|
2015
|
|
|
Irakurgai arin gisa definitu zuen, polizia nobela generoaren baitan kokatu zuen, eta komikia ez da soilik umeentzat defendatu. Bertan topatu
|
daitekeen
pertsonai kantitatea nabarmendu zuen, fantasia ukitua, baita eduki sexualik ez zaiola falta ere. Telleriaren iritziz komiki guztiz gomendagarria.
|
|
|
...akurtzen dudala diot, hain zuzen, nondik eta amaren aldetik egin zidalako klixeak ihes, emakumearenetik, hain juxtu gerora hain tentuz jorratu nahi izan dudan alde horretatik, literatura badelako errealitateko prozesuez hitz egiteko bide, gertagarria islatzeko gauza, alegia, gertatzea espero dena; baina gertagarriak badakarrelako, era berean, beste adiera bat, alegia, gertatzen ez dena baina gerta
|
litekeena
, eta, zentzu horretan ere, bada gertagarria islatzeko gauza idaztea eta, berdin zait, kantatzea, bada gauzak beste modu batekoak izan daitezkeela irudikatzen hasteko esparrua, eta nolakoak.
|
|
|
...ahi izan dudan alde horretatik, literatura badelako errealitateko prozesuez hitz egiteko bide, gertagarria islatzeko gauza, alegia, gertatzea espero dena; baina gertagarriak badakarrelako, era berean, beste adiera bat, alegia, gertatzen ez dena baina gerta litekeena, eta, zentzu horretan ere, bada gertagarria islatzeko gauza idaztea eta, berdin zait, kantatzea, bada gauzak beste modu batekoak izan
|
daitezkeela
irudikatzen hasteko esparrua, eta nolakoak.
|
|
|
Ni, batez ere, defenditzen ari naizena da egon
|
daitekeela
beste eredurik ere. Esate baterako, bertsolariak hain bertso luzeak kantatzera behartzen ez dituena, ahozko espresioari garrantzi gehiago ematen diona, gaiak hainbeste mugatzen ez duena, errima lasaixeagoa hartzeari garrantzi gehiegi emango ez diona, neurria doinuaren arabera onartzea… Epai Irizpideetan, hainbeste zehaztapen, nahasgarri ere gerta daiteke.
|
|
|
Ni, batez ere, defenditzen ari naizena da egon daitekeela beste eredurik ere. Esate baterako, bertsolariak hain bertso luzeak kantatzera behartzen ez dituena, ahozko espresioari garrantzi gehiago ematen diona, gaiak hainbeste mugatzen ez duena, errima lasaixeagoa hartzeari garrantzi gehiegi emango ez diona, neurria doinuaren arabera onartzea… Epai Irizpideetan, hainbeste zehaztapen, nahasgarri ere gerta
|
daiteke
. Dena den, berriz diot, ez gara ari eredu jakin bat errefusatzen, besterik ere egon daitekeela defenditzen baino.
|
|
|
Esate baterako, bertsolariak hain bertso luzeak kantatzera behartzen ez dituena, ahozko espresioari garrantzi gehiago ematen diona, gaiak hainbeste mugatzen ez duena, errima lasaixeagoa hartzeari garrantzi gehiegi emango ez diona, neurria doinuaren arabera onartzea… Epai Irizpideetan, hainbeste zehaztapen, nahasgarri ere gerta daiteke. Dena den, berriz diot, ez gara ari eredu jakin bat errefusatzen, besterik ere egon
|
daitekeela
defenditzen baino.
|
|
|
Ispilutik begiratu eta
|
zitekeena
agertu zen: Poliziaren argien dirdira.
|
|
|
“Milia ta kilometro
ez denez berdina
/ pasa dena azaltzen
hemen ahalegina/
85en zen
orratzan izkina
mugaren berdina da
miliatan egina
/ barkatu nor zara zu,
zeruko birjina? ”. Benetan diotsuet ez niola bertsotan kontatu gure milia eta kilometroen arteko nahasmena, baina, nonbait, polizia txiki hari grazia egin zion euskaldun talde bat alai eta pozik kantari ikusteak, eta, espero ez
|
zitekeen
moduan, isuna barkatu zigun.
|
|
|
Korrika eta presaka iritsi ginen Maria Luisa Lekunberrik daraman JT Restaurantera. Gardnerville herrixka txikian kokatua, Nevadako kasinoak antzeman
|
daitezke
kaleetatik. Oso alai hartu gintuen, eta puntualtasun ezaren lotsak segituan aldendu zitzaizkigun.
