|
2006
|
|
|
Soziolinguistikaren Oinarri eta Hastapenak, eta Ukitutako Hizkuntzen Soziolinguistika izenekoak, denak irakasle batek emanak. (Aipa
|
daitezke
beste bi irakasgai ere, Filologia titulazioan, soziolinguistikan (modu zabalean ulertuta) sartzen direnak: Hizkuntzalaritza Aplikatua eta Psikolinguistika izenekoak; hauek ere hautazkoak dira). soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 19
|
|
|
2) Gipuzkoako campusean, berriz, lizentziatura mailan ezer gutxi dago, eta dagoena badirudi hautazkoa dela. Soziolinguistika modu zabalean ulertuz aipa
|
daitezkeenak
dira, adibidez: Hezkuntza Zientzien titulazioan Hizkuntzaren Peda� gog� a, edo Psikologia titulazioan Eleaniztasunaren Psikologia eta Gizarte Psikologia eta Hizkuntza izenekoak (azken hau Ingu ma datu basean bakarrik jasotzen da).
|
|
|
Diskurtso Teoriak, Diskurtso Teoriak eta Hizkuntzaren Didaktika, Hizkuntzaren Eskurapena: Ahozkoa eta Idatzizkoa, Irakaskuntza Eleanitza, Euskal Herriko Egoera Soziolinguistikoa, Hizkuntzen Didaktikarako Metodologia eta Lanabesak, eta Testu Generoen Karakterizazioa izeneko beste zazpi irakasgai, hauek ere derrigorrezkoak. c) Hizkuntzen Kudeaketan Aditu titulazioan, lizentziatura mailakoa izan gabe, zenbait kreditu bete
|
daitezke
, derrigorrezkoak batzuk eta hautazkoak beste batzuk.
|
|
|
Makroak eta mikroak; eta Euskararen komunikazioa. Moduluka ere ikas
|
daiteke
.
|
|
|
Bien arteko ezberdintasunak nabariak dira, adibidez: arruntean gehiago espero
|
zitekeen
soziolinguistika arloa modu aberatsagoan (irakasgai gehiagorekin) eta normalagoan (irakasgai derrigorrezkoekin) aurkitzea, baina alderantziz gertatzen da gure testuinguruan, salbuespenak salbuespen, MUrekin gertatzen den bezala.
|
|
|
Hauen artean ere ezberdintasun handiak daude: a) UPV/EHUn, unibertsitate nagusiena (handiena, titulazio gehien duena, zabalduena hiru campusetan, eta abar) eta publikoa izanik, bertan aurkitzea espero
|
zitekeen
soziolinguistika arloa� ren presentzia nagusiena, baina hain justu alderantziz gertatzen da; b) pribatu arrunten artean ere: zaharrena den unibertsitatean (DU) dago eskaintzarik txikiena, eta berria den unibertsitatean berriz (MU) eskaintza nahiko aberatsa aurkitzen da; c) pribatu bereziak dira (UEU, HIZNET) aberatsenak, nahiz eta bereziak izan eta ez arruntak, euskalgintzako erakunde sozialen artean araututakoak, nahiko paradoxikoa dirudiena gure euskal testuingurutik kanpo.
|
|
|
Orokorrean ebaluatu bagenu, soziolinguistikari ematen zaion garrantziaren arabera, badirudi argi ikusi
|
daitezkeela
:
|
|
|
baldintza kaskarrenetan jakin izan duelako modu nahiko aberatsean soziolinguistika arloa lantzen, zenbait unibertsitari eta aditu inplikatuz. Antzera esan
|
daiteke
HIZNET egitasmoaz ere.
|
|
|
Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin. Hala bada ere, gerora begira zer espero
|
daitekeen
ikustea, eta zer lortu nahi den ikustea ere, epe motzean eta luzean, da garrantzitsuena, baina hau beste baterako utziko dut.
|
|
|
Gerora begira, Europear Araudiari segika, Unibertsitateko Ikasketa Plan Berrien eta Titulazio Berrien ezarketa dela eta/ 2010 ikasturte inguruan egingo denaez dakigu xehetasunez zein izango den plan berri horien garapena. Hortaz, nekez aurresan
|
daiteke
zein izango den Soziolinguistika ikasketen geroa gure unibertsitatean. Ikasketa Maila: 3° Zikloa (Doktoregoa) Izaera:
|
|
|
Gerora begira, Europear Araudiari segika, Unibertsitateko Ikasketa Plan Berrien eta Titulazio Berrien ezarketa dela eta —2009/ 2010 ikasturte inguruan egingo dena— ez dakigu xehetasunez zein izango den plan berri horien garapena. Hortaz, nekez aurresan
|
daiteke
zein izango den Soziolinguistika ikasketen geroa gure unibertsitatean.l
|
|
|
Ondorengo irudian barne egitura horren islada ekarri nahi izan dugu. Gazteenen adin taldeak duen pisua bosten bat baino handiagoa izaki baztertu dugu adinarekiko banaketa hobeto antzeman
|
dadin
. Ordenatuetan adin tarte bakoitzari dagokion ehunekoa jarri dugu, orotara% 4 eta% 12 artekoak, eta abzisetan adin tarteak.
|
|
|
Ikus
|
daitekeenez
1981, 1986 eta 1991ko banaketak oso antzekoak dira. Gazteen artean (16 eta 20 bitartekoetan) izandako gorakada garbi antzeman daiteke, hortik aurrera hiru urteotan behatutako banaketa oso nahasia da, urte ezberdinetako lerroak gainjartzen dira eta.
