
hiperonimoekin zein hiponimoekin, hierarkian berba orokorragoak goian jarririk eta konkretuenak azpian.
|
|
|
Koherentzia eta kohesioa bazter
|
daitezke
hizkera arruntean, solaskidea aurrean delako, intonazioagatik, keinuengatik?, baina zorrotz zaindu behar dira, esaterako, testu zientifikoetan, hots, irakaskuntzakoetan eta.
|
|
|
Arbelaren eta ikasleen bitartean urteak igaro ditugunok, arreta handiz erreparatzen diogu ahozko jardunari, zeren gorputzarekin batera hitza izan baitugu baliabide nagusi, idatzia ezinbesteko kodigo gertatu zaigun sasoietan ere. Dena dela, norbere presentziaz eta ahotsez eskola ordu bikaina eskain
|
litekeen arren
, argiro onartu behar dugu euskarri informatikoak eta laguntza itzela direla gure gizarte estimulu bisualez beterikoan.
|
|
|
Bizi garen Europa aurreratuan, informatikari dagokionean batik bat konferentzietarako areto askotan dira finko ezarririk ordenagailua, kanoia eta gainerako trebejeriak. Hala eta guzti, jendaurrean arrakasta eduki gura duen hizlariak, ezinbesteko du berbaldi lekura aurretik hurreratzea, ezen,
|
baliteke
sakelan eramaneko ziria. Pen Drivea konputagailuak ez ezagutzea eta hasierako unerik adierazgarrienean, hainbeste orduko prestaketa hondatzea. Jesus Mari Txurrukak Leioako Campusean barraskiloen eta bareen artzain denak txintxo bezain fin garraiatu zuen arbela, hartan ere metroan Bilboko Batzar Nagusietako aretoraino.
|
|
|
Geu ere, artega jartzen gara, zuhur, taldeko erosotasunetik bakan izatera aldatzean, begirale izatetik begiratu bihurtzean.
|
Baliteke
, Xabier Amurizaren iritziz, urduritasuna ondo etortzea, baldin saioa hasi arteko urduritasuna bada.
|
|
|
Finean, honelako oharren aurrean, janzkeraz, begiradaz, isilunez iritzi okerra atera
|
daiteke
–hainbeste direlako nahiz eta ez den zertan ezen, hizlari perfekturik ez baitago; era diferenteetako hizlariak daude, publiko desberdinentzat direnak gustuko. Beraz, guk gura izan behar duguna da, hizlaria den moduko agertzea, era naturalean, norbera izanik.
|
|
|
Interaktibotasunaren barruan sartzen dugu gaiaren pertsonalizazioa; anekdota kasurako, ezen ezin konta
|
daiteke
anekdotarik gaia pertsonalizatu barik. Irakasgaiak berak ere horrelaxe irabaziko du izen ona, ikasleak ohartzen direnean gai horrek zuretzat, irakaslearentzat zer balio daukan; inplikatu egin zarenean, pertsonalizatu duzunean. komunikatzaile onarentzat garrantzi handiko da jarrera; zure poztasuna, zure entusiasmoa eskertu egiten du entzuleak.
|
|
|
Bileran, aurreko bertsolari lehiaketetan esperientzia luzea zeukan Iñaki Uranga izan zuten lagun. Hurrengo txapelketen hasikintzat har
|
daitekeen
jaialdi gudu hori Donostiako. Centro Católico, antzokian egin zen, eta Toribio Altzaga omendu zuten bertan.
|
|
|
–Asi dezagun berriz/ bertsotan saioa,/ nik oi, ak emanikan/ or yarraitzekoa?. Bertsolari Guduak liburuan, zein Yakintzaaldizkariaren13 zenbakian (1935 ilbeltz otsaila), saio honetako hainbat bertso irakur
|
daitezke
.
|
|
|
Gora Paulino Uzkudun, Aupa? 39du izenburu. Abarrategidu sinadura, eta lehenengo bertsoan irakur
|
daitekeenez
, 1927koa da. Uzkudun boxeolariak,. Europa dana menderatuta?, Ameriketan egindako egotaldia, borrokak eta kontatzen ditu.