|
|
|
ezkondu
|
zaitezke
Elvisez jantzita
|
|
|
Las Vegasen gerta
|
daitekeen
guztia
|
|
|
Doinua: Izan
|
zintezkeenari
jarriak
|
|
|
Iritsi bezain pronto, Jaialdiko ospakizunetan murgildu ginen ia denak, eta euskal dantzaz gozatu genuen. Ez dakienarentzat, aipatu euskal dantza ere ikasi
|
daitekeela
Estatu Batuetan, eta 8 urte bitarteko haurrek erakutsi ziguten ondo egiten ere badakitela. Baina egun handia ondoren etorriko zena izango zen.
|
|
|
Bukatzeko, jantokia beteta dagoen artean, gosaria hartu nahi dutenak tabernan itxaron beharrean daude. Beraz, esan
|
daiteke
publiko mordoa genuela, baina ia inork ez zuen euskaraz ulertzen. Eta hor agertu zen Casabal I Handia.
|
|
|
Orduan ulertu nuen hitzaren esanahi osoa. Aire girotua besterik arnastu ezin
|
daitekeen
horretan ia osorik nuen zigarreta kaxa, eta husteko ezintasunak areagotu besterik ez zuen egiten zaintzaren egoera hura. Halako batean, eta bozgorailuetako hotsa besterik entzuten ez genuen horretan, hitz guztiak amaitu zitzaizkigunean, Ixaakek bere “Fender Electro acoustic Guitar” a kaxa beltzetik atera eta oholtza bihurtu zuen U formako espazio zabal hura.
|
|
|
Jaialdian sekula izan ez direnentzat, Interneten irudiren bat edo beste aurkituko duten arren, komeni da erreferentziak ematea. Gertuko bati entzun nion bezala, Kirol gaua izan
|
liteke
auzoren bateko igande goiz bateko herri kirol saio baten eta gure umetako larunbat goizetako Pressing Catch ikuskizunaren arteko nahastea. Emaitza:
|
|
|
Izaki boteretsua behar zuen irakasleak, kantuan hasi aurretik guztiak jarri baitzituen lurraldeko banderari begira. Hain kontzentratuta kantatu zuten guztiek, hain berdin, hain bat; handik ere atera
|
zitekeen
beste thriller beldurgarri bat.
|
|
|
Puntuka josi
|
daitezke
Euskal Herria eta Wyoming
|
|
|
Ingelesez bertso bat osatzea ez da euskaraz egitea baino zailagoa; euskara eta ingelesa berdin landu dituenarentzat, izan
|
liteke
gorabeheraren bat fonetikarekin edo oin kopuru egokiak aurkitzearekin, baina berdin berdin beteko ditu zortziko txikiko 52 silaba. Kontua da gaseosarekin sortutako esperimentu hori baldintza oso berezietan baino ezin dela egin; adibidez, entzuleek euskaraz ez dakitenean.
|
|
|
Euskal Herritik kanpo bertsotan egitea trainerua uretatik kanpo ateratzea bezala da: gogo betez ahalegindu
|
zaitezke
, baina arraunak ez badu ura ukitzen, nekez egingo du ontziak aurrera. Hala planteatuta, Ameriketan ohiko moduan bertsotan aritzeak ez du zentzu handirik, ez bada soilik entzule euskaldunez osatutako talde batentzat.
|
|
|
Bertsolariok curriculumik bagenu, zerrendaratzeko modukoa da Ameriketako bertsolari batekin oholtza konpartitzeko ohorea. Puntuka josi
|
daitezke
Euskal Herria eta Wyoming.
|
|
|
Momentuz goza ezazue bertsorik onenenekin. Bikainenak entzun nahi izanez gero, hurbil
|
zaitezte
plazara”.
|
|
|
Nork erabiliko du dokumentazioa? Nola finantziatu
|
daiteke
dokumentazio lana. Lan horretan dihardute egun eta horretarako, hasieratik izan dute garbi egokiena dokumentazio zentro bat litzatekeela eta ez liburutegi, artxibo edo bestelako formaturen bat.
|
|
|
genuke bilketa ere guztiongandik jasotzea, irekia izatea, bertsozale, bertsolari, bertso eskola, ikerlari… Guztiok elikatzea guztiontzat erabilgarri izango dena. Guztion artean jasotako bilduma anitzagoa, osoagoa, aberatsagoa izango da, oparoagoa etorkizunean edonork kontsultatu ahal izateko, etorkizunean guztion eskura egon
|
dadin
sakabanatuta dagoen guztion altxorra”.