|
|
|
Ikus daitekeenez 1981, 1986 eta 1991ko banaketak oso antzekoak dira. Gazteen artean (16 eta 20 bitartekoetan) izandako gorakada garbi antzeman
|
daiteke
, hortik aurrera hiru urteotan behatutako banaketa oso nahasia da, urte ezberdinetako lerroak gainjartzen dira eta. Honetan, aztertzekoa da 1981eko 40, 60 bitarteko multzoaren bilakaerak.
|
|
|
Honetan, aztertzekoa da 1981eko 40, 60 bitarteko multzoaren bilakaerak. Oso argi antzeman
|
daiteke
aurreneko urte horretan euskaldungoan multzo horrek zuen pisua, tontor itxura hartzen duen lerromakur hori; era berean oso argi beha daiteke ere nola multzo horrek bereari eutsiz, batetik, eragin erlatiboa galdu duen gazteenen mesederako eta, bestetik, desagertze zorian dagoen zaharrenen multzoa irentsia izateko. Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik.
|
|
|
Honetan, aztertzekoa da 1981eko 40, 60 bitarteko multzoaren bilakaerak. Oso argi antzeman daiteke aurreneko urte horretan euskaldungoan multzo horrek zuen pisua, tontor itxura hartzen duen lerromakur hori; era berean oso argi beha
|
daiteke
ere nola multzo horrek bereari eutsiz, batetik, eragin erlatiboa galdu duen gazteenen mesederako eta, bestetik, desagertze zorian dagoen zaharrenen multzoa irentsia izateko. Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik.
|
|
|
Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik. Agian euskaltzaleok aurkitu genuke bide bat hiztun horiek hizkuntz berreskurapen prozesuan eraginkorragoak izan
|
daitezen
. Egoera normalizatu batean banaketa honek hartuko lukeen itxura biztanleriaren adin banaketari dagokiona izango litzateke.
|
|
|
" Horrelako irakurketa egiterakoan belaunaldi edo mordo desberdinen arteko erkaketak egiten ari gara. Adin talde edo mordo bakoitzaren azterketari lotuz gero gauzak bestelakoak izan
|
daitezke
"
|
|
|
Hala ere horrelako irakurketa egiterakoan belaunaldi edo mordo ezberdinen arteko erkaketak egiten ari gara. Adin talde edo mordo bakoitzaren azterketari lotuz gero gauzak bestelakoak izan
|
daitezke
. Dena den horretarako adin tarteak zabalera berekoak behar ditugu, bost urtetako zabalerakoak hain zuzen.
|
|
|
Eskuin aldeko zutabeetan, aztertzen ari garen tarteetako irabazi/ galerak agertzen dira; 81 epealdian, galdutako euskaldunak, adin tarte zaharrenetan ematen dira, 50 urteetatikaurrera, 2.587 hiztun, eta multzo horrekiko erlatiboki kopuru txikia da eta, hiztun galerak zio naturalak (heriotzak,...) eragindakoak direla pentsatzera eramanez. Epealdi bereani rabazitakoak hiztun, ostera, guztiak helduak izanik ezin pentsa
|
daiteke
berezkoak direnik, horiek, duda izpirik gabeeuskaldun ikasiak dira, euskaldun berriak alegia. Baldin eta gure datuen arabera 81 epealdian 66.028 euskaldun gehiago lortu baziren horietatik helduen euskalduntzearen ekarpen zuzena% 34’15a dela estima daiteke.
|
|
|
Epealdi bereani rabazitakoak hiztun, ostera, guztiak helduak izanik ezin pentsa daiteke berezkoak direnik, horiek, duda izpirik gabeeuskaldun ikasiak dira, euskaldun berriak alegia. Baldin eta gure datuen arabera 81 epealdian 66.028 euskaldun gehiago lortu baziren horietatik helduen euskalduntzearen ekarpen zuzena% 34’15a dela estima
|
daiteke
. Horrela helduen euskalduntzeari esker 81 epealdiko hazkundearen heren bat baino gehiago azal daitekeela azpimarratu nahi dugu.
|
|
|
Baldin eta gure datuen arabera 81 epealdian 66.028 euskaldun gehiago lortu baziren horietatik helduen euskalduntzearen ekarpen zuzena% 34’15a dela estima daiteke. Horrela helduen euskalduntzeari esker 81 epealdiko hazkundearen heren bat baino gehiago azal
|
daitekeela
azpimarratu nahi dugu.
|
|
|
Ondorengo bost urteetan (86) helduei dagokienez, aldaketa kualitatibo sakona soma
|
daiteke
. Aurrenik aitor dezagun bost urte hauetan euskaldungoa ere hazi dela, 28.583 hiztun gehiago hain zuzen, baina hazkunde horren banaketa bestelakoa dela da.
|
|
|
66.028 euskaldun gehiago lortu baziren horietatik helduen euskalduntzearen ekarpen zuzena% 34’15a dela estima
|
daiteke
. Horrela helduen euskalduntzeari esker
|
|
|
81 epealdiko hazkundearen heren bat baino gehiago azal
|
daitekeela
azpimarratu nahi dugu"
|
|
|
Hizkuntzen arteko ukipen egoera, egoera aldakor bezala hartzen da; horren bilakaerak ez du, halabeharrez, norabide bakarra. Euskararen berreskurapen prozesuan behatutako aurrerapausoak ukaezinak badira ere, galerak eta atzerako joerak datuetan bertan antzeman
|
daitezke
. Horiek bere osotasunean azterturik datozen urteotako aldaketak zein nolakoak izan daitezkeen adieraz diezagukete.
