|
2023
|
|
|
Esku hartzea" Hezitzaileek asko egin dezakete" metodologian oinarritzen da, talde bakoitzaren errealitate zehatzera egokitzen
|
dena
. Talde bakoitzeko, beraz, esku hartze plan bat diseinatuko da, aipatu bezala, betiere taldeari erreparatuz, galdetuz eta erabakitzen utziz.
|
|
|
Uste dugu taldeak ez badu jarduera bere nahi eta interesekin bat datorrela ikusten, interes maila asko jaitsiko dela; horrek motibazioa eta parte hartzeko nahia murriztuko du, eta, ondorioz, hizkuntza ohituretan eragiteko ahalmena. Baina oraindik garrantzitsuagoa
|
dena
, haurrek eta gazteek erabakitzeko ahalmena sumatzen badute, gutxinaka aisialdia haiena bilakatzen badute erabakietan parte hartzearen ondorioz, kide izatearen sentimendua areagotuko da, eta horrek egitasmoa zaintzeko eta zabaltzeko nahia sortuko du. Oraindik garrantzitsuagoa dena, prozesu hau errepikatzeko nahia sortuko du.
|
|
|
Baina oraindik garrantzitsuagoa dena, haurrek eta gazteek erabakitzeko ahalmena sumatzen badute, gutxinaka aisialdia haiena bilakatzen badute erabakietan parte hartzearen ondorioz, kide izatearen sentimendua areagotuko da, eta horrek egitasmoa zaintzeko eta zabaltzeko nahia sortuko du. Oraindik garrantzitsuagoa
|
dena
, prozesu hau errepikatzeko nahia sortuko du.
|
|
|
Horretarako, ezinbestekoa da gizarte mailan,
|
denon
arduratzat hartzea haur eta gazteei euskaraz ikasteko eta egiteko aukerak bermatzea, eta jarduera horiek izanen duten garapenari garrantzia ematea, garapen horretan parte hartzeko prestutasuna erakutsiz.
|
|
|
2020ko azaroan, beraz, Kilika programa garatzen ari ginela finantzaketa bila joan ginen Nafarroako Gobernura, eta baita lortu ere; Euskaraz Kilika Nafarroako Gobernuarekin hitzartutako egitasmoa da, doan eskaintzen
|
dena
haien finantzaketari esker.
|
|
|
— Esaerak: atsotitzak, esaldia osatzea, hitzak eta definizioak lotzea, hitz gakoak hartuta
|
denon artean
ipuina sortzea, bi irudiren arteko erlazioa azaltzea, edota Teleberria antzeztea.
|
|
|
Orokorrean oso balorazio onak jaso ditugu. Badakigu ez duela oinarri" zientifikorik", baina euskararen erabileraren norberaren pertzepzioari buruzko galderetan aipagarria da, nahiz eta iritzi subjektiboa jaso,
|
denek
edo gehienek adierazi dutelako KILIKA saioak bukatuta euskaraz gehiago aritu direla. Honek motibazioan eragiten du gure ustez, badakitelako, izena ematerakoan, KILIKA programaren helburua euskararen erabileran eragitea dela.
|
|
|
Baina gakoa elkarlanean dagoela pentsatzen dugu:
|
denak
batera arituta (euskara teknikariak, eskolak eta guraso elkarteak) emaitza hobeak lortzen dira.
|
|
|
Egoera honek, nerabeekin bakarrik ez eta gaztetxoekin ere egon ahal izatearenak alegia, oso datu interesgarria bertatik bertara eskuratu ahal izateko aukera ematen dit: nola eboluzionatzen duten nerabeek euskal hizkuntzarekiko atxikimenduan, hizkuntzaren erabileran eta hizkuntza gaitasunean, oso garrantzitsua
|
dena
ondorioak ateratzeko orduan, horien araberako proposamen egokiak egiteko.
|
|
|
Noski, Iruñerriko ikasleen artean da bereziki nabarmena erdararekiko joera ikaragarri hori, zeren eta Nafarroako beste eremu euskaldunago batzuetatik etortzen diren ikasleekin ez da hori gertatzen, ez behintzat hain modu argian. Horiek gehiago egiten dute euskaraz, normala
|
denez
, begi bistako arrazoiengatik. Euskara etxetik jaso dute, kasurik gehienetan, eta euskara normaltasunez entzuten dute han eta hemen beren egunerokoan, beren paisaia linguistikoan ohiko hizkuntza nagusi bilakatzeraino, eta ez dutelako, hortaz, ahalegin berezirik egin behar euskara modu naturalean atera eta sor dakien.