|
|
|
Xenpelar Dokumentazio Zentroaren lan tresna nagusia Bertsolaritzaren Datu Basea (BDB) da gaur egun. Hori elikatu ahala, edonork kontsulta dezake azkenekoz jasotako informazioa internet bidez bdb.bertsozale.eus atarian. BDBn ikus
|
daiteke
besteak beste bertsolaritzaren agenda, plazaz plazako bertso saioei buruzko informazioa, 3.000 bertsolari, bertso jartzaile, gai jartzaile, epaile, ikerlari, eragile nahiz erakunderen biografiak, nahiz 12.000 bat bateko bertsoaldi eta idatzizko sorta.
|
|
|
Horretaz gain, 3.000 doinu inguru ere topa
|
daitezke
. Joanito Dorronsororen lana abiapuntu.
|
|
|
Egun Joanito bera dabil bertso doinu berriak biltzen, aztertzen, partiturak sortzen eta berarekin batera, lan-talde batek datu basea eguneratu eta datuak txukuntzen ditu. Hemeroteka atalaren bilduma bat ere sarean ikus
|
daiteke
, jasotako egunkari, aldizkari eta herri aldizkarien hustuketa egiten da datu basean. 2012tik aurrerakoak internetek kontsultatu daitezke eta 1991tik ordura artekoak Xenpelarreko egoitzan bertan.
|
|
|
Hemeroteka atalaren bilduma bat ere sarean ikus daiteke, jasotako egunkari, aldizkari eta herri aldizkarien hustuketa egiten da datu basean. 2012tik aurrerakoak internetek kontsultatu
|
daitezke
eta 1991tik ordura artekoak Xenpelarreko egoitzan bertan. 37.000 dokumentu inguru daude jasota.
|
|
|
Dagoeneko garatutako programa eta bertan bildutako datuei (biografiak, saioak, doinuak, eta abar) etekina atera eta ahalegin txikiagoarekin edozein lekutan eta edozein motatako bertsoak (bat batekoak edo idatziak, bertso-paper edo eskuizkribuak, audio formatutik edo idatzitik jasotakoak, …) bildu eta modu bateratuan aurkitzeko aukera emango du Bertsolaritzaren Datu Baseak. Horrez gain, beste euskal generoek bere dokumentazio egitasmoa landu eta gauzatu nahi izanez gero, lagungarri izan
|
daitezkeen
elkarlanetarako zabalik gaude”.
|
|
|
Hedapena ez dute kazetariek bakarrik egiten, herritar oro izan
|
daiteke
Xenpelar Dokumentazio Zentroko erabiltzaile. Bada norbaiti opari bat egin nahian bertso baten eske joaten denik; hezkuntza arlotik ere eskaera handia izaten dute, bai testu liburutan, bai argitalpen ezberdinetan, bertsoak nahiz argazkiak sartzeko; herri eragileek ere, euren bertso saioak iragartzeko eskatu ohi dituzte argazkiak…
|
|
|
Hala ere, Xenpelarreko artxiboetan barna ordu gehien sartzen dituztenak ikerlariak dira, oso arlo ezberdinetako ikerketak gauzatzeko aukera ematen baitu bertan bildutako ondareak. Garai bateko bizimoduaren kronika izan
|
daitezke
bertsoak, tokian tokiko hizkuntza aztertu daiteke… Xenpelarren bildutako datuak baliatuta hainbat ikerketa egin dira eta egun ere badira beste hainbat martxan.
|
|
|
Beldurraren kontra, haserrearen kontra eta tristuraren kontra bai, ordea, eta pentsatzen dugu gainditu egingo ditugula horrela. Emozio bat bakarrik surfeatu egin
|
liteke
: emozioen lagun egiten bagara, emozioekin batera goaz, eta horrek berak uzten digu emozioa buruarekin batera kontrolatzen”, erakutsi zuen Vazquezek.
|
|
|
“Urte asko daramatzat lanbide honetan, eta jakin
|
badakit
tristura dela euskaldunok asko identifikatzen gaituen emozioa; tristurarenarekin batera, sufrimenduarena”, da Amaia Vazquez psikologoaren irakurketa ausarta euskal gizarteaz. Bertsolariek —gehienbat, bakarkakoetan— duten ilunetik kantatzeko joeraz galdetutakoan egin zuen inkontziente kolektiboaren irakurketa hori.