|
|
|
Euskararen berreskurapen prozesuan behatutako aurrerapausoak ukaezinak badira ere, galerak eta atzerako joerak datuetan bertan antzeman daitezke. Horiek bere osotasunean azterturik datozen urteotako aldaketak zein nolakoak izan
|
daitezkeen
adieraz diezagukete. Horri heldu nahi izan diogu artikulu honetan.
|
|
|
Baina zertarako erabil
|
daiteke
horrela bildutako informazioa. Batzuen esanetan hizkuntz politikarako funtsezkoa da.
|
|
|
Azken buru Zentsu eta Udal Errolden helburuetariko bat, besteak beste, gizarte errealitateari labelak ezartzean datza. Horrela iharduera politikoa zenbait eremutan ebaluagarria suerta
|
daiteke
; hau da, Zentsu eta Udal Erroldetatik ateratako informazioa gizartearen hainbait parametro aldaketaren berri emateaz gain aldaketak sortarazteko diseinatutako plangitzen ebaluaketarako balio du.
|
|
|
Hots, a priori ezarritako neurketa prozedurak ondorengo sailkapena zehazten du. Esandako sailkapena alda
|
daiteke
neurketa prozedura bera aldatuz edo datuen lanketan zenbait baldintza ezarriz.
|
|
|
Zazpi hiztun kategoria horiek Zentsu eta Udal Erroldetako ezaguerari buruzko galderetatik zuzenean eratorriak dira. Aztertuz gero eman
|
daitezkeen
erantzunen konbinatoria hutsa dela antzeman daiteke, baina 81 kategoria posibleetatik (gehienak esanahigabekoak) bakarrik zazpi onetsi dira. Hori da, hain zuzen ere, bildutako informazioarekin egiten den lehenbiziko galbahea, zer gertatzen da esandako zazpi kategoria horien arabera erantzuten ez dutenekin?
|
|
|
Zazpi hiztun kategoria horiek Zentsu eta Udal Erroldetako ezaguerari buruzko galderetatik zuzenean eratorriak dira. Aztertuz gero eman daitezkeen erantzunen konbinatoria hutsa dela antzeman
|
daiteke
, baina 81 kategoria posibleetatik (gehienak esanahigabekoak) bakarrik zazpi onetsi dira. Hori da, hain zuzen ere, bildutako informazioarekin egiten den lehenbiziko galbahea, zer gertatzen da esandako zazpi kategoria horien arabera erantzuten ez dutenekin?
|
|
|
Hori da, hain zuzen ere, bildutako informazioarekin egiten den lehenbiziko galbahea, zer gertatzen da esandako zazpi kategoria horien arabera erantzuten ez dutenekin? Pertsona asko ez badira ere, gure ustez, estatistikoki talde esanguratsua izan
|
daiteke
, adibidez ez litzateke horren arraroa hiztun batek ondo hitz egin eta nekez ulertzen duela erantzutea; tankera horretako erantzunak sailkaezinak dira emandako tipologian. Are gehiago, populazio osoko neurketa izanik erantzun batzuk beste batzuk baino probableagoak dira eta hori probabilitate legeen arabera jakingarria da.
|
|
|
Jakina denez 86an jaso zen aurrenekoz horri buruzko informazioa Udal Erroldetan, EAEn bakarrik. Adituek ama hizkuntza esaten diote 3 urte baino lehenago ikasten denari, horrek definitzen du hiztun tipologi berri bat zeinen arabera hiztunak honako hauek izan
|
daitezkeen
: Jatorrizko euskaldunak: 3 urte baino lehenago euskara bakarrik ikasi dutenak. Jatorrizko elebidunak:
|
|
|
Honen arabera ezer gutxi egin bada ere orain artean, itaunetatik erator
|
daitekeen
sailkapena honako hau da: Euskal hiztuna: etxean maizen euskara erabiltzen dutenak (etxeko euskaldunak) Hiztun elebiduna:
|
|
|
Sailkapen berri honi atxikiz geureari lotuko gatzaizkio berriro ere. Zazpi ezagueraren arabera aurrenen, hiru jatorrizko hizkuntzaren arabera eta beste hiru etxeko maizeneko hizkuntzaren arabera, guztiak batera ekarriz, zenbat hiztun mota desberdin atera
|
daiteke
–Kasu honetan ezin biderketarik egin hizkuntz erabilera ez baita posible aurreneko hiztun mota guztiengan.
|
|
|
Ikus
|
daitekeenez
funtsezko hizkuntz trebetasuna, erabakiorra dena, mintzamena da. Euskaraz ondo hitz egin ahal izateak bereizten ditu euskaldunak gainontzeko hiztun taldeengandik.
|
|
|
Harez geroztik, euskararen berreskurapenaren bidez euskara udalerri eta hiri handietara zabaltzen ari da bere eragina. Haatik ezin esan
|
daiteke
euskara egun kaletarren hizkuntza denik.
|
|
|
Hau guztia, aldaketa demografikoak aztertzeak, euskararen berreskurapenerako funtsezkoa dela soziolinguista guztiek aitortzen dute. Era berean jakina da ere euskararen berreskurapena ezin izan
|
daitekeela
berezko prozesua. Berezko prozesu bezala planteatu ezkero euskararenak urte gutxitan egina du eta, hori da, hain zuzen ere, Euskal Herriko zenbait lurraldetan gertatzen hasia dena (Zuberoan,...).