|
|
|
|
Dena
den, kasu, eremu euskaldunetan arazorik ez dagoela pentsatzearekin. Zeren eta oraindik oso nabaria ez bada ere toki erdaldunetako erdarazko joera hori, uholdeak hori ere hartuko duela gauza jakina baita, datuak eta begiratuta aurreikusten denez.
|
|
|
Zeren eta oraindik oso nabaria ez bada ere toki erdaldunetako erdarazko joera hori, uholdeak hori ere hartuko duela gauza jakina baita, datuak eta begiratuta aurreikusten denez. Herriak berak duen egoeraren ondorio eta sintoma da euskararen egoera, eta erritmoak erritmo,
|
denak
hartuko ditu horregatik gainbeherak, analisiak eta diagnostikoak egoki egin ezean, eta neurriak hartzen ez badira. Aspaldi zaigu kezka iturri, euskaraz dakiten eta ikasten duten haur eta gazte euskaldunak ere euskaraz egiteari uzten hasi direla eskola eremutik kanpo, esate baterako.
|
|
|
Maila formalean, aritzeko gaitasuna lortzen dute batzuek, idatzian nagusiki, baina gehienek zailtasun handiak dituzte lagunarteko mailan edota ahozko naturalean aritzeko. Ikastetik erabiltzera amildegi handiegia dago, eta zaila da hori gainditzeko eman behar izaten den jauzia, normalean kontzientzia hartzearekin joaten
|
dena
, baina uste baino aldagai gehiagoz osatua dagoena, hala ere. Oso prozesu konplexua da.
|
|
|
Ezberdintasuna, orain, maiztasuna da, beti entzuten dituzula erdaraz, beti, eta hori gutxi balitz bezala, guri ere erdaraz egiten digutela da orain nabarmendu beharreko alderik handiena. Ez
|
denek
, noski, baina askok eta askok, bai. Eta euskaraz egiten dizutenen artean asko dira, asko, esaldia euskaraz hasi bai, baina bi hitzen buruan erdarara lerratu eta hala bukatzen dutenak.
|
|
|
Aipatu berri dudan erlaxazio orokor horretaz gain, baliteke batzuek pentsatzea gaztetxoen gauzak direla eta ez zaiela garrantzirik eman behar. Edo beldur moduko bat diotela ikasleen estimua galtzeari, eta hori gerta daitekeela pentsatzen dutela, buen rollo a
|
denaren gainetik
lehenetsi ezean. Beharbada, ohartu ere ez dira egiten, ez dutelako agian arreta eta kontzientzia hor, eta komunikazioan zentratzen dira, zein hizkuntzatan gertatzen den begiratu eta zaindu ordez.
|
|
|
Ikasleek aukera dezakete beste eredu batean izena ematea –ez dago haien esku, gurasoenean baizik, badakit–, baina ulertu behar dute gurean egoteak dakarren inplikazioa, gure identitatearen funtsa euskara dela argi adierazi behar diegu, hitzez eta ekintzaz, hala dela, eta ez dugula onartuko horren kontra doan jarrerarik. Ez dugula onartuko hori abstraktuan uzten dut, tokian tokiko erabakiak, proposamenak eta abar hartu direlako, bistan
|
dena
, baina hemen argi utzi nahiko nuke euskararen erabilerak (edo erabileraren auziak) helburu estrategikoa izan behar duela ikastetxe guztietan. Motibazio alderdiak landuz, noski, soziopolitikoak ere bai, jada aipatu dudan bezala, baina ez hori bakarrik.
|
|
|
Erdara mugatzea euskara hobeki ikasteko aukera edukitzea da, eta euskara hobeki jakinda, erabilera ere errazagoa izango zaie. Zerbait mugatzen zaigunean min egiten digu, egia da, frustrazioa eta abar sortzen zaigu, baina aukera bat suposatzen du, eta hori da gure esku dagoena, gure ardura
|
dena
: euskararen aukera sortzea.
|
|
|
9 Euskal ikastetxe bateko irakasle guztiak izan behar gara euskara irakasle.
|
Denak
gara erantzule, arduradun, eredu. Denek jarri behar dugu arreta ikasleen euskararen erabileran, eta nagusiki, ikasleen euskararen kalitatean.
|
|
|
Denak gara erantzule, arduradun, eredu.
|
Denek
jarri behar dugu arreta ikasleen euskararen erabileran, eta nagusiki, ikasleen euskararen kalitatean. Euskara ongi ikastea ezin da bakarrik euskara irakaslearen esku egon, euskara ezin delako izan ikasgai hutsa.