|
|
|
“Sumatu dut herri hau tristea izan dela. Gainera, herri honek asko balioztatzen du helburuak lortzerakoan sufrimendua, masokismoa ere bihur
|
litekeena
kasuren batean. Ghettifikatu egin gara askotan politikoki zein sozialki.
|
|
|
Vazquezek irizten dio seguruago senti
|
litezkeela
une batean umorean, eta hori transmititzen dutela. “Alde ilun hori ateratzen dutenean, horrek segurtasuna txikitzen die logikoki.
|
|
|
Pentsatzen dut euren barrutik segurtasun eza edukiko dutela”, aztertu zuen Vazquezek. “Eskizofrenikoa” izatera ere irits
|
liteke
: “‘Alde batetik entzulea erakarri nahi dut, baina, aldi berean, noraino biluztuko naiz, eta horrek zer nolako eragina izango du… Ahul bihur nazake horrek…’ Barruan sentitu lezaketen lurrikara hortik joan liteke”.
|
|
|
Barrosoren hitzetan gertatzen da iluntasunez margotu nahia hain ilunki ez datorren zerbait: “Hor gerta
|
liteke
artifiziala edo aurrez egina bezala: zu ari zara kantuz, baina beharbada ez da hainbeste zure bihotza ari, baizik eta buruak lehenagotik prest daukan zerbait”.
|
|
|
“Seguru hor badela egin bako bidea, baina kontu eduki behar da seguru ez dagoelako mundu guztiarentzat balio duen patroirik. Kontu teknikoekin ez da interesantea, eta kontu emozionalekin desastre samarra izan
|
liteke
. Konplexua da:
|
|
|
Kantatuko banu, triste bizi naizela eta niretzat pena handi bat dela bakarrik lo egitea, jendeak pentsatuko luke neskazahar samindu bat naizela. Popatik joan
|
daitezela
munduko mutil guztiak eta batek ere ez duela merezi kantatuko banu ere, ez dakit zer pentsatuko luketen. Orduan, borroka horretan askotan ez dut esan nahiko nukeena esaten”.
|
|
2016
|
|
|
Ni elkarrizketa horiek ikusten ari naiz eta jende horren izenak agertzen dira. Zer gertatu
|
daiteke
izen horiek argitaratzen badira?
|
|
|
Zenbateraino igartzen den testuetan bertsolariak garela? Teoria desberdinak osa
|
daitezke
, baina egin dugun lana bertsogintzaren oso desberdina da.
|
|
|
Akaso bai. Baina taula gaineko jardun gehienekin esan
|
daiteke
hori, nahiz eta beste batzuetan espektakulura jotzen den, eta entretenimendura. Nik badaukat azkenaldian kezka bertsolaritzan entretenimendura gehiegi jotzen ote den.
|
|
|
Heroina kontsumitzen zuen jendea ere bazen herrian, hondamendi hutsa zen hura. Lanean hasteko ordua iritsi eta lau falta, bost falta… Baina Xabier gogorra zen oso, hura haserretuz gero goizeko ordubiak arte egon
|
gintezkeen
antzezten”.
|
|
|
Teknikoki hutsaren hurrengoa ginen… eta hala ere, txaloak! Frankismotik atera berri, euskaraz zerbait egiten bazenuen, arrakasta bermatuta zegoela esan
|
daiteke
. Jendeak akatsak barkatzen zizkizun, euskaraz ari zinelako.
|
|
|
“Bertsozale bati suposatzen zaio euskara maila altu bat menderatzen duela, eta hizkuntzarekin jolastean edo jolasten ikustean gozatzen duela. Garai bateko eta egungo gizarteen arteko talkarekin sortzen diren egoerez gozatu nahi izanez gero, bertan erabiltzen den hizkuntza eta esamoldeez gozatu nahi badu, etor
|
dadila
bertsozalea, zalantzarik gabe”.
|
|
|
Izan
|
naiteke
lur busti usaina
|
|
|
hasi
|
gintezke
gaur berdin.
|
|
|
|
zaitezke
berriro.
|
|
|
Beraiek erabiltzen dituzten doinuak zeintzuk diren badakigu, gaiak doinuetara egokitu ditugu, ala? Errazagoa izan
|
daiteke
horrela, ezta. Edozein gai izan daiteke ala esan dizuete beraiek zerbait?
|
|
|
Errazagoa izan daiteke horrela, ezta? Edozein gai izan
|
daiteke
ala esan dizuete beraiek zerbait. Egitura erabakita dago ala guk egin behar dugu hori?