|
|
|
Uriarteren beste bertso bat ere gogoratzen du Faustino Etxebarriak. Esan
|
liteke
saio horretan Uriartek pozarren ikusi zuela Dima herrian bertsolaritzaren katea ez zela eten, Faustino gazteak eroan zezakeela jarraipenaren lekukoa Arratian:
|
|
|
Xabier Amurizak Bizkaiko Bertsogintza I Izengabeakliburuko 524 orrialdeetan,. Dimako idiari? izeneko sorta aipatzen du, eta Esteban Uriarterena izatea oso
|
litekeena
dela gehitu. Halaxe da, hona dakargun bertsopaperean ikusi daitekeenez.
|
|
|
izeneko sorta aipatzen du, eta Esteban Uriarterena izatea oso litekeena dela gehitu. Halaxe da, hona dakargun bertsopaperean ikusi
|
daitekeenez
. Bertso sorta hau koldo Mitxelena kulturuneko bibliotekan dago eta fitxa teknikoan esaten denez, Gregorio Mujikaren liburutegitik heldu zen bertara67.
|
|
|
Balizko
|
litekeena
da, beti, promesa.
|
|
|
Badakit ez
|
dakidala
gauza handirik baina gauza txikiek ez dakite nik badakidanik.
|
|
|
Ikustearen eta begiratzearen artean dagoen tartea:
|
litekeen
oro.
|
|
|
Eta problema da zeren oparotasunean gizakia historikoki alfertu izan delako (hori beste hipotesis bat izan
|
daiteke
beste historiaren filosofia bat garatzeko modukoa), eta alferkeriak dekadencia dakar, eta hortik ondorioztatzea ezen behar beharrezkoa dela lanaren kultura bat aurrera egin nahi bada. Baina soilik oparotasunean konpontzen ahal da zekenkeriaren arazo etiko politikoa, izanik oparatusuna bilatzen duen sozialismoa horren soluzioa.
|
|
|
Baina soilik oparotasunean konpontzen ahal da zekenkeriaren arazo etiko politikoa, izanik oparatusuna bilatzen duen sozialismoa horren soluzioa. Sozialismo horrek ez badu ere zertan jabego pribatuaren inguruko legedia ezereztatu, eta permititu ere dezake jabego pribatua, merkatu ekonomia, ezten bezalako bat
|
baitaitezke
legearen barruan lan egiteko gogoa edukitzeko (etorkizun batean, joera birbanatzailearen bidean bagoaz, jakina, kontzeptu horiek aberastuak izan daitezke definizio zehatzagoekin, baina etorkizun dena ez dakigu zein izango den, beraz, gero gerokoa). Zeren dirudienez elkartasuna ez baita nahikoa, gaur egungo sozialismoetan ikasi ahal izan den moduan, gogorik pizteko lanaren alde, gizakia kultura metatzailean oso zekena baita, eta hori ezin da egun batetik bestera aldatu.
|
|
|
Baina soilik oparotasunean konpontzen ahal da zekenkeriaren arazo etiko politikoa, izanik oparatusuna bilatzen duen sozialismoa horren soluzioa. Sozialismo horrek ez badu ere zertan jabego pribatuaren inguruko legedia ezereztatu, eta permititu ere dezake jabego pribatua, merkatu ekonomia, ezten bezalako bat baitaitezke legearen barruan lan egiteko gogoa edukitzeko (etorkizun batean, joera birbanatzailearen bidean bagoaz, jakina, kontzeptu horiek aberastuak izan
|
daitezke
definizio zehatzagoekin, baina etorkizun dena ez dakigu zein izango den, beraz, gero gerokoa). Zeren dirudienez elkartasuna ez baita nahikoa, gaur egungo sozialismoetan ikasi ahal izan den moduan, gogorik pizteko lanaren alde, gizakia kultura metatzailean oso zekena baita, eta hori ezin da egun batetik bestera aldatu.