|
|
|
Euskararen berreskurapen prozesua kualitatiboki hizkuntz funtzioen berreskurapenari lot
|
badakioke
ere, prozesuaren norabideaz askoz ere esanguratsuagoak dira alderdi demolinguistikoak. Hiztun kopuruen aldakortasuna eta hiztun
|
|
|
Baina, jakina, bata gaztetzeak bestea zahartzea dakar ukipen egoera zio. Dena den gertaera hori, III. Taulan beha
|
daitekeena
, puztuta dago ia euskaldunak, beti gazteak, erdaldungotik atereak izanik, azken hiztun talde horri batezbesteko adina nabarmenki igo arazten diotelako. Aipatutako hau aztertzen dugun prozesuaren beste ezaugarri bat baino ez bada ere, gure ustez oso kontutan hartu beharrekoa da.
|
|
|
Euskaldungoaren banaketa hizkuntzaren egoera zehazteko bide bat izateaz gain, izan
|
daitezkeen
joeren adierazle egokia da. Euskararen ezaguerak banaketa berezi bat erakusten digu.
|
|
|
Ondorengo maiztasun poligonoetan adinaren araberako haustura antzeman
|
daiteke
. Euskaldunen artean ohiko hiru multzo berezi ditugu, alfabetatuak, partzialki alfabetatuak eta alfabetatu gabekoak; hiru multzo horiek bitan bana daitezke, alfabetatuak eta besteak alegia.
|
|
|
Ondorengo maiztasun poligonoetan adinaren araberako haustura antzeman daiteke. Euskaldunen artean ohiko hiru multzo berezi ditugu, alfabetatuak, partzialki alfabetatuak eta alfabetatu gabekoak; hiru multzo horiek bitan bana
|
daitezke
, alfabetatuak eta besteak alegia. Aurrera begira, euskara normalizatu ahala, partzialki alfabetatu eta alfabetatu gabekoen multzoak txikiagotuko dira, gazteenetan horrela ikusten da.
|
|
|
Kasu honetan, ordenatuetako zenbakiak ehunekotan eman ditugu. Horrela adin talde bakoitzari dagokion are gehiago, egoera okertzen denean gure errua dela esaten digute eta" etxeko ohizko hizkuntzaren (euskara) erabilera tasa beha
|
daiteke
. Honek ez du adierazten hiztun jakin batek zenbatetan egiten duen euskaraz, baizik eta adin taldekoen artean ehuneko zenbatek aitortzen duen euskaraz egiten duela.
|
|
|
Honek ez du adierazten hiztun jakin batek zenbatetan egiten duen euskaraz, baizik eta adin taldekoen artean ehuneko zenbatek aitortzen duen euskaraz egiten duela. Dena den, lehen bezala honetan ere euskaldungoa bitan bana
|
daiteke
. Batetik 35 urtetik beherakoak, hauen artean erabilera tasa% 75ekoa baino txikiagoa izanik eta, bestetik, 35 urtetik gorakoak euskararekiko atxikimendu handienekoak hain zuzen ere.
|
|
|
Oro har euskaldunak gero eta gehiago, gero eta gazteago eta gero eta goiztiarrago elebiduntzen diren hiztunak dira. Jatorrizko hizkuntzaren arabera erraz antzeman
|
daiteke
aldibereko elebidunak izateko joera. Euskaldunen belaunaldi berriek aurrekoek baino lehenago ikasten dute gaztelera; gizaldi zaharretako euskaldunek haurtzaroa euskara hutsean ematen zuten.
|
|
|
" Okerrena, ez da eredu desberdinetan lor
|
daitezkeen
emaitzak. Izan ere
|
|
|
Aurreko ekuazioan, hain zuzen ere behin oinarriak ezarrita, orain hazkuntzaren osagaien azterketari lotuko gatzaizkio. Has
|
gaitezen
1981 epealditik: (1.3) ekuazioa
|
|
|
Azken buru hazkuntzaren gehikuntza hiru osagaiz azal
|
daiteke
, parentesi artean zein bere aldetik isolatu ditugunak alegia. Aurreko bi ekuazioen arteko urratsan Xi ren batukariak desagertzen direlarik gainontzeko batukinak adin tarteen arabera berrantolatu ditugu.
|
|
|
Dagoeneko hazkuntzaren osagai nagusiak isolatu ditugu baina oraindik ere gehiago xehe dezakegu, alderdi batetik, gazteenen hazkuntzan, berezko hazkuntza eta hezkuntzari egotz
|
dakiokeena
bereiztuz eta helduen euskalduntzeak ekarritako hazkuntzan, irabaziak eta galerak bereiztuz. Oro har, ondorengoak lirateke isolatutako euskaldungoaren hazkuntzaren osagaiak:
|
|
|
2 Derrigorrezko hezkuntzako hiztunen arteko hazkuntza, erabiltzen ditugun adin tarteak 2 eta 15 urte bitarteanb erezkoa ez den hazkuntzari dagokio. Gure ustez egungo Hezkuntz Sistemari egotz
|
dakioke
.
|
|
|
3 Gazteen arteko hazkuntza, 16 urte bitartekoen artean estimaturiko hazkuntza. Hau, gure ustez, neurririk handienean hezkuntzari zor
|
dakioke
.
|
|
|
Ez da zehatza esatea lehen baino hainbeste hiztun gehiago dagoenik. Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita, bere kasa edo euskaltegietan euskaldunduak,... izan
|
daitezke
baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun bezala, hil daitezke (berezko galera), Euskal Herritik aldegin edo, eta gure egoeran eta hori bakarrik euskaldunei gerta dakieke, euskara ahaztu eta euskaldun izateari utzi. Ondorioz berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da.
|
|
|
Ez da zehatza esatea lehen baino hainbeste hiztun gehiago dagoenik. Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita, bere kasa edo euskaltegietan euskaldunduak,... izan daitezke baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun bezala, hil
|
daitezke
(berezko galera), Euskal Herritik aldegin edo, eta gure egoeran eta hori bakarrik euskaldunei gerta dakieke, euskara ahaztu eta euskaldun izateari utzi. Ondorioz berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da.
|
|
|
Ez da zehatza esatea lehen baino hainbeste hiztun gehiago dagoenik. Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita, bere kasa edo euskaltegietan euskaldunduak,... izan daitezke baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun bezala, hil daitezke (berezko galera), Euskal Herritik aldegin edo, eta gure egoeran eta hori bakarrik euskaldunei gerta
|
dakieke
, euskara ahaztu eta euskaldun izateari utzi. Ondorioz berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da.
|
|
|
Hala ere 86 urteetan biztanleria hazi baino urritu egin denez ez dugu erabili kasu honetan aurreko 81 epealdirako ezarritako irizpidea. Izan ere, jakin
|
badakigu
biztanleriaren orotariko hazkuntza ez datorrela bat ezinbestean jaiotza tasarekin, migrazio mugimenduak izan ohi direla dakigun bezala. Dena den honen xedea ez da bost urteren buruan jatorrizko euskaldunak zenbat diren jakitea.
|
|
|
Egia esan, orain arte horrela izan da, urteroko matrikulazio kanpainak, helduen euskalduntze alfabetatzea, euskararen aldeko mugimenduak, udalerri askotako elkarte berriak, euskal aldizkariak, egunkaria, laburbilduz euskaltzaleen militantziak prozesuaren jarraikortasuna euskararen alde jarri du. Horiek gabe prozesuaren norabidea bestelakoa izan
|
zitezkeen
. Ezarritako hizkuntz askatasuna deituriko honetan euskaltzaleok beti erne ibiltzera kondenatuta gaude, are gehiago, egoera okertzen denean gure errua dela esaten digute eta.
|
|
|
Okerrena, ostera, ez da eredu ezberdinetan lor
|
daitezkeen
emaitzak, orain artekoak orokorrean hartuta oso baikorrak baitira; okerrena, genion, sistema horretan ezarri den aldakortasuna da. Hau da, orain arte A B D hurrenkerako bilakaera eman bada ere nork ziurta dezake etorkizunean horrela izango denik?
|
|
|
Hau da, orain arte A B D hurrenkerako bilakaera eman bada ere nork ziurta dezake etorkizunean horrela izango denik? A ereduaren berpiztea egun hipotesi hutsa baino zeozer gehiago denean prozesuaren jarraikortasuna oso hauskorra dela antzeman
|
daiteke
.
|
|
|
Hori da, gure aburuz, Kataluniako ereduarekiko funtsezko ezberdintasuna; han, indarrean dagoen diseinua dela eta katalaneraren berreskurapena prozesu jarraikorra da ezinbestean; biziagoa edo motelagoa izan
|
daiteke
baina antolatutako hezkuntza diseinuak ez du atzera jotzeko aukerarik uzten, katalanizazioa ezinbestekoa da.
|
|
|
Euskaldungoaren banaketa adin taldeka aztertzeko, bi eratara irakur dezakegu taula. Ikus
|
daitekeenez
muturretako adin tarteak ezik gainontzekoak 5 urtetako zabalera berekoak dira, Zentsu eta Udal Errolden arteko urte kopuru bera hain zuzen ere1 Horrela 1981ean 16 urte bitartekoak zirenak handik bost urtetara (1986ko Udal Errolda), 20 adin tartean bilatu genituzke. Hots, aldaketarik eman ezean estatistikoki kopuru beretsuak behatu genituzke batean eta bestean.
|
|
|
Soziolinguistika arlo urria da Deustuko Unibertsitatean. Fakultate bitatik bideratu
|
daiteke
holako lana: Filosof� a eta Letren Fakultateko Filologia sailetik eta Soziologiatik.
|
|
|
Soziolinguistika irakasgaiaren bitartez, azken soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 43 gaitasuna lantzen da. Horretarako, euskara normaltzeko prozesuetan iritzi profesionalak emateko gai izan
|
dadin
, euskararen egoera ondo ezagutu du, soziolinguistikaren printzipio eta metodologiez jantzita egon du eta aniztasunari begira errespetuz eta tolerantziaz jokatu du. Datozen gaitasunak dira, beraz, Soziolinguistika irakasgaian lantzen direnak:
|
|
|
Etorkizunerako aukera handienak ikasleek soziolinguistika lanak jorra ditzaten arloan ikusten ditut: soziolinguistika eta gainerako irakasgaien formazioa hartuta tesina lanetan gehiago sakon
|
daiteke
eta practicumaren bidez ikasitakoa praktikan ipin daiteke.