|
|
|
– Esan
|
daiteke
, nazio izaeraren eta gales hizkuntzaren indargune bat direla Cynghanedd egiten duten poetak, edo bardoen mugimendua Galesen?
|
|
|
Funtsa, isuri kulturala da, eta haren baitan, mintzoa.
|
Litekeena
da lur bat bi edo hiru isuri kulturaletakoa izatea, eta baita agian, gorputz bat bera ere, eta ez du zertan gorputz horrek bere baitako margoak aldatzen ibili. Markoa da ebaki edo luzatu beharrekoa.
|
|
|
Toki askotan, baserritar batzuk nekez itzuliko ziren azokatik etxera, tarteko tabernan bertsotan egin gabe. Esan
|
daiteke
bertsoa guztiz funtzionala zela: Gabonetako kantak bertsoak ziren, elizako kanta asko ere bai, herri kanta ugari bertsoak ziren, sehaska kantak zer esanik ez… Horrez gain, aski da Auspoako Ezkontza galdukotako bertsoak gogoratzea, edo bertsotan egindako hainbeste kronika; askotan kronika beltzak.
|
|
|
Nik uste, nire gisan, bertsoak, berez, ez zitzaizkiola gehiegi interesatzen, baina bai bertsolariak, kasik fenomeno antropologiko gisan. Gauza bat aitortu behar baitut, inoiz inori esan ez diodana (luzea da Euskal Herrian esan ezin
|
litekeen
gauzen zerrenda), orain lanposturik jokoan ez dudala: bertsoak ez zaizkit zipitzik ere gustatzen.
|
|
|
25 urte bete ditu aldizkariak, eta esango nuke hasierako freskotasuna galdu duela. Bertsozaleak ohitu egin dira bertsolariak angelu eta perspektiba guztietatik ikustera, bertsolariak ere beste puntu batean daude (‘nekezagoa’ izan
|
daiteke
hitza), eta hasiera haietan baino konplikatuagoa suertatzen da aldizkariaren bidez emozioa, harridura, interesa, gogoeta piztea. Aitortu beharra dago, bestalde, azken hamarkadako erronka, sarera behar bezalako jauzia ematea, gauzatzeke daukagula.
|
|
|
Kuban berriro ikusi nuen printza txiki hura, eta dezimekin betiko maitemindu nintzen. Kanpoko inprobisatzaileen maila (ordura arte gutxiesten nuena) zenbateko altua izan
|
zitekeen
ikasten hasi nintzen. Las Tunaseko Cornito hartan jakin nuen bazirela beste gune batzuk munduan, guri Belodromoak edo Bertso Eguneko afalosteak sentiarazten digutena sentiarazteko gai.
|
|
|
komunitate bat sortzen, interes baten inguruan. Gerora ohartu nintzen Bertsolari aldizkaria izan
|
zitekeela
albiste iturri, eta komunitate hari zentzu handiagoa ematen ziola aterki hark. Hargatik fusionatu nituen bi komunitateak.
|
|
|
Aldizkarian ordu asko sartu dituztenak eskuetako hatzekin zenbatu
|
daitezkeela
egia da, baina gainerako ehunka guzti horiengatik ez balitz, sareagatik, bertsozaleen familia handiagatik, mirari txiki baten eraginez baietz esaten duten guztiengatik izan ez balitz, Bertsolarik ez zituzkeen 25 urte bete izango. Ezta bakarra ere.
|
|
|
Milaka testu, milaka irudi, ehunka iritzi eta gogoeta eskaini ahal izan ditugu bertsolaritzaren inguruan. Ziurra da hobeto egin
|
zitekeela
, badaezpadako erabaki dezente hartu ditugula, baina egindako ekarpena eztabaidaezina delakoan ere bagaude. Guzti horrengatik, honenbestean eta ezinbestean, lanean jarri diren 411 horiei, ispiluaren beste aldean jartzera animatu diren guztiei, iragarleei, administrazioei eta, batez ere, harpidedunei, irakurtzen gaituzuenoi, webgunearen edo sare sozialen bidez jarraitzen gaituzuenoi, aupa zuek, zorionak, MILA MILAKA ESKER.
|
|
|
Izatez, aldizkarian ordu asko sartu dituen jendea, bi eskuetako hatzekin konta
|
daiteke
.
|
|
|
Aldizkari txikia da Bertsolari, bere izenari ohore eginez batez ere inprobisazioz lan egiten duena eta bulegotzat tabernak hartzen dituena. Izateko eta egiteko modu hau gora behera, edo agian horrexegatik, espero
|
zitekeena
baina askoz jende gehiago bildu ahal izan du ispiluaren, grabagailuaren, orrialde hauen bi aldeetan. Estimatua zaizue denoi.
|
|
|
Horrekin erraz izan
|
zitekeen
|
|
|
Hori bai, horren truke geure ekarpentxoa egin behar izaten genuen afal ostean: hurrengo urteko aleetan gure ustez zer gai jorra
|
zitezkeen
erreportajeetan, zein pertsonaia elkarrizketatu, zer berrikuntza egin aldizkarian…
|
|
|
Nik neuk, nahikoa lan neukan garai hartan bestela ere. Batetik, Hitzetik Hortzera programaren hirugarren urtea zen, eta orduantxe hasia nengoen telebistako lanari neurria hartzen (Hitzetik Hortzeraren hasiera nolakoa izan zen ez dut uste inoiz behar bezala kontatu denik; programaren 25 urteurrena izan
|
zitekeen
horretarako abagune egokia, baina…). Hori gutxi balitz, Euskaldunon Egunkaria izango zenaren zuzendari kargua har nezan eskatzen ari zitzaizkidan Joxemi Zumalabe zena eta Joan Mari Torrealdai, besteak beste.
|
|
|
Donostiako Zapatarinean bazkaltzera (nola ez?) elkartu ginen bolada batean astero: Joxemi eta Joan Mari han ziren beti, eta batzuetan Martin Ugalde ere bai, eta
|
baliteke
beste norbait ere tarteko izatea inoiz. Presioak presio, azkenean kargua ez hartzea erabaki nuen (orduan ez nekien, baina erabaki horri esker ez ninduten 2003ko otsailean “hiltzaile bat bezala” Madrila eraman).
|
|
|
Hasieran pentsatzen nuen bertso jarriak bazterretik erdigunera ekartzen laguntzeko euskarri egokia izan
|
zitekeela
Bertsolari, baina bistan da horretan ez genuela asmatu, eta hortantxe geratzen zait niri frustrazio puntu bat.
|
|
|
Kontua da Joxan Agirrek hitz egin zigula aldizkariaren edukien proiektuaren gainean eta Xanti Jakak diru baliabideak nondik nora lor
|
zitezkeenari buruz
. Eta erantzuna izan zen ezezkoa.
|
|
2017
|
|
|
Xalbador da lehen sailkatuen artean gehien ageri den izena. Badirudi 60ko bukaeran eta 70eko hasieran bera izan
|
zitekeela
indartsuena edo indartsuenetako bat.
|
|
|
60koan eta 68koan ez da onenen artean ageri, baina, izatez, ez dugu lehen txapelketan eta azken sariketan parte hartu zuenaren arrastorik topatu. 62an, 65ean eta 67an oso emaitza onak lortu zituen, Xalbadorren pare, eta 70eko hamarkadan plazetan izan zuen protagonismoa ikusirik esan
|
daiteke
bazuela txapel handi bat irabazteko bezainbesteko talentua.
|
|
|
Hori dauka bertsolaritza fikzioa egiteak: gertatu ez zena nola izan
|
zitekeen
asmatzeak ez du zentzu handirik, baina, aldi berean, polita da Xalbador edo Lazkao Txiki Euskal Herriko txapela buruan dutela irudikatzea, horrelako izenak txapel nagusiaren irabazle ilustreen zerrendara gehitu ahal izatea.
|
|
|
Bertsolaritzaren historia osatzen duten testuetan arakatuta ez da azalpen askorik ematen. Batean eta bestean jasotako oharrekin osatu
|
daiteke
nolabaiteko azalpen bat, ordea.
|
|
|
Topa
|
daitekeen
lehen zantzua 67ko txapelketaren ajea da. RTVEren dokumentalean lehen planoan ikus daiteke nola Xalbadorrek listua tragatzen duen oihuek eta txistuek bertsoaren erdian gelditzera behartu zutenean.
|
|
|
Topa daitekeen lehen zantzua 67ko txapelketaren ajea da. RTVEren dokumentalean lehen planoan ikus
|
daiteke
nola Xalbadorrek listua tragatzen duen oihuek eta txistuek bertsoaren erdian gelditzera behartu zutenean. Ez zen izan une hartan trago txarra pasa zuen bakarra.
|
|
|
Bertsolarien ukoak zirela eta ez zirela, epaimahaikoen erabakiak zirela eta ez zirela, saioen antolakuntzatik ateratzen ziren diruak norentzat ote ziren edo ez ote ziren… giroa nahikoa saturatuta zegoela ikus
|
daiteke
, eta, itxuraz behintzat, nekea gailendu zen.
|
|
|
biok batera joan
|
gintezke
|
|
|
“Bihur
|
bekizkit
esteak harri hori ez bada horrela”
|
|
|
1982ko txapelketa da, Euskaltzaindiak antolatutako azkena, entzule soil gisa entzuteko aukera izan dudan bakarra. Alde ederra dago, aretora joan, eseri, hankak zabal zabal egin, eta datorrena datorrela saioa entzutetik bertso guztiak onak izan
|
daitezela
desiratuz entzutera, alde ederra dagoenez. Handik aurrerako txapelketa guztietan beti izan dut eginkizunen bat:
|
|
|
Andoni Egaña. Amurizarena ustekabekoa izan zen 1980an (ez hainbeste 1982an), eta esan
|
liteke
Amurizaren proposamena txapelketari esker ezagutu eta zabaldu zela. Egañak, berriz, plazaz plazako jardunean egina zuen bere aldarria (1986 eta 1989ko txapelketetan ere bertsoaldi gogoangarriak eginak zituen baina).
|
|
|
Zazpi puntuko hiru bertso eder kantatu zituen Andonik, egoera zehazki zein zen azken bertsoaren amaiera arte deskubritu gabe: “Ene bihotzeko Kattalin,/ nik jokatu nahi nuen fin (bis);/ IHESA duzu, eta goxatzen/ egin dut hainbat ahalegin,/ arantza artean bizi den hori/ lore artean hil
|
dedin
(bis).
|
|
|
Bigarren ezaugarria, seiko txikiak izatea. Batzuetan besterik ematen badu ere, molde txikian eta zazpi errima baino gutxiagotan ere osa
|
litezke
bertso zirraragarriak.
|
|
|
Ea, has
|
nadin
ganbaratik jaitsi eta txukuntze lanetan. Pentsatzen nuen, bai, emakumezkoen parte hartzea ez zela handia izango, eta halaxe izan.
|
|
|
Has
|
gaitezen
, hala ere, Leitzako final laurdenetik. Unai Iturriagak “tanpoi eta konpresa” kantatu zuenekoa daukat gogoan.
|
|
|
Oso oker ez banago Lizaso izan zen bere gainetik inor pasa ordez bere gainean jar
|
zitezen
nahiago izan zuena. Parkeko banku estatikoak mugimendua eta bizitasuna eman zion kartzelako lanari, eta txaloak zapi zuri bihurtu ziren orduan.
|
|
|
Esate baterako, ez daukat ahazteko 2009ko Iruñeko finalerdia. Aurre aurreko ilaratan jarrita geunden Iturriagari bultzaka, finaletik kanpo gera ez
|
zedin
. Gasteizen bere ohiko mailan aritu ez, eta garesti samar zeukan txartela, baina lortu zuen…
|
|
|
Eta, amaierako agurren txanda heldu zenean, ia ia hasieratik kokatu zitzaidan malkoa begi ertzean eta amaitu arte hantxe, kieto… Ez daukat gogoan beste finaletan hainbeste hunkitu izan naizenik: txapela buruz aldatzea, horrekin batera genero eta belaunaldi aldaketa, Andoniren despedida… Osagai asko batu ziren finala emozioz beterikoa izan
|
zedin
.
|
|
|
Nik alboko lagunari begiratu niola daukat akorduan, “poesixi eitten dabil” esanez, eta “kabroie! ” erantzun zidala lagunak, inbidia sano bete betean. Kontua da doinu berria atera zuela, eta izan
|
daiteke
entzule batzuk hor galdu izana hasieran. Baina, niri oso onak begitandu zitzaizkidan lehen entzunaldian, eta bigarrenean, hobeak.
|
|
|
Eta buruz burukoa, Himalaiako gutunarena. Lujanbiok bakarkako gaiak lantzeko modu berri bat urratu zuen, istorio bat harilkatzekoa, puntuz puntu lehen pertsonan kontatuta, pertsonaiaren larrutik sekuentzia bat, ideiek adina usainek, taktuak, irudiek adierazten dutena… Txapela Egañak jantzi zuen, publikoak ikasi genuen bi txapeldun egon
|
litezkeela
, batez ere, buruz buruko finala denean, lehen aldiz hau izan zen moduan.
|
|
|
Gauden tokiaren esanahiaz nor ez
|
liteke
gaur ohar?
|
|
|
Herrietako jaiak, hiriburuetakoak, pueblora bisitak, eta giriak, Zarautzen. Baina batez ere, bereziki eta gehienbat, ideia nagusia, egia absolutua eta mundua birarazten duen trending topic a hiru silabatan labur
|
daiteke
: #ZeBero!
|
|
|
Herri xehearengana itzuliz, jendea entzun
|
daiteke
esanez ‘Ze bero’ egiten duen, ‘hau beruna! ’, Dragoi Bolako “eguzki hozkada” gogoratuz. Edo kexaka, Lorentzoren erruki faltaz; Lawrence, Arabiakoa hain zuzen.
|
|
|
Hala dira gauzak, hotzetik babestu
|
zaitezke
, baina berotik ez. Heriotzak bezala, berdin hartzen gaitu denok bere izerdi itsaskorrean.
|
|
|
Zaila da bereizten zer den mitoa eta zer egia, baina dakidana da irauten duten hamar egun eskasetan urte osorako hilerokoa sinkronizatzeko bezain harreman estuak egiten direla bertan. Lotsa izateaz bakarrik lotsatzen ikasten dela eta hauek arropak bezala erantzi
|
daitezkeela
. Ez dela abesten jakin behar abesteko.
|
|
|
Neurri batean, uste dut hori dela udalekuen funtzioa, mugak gugan daudela baina aldatu ditzakegula ikastea. Honekin batera, Pigmalion efektua, hots, hezitzaileak haurrarengan proiektatzen dituen aurreiritzi eta aurreikuspenek honen emaitzetan eragin zuzena izatea, oso positiboa izan
|
daiteke
udalekuetakoa bezala giro ireki eta anitz batean.
|
|
|
Doraemon jartzen du, eta badakizu Nobita dioen tokian eseri duzula; agian, asko ezagutuko ez duzun norbaiten ondoan.
|
Baliteke
Euskal Herriko beste puntatik heldutako inoren alboan izatea, euskaraz egunero bizi dena, zuretzat eskolako hizkuntza baino ez den hori bizimodu daukana.
|
|
|
Bai Asentsio eta bai Bixente bertsozale eta trikitizale amorratuak dira. Orduak eman
|
daitezke
haiekin inguruko eta urruti samarreko erromeria eta trikitilariei buruz hizketan. Alaba Maitek panderoa jotzen du.
|
|
|
Kontzeptua ongi definitu eta mugatu zuten gure aurretik atzerriko sortzaileekin aritu zirenek. Baina, zaku berean sar al
|
daitezke
hizkuntza eta kultura gutxitu batean ari diren kurduak eta gazteleratik eta estatu baten jabe izanda ari diren kubatarrak. Zaku berean sar al daitezke hiriguneetan kantatzera ohitutako katalanak eta landa eremuan aritzen diren austriarrak?
|
|
|
Baina, zaku berean sar al daitezke hizkuntza eta kultura gutxitu batean ari diren kurduak eta gazteleratik eta estatu baten jabe izanda ari diren kubatarrak? Zaku berean sar al
|
daitezke
hiriguneetan kantatzera ohitutako katalanak eta landa eremuan aritzen diren austriarrak. Zaku berean sar al daitezke koru batekin aritzen diren sardiniarrak eta gitarra, jarana eta biolinekin jarduten duten mexikarrak?
|
|
|
Zaku berean sar al daitezke hiriguneetan kantatzera ohitutako katalanak eta landa eremuan aritzen diren austriarrak? Zaku berean sar al
|
daitezke
koru batekin aritzen diren sardiniarrak eta gitarra, jarana eta biolinekin jarduten duten mexikarrak. Ba al dago elkartzen gaituen zerbait?
|
|
|
Eta, horrez gain, bertsolaritza urrundik ezagutzen duten horientzat ere gonbidapen bat izan nahi luke “Mundu bat ahoz aho” lanak: bertsolaritza bera mundu ederra izateaz gain beste kultura eta beste mundu ikuskera batzuetarako sarbidea ere izan
|
daitekeela
erakutsi dugu. Momentuz zazpi mundu bildu ditugu ikus entzunezko honetan.
|
|
|
Momentuz zazpi mundu bildu ditugu ikus entzunezko honetan. Etor
|
daitezela
gehiago.
|