|
|
|
Zeren dirudienez elkartasuna ez baita nahikoa, gaur egungo sozialismoetan ikasi ahal izan den moduan, gogorik pizteko lanaren alde, gizakia kultura metatzailean oso zekena baita, eta hori ezin da egun batetik bestera aldatu. Eta galdera inportantea da ea nola demontre egoera oparoetan (demografian ere eragin
|
daiteke
, zeren gehiegi bagara gaitzagoa baita oparotasun kondizioak lortzea), nola demontre egoera oparoetan, non historikoki gizakia eskuzabala bihurtzen den, eta baita alfertu ere egiten den, mantentzea lanaren kultura bat, eta ez erortzea horrela eta bai aurrera egitea. Hori da nik lantxo honetan (sei artikulurekin osatua) lagatzen dudan interrogante handia.
|
|
|
3 komentarioak hamaika egiten ahal dira guzti horretaz, eta bat egingo dut amaitzeko. Sozialismo moderatua proposatu dut (sendotasunez erreformak bultzatzen dituena, eta hori da niretzat bide egokiena zeren bakean garatzen ahal baita, demokrazian adibidez, eta ejerzitoek errespetatuz demokrazia), baina jada jakituriazko liburuetan bada esaten nola gobernu gaiztoek amaiera ez desiatuak edukitzen dituztela usuenean, eta bata izan
|
daiteke
iraultza, zeinaren posibilitatea nik ez baitut ukatzen. Beraz, nik, gaur egun, nire teoriak ontzat hartzen dituen sozialismo erreformistarekin bat egiten dut, baina, haiek esaten dutenaren kontrara, ezin dut ukatu, logika garbian, iraultzaren posibilitatea ere.
|
|
|
Beraz, ezin esan
|
daiteke
lanik ez dagoela. Izan ere, behar beharrezkoa da aurrera egiteko lanaren kultura bat edukitzea (zeren soilik oparotasunean posible baita joera redistributivoa nagusitzea, eta oparotasuna lanak dakar).
|
|
|
Etorkizun dena indeterminatua zaigu, ezin dugu jakin (soilik dakigu zerbait etorkizunaz eskrituretan arakatuz, beraz, abadeak beharrezkoak dira faroa gal ez dezagun, eta ikas dezagun beti Jainkoaren beldur sano bat edukitzen, ez patologikoa), eta horregatik da zientzia politikoa zientzia praktikoa. Baina etorkizun denaz, zientzia politikoaren barruan, egon
|
daiteke
beste zientzia bat, eta eskubide guztiekin izan daiteke zientzia, eta nik zientzia horri deitzen diot zientzia fikzioa. Suposamenetan oinarrituko litzateke, gertatzen ahal diren kasuak estudiatuko lituzke, asko problematikoak, hau da, erabakia gaitza egiten da halako kasuetan.
|
|
|
Etorkizun dena indeterminatua zaigu, ezin dugu jakin (soilik dakigu zerbait etorkizunaz eskrituretan arakatuz, beraz, abadeak beharrezkoak dira faroa gal ez dezagun, eta ikas dezagun beti Jainkoaren beldur sano bat edukitzen, ez patologikoa), eta horregatik da zientzia politikoa zientzia praktikoa. Baina etorkizun denaz, zientzia politikoaren barruan, egon daiteke beste zientzia bat, eta eskubide guztiekin izan
|
daiteke
zientzia, eta nik zientzia horri deitzen diot zientzia fikzioa. Suposamenetan oinarrituko litzateke, gertatzen ahal diren kasuak estudiatuko lituzke, asko problematikoak, hau da, erabakia gaitza egiten da halako kasuetan.
|
|
|
Suposamenetan oinarrituko litzateke, gertatzen ahal diren kasuak estudiatuko lituzke, asko problematikoak, hau da, erabakia gaitza egiten da halako kasuetan. Ez da bakarrik, orain arte izan den moduan, entretenigarri bat, zientzia ere
|
daiteke
izan. Eta niretzat bada.
|
|
|
...1 Materialismo kulturala, eta konkretuki ekonomiaren gorabehera, hartu dugunean hipotesis bezala historiaren filosofia bat desarroilatu dugu, zeinak universalki guztia ez badu esplikatzen behintzat oso fenomeno importanteak baditu argitzen, historia ekonomikoa kasu (orain arte, nik ondorioztatzen dut, izan gara gorabehera ekonomikoen jostailu, jakin gabe, ordua da ekonomia gobernatzen ikasten hasi
|
gaitezen
). Baina orain, filosofia hori oinarri harturik, galdetzen diogu geure buruari ea zer demontre egin, eta erabaki, daitekeen.