|
|
|
Oro har, irakaskuntzak eskain diezaiola denbora eta tarte gehiago ahozkotasunari, ez bakarrik hizkuntza irakasleek,
|
denek
baizik. Gure kasuan, garbi dago, beharbada ahozkoa baino ez genuke erakutsi behar, hori dute-eta gabezia, hor baitute hutsunea.
|
|
|
Ikasleen euskarazko ahozkotasuna hemen eta orain, hutsaren hurrengoa delako.
|
Dena
dugu irabazteko. Eutsi!
|
|
|
Hitz esana airean dabil kantuan eta errezitatzen ari
|
denaren
ahotik haurraren belarrira. Hitz idatzia, ordea, geldia da, pertsonala, hitza burutik paperera doa eta bertan gelditzen da.
|
|
|
gutxirekin asko esatea. Egitura erritmoetatik hasi eta ipuin tradizionaletaraino, tradizioko haur literaturako piezetan —sehaskako kantetan bezala ipuinetan ere— ezer ez dago soberan,
|
dena
dago doi doi emana, ez dago testuak eskatzen duen esentzia baino. Entzulearen arreta ez galtzea da haur literaturako piezen senezko estrategia.
|
|
|
Irakurtzeko ematen zaien materiala, digestiboa izan dadin, euskaraz dago baina askotan euskara digestiboegian, xehatuan, purean. Euskaraz irakurtzen ari dela horixe da praktikatzen ari
|
dena
, baina eguneroko errealitatetik —ahozkotasunetik, zein euskara formaletik— urruti dagoen hizkera bat, monotonoa, pobrea. Azken batean, testu honen hasierara itzuli behar:
|
|
|
Nafarroa Garaian euskaldun gehien duen eremua eremu mistoa da, Iruñerria. Harrigarria ez
|
dena
, bestalde, nafar populazioaren gehiengoa eremu horretan bizi baita.
|
|
|
Esku artean duzun argitalpen honetan mintegian azaldu ziren ikuspegi, iritzi eta proposamenak bildu nahi izan ditugu. Liburuan aurkituko dituzun artikuluak ez dira, ordea,
|
denak
mintegi hartan aurkeztu zirenak. Eta mintegian azaldu ziren zenbait ere ez dituzu hemen, ez eta egun horretan gazteek mahai inguruan esan zituztenak ere, interesgarriak izan arren.
|
|
|
Jakina
|
denez
, hiztun elebidunen3 kasuan komunikatzeko eraginkortasuna ezberdina izan daiteke hizkuntza batean edo bestean. Are gehiago, alde txikia edo handia egon daiteke hizkuntza bakoitzeko baliabide multzoen artean eta aldea murriztu edo handitu daiteke testuingurua formala edo informala bada.
|
|
|
Entzuten duenak, hau da, ajente hartzaile
|
denak
ahalik eta esfortzu gutxien egitea nahi du; gauza argiak, interesgarriak, errazak izatea nahi du. Bestalde, mezua bidaltzen duenak ere ahalik eta esfortzu txikiena egitea nahi du bere mezua helarazteko orduan.
|
|
|
22). Gazte hizkerak eraikitzeko zorua ahozkotasuna
|
denez
, zaila dirudi gazte erregistro eta kode berriak ikasteko eta sortzeko gaitasuna izatea ahozko gaitasun nahikoa izan gabe; eta ezin dugu inoiz ahaztu, gazteek hizkuntzari eskatzen dioten bereizketa eta identifikazio funtzio bikoitz hori ez badute euskaraz lortzen, badutela beste karta sorta bat oso osorik erabiltzeko, gaztelaniarena edo frantsesarena, bizitokiaren arabera.
|
|
|
Gazteak bere burua bere egoera berean dauden beste batzuekin identifikatzen du. (...)
|
Dena
den, adina ez da gizartean diberjentziak sortzen dituen dimentsio bakarra. Adinarekin batera desberdintasun sozialak daude, ekonomikoak, kulturazkoak, jarrerazkoak, heziketazkoak...
|
|
|
11 Koherentzia beharraren ezaugarrian gehiago sakontzea interesgarria izan daiteke.
|
Dena
delako jokabidea autokontzepturako garrantzi handikoa denean, jarreraren kontrako jokabideak zuriketa handiagoa eta autopertsuasio handiagoa eskatuko ditu (Apodaka, 2004: 111).
|
|
|
|
DENOK
IZAN BEHAR DUGU HIZKUNTZA IRAKASLE
|
|
|
|
Denok
izan behar dugu hizkuntza irakasle hauen artean, ahozko gaitasunak egin du behera nabarmen. Familia tipologia ere aldatu zaigu azken urteotan.
|
|
|
Konpetentzietan oinarritutako hezkuntzaren hautuak berekin dakar gizartean partaidetza aktiboa izatea eta bizitzako beharrei eraginkortasunez erantzuteko nahitaezko diren konpetentziak garatzea. Ildo horretatik, irteera profilean jasotako pertsona eredua egoera eta testuinguru zehatzetan eraginkortasunez erantzuteko gai
|
dena
da, eta egiteko horietarako beharrezko diren ezagutzak, trebetasunak eta jarrerak era bateratuan eta integratuan erabiltzen dituena. Egiteko horretan, da aritu hizkuntzari bizkarra emanda.
|
|
|
|
Denok
izan behar dugu hizkuntza irakasle 50 kognizioa eskuratzeko beharrezkoa duen hizkera akademikoa gara dezan. Azken finean, hizkuntza esperientzia berri bakoitzak aberastu egiten du hiztunaren hizkuntza gaitasun orokorra, eta esperientzia horien bitartez hiztunen hizkuntza errepertorioei forma ematen zaie.
|
|
|
|
Dena
dela, gurean, nahitaez, euskarari lehentasuna eman beharrean gaude, gainerako hizkuntzen aurrean. Huts egingo genuke eskolan, irakatsi beharreko hizkuntza guztiak maila berean kokatuko bagenitu.
|
|
|
|
Denok
izan behar dugu hizkuntza irakasle 52 jomuga. Era berean, eskura izango ditu zenbait euskarri edo material, eta baita egoerari erantzuteko baldintza jakin batzuk ere.
|
|
|
|
Dena
dela, ikasleak ez dira informazio hartzaile edo ekoizle hutsak. Informazioa (eta, beraz, ezagutza) teoria eraikuntza edo konstruktu soziala den heinean, elkarreraginean negoziatutakoa eta eraikitakoa da, eta ikasleak ere elkarreraginean partekatuz bere egiten du.
|
|
|
|
Denok
izan behar dugu hizkuntza irakasle
|
|
|
|
Denok
izan behar dugu hizkuntza irakasle 56
|
|
|
5 Ondorioa:
|
denok
izan behar dugu hizkuntza irakasle
|
|
|
Euskara normalizazio bidean den hizkuntza da, eta azken aldian argitaratu diren ikerketek berretsi baizik ez dute egin eskolak berebiziko garrantzia duela euskararen normalizazio prozesuan. Oraindik ere gizarte esparru guztietara normaltasunez zabaldu ez den hizkuntza da, eta zenbait praktika komunitatetan ezagutza eraikitzeko eta partekatzeko behar besteko eraginkortasunez eta zehaztasunez erabiltzen ez
|
dena
. Ildo horretatik, Xabier Aizpuruak14 ere argi adierazi du, DBHko ikasleek gabeziak dituztela euren testuingurua soziolinguistikako ezagutzen bidez interpretatzeko.
|
|
|
|
Denok
izan behar dugu hizkuntza irakasle 58 beharra azpimarratzera garamatza. Ikasleek, irakasleek eta familiek jakin behar dute hezkuntza ibilbidea euskaraz egiteak zein helburu dituen jomuga, eta zer nolako onurak dakarzkion egoera gutxituan dugun hizkuntzari eta gizarte kohesioari, oro har.
|
|
|
Horrela jokatuta baizik ez dugu lortuko ikasleek gizartean eraginkortasunez eta behar besteko bizitasunez euskaraz aritzeko gaitasuna izatea.
|
Denok
izan behar dugu, beraz, hizkuntza irakasle.
|
|
|
Aldasorok (2022) ereduaren definizioaz eta bilakaeraz ari denean aipatzen duen moduan, ereduan ikasgaietan erabiltzen den hizkuntza formala eta akademikoa da, erregistro informaletik urrun gelditzen
|
dena
, eta proposatzen du ahozkotasuna erregistro ez formalak lantzeko erabiltzea.
|
|
|
14 Esate baterako, Julia Marinek proposatzen du ikasleek ahoz gorako irakurketa egitea intonazioa eta ahoskera lantzeko, baita gramatika edo zenbait baliabide morfosintaktiko lantzeko ere (esaterako,
|
dena
eta dela ren arteko bereizketa barneratzeko). Beste baliabide batzuk ere erabili daitezke.
|
|
|
Deskribapen fisikoa: ikusten
|
dena
.
|
|
|
Sekuentzia didaktikoetan, kontrol zerrenda da ikasleen ekoizpenen ebaluazio tresna, eta kontrol zerrendan jasoko da sekuentzian landu
|
dena
. Hortaz, ikasleen ekoizpenean ez da dena ebaluatuko (neurriko ebaluazioa eta progresioa), landu dena