|
2023
|
|
|
igorleak hizkuntza baliabide egokiak hautatzen ditu eta hizkuntza arretaz aukeratzen du. Erregistro espezializatuak izan
|
daitezke
, adibidez, tekniko zientifikoak. Erregistro formala, besteak beste, hezkuntzaren bidez transmititzen da.
|
|
|
• Gazteei hizkuntzarekin jolastu eta ondo pasa
|
daitekeela
erakustea: saioetan ondo pasatzea oso garrantzitsua izango da, hizkuntzarekin jolastu eta ondo pasa daitekeela ikusteko.
|
|
|
• Gazteei hizkuntzarekin jolastu eta ondo pasa daitekeela erakustea: saioetan ondo pasatzea oso garrantzitsua izango da, hizkuntzarekin jolastu eta ondo pasa
|
daitekeela
ikusteko. Modu horretan, errazagoa izango da aurrerantzean ere landutako esamoldeak erabiltzea, edota beraiek berriak bilatzea edo sortzea ere.
|
|
|
Aurreko egoera gerta
|
dadin
berebiziko garrantzia duen puntuetako bat, lehen aipatu bezala, hezitzaileen formakuntza izanen da, baina formakuntza horretan asko izanen dugu irabazia hezitzaileak eragiten duten komunitatean jada barneratuak badaude, eta oraindik gehiago jarduera horren partaideak izan direnean txikitan.
|
|
|
Bestetik, hezitzaileak eta jarduera komunitatean sartuak baldin badaude, aukera gehiago egonen dira komunitateko beste agente batzuk (kirol elkarte, kultur elkarte, guraso, gazte, ikastetxe, etab.) hizkuntza eragile ere bilaka
|
daitezen
, aisialdi jarduerarekin erlazioa baldin badute. Erlazio horiek sortzeak eta sustatzeak jardueraren osotasuna zabaltzeko aukera emanen digu, eta haur eta gazteei hizkuntza errealitate zabal bat ikusarazteko aukera.
|
|
|
Iaz lau eta bost lagunekin taldea aurrera ateratzen genuen, baina balorazioetan ondorioztatu genuen batek edo bik huts egiten bazuten, dinamika mantentzea oso zaila zela. Aurten, aipatutako arrazoi horregatik, talde gehienak sei haurrekoak izan
|
zitezen
ahalegindu gara.
|
|
|
2022 urtean adinen banaketa oso orekatua izan da. Hala ere, taulan ikus
|
daitekeenez
, LH6ko haurren artean ez da horren arrakastatsua izan izen ematea.
|
|
|
KILIKA egitasmoa ereduko haurren aisialdi euskalduna indartzeko helburuarekin sortu bazen ere, aukera interesgarria izan
|
daiteke
A ereduko haurrentzako eskaintza berezia prestatzea, batez ere zona ez euskalduneko haurrei euskarazko aisialdirako aukera zabaltzeko.
|
|
|
Jakina, etxeetan Interneterako konexioa eta gailu elektronikoren bat izatea beharrezkoa da (beraz, haur guztiek ez dute benetako aukerarik). Halako kasuetan, eskolako arduradunekin bertako gailuen erabilera hitzartu
|
daiteke
, inor atzean gera ez dadin.
|
|
|
Jakina, etxeetan Interneterako konexioa eta gailu elektronikoren bat izatea beharrezkoa da (beraz, haur guztiek ez dute benetako aukerarik). Halako kasuetan, eskolako arduradunekin bertako gailuen erabilera hitzartu daiteke, inor atzean gera ez
|
dadin
.
|
|
|
Ez
|
dadila
soka eten!
|
|
|
1 Euskara irakaslea naiz, Bigarren Hezkuntzan, azken hogei bat urte luzeetan. Hori naizen neurrian badut, noski, hizpide dugun gaiaren inguruan, zer kontatua edo zer partekatua, baina ez nuke inondik ere adituaren ikuspegitik aritu nahi, ez dudalako neure burua gai honetan hala ikusten, hasteko, horretarako baditugu gainera gurean, espezialistak –soziolinguistak eta–, eta segitzeko, ez zaidalako iruditzen hortik etor
|
daitekeenik
nik egin dezakedan ekarpen xumea; gehiago ikusten dut neure burua arituaren tokian, eta horregatik, hortik egingo ditut analisiak, proposamenak, galderak. Behaketak eman didan esperientziatik sortutako sentsazioek, burutazioek, emozioek eta arrazoiek harilkatuko dute artikulu hau, horiexek izango ditu abiapuntu eta ardatz, eta maila pertsonal hori gainditzen ez saiatzea da oraingoan egin dudan hautua.
|
|
|
Azkenik, heziketa libreko dibulgatzaile gisa, sistema araututik erabat kanpo dauden edo egon
|
daitezkeen
hainbat eskola ezagutzen ditut, non ikus baitaiteke zer den euskara ikastea hizkuntzak modu naturalean eta berezkoan ikasi behar direla uste duten eremu pedagogikoetan.
|
|
|
Azkenik, heziketa libreko dibulgatzaile gisa, sistema araututik erabat kanpo dauden edo egon daitezkeen hainbat eskola ezagutzen ditut, non ikus
|
baitaiteke
zer den euskara ikastea hizkuntzak modu naturalean eta berezkoan ikasi behar direla uste duten eremu pedagogikoetan.