|
|
|
1 Materialismo kulturala, eta konkretuki ekonomiaren gorabehera, hartu dugunean hipotesis bezala historiaren filosofia bat desarroilatu dugu, zeinak universalki guztia ez badu esplikatzen behintzat oso fenomeno importanteak baditu argitzen, historia ekonomikoa kasu (orain arte, nik ondorioztatzen dut, izan gara gorabehera ekonomikoen jostailu, jakin gabe, ordua da ekonomia gobernatzen ikasten hasi gaitezen). Baina orain, filosofia hori oinarri harturik, galdetzen diogu geure buruari ea zer demontre egin, eta erabaki,
|
daitekeen
. Eta zientzia praktikoaren lurraldean sartzen gara bete betean, zeren, a posteriori jakin badezakegu, hutsuneak ditugun arren, garbi baitago ezen a priori ez dakigula, ez dugulako historiaren ezagutza universalik horretarako.
|
|
|
Marxek problema ekonomikoa universal bihurtu zuen, eta oker teorizatu zuen horren konpontzean paradisua iragarri zuenean. Baina Marx da usuraren ikertzailerik inportanteena orain arte, eta usura (joera akumulativoa) dagoenean Marxen estudioak ezin laga
|
daitezke
albo batera, zeren fenomeno horren konprenitzea marxismoak teorizatu baitu ondoen, nik hutsuneak deskubritu badizkiot ere (jatorrizko kausaren estudiorik ez dute marxistek, eta nik bai). Nire teoria ere marxismoaren ondoren eraikia da, eta marxismoa ezagutuz, marxista ez den arren, materialista dialektikoa ez den arren (nik marxismoan teorizatutakoari galdetzen diot ea zergatik kultura batzuk jozen duten joera akumulativora eta zergatik besteek ez, eta marxistek ez dakite horri erantzuten, eta nik bai; honela erantzuten dut, joera metatzailearen kausa nagusia privazio ekonomikoa da.
|
|
|
Orientean gertatzen zena, adibidez, eta horrekin indikatzen dut soluzioa, etorkizun denaz ez badakit arren zer gertatuko den). Jakitun naiz ezen marxismoak garrantzi handia eduki duela sortu zenetik, hainbeste ezen teologia ere kutsatu duen, baina ni ez nago teoria politiko bat teologian sartzearen alde, eta ez nago askapen teologiaren alde, izan
|
daiteke
bat betiko teologia monoteistaren aldekoa, gu kristatuasunetik, eta gero politikan ezkerrekoa, sozialismoaren aldekoa, teologia ikutu gabe. Eta nik, politika egiterakoan, lokalizatzen dut usuraren hastea, klase formazioen hastea, joera akumulativoaren hastea, privazio ekonomikoa larria den zonaldeetan; batez ere historian ikasten dugu basamortuen inguruetan direla halako kulturak garatu.
|
|
|
Marxismoa erabilgarria
|
daiteke
zientzia politikoan (ez da nire irudiz filosofia oso bat, hobea da aristotelismo aktualizatu bat horretarako, baina politikan badu bere lekua marxismoak), diot nik, usura eta joera akumulativoa agertzen denean, eta balekoa da joera redistributivoa nagusitu arte (eta historian zehar, Jainkoak nahi duen arte, sarritan gertatu daitezke joera aldatzeak). Hori diot nik, zeren marxismoan teorizatzen den komunismo paradisiako hori niretzat idealismo materialista da, idealismo dialektikoa, falaziazkoa dena, logika dialektikoa bezala, ez kontradikzioaren printzipioa, zientzia egiteko ezinbestekoa, ignoratzen duelako.