|
|
|
Etorkizunerako aukera handienak ikasleek soziolinguistika lanak jorra ditzaten arloan ikusten ditut: soziolinguistika eta gainerako irakasgaien formazioa hartuta tesina lanetan gehiago sakon daiteke eta practicumaren bidez ikasitakoa praktikan ipin
|
daiteke
.
|
|
|
Titulazio berriak direla eta, gizartearen beharrei erantzuteko, soziolinguistika arloa are gehiago indartzea ere izan
|
daiteke
.
|
|
|
Azken hamarkadetan, soziolinguistikak garapen nabarmena ezagutu du frantzian, berrikuntza teoriko eta metodologoak ekarriz, argitaratzen diren liburu zein artikulu anitzek joera hori erakusten dutelarik. Labov ek dio linguistika orokorraren barruan sartu
|
daitekela
, Saussure n planteamenduak kritikatuz. Zentzu horretan, esan daiteke, soziolinguistika, linguistika nagusiaren kritika batetik habiatu dela.
|
|
|
Labov ek dio linguistika orokorraren barruan sartu daitekela, Saussure n planteamenduak kritikatuz. Zentzu horretan, esan
|
daiteke
, soziolinguistika, linguistika nagusiaren kritika batetik habiatu dela. Frantzian, soziolinguistika 13 eskoletan banatzen da, Rouen go eskolako linguistika sozialetik eta dialektologiatik, Bourdieu k inspiratu duen erreferentzien teoriara, eskola okzitandarretik igaroz.
|
|
|
" Hala ere, aurkatuak diren merkatuak sailkatu
|
daitezke
beraien autonomia mailaren arabera, erabat arau nagusiei menpekotuak direnetik, lege horiek gainditzen dituzteneraino. Hizkuntza zilegitasun baten adierazpena eta, bere bidez, usadioen ezezagupen erabaki batean oinarritutako diskurtsoa eta merkatu nagusiak ezaugarritzen dituen usadioek, ez dute gehiago balio merkatu irikien barruan, proioak zaiokion prezioen formakuntza legeek arauturik baitaude, esan nahi baita klase menderatuei propioak zaiokien guneetan, sinboliko menderatzaileak baztertuak direla".
|
|
|
1 hizkuntza historikoen irudi hierarkiko bat dauka non hizkuntza bakoitza jeinu bati lotua dagoen eta edozein tokitan erabili
|
daiteken
, unibertsala bilakatuz. Ondorioz, hizkuntza dialektotik bereizten da.
|
|
|
Diglosia konzeptua XIX. Mendean agertzen da eta Fergusson zein Fishman-ek ezagutarazi dute. Laburbilduz, esan
|
daiteke
ipar ameriketako soziolinguistentzako diglosiak hizkuntza bateko bi aldaeren ala bi hizkuntzen arteko erabilera funtzionalaren banaketa adierazten duela. Diglosiataz hitz egiten da bi hizkuntzen arteko erabilera oso argiki berezia delarik.
|
|
|
Beraz, hizkuntza planifikazioak hizkuntza politika suposatzen badu, aurkakoa ez da egia. Izan ere, gerta
|
daiteke
Estatu, nazio ala komunitate batek ez ahalmenik ukatea erabakitako hizkuntza politika gauzatzeko eta gerta daiteke hizkuntza baten aldeko neurriek ez alderdi instituzionalik hartzea.
|
|
|
Beraz, hizkuntza planifikazioak hizkuntza politika suposatzen badu, aurkakoa ez da egia. Izan ere, gerta daiteke Estatu, nazio ala komunitate batek ez ahalmenik ukatea erabakitako hizkuntza politika gauzatzeko eta gerta
|
daiteke
hizkuntza baten aldeko neurriek ez alderdi instituzionalik hartzea.
|
|
|
Frantzia, horren adierazlea da. Estadutik ala gizartetik etorri
|
daitezela
, hizkuntza politikak duela gutxi legearen itxura hartu du. Rouquetteek dion lez:
|
|
|
Hizkuntzen arteko desoreka adierazteko Marcellesi k glottopolitika konzeptua erabiltzen du zeren, bere aburuz, hizkuntza eta elearen arteko ihardokitzea indargabetzen du. Gizarte batek, konzienteki ala ez, hizkuntzaren gainen duen ekintza ulertzeko dituen teoria ezberdinak adierazten ditu, izan
|
dadila
gizarteak frantsesa eta hizkuntza gutxituaren estatusak zehazten dituelarik, elearen erabilera batzuk zigortzen dituelarik ala eskolak ekoizpen batzuk aztertzen dituenean. Hala ere, glottopolitika, zabalegia da, mota guztietako gertaerak biltzen baititu.
|
|
|
– Hizkuntza bere nortasun egituran hunki dezake. Esku hartze normatibo bat izan
|
daiteke
hizkuntza kodifikatu nahiz, izan dadila gramatika, hiztegi ala fonetika mailetan edota forma estandarizatu bat eman guraz, euskara batua adibide dela, nahiz eta ez duen gobernu batek egin. Era berean, ahozko hizkuntza bati idatzizko itxura ematen ahal dio eta eskolaren bidez heda dezake.
|
|
|
– Hizkuntza bere nortasun egituran hunki dezake. Esku hartze normatibo bat izan daiteke hizkuntza kodifikatu nahiz, izan
|
dadila
gramatika, hiztegi ala fonetika mailetan edota forma estandarizatu bat eman guraz, euskara batua adibide dela, nahiz eta ez duen gobernu batek egin. Era berean, ahozko hizkuntza bati idatzizko itxura ematen ahal dio eta eskolaren bidez heda dezake.
|
|
|
Espainia nahiko haurreratua bada hizkuntza gutxituen ezagupenean, ez da gauza bera gertatzen frantzian non eskualde hizkuntzak jarraian Estatu aferak bilakatzen diren, Deixonne legea egon arren (1951). Jarrera hori urrundik dator, hizkuntza gutxituak, izan
|
dadila
euskara, bretoiera, korsikarra ala okzitandarra, frantsesaren etsaiak bezala ikusiak izan baitira, bere garapenerako oztopoak balira gisa. Errepublikak Monarkiapean nagusi ziren joerak indartu ditu.
|
|
|
Soziolinguistika garaikidea, hizkuntza komunitatera, hizkuntzen arteko harremanetara ala nortasun bera duten giza taldeetara interesatzen da. Bost alor nagusi aipa
|
daitezke
: 1) soziolinguistika esleitua eta hizkuntzen kudeaketa, 2) gatazka diglosikoen dinamika soziolinguistikoen azterketa, 3) hizkuntza komunitatearen barruan suertatzen diren aldaketa soziolinguistikoen analisia, 4) kreolizazio gertaeren eta kreoloen ikerketa eta 5) hizkuntzen arteko harremanen azterketa migrazio egoeretan.
|
|
|
Azken hamarkadetan, soziolinguistikak garapen nabarmena ezagutu du frantzian, berrikuntza teoriko eta metodologoak ekarriz, argitaratzen diren liburu zein artikulu anitzek joera hori erakusten dutelarik. Labovek dio linguistika orokorraren barruan sartu
|
daitekela
, Saussure n planteamenduak kritikatuz. Zentzu horretan, esan daiteke, soziolinguistika, linguistika nagusiaren kritika batetik habiatu dela.
|
|
|
Labovek dio linguistika orokorraren barruan sartu daitekela, Saussure n planteamenduak kritikatuz. Zentzu horretan, esan
|
daiteke
, soziolinguistika, linguistika nagusiaren kritika batetik habiatu dela. Frantzian, soziolinguistika 13 eskoletan banatzen da, Rouen go eskolako linguistika sozialetik eta dialektologiatik, Bourdieu k inspiratu duen erreferentzien teoriara, eskola okzitandarretik igaroz.
|
|
|
Labov ek zehazten dituen aztergaiez gain, soziolinguistika garaikidea, hizkuntza komunitatera, komunitateen arteko harremasoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 141 netara ala nortasun bera duten giza taldeetara interesatzen da. Bost alor nagusi aipa
|
daitezke
:
|
|
|
Bigarren aukera nazioartean euskal soziolinguistikari buruzko ikerketa eta lanen berri eman ahal izatea da. Ingelesez idatzitako liburuak (Amorrortu 2003) euskal soziolinguistikaren ikuspegi orokorra eskaintzen du, ingelesdunari begira, baina euskaldunentzat ere baliagarria izan
|
daiteke
, atzerrian euskal soziolinguistikari buruz aztertutakoaren berri ere ematen baita. Beraz, irakasgaiaz aparte euskal soziolinguistikaren nazioarteko
|
|
|
Gerora begira, soziolinguistika arloa indartu litzateke, bai irakaskuntza presentzialean eta baita, eta batez ere, ikerkuntza eta argitalpen mailan. Bestela, oso azalean gera
|
daiteke
arlo hau Mintegiaren izaeran, eta Euskal Ikasketak aztertzea eta zabaltzea helburu duen erakundeak hizkuntzaren eta gizartearen arteko erlazioei bere garrantzia eman lieke.
|
|
|
Bestetik, liburua bertoko irakurle euskaldunentzat baliagarri izan
|
daiteke
euskal soziolinguistikari buruz ingelesez irakurtzea eta AEBetan egin eta Euskal Herrian gutxi ezagutzen diren lanen berri izatea.
|
|
|
Nik antzematen dudan ahuleziarik handiena maila akademikoan azalean geratzea da. Teknologia berriek dituzten aukerak ahulezi ere izan
|
daitezke
, aurrez aurre ezin egonak txarto ulertzeak, iluntasunak eta azalkeriak ekar ditzake eta. Ikasle eta irakaslearen arteko harremana askotan hotza suertatzen da.
|
|
2007
|
|
|
Has
|
gaitezen
, bada, gaiaren haritik tiratzen. Gure ustez, Helduen Euskalduntze Alfabetatzeak badu, dudarik gabe, karakter estrategikoa.
|
|
|
Ez dago euskararen etorkizuna bermatzerik tarteko belaunaldia bermatuta ez badaukagu. Tarteko belaunaldi hori da (batzuek, lotsagabeki nire ustez, galdutzat eman duten belaunaldi hori) euskararen transmisioaren giltzarria, euskara hizkuntza osoa badela eta izan
|
daitekeela
erakutsiko diguna: ez haur hizkuntza, ez eskolakoa, ez etxerako lanetan baino erabiltzen ez dena, baizik eta hizkuntza oso bat, geure artean normaltasunez erabiltzen duguna, familiatik hasten dena (seme alaba eta guraso) eta edozein esparru, une eta gaitan erabil daitekeena.
|
|
|
Tarteko belaunaldi hori da (batzuek, lotsagabeki nire ustez, galdutzat eman duten belaunaldi hori) euskararen transmisioaren giltzarria, euskara hizkuntza osoa badela eta izan daitekeela erakutsiko diguna: ez haur hizkuntza, ez eskolakoa, ez etxerako lanetan baino erabiltzen ez dena, baizik eta hizkuntza oso bat, geure artean normaltasunez erabiltzen duguna, familiatik hasten dena (seme alaba eta guraso) eta edozein esparru, une eta gaitan erabil
|
daitekeena
. Hortxe kokatzen dugu guk, beraz, arloaren estrategikotasuna, eta hortik abiatzen gara lan horri benetan heldu behar diogula esateko.
|
|
|
Eta horrek egunerokotasunean ere emaitzak ekartzen ditu. Jakin
|
badakigu
guk nahi baino gehiagotan datorrela ikaslea tituluaren behar soilagatik, ez euskara benetan ikasteko eta erabili ahal izateko, baina, zorionez, gaurko irakasteko modu honek, titulua ateratzeko baino ez bada ere, ikasleak komunikatu behar horretan jartzen du indarra. Ikasiko badu, euskaraz du.
|
|
|
Erabilera euskara ez galtzeko behar dugun gauza bat da. Euskara ikastea konpromiso pertsonala ere baden neurrian, egiten ari garen esfortzu guztiak erabilgarritasun konkretu batera eramaten ez bagaitu, onerako baino frustraziorako eta denbora galtzearen sentipenerako bide ere izan
|
daitekeelako
.
|
|
|
Behin gaur egungo argazkia erakutsi ondoren, HEA alfabetatzea indartsu dagoela esan
|
daiteke
inolako zalantza barik. Baina baikortasunak ez gaitu itsutu behar, aurrera begira jarri behar gara, orain arte ondo egindakoetatik ikasi eta hobetu behar direnak hobekuntza bidean jarriz.
|
|
|
Euskaltegi bakoitzak bere estrategia egokitu behar du inguruko beharrei ahalik eta egokien erantzuteko, alegia, ikaslea eta hizkuntza, hizkuntza komunitatea, baldintza egokietan harremanetan jartzeko. Ikasleei euskara erabiltzeko aukerak erraztea ere euskaltegiaren funtzioa da; arestian aipatutako egitasmoak bide egokiak izan
|
daitezke
ikaslea euskaldunei era ez traumatikoan hurbiltzeko. Horri guztiari erantzuteko nahian, AEK k Praktika Jarduerak izeneko zerbitzua eskaintzen du, euskaltegietan zubi lana beteko dituzten programak landuz eta bultzatuz:
|
|
|
Nabarmena da azken urteotan euskaltegiok elkarlanean egindako lana fruituak ematen ari dela, hor dago Kultura Sailarekin izandako negoziazioen emaitza ona. Dena dela, atzera begiratzeak ematen duen poza alde batera utzi gabe, ezin dugu ahaztu oraindik ere lan handia dagoela egiteko HEA guztiz normalizatutako arloa izatera hel
|
dadin
: baliabideak, formazioa, sustapena... etengabeko lana eta jarraipena eskatzen duten arloak dira, etorkizunean ere elkarlanean aritzea eskatuko dutenak.
|
|
|
Nabarmena da azken urteotan euskaltegiok elkarlanean egindako lana fruituak ematen ari dela, hor dago Kultura Sailarekin izandako negoziazioen emaitza ona. Dena dela, atzera begiratzeak ematen duen poza alde batera utzi gabe, ezin dugu ahaztu oraindik ere lan handia dagoela egiteko HEA guztiz normalizatutako arloa izatera hel
|
dadin
: baliabideak, formazioa, sustapena... etengabeko lana eta jarraipena eskatzen duten arloak dira, etorkizunean ere elkarlanean aritzea eskatuko dutenak.
|
|
|
Beraz, belaunaldi berriak eragindako euskal adimenaren eta sentimenduaren berritze prozesu horretan kokatu behar da Alfabetatze Batzordearen sorrera. Alfabetatze Batzordearen zeregina, bestalde, alfabetatze kanpainak antolatzea zen, euskaldunak beren hizkuntzan alfabeta
|
zitezen
bitartekoak ipintzea, alegia. Talde honen aburuz, idazten edota irakurtzen ikasteaz gain, beharrezkoa zen euskal kultura euskaraz eskuratzea.
|
|
|
Bestalde, aurrez aurreko irakaskuntzan, urtetik urtera urrituz joan da ikastaroen trinkotasuna (asteko ordu kopurua), eta autoikaskuntza bidezko ikastaroen arrakasta ere urrats bat gehiago izan
|
daiteke
bide horretan.
|
|
|
Honetarako hainbat arrazoi aipa
|
badaiteke
ere (lan egoeraren aldaketa, jendeak geroz eta denbora gutxiago duela zernahitarako,...), bada sektorearen beraren bilakaeran datu aipagarri bat: euskaltegietan programa orokorrak nagusi (edo ia erabatekoak) ziren garaitik, ikasleen beharrei zuzendutako ikastaroak antolatu eta ematera pasatu da.
|
|
|
Eta ikasle orduak, ikasle bakoitza ikasle izan den bitartean emandako orduen batura da. Erreferentziazko azken bi ikasturteetan, ikasle bakoitzaren hasieraeta amaiera egunak zehazten direnez, gai honen jarraipen zehatza egin
|
daiteke
. Baina ez horrela 1995, eta horregatik ez da datu hau zehazten.
|