|
|
|
Horiek gehiago egiten dute euskaraz, normala denez, begi bistako arrazoiengatik. Euskara etxetik jaso dute, kasurik gehienetan, eta euskara normaltasunez entzuten dute han eta hemen beren egunerokoan, beren paisaia linguistikoan ohiko hizkuntza nagusi bilakatzeraino, eta ez dutelako, hortaz, ahalegin berezirik egin behar euskara modu naturalean atera eta sor
|
dakien
.
|
|
|
Zaila da jakitea zer egon
|
daitekeen
ikasleek erdaraz egitea irakasle batek onartzearen atzean. Aipatu berri dudan erlaxazio orokor horretaz gain, baliteke batzuek pentsatzea gaztetxoen gauzak direla eta ez zaiela garrantzirik eman behar.
|
|
|
Zaila da jakitea zer egon daitekeen ikasleek erdaraz egitea irakasle batek onartzearen atzean. Aipatu berri dudan erlaxazio orokor horretaz gain,
|
baliteke
batzuek pentsatzea gaztetxoen gauzak direla eta ez zaiela garrantzirik eman behar. Edo beldur moduko bat diotela ikasleen estimua galtzeari, eta hori gerta daitekeela pentsatzen dutela, buen rollo a denaren gainetik lehenetsi ezean.
|
|
|
Aipatu berri dudan erlaxazio orokor horretaz gain, baliteke batzuek pentsatzea gaztetxoen gauzak direla eta ez zaiela garrantzirik eman behar. Edo beldur moduko bat diotela ikasleen estimua galtzeari, eta hori gerta
|
daitekeela
pentsatzen dutela, buen rollo a denaren gainetik lehenetsi ezean. Beharbada, ohartu ere ez dira egiten, ez dutelako agian arreta eta kontzientzia hor, eta komunikazioan zentratzen dira, zein hizkuntzatan gertatzen den begiratu eta zaindu ordez.
|
|
|
Euskararen testuinguru kulturalaz gain, euskararen herriaz hitz egiteaz gain, uste dut testuinguru soziopolitikoaz ere gakoak eman genizkiela ikasleei, euskarari heltzea ez delako inondik ere berez etortzen den zerbait, egin beharrekoa dela ohartzen garen unean erabakitzen duguna baizik. Horregatik ere pixka bat etsita nago, gorago irakasle (batzu) en inguruan esandakoaren haritik, eta irakaslegaien aldetik sumatzen dudanari erreparatuta, ez duelako ematen etorkizuna oso itxaropentsua izan
|
daitekeenik
.
|
|
|
Han, oso bestelakoa da errealitate akademikoa. Ikastolan baizik ez da euskaraz erabat ikasten ahal, eta unibertsitatean, Euskal Ikasketak dira euskaraz ikas
|
daitekeen
lizentzia bakarra. Horregatik, oso diferentea da bertan izena ematen duten ikasleen soziologia, euskara maila, eta motibazioa; gauzak horrela, askok eta askok ez dute bokazio filologikorik, euskara gehiago ikastearen helburua, edo etorkizunean lana euskaraz egin ahal izateko asmoa baizik.
|
|
|
Hala ere, errealitateak errealitate, lanean euskaraz arituko diren maistrak eta maisuak hortik aterako direla jakitea kezkagarria zait, hor ere ikusten dudan jarrera antzekoagatik. Zenbat entzuten den frantsesa, ene, non eta Euskal Filologia baten parekotzat jo
|
daitekeen
lizentzia batean.
|
|
|
Zer da hizkuntza bat? Uler ote
|
liteke
sortua den herriko kulturatik edo ekosistematik kanpo. Hitz egin daiteke euskaraz, gainerako erreferentzia guztiak erdal mundukoak direnean?...
|
|
|
Uler ote liteke sortua den herriko kulturatik edo ekosistematik kanpo? Hitz egin
|
daiteke
euskaraz, gainerako erreferentzia guztiak erdal mundukoak direnean?... Badakigu" kalitate" aren galera nolabaitekoa onartu dugula hizkuntzaren hedapena gertatuko bada, hori argi dago, baina zenbateraino?
|
|
|
Ikasleek adierazkortasun bila jotzen dute erdaretara, kasu askotan ez dituztelako euskararen berezko baliabideak ezagutzen, ez dizkiegu erakusten, eta ez dituzte inon entzuten. Erdarekiko menpekotasuna hortik ere uler
|
liteke
, hizkuntza kolonizazioa gertatzen dela, hizkuntza hegemonikoek funtzio guztiak betetzen dituztela, euskararen kaltetan. Horrela, tradizioarekiko etena suposatzeaz gain, Iparraldeko eta Hegoaldeko euskaldunen arteko urrunketa gero eta handiagoa gertatzen da, oso arriskutsua izan daitekeena.
|
|
|
Erdarekiko menpekotasuna hortik ere uler liteke, hizkuntza kolonizazioa gertatzen dela, hizkuntza hegemonikoek funtzio guztiak betetzen dituztela, euskararen kaltetan. Horrela, tradizioarekiko etena suposatzeaz gain, Iparraldeko eta Hegoaldeko euskaldunen arteko urrunketa gero eta handiagoa gertatzen da, oso arriskutsua izan
|
daitekeena
.
|
|
|
Hau da: abiatu
|
gaitezen
dakiten euskara" apur" horretatik, ez gaitezen saiatu eduki gramatikal gehiago erakusten, ez bada egunero klaseko ahozko jardunean agertzen diren akatsak zuzentzeko helburuarekin, eta kontuz honi dagokionean ere: beharbada utzi behar diogu hainbeste zuzentzeari, dosi egokiak bilatuz, eta adierazkortasunari garrantzia eman.
|
|
|
Hau da: abiatu gaitezen dakiten euskara" apur" horretatik, ez
|
gaitezen
saiatu eduki gramatikal gehiago erakusten, ez bada egunero klaseko ahozko jardunean agertzen diren akatsak zuzentzeko helburuarekin, eta kontuz honi dagokionean ere: beharbada utzi behar diogu hainbeste zuzentzeari, dosi egokiak bilatuz, eta adierazkortasunari garrantzia eman.
|
|
|
beharbada utzi behar diogu hainbeste zuzentzeari, dosi egokiak bilatuz, eta adierazkortasunari garrantzia eman. Euskara ikasgaia izan
|
dadila
euskaraz (gainerako ikasgaiak) ikasteko behar duten laguntza hori, eta bereziki eta nagusiki, egunerokoan jario pixka bat handiagoz egiteko luketen tresneria hornitzearen funtzioa izan. Ez dezagun ahaztu hizkuntza eta afektua oso estuki eta hertsiki lotutako gauzak direla, eta jar dezagun hor arreta, ardatza, helburua.
|
|
|
Ahaztu
|
gaitezen
, beraz, poetikotasunaz eta mintza gaitezen hizkuntzaren pozaz, hitzek eragin dezaketen liluraz; mintza gaitezen tradizioko haur testu klasikoez —ipuinez, kantu eta errezitatu erritmikoez, ume jolasetako hitz jokoez— eta testuok berezkoa duten liluraren jabe egiteaz eta transmititzeaz.
|
|
|
Ahaztu gaitezen, beraz, poetikotasunaz eta mintza
|
gaitezen
hizkuntzaren pozaz, hitzek eragin dezaketen liluraz; mintza gaitezen tradizioko haur testu klasikoez —ipuinez, kantu eta errezitatu erritmikoez, ume jolasetako hitz jokoez— eta testuok berezkoa duten liluraren jabe egiteaz eta transmititzeaz.
|
|
|
Ahaztu gaitezen, beraz, poetikotasunaz eta mintza gaitezen hizkuntzaren pozaz, hitzek eragin dezaketen liluraz; mintza
|
gaitezen
tradizioko haur testu klasikoez —ipuinez, kantu eta errezitatu erritmikoez, ume jolasetako hitz jokoez— eta testuok berezkoa duten liluraren jabe egiteaz eta transmititzeaz.
|
|
|
Etxeetan eta haurtzaindegietan transmititu
|
liteke
poz hori. Eguneroko jardunean, ia oharkabean.
|
|
|
Garrantzi handiko kontutzat daukate umeen garapen linguistikoarentzat. Ikerketak ez dira hasi besterik egin, baina dakigun apurretik aise usaindu
|
liteke
zer garrantzi duen kontuak transmisioaren talaiatik begiratuta, eta umearen lehendabiziko urteei begira.
|
|
|
Ez beti. Liburua desplazatu
|
daiteke
, batetik bestera. Erdal etxeetako umeen kasuan ederra da imajinatze hutsa ume bat euskarazko liburu bat besapean duela.
|
|
|
Irakurtzeko ematen zaien materiala, digestiboa izan
|
dadin
, euskaraz dago baina askotan euskara digestiboegian, xehatuan, purean. Euskaraz irakurtzen ari dela horixe da praktikatzen ari dena, baina eguneroko errealitatetik —ahozkotasunetik, zein euskara formaletik— urruti dagoen hizkera bat, monotonoa, pobrea.
|
|
|
Izango dira berrogeita hamar urte esaldi horixe bera eta ia hitz horiexekin esaten genuela irakaskuntzari buruzko eztabaidetan. Aspaldi utzi nuen irakaskuntza eta oso oker egon
|
ninteke
, baina errezeloa dut hausnarketa horrek ez ote duen orduan baino gehiago esaten. Euskarazko musikarekin esanda:
|
|
|
Euskarazko musikarekin esanda: garenak baikara, ez garena izaten saiatu ordez, ez
|
gaitezen
gurea ez den bainuontzi huts batean ito.
|
|
|
Eta mintegian azaldu ziren zenbait ere ez dituzu hemen, ez eta egun horretan gazteek mahai inguruan esan zituztenak ere, interesgarriak izan arren. Mintegiaren izenean aurreikus
|
zitekeena
baino, alegia, Nafarroako
|
|
|
" Hizkuntza eta hitzak ez dira berez eder zein gris, nik egiten ditut eder zein aspergarri". Eta zuek, liburu hau gauzatu duzuenok, Ane, Ander, Anjel, Esther, Rosa, Xabier eta Yolanda zeuen artikuluen bidez erakutsi diguzue oraindik asko falta dugula etxean, karrikan, eta ikastetxean euskaraz modu erraz eta goxoan aritzeko; baina, horrezaz gainera, hizkuntza eder egiteko, bidea zein izan
|
daitekeen
eta zer eta nola landu behar dugun hizkuntza formala eta informala, eskolan eta eskolatik kanpo, ere erakutsi diguzue.
|
|
|
Euskararen ahozko erabileran haizea gehienetan kontra dugu, jakin
|
badakigu
inertzia kontra dugula, baina, eta horregatik, bederen, haur eta gaztetxoen ahozko komunikazio gaitasuna haizea alde samar dugun espazio eta denboretan lantzeko asmo sendoa hartzeko proposamena da hau.
|
|
|
Ahozkoa eskolan irakatsi eta ikasteko objektu izan
|
dadin
, zenbait gairen inguruan gogoeta egitea beharrezkoa da.
|
|
|
Izan ere, hiztunak, komunikazio ekintzen bidez, inguruan dauzkan eta inporta zaizkion pertsonekin harremanak eraikitzea du helburu nagusia. Komunikazioaren alderdi horretan sakonduz gero, esan
|
daiteke
pertsonak komunikazioaren bidez bihurtzen garela gizartearen eta gure talde erreferentzialaren parte. Komunikazioak egiten gaitu nor.
|
|
|
Jakina denez, hiztun elebidunen3 kasuan komunikatzeko eraginkortasuna ezberdina izan
|
daiteke
hizkuntza batean edo bestean. Are gehiago, alde txikia edo handia egon daiteke hizkuntza bakoitzeko baliabide multzoen artean eta aldea murriztu edo handitu daiteke testuingurua formala edo informala bada.
|
|
|
Jakina denez, hiztun elebidunen3 kasuan komunikatzeko eraginkortasuna ezberdina izan daiteke hizkuntza batean edo bestean. Are gehiago, alde txikia edo handia egon
|
daiteke
hizkuntza bakoitzeko baliabide multzoen artean eta aldea murriztu edo handitu daiteke testuingurua formala edo informala bada. Baliabide gehien eskaintzen dizkion hizkuntzaren aldekoa izanen da hiztunaren jokabide linguistikoa, kontra egiteko motibazio ahaltsua ez badauka, behintzat (Iurrebaso, 2022:
|
|
|
Jakina denez, hiztun elebidunen3 kasuan komunikatzeko eraginkortasuna ezberdina izan daiteke hizkuntza batean edo bestean. Are gehiago, alde txikia edo handia egon daiteke hizkuntza bakoitzeko baliabide multzoen artean eta aldea murriztu edo handitu
|
daiteke
testuingurua formala edo informala bada. Baliabide gehien eskaintzen dizkion hizkuntzaren aldekoa izanen da hiztunaren jokabide linguistikoa, kontra egiteko motibazio ahaltsua ez badauka, behintzat (Iurrebaso, 2022:
|
|
|
21). Harreman digitalak izan
|
daitezke
adibiderik nabarmenena, non ahozkoa eta idatzizkoa etengabe uztartzen diren testuinguru informaletan, baita zenbait testuinguru formalagotan ere. Sare sozialetan gazteek kode idatzia erabiltzen badute ere, ahozkotik gertu kokatzen den erregistroa da hori, eta ez eskolako erabilera akademikoan ikasten dutena.
|
|
|
189). Mezua igorlearen eta entzulearen artean sortzen dute eta kanala, erregistroa eta gainerakoak negoziatu eta adostu behar dituzte, komunikazioa arrakastatsua izan
|
dadin
. Horregatik mezua eraikitzen duten eragileen arteko gaitasun erlatiboa ere
|
|
|
Prozesu hauek nahiko automatikoak direnez, kontrako norabidean joan ahal izateko, prozesuok ikusarazi behar dira, egiten dugunaz kontziente izan
|
gaitezen
eta automatismoaren kontra egiteko motibazioa bil dezagun7 Izan ere, harrera eta ekoizpenaren arteko komunikazio ekonomia unibertsala dela kontuan hartu behar da (Mackey, 1994: 87):
|
|
|
Beraz, erabilera areagotu nahi badugu, lortu behar dugu hiztun elebidunen gaitasun erlatiboek (pertsonala eta pertsonen artekoa) euskararen alde egin dezaten eta, hori posible ez den bitartean, hiztunek prozesu hauen kontzientzia izan dezaten, joeren kontra joateko indarra (motibazioa) bildu eta eraldaketan eragile izan
|
daitezen
.
|
|
|
37). egoera mota bakoitzak komunikatzeko erregistro8 ezberdina eskatzen duela. Beraz, esan
|
daiteke
hizkuntza batean gaitasun nahikoa izatea badela hiztunak komunikazio egoera guztietan egoki eta erraz komunikatzeko gaitasuna izatea; hau da, behar dituen erregistro guztiak dituen errepertorioaren jabe izatea (karta guztiak dituen karta sorta edukitzea) eta, behar izanez gero, erregistro eta kode berriak ikasteko eta sortzeko gaitasuna izatea, inguruko hiztunekin adostua9.
|
|
|
11 Koherentzia beharraren ezaugarrian gehiago sakontzea interesgarria izan
|
daiteke
. Dena delako jokabidea autokontzepturako garrantzi handikoa denean, jarreraren kontrako jokabideak zuriketa handiagoa eta autopertsuasio handiagoa eskatuko ditu (Apodaka, 2004:
|
|
|
Gizarte psikologiak azaldu du taldea kideen batuketa hutsa baino gehiago dela. Taldeak berezko izaera du eta norbanakoan presioa egin dezake, talde arauak hauts ez
|
daitezen
. Izan ere, taldean ere oreka behar da:
|
|
|
Hiztunari noraino inporta zaizkion besteen usteak, horren arabera saiatuko da taldearen hizkuntza erabilera ohiturak aldatzen ala ez. Beraz, orain arte azaldutako arrazoiez gain, taldea eta, taldearen bitartez, arau sozialak ezarritako presioa izan
|
daitezke
euskara erabiltzeko edo ez erabiltzeko arrazoiak. Rodriguez Carnotak Bourdieuren" merkatu linguistikoa" kontzeptuari15 erreferentzia egin eta" Eskolako jolastokiko merkatu linguistikoa" aipatzen du bere ikerketan (Rodriguez Carnota, 2022:
|
|
|
lehenik, hezkuntzan, ahozko gaitasun komunikatiboa garatzeko lanketa sistematikoa (mintzamena bera bihurtu ikasgai, Dolz en hitzetan) (Dolz, 2006); bigarrenik, adierazkortasun informalerako baliabideak eskura jarri (hezkuntzan oinarria jarrita ere, zeregin horretan hedabideen eta kultur eragileen ekarpena ezinbestekoa da); azkenik, erabilera informaleko esparruak hedatu eta saretu. Azken puntu horretan aisialdiko hezitzaileekin ere lan egin da, haur eta gaztetxoentzako erregistro ez formaleko eredu linguistiko egokiak izan
|
daitezen
.
|
|
|
— Ahozko gaitasun linguistikoa hobetzearekin batera, hiztunaren eta hiztun komunitatearen testuinguru soziolinguistikoa ulertzea jokabide diglosiko naturalizatuak aldatzeko abiapuntua izan
|
daiteke
. Askotako esku hartzeak bidera daitezke.
|
|
|
— Ahozko gaitasun linguistikoa hobetzearekin batera, hiztunaren eta hiztun komunitatearen testuinguru soziolinguistikoa ulertzea jokabide diglosiko naturalizatuak aldatzeko abiapuntua izan daiteke. Askotako esku hartzeak bidera
|
daitezke
. Hona adibide pare bat:
|
|
|
• Kulturak munduan kokatzeko ematen dituen koordenatuak behar ditu gazteak (hiztunak), izan ere, gizakiak kulturak (zentzu zabalean ulertuta: tradizioa, kultur garaikidea eta gizartea interpretatzeko arauak) emandako sinboloen bidez eraikitzen du bere ingurunea," zentzua" edo esanahia eman nahian19 Euskaraz sortutako kulturak gazteei ez badie ezer gehigarria eskaintzen bertan gelditzeko, (gauza bera dutelako hobeki menperatzen duten beste hizkuntza batean), alferrikakoa izan
|
daiteke
gainerako lan guztia. Beraz, ziurtatu behar dugu euskaraz (eta euskaratik, jakina) gero eta erreferente eta eduki gehiago aurkituko dituztela.
|
|
|
Aipatutako esku hartze posible asko hezkuntza arloarekin lotu
|
daitezke
, neurri handi batean. Argi dago erantzukizuna ez dela soilik hezkuntza arloko profesionalena, baina ezin da ukatu lehentasunezkoa dela hizkuntzaren jabekuntza ulertzeko ohiko modua aldatzea, ezin baita euskara irakatsi hizkuntza gutxitua ez balitz bezala.
|
|
|
Ez da joera isolatua gurean gertatzen ari zaiguna. Europako Kontseilua jabetuta dago aspalditxoan eskolatze hizkuntza eta ikasleen lehenengo hizkuntza sarritan ez datozela bat, eta egoera hori eskolatze hizkuntza bigarren edo hirugarren hizkuntza duen ikaslearentzat zailtasun iturri izan
|
liteke
. Hala, 2017an Europako Kontseiluak Developing language awareness in subject classes2 ikerketaren barruan egindako galdetegi baten arabera, bigarren hizkuntza batean ikasten ari diren ikasleek zailtasunik handienak honako trebetasun hauetan dituzte:
|
|
|
Gure egunerokoan hizkuntza helburuak bistaratzea eta berariaz lantzea berebizikoa da, ikasleek ezagutza eskuratzeko ezinbestekoa duten hizkera akademikoa gara dezaten, eta, era horretan, ikaskuntza sakonagora ailega
|
daitezen
. Horrela jokatuta baizik ez dugu lortuko ikasleek gizartean eraginkortasunez eta behar besteko bizitasunez euskaraz aritzeko gaitasuna izatea.
|
|
|
Hori bereziki garrantzitsua da gazte askok euskara eskola hizkuntzatzat hartzen duten testuinguruan, eta ez komunikatzeko, bizitzeko, jolasteko eta gozatzeko hizkuntza gisa. Euskaraz aisialdirako guneak sortzea pertzepzio hori aldatzeko modu eraginkorra izan
|
daiteke
, eta gazteak eroso eta seguru senti daitezke euskaraz hitz egitean eskola testuingurutik kanpo.
|
|
|
Hori bereziki garrantzitsua da gazte askok euskara eskola hizkuntzatzat hartzen duten testuinguruan, eta ez komunikatzeko, bizitzeko, jolasteko eta gozatzeko hizkuntza gisa. Euskaraz aisialdirako guneak sortzea pertzepzio hori aldatzeko modu eraginkorra izan daiteke, eta gazteak eroso eta seguru senti
|
daitezke
euskaraz hitz egitean eskola testuingurutik kanpo.
|
|
|
Erlazio berri hauek euskaraz sortzeak berebiziko garrantzia dauka, hizkuntza ohiturek eguneroko erabileran duten eragina dela eta. Egunerokoan ikus dezakegu, nola ingurune erdaldun batean, euskaraz sortu den erlazio bat erdaldun bilakatu
|
daitekeen
erraztasun handiz, gizartetik jasotzen ditugun estimulu gehienak erdaraz jasotzen baititugu gaur egun, are gehiago sare sozial eta medio elektronikoen zabalpen geldiezinarekin, non eskaintza zabal eta dinamikoa eskuragarri dugun eta duten haur eta gazteek, eskaintza honen gehiengoa erdalduna izanik. Haur eta gazteen arteko erlazio hauek gaztelaniaz sortzen badira, zaila izaten da euskaldun bilakatzea, testuinguru euskalduna eman arren, ohiturek garrantzi handia izaten baitute dinamika naturaletan.
|
|
|
Ildo horretan, Larunblai bezalako programak funtsezkoak dira gazteen aisialdian euskararen erabilera sustatzeko eta hizkuntzaren inguruan gozamenerako eta komunitaterako guneak sortzeko. Gainera, programa horiek gazteen hizkuntza ohiturak aldatzeko eta euskararen erabilera naturala eta egunerokoa izateko tresna ere izan
|
daitezke
.
|
|
|
batetik, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak (elkarreraginerako gaitasunak) (PAOKT) daude, eta, bestetik, hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboa (HGAK). Eskolak horietako zein landu lukeen gure kasuan erabaki edo gogoratu genuke, betiere jakinda bi gaitasun horiek elkargurutzatzen diren bi continuum gisa ulertu behar direla (Cummins, 1981a) 2 Elkarreraginerako gaitasunak (PAOKT) eskolan lantzeak, euskararen kasuan, ikasleen hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboari mesede eginen liokeela pentsa
|
daitekeenez
, eta kontuan hartuta pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak gehienbat ahozkoan gertatzen direla, ahozkoa lantzea eskolaren eginkizun saihetsezina dela ondoriozta daiteke.
|
|
|
batetik, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak (elkarreraginerako gaitasunak) (PAOKT) daude, eta, bestetik, hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboa (HGAK). ...bi continuum gisa ulertu behar direla (Cummins, 1981a) 2 Elkarreraginerako gaitasunak (PAOKT) eskolan lantzeak, euskararen kasuan, ikasleen hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboari mesede eginen liokeela pentsa daitekeenez, eta kontuan hartuta pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak gehienbat ahozkoan gertatzen direla, ahozkoa lantzea eskolaren eginkizun saihetsezina dela ondoriozta
|
daiteke
.
|
|
|
Bide ilun samar horretan euskararen irakaskuntzan honi erreparatzea hil ala bizikoa da. Gure aldetik hor ikerketarako eskain dezakegun baliabide bakarra praktikatik etor
|
daiteke
, praktika neurtua eta gaur egun eskura ditugun oinarri teorikoetan sostengatua. Gure nahia, curriculumeko oinarriak eta testu generoak kontuan hartuta, da horretarako lagungarria izan daitekeen hurbilpen bat gutxienez eskaintzea ikasmaila bakoitzeko sekuentziak diseinatu eta gelaratzeko.
|
|
|
Gure aldetik hor ikerketarako eskain dezakegun baliabide bakarra praktikatik etor daiteke, praktika neurtua eta gaur egun eskura ditugun oinarri teorikoetan sostengatua. Gure nahia, curriculumeko oinarriak eta testu generoak kontuan hartuta, da horretarako lagungarria izan
|
daitekeen
hurbilpen bat gutxienez eskaintzea ikasmaila bakoitzeko sekuentziak diseinatu eta gelaratzeko. Ahozkoaren lanketa sistematiko eta planifikatua egiten badugu, progresio bat zehaztetik gertuago egonen gara, eta progresio horren zehaztapenen adibide eta ereduak partekatzeko moduan.
|
|
|
Ahozkoa lantzeko proposamen honek egingarria izan nahi du, ikastetxe eta irakasleen jardunari egokitua, beraz, nahierara egokitu
|
daiteke
. Hala ere, proposamenak baditu oinarri orokor batzuk kontuan hartzekoak.
|
|
|
• Ikasturte bakoitzean ikasleekin SD bat lantzea, hasteko hori izan
|
daiteke
neurria. Maila bakoitzeko SD bat diseinatu eta gelaratuko da.
|
|
|
Horrek eskatzen du ikasle guztiak bitan grabatzea, SDaren hasieran (aurreko testua) eta bukaeran (ondoko testua), hau da, ikasle bakoitzak ikasturte batean aurreko testu bat eta ondoko testu bat izatea. Hala ere, beste aukera batzuk ere balia
|
daitezke
, esaterako, irakasle batek erabaki dezake bi SD gelaratzea ikasturtean eta ikasleen erdiak lehenengoan grabatzea eta beste erdiak bigarrenean.
|
|
|
Baina ekoizpenaren denbora erabakitzea ere garrantzitsua da. Mailaren arabera, aldaketak egon
|
daitezke
ikasleak hizketan arituko diren denboran, baina orientabide gisa 2 minutuko hizketaldiak nahikoak izan daitezke. Testu generoak ere baldintzatuko du hizketaldiaren luzera, ez baita gauza bera hainbat parte hartze dituen elkarreragin bat, edo azalpen bat, edo ipuin baten kontaketa.
|
|
|
Baina ekoizpenaren denbora erabakitzea ere garrantzitsua da. Mailaren arabera, aldaketak egon daitezke ikasleak hizketan arituko diren denboran, baina orientabide gisa 2 minutuko hizketaldiak nahikoak izan
|
daitezke
. Testu generoak ere baldintzatuko du hizketaldiaren luzera, ez baita gauza bera hainbat parte hartze dituen elkarreragin bat, edo azalpen bat, edo ipuin baten kontaketa.
|
|
|
• SDak zer ikasgairen/ irakasleren artean egin
|
daitezkeen
ere desberdina da, batzuetan, hori helburu komunikatiboak berak baldintzatuko baitu. HHn eta LHn ohikoena tutoreek lantzea izanen da, baina gelaratzean Gorputz Hezkuntzako irakasleak lagundu diezaioke baliabide ez hitzezkoak lantzen edota Musika irakasleak intonazioa eta erritmoa lantzen.
|
|
|
Alderdi praktikotik, irakasle batzuk elkarrekin aritzea beti da lagungarria, beharrezkoa (ahal izanez gero) eta esker onekoa. Bigarren Hezkuntzan, aldiz, bere egitura propioagatik, irakasle/ ikasgai gehiago egonen dira inplikatuta eta gerta
|
daiteke
SDaren edukia ikasgai batean kokatzea. Horrek testugintzaren lanketa aipatutako ikasgaian kokatzen du, esaterako, Matematikan, Filosofian, Gizarten edo Biologian...
|
|
|
Horrek testugintzaren lanketa aipatutako ikasgaian kokatzen du, esaterako, Matematikan, Filosofian, Gizarten edo Biologian... Hizkuntzen Trataera Bateratuaren oinarriak erabilita, testugintza beste hizkuntza batean ere landu
|
daiteke
Bigarren Hezkuntzan, esaterako, gaztelaniaz edo ingelesez ahozko azalpen baten egitura eta ideien antolamendua eginda.
|
|
|
• SDaren iraupena desberdina izan
|
daiteke
mailaren arabera eta helburu komunikatiboaren arabera, baina orientabide eta muga batzuk paratzea komeni da; halaxe planteatu dute Genevako Eskolan12 eta halaxe ikusi dugu guk ere jasotako balorazioetan. Batetik, zailagoa da ikasleen motibazioa mantentzea SD luzeegietan; bestetik, gutxieneko iraupena behar dugu ikasleen ondoko testuetan hobekuntzak antzemateko.
|
|
|
13 Hizkuntzaren didaktikan jarduera solte horiek zentzua eta esanahia hartzen dute horien lanketa eta eragina ahozko gaitasunean neurtu eta adierazten denean. Horien markoa eta estalpea ahozkoa lantzeko sekuentzia didaktikoak dira. didaktikoak baino laburragoak dira, eta zenbait baliabide zehatz irakasteko eta lantzeko erabil
|
daitezke
. Aipatutakoak ahozko praktika gidatuak dira, baina sekuentziekin alderatzen baditugu helburu xumeagoak dituzte, denboran laburragoak dira, testugintzaren lanketa ez da hain definitua, diskurtsogintzaren lanketa mugatuagoa da, hitzezko baliabide zehatz bat lantzera bideratuak daude, mintzapraktikara bideratuak, ez dago ebaluazio tresnarik, ez da ziurtatzen ikasle guztiek hitz eginen dutela...
|
|
|
• Ahozkoaren lanketan ezinbestekoa da ikasleen hizkuntz hutsuneak osatzeko jarduerak programatzea. Hutsune batzuk ikasleen artean nahiko orokorrak izan
|
daitezke
, baina beste batzuk oso pertsonalak dira, ikasle bakoitzarenak: aditza dela, hiztegia dela, ahoskera dela...
|
|
|
aditza dela, hiztegia dela, ahoskera dela... Hutsune horiek osatzeko oso egokia izan
|
daiteke
ikasleei etxeko lan berezituak agintzea edota, etxeko lanak erabili nahi ez badira, gela barruan, hutsune moten arabera ikasleak taldeka jartzea horiek lantzen (Tomlinson, 2003).
|
|
|
Jarraian aurkezten diren sekuentzia didaktiko hauen egileak Nafarroako ikastetxeetako irakasleak dira, eta" Ahozko Hizkuntza Irakastea" webgunean ikus
|
daitezke
. Sekuentzia didaktiko16 gehienak ikasleekin gelaratu dira, alegia, burutuak daude, ikasleen ekoizpenak dituzte, eta balorazioak.
|
|
|
14 Esate baterako, Julia Marinek proposatzen du ikasleek ahoz gorako irakurketa egitea intonazioa eta ahoskera lantzeko, baita gramatika edo zenbait baliabide morfosintaktiko lantzeko ere (esaterako, dena eta dela ren arteko bereizketa barneratzeko). Beste baliabide batzuk ere erabili
|
daitezke
. Adibidez, talde lanetan elkarrekin ari direnean, esandakoaren transkribatzaile izatea (ahozko corpusa osatzen joateko eta ahozkoaren eta idatziaren arteko aldeak ikusten joateko); gelan edozein bideo ikusi eta entzun behar baldin bada, ahozko bi baliabideren inguruko galderatxoak egitea beti, esaterako," zer esan duenean igo du bolumena hizlariak?"," nola ahoskatu ditu halako eta halako hitz?"; poesia errezitalak, eta beste.
|
|
|
Intonazioa. sar
|
dadila
, hala bazen, atera dadila, erabiltzea.
|
|
|
Intonazioa. sar dadila, hala bazen, atera
|
dadila
, erabiltzea.
|
|
|
EGOERA: Ikastetxean ikasturtean zehar egiten diren ekitaldietan 4 edo 5 bikotek (hirukotea ere izan
|
daiteke
, txistearen pertsonaien arabera) txisteak kontatzea. Ikasleek prest izanen dituzte txisteak, eta tarte bat utziko zaie kontatu baino lehen gogora ekartzeko.
|
|
|
Esaera zaharrak, esaera berriak (ikasleek asmatuak), inguruan erabiltzen direnak: egon
|
hadi
lo eta janen duk/ n mehe, kanpoan uso etxean otso, usteak erdi ustel, zozoak beleari ipurbeltz, a zer parea karakola eta barea, dagoenean bonbon, ez dagoenean egon.
|
|
|
Ahozko komunikazio gaitasunaren ebaluazio diagnostiko bat ondoko hauxe izan
|
daiteke
:
|
|
|
Hitz egitea elkarrekin egiten den kontua denez, elkarreragina gauzatzeko hizkuntza baliabideak erdigunean paratu genituzke ikasleen irteera profila erdiesteko helburuarekin. Ikuspegi komunikatiboa (Zabala, 2018) kontuan izanik, irakasleak komunikazio prozesua erraztuko du, haren eginkizunak bete
|
daitezen
, eta parte hartzen duten ikasleen beharrak analizatuko ditu, aholkuak emanen dizkie eta prozesua antolatuko du.
|
|
|
Azkenik, ikasleen ahozko komunikazio gaitasunetan pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak (PAOKT) ikasgela berean anitzak izan
|
daitezkeenez
(beste trebetasun batzuk ere bai), lagungarri izan dakiguke Tomlinsonen (2003) ikasgela dibertsifikatua zer den gogoratzea eta aniztasun horri erantzuteko moduak gogoan izatea, ikasleen ahozko komunikazio gaitasunetan egon daitezkeen hutsuneak konpentsatzeko.
|
|
|
Azkenik, ikasleen ahozko komunikazio gaitasunetan pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak (PAOKT) ikasgela berean anitzak izan daitezkeenez (beste trebetasun batzuk ere bai), lagungarri izan
|
dakiguke
Tomlinsonen (2003) ikasgela dibertsifikatua zer den gogoratzea eta aniztasun horri erantzuteko moduak gogoan izatea, ikasleen ahozko komunikazio gaitasunetan egon daitezkeen hutsuneak konpentsatzeko.
|
|
|
Azkenik, ikasleen ahozko komunikazio gaitasunetan pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak (PAOKT) ikasgela berean anitzak izan daitezkeenez (beste trebetasun batzuk ere bai), lagungarri izan dakiguke Tomlinsonen (2003) ikasgela dibertsifikatua zer den gogoratzea eta aniztasun horri erantzuteko moduak gogoan izatea, ikasleen ahozko komunikazio gaitasunetan egon
|
daitezkeen
hutsuneak konpentsatzeko.
|
|
|
Laburbilduz, euskarazko aisialdi eta denbora libreko eskaintza funtsezkoa da nafar gizartean euskararen erabilera sustatzeko. Hizkuntzaren inguruan gozamenerako eta komunitaterako guneak sortzea modu eraginkorra izan
|
daiteke
euskara eskola hizkuntzatzat hartzeko eta egoera informaletan euskararen erabilera sustatzeko. Ildo horretan, Larunblai bezalako programek funtsezko zeregina dute Nafarroan euskara sustatzeko eta zabaltzeko.
|
|
|
Nork bereak izanen ditu. Horiek arrazoizkoak edo emozionalak izan
|
daitezke
.
|
|
|
Iñaki Arrutiri1 jarraikiz, hainbat arrazoi daude euskarazko aisialdiari garrantzia emateko. Lehenik eta behin, aisialdiak gazteen denboraren zati garrantzitsu bat osatzen duelako, beheko taulan2 ikus
|
daitekeen
moduan:
|