|
|
|
Marxismoa erabilgarria daiteke zientzia politikoan (ez da nire irudiz filosofia oso bat, hobea da aristotelismo aktualizatu bat horretarako, baina politikan badu bere lekua marxismoak), diot nik, usura eta joera akumulativoa agertzen denean, eta balekoa da joera redistributivoa nagusitu arte (eta historian zehar, Jainkoak nahi duen arte, sarritan gertatu
|
daitezke
joera aldatzeak). Hori diot nik, zeren marxismoan teorizatzen den komunismo paradisiako hori niretzat idealismo materialista da, idealismo dialektikoa, falaziazkoa dena, logika dialektikoa bezala, ez kontradikzioaren printzipioa, zientzia egiteko ezinbestekoa, ignoratzen duelako.
|
|
|
nondik gatozen, non aurkitzen garen, eta norantz goazen. Eta hori, ekitaldi hau berba gozoetan, asmo ederretan edota elkartasunezko harreman hutsetan gera ez
|
dadin
–.
|
|
|
Bertsolaritzaren historia kanonikoetan Matxinek leku mugatua, txikiegia ez esatearren? edukiagatik, esan behar da bere garaian senpertarra maisutzat hartua izaten zela, eta haren entzutea, gaur pentsa
|
daitekeen
baino handiagoa zela41 Izan ere, bere garaiko ospakizun nagusi askotan izan genuen kantari Matxin Irabola:
|
|
|
(, 73 or.). Herria aldizkarian, bide beretik: . Botz mehe eta ttiki bat omen zuen, orduan ez bide
|
zitaiken
bozgorailurik Euskal Herriko plazetan. Bainan, bego hortan ez baitu bozak egiten bertsularia, edo hobeki erran, nahiz boz ederra duena gozoago den aditzeko, bertsuzaleak gehien gehienik so egiten du bertsuaren mamiari eta egiturari?
|
|
|
60Bertsolari Guduak liburuan, zein Yakintza aldizkariaren 13 zenbakian (1935 ilbeltz otsailla), lehiaketa horretako 45 bertsoko sorta aukeratu bat irakur
|
daiteke
.
|
|
|
Hiru orduko lehia bizia amaituta, bazkalostean, arratsaldean, eman zuen epaimahaiak ebatzia: txapelduna, aho batez, Basarri; bigarrena, Matxin; hirugarrena, Zepai; eta laugarrena, Alkain63 Epaimahaikoen azken ebatzian irakur
|
zitekeenez
, berdintasun handia egon zen puntuazioen artean.
|
|
|
Txapela lortu ez arren, esan dezakegu bigarren postu hori lorpen handi ere handia izan zela Iparraldeko bertsogintzako partaide guztientzat; txalogarria eta eredugarria, kontuan hartzen badugu, orain urte batzuk nola zegoen Iparraldeko bertsolaritza. Ondo egindako lanaren saritzat har
|
daiteke
, zalantza barik, bigarren postu hori, berandu baino lehen lehenengo bihur daitekeena.
|
|
|
Txapela lortu ez arren, esan dezakegu bigarren postu hori lorpen handi ere handia izan zela Iparraldeko bertsogintzako partaide guztientzat; txalogarria eta eredugarria, kontuan hartzen badugu, orain urte batzuk nola zegoen Iparraldeko bertsolaritza. Ondo egindako lanaren saritzat har daiteke, zalantza barik, bigarren postu hori, berandu baino lehen lehenengo bihur
|
daitekeena
.
|
|
|
Liburuan bertan argibiderik ez dagoenez, ezin jakin nortzuk diren bertsolariok. Hala ere, esan
|
daiteke
nire baitan ezin hautsizko lotura bat egon dela beti argazkiaren eta Lekuonaren liburuaren artean.
|
|
|
Argazkia txertatuta agertzen da Senperetik bidalitako kronika baten, eta oinean Franck Dolosor kaze tariak agertu asmo zuen liburu baten berri ematen da. Azken lerroetan hauxe irakur
|
daiteke
: –Argazki andana ere agertuko du [Senperetik Senperera liburuak], hauen artean, herriko bertsularienak.
|
|
|
Ene ahizpak bibitxiak sortu ziren eta Matxinen herrian, Senperen, bazen osaba bat. Ez
|
zekien
idazten ez irakurtzen, baina bertsoa maite zuen. Bi ahizpa horien bataioa egin zen eta delako osaba hark erran zion amari:
|
|
|
Aurreko atalean, Matxinek bere bertso bizitzan kantatutako azken bertsoetariko bi aipatu ditugu, bitzuak Lehenengo Bertsolari Egunekoak.
|
Baliteke
azkenak izatea, kontuan hartzen badugu, txapelketan parte hartu, eta handik lasterrera hil zela. Puntu honetan atzera joko dugu, haren bertso bildumatxo bat osotzeko, bertsoak han hor hemen sakabanaturik daude-eta.
|
|
|
Izan ere, Matxin oso urrun dago garaitsu horretan Iparraldean entzun eta irakur
|
zitezkeen
planteamenduetatik (Mugaz honunzko iritziak, oro har, ezberdinak dira74). 1914ko abuztuaren 7ko Eskualduna n goiburu esanguratsu hauxe irakur zitekeen:
|
|
|
Izan ere, Matxin oso urrun dago garaitsu horretan Iparraldean entzun eta irakur zitezkeen planteamenduetatik (Mugaz honunzko iritziak, oro har, ezberdinak dira74). 1914ko abuztuaren 7ko Eskualduna n goiburu esanguratsu hauxe irakur
|
zitekeen
: –Gerla Haste Biba Frantzia!?.
|
|
|
VIIIEtsenplu har dezagun zentzuan garenakIkusirik munduan diren xangrinakUmilia
|
gaitezen
Jainkoari denakOfreituz gu baitan diren bihotz minakHemen gaizki inakBai justu direnakPlazer eta penakPasatzen tugunakJainkoak jujaturen tik horiek denak.
|
|
|
Henri Duhauren iritziz: . Matxin, bertsularia izateaz gain, poeta eta filosofoa ere zela baginakien? 39 Izaera filosofiko horren erakusgarri izan
|
liteke
P. Xarritton eta P. Lafitteri eginiko sailkapen psikologikoa: –Le poète improvisateur Matxin Irabola de Saint Pée sur Nivelle, en Labourd, nous exposa aussi un jour sa psychologie, au cours d' un repas à Saint Esteben, Basse Navarre, en 1929:
|
|
|
–Euskarari buruz egin diren azken ikerketetan zera nabarmentzen da, euskaradunen kopurua emendatu egin dela azken urte hauetan, aldiz euskararen erabilera ez dela zabaldu hein berean eta, gainera, lehen euskara hutsez bizi
|
zitekeen
herrietan eta tokietan, orain gaztelera edo frantsesa gailentzen ari direla?. Hitz kezkagarriak bezain gordinak, zoritxarrez!
|
|
|
Guzti horretan familia bizitzak eta udaleko bizitzak duen eragina ere nabarmena denez, gune horiek ere kontuan hartu ditugu euskararen aldeko plangintzak egiterakoan. Hain zuzen ere, gune bi horietatik kanpo nekez bideratu
|
daitekeelako
euskararen etorkizuna.
|
|
|
Era berean, eta hizkuntzen erabilera sozialari loturik, hizkuntza hegemonikoek ez dute euren abiada moteltzen; aitzitik, bizkortu eta bizkortu ari dira, eta gurearen tamainako hizkuntzek egunerokoa dute bizirik irauteko ahalegina egin beharra. Horiek hala, eta jakinik harremanak beti hizkuntzaren batean egiten direla, bizkor ondoriozta
|
daiteke
ez dela euskararen egoera normalduko gizarte bizitza euskaldundu gabe. Euskarak funtzio guztiak berreskuratu behar ditu, euskarak ez baitu etorkizunik izango erabiltzen ez bada.
|
|
|
Mundua herri handi bakar bihurtzen ari zaigu. Kokaleku birtual batean bizi garela esan
|
daiteke
.
|
|
|
Eta, azkenean, honetan ere aurrerantz egitea lortu dugu. Atera berri ditu Kontseiluak (Euskal Herrian euskaraz lanean diharduten berrogeita hamasei erakundeetako ordezkariek osotutako erakundeak) horretarako bide izan
|
daitezkeen
bi liburuxka eder: Ikasle euskaldun eleanitzak sortzen eta Euskararen erabilera areagotzeko estrategiak eskolatik abiatuta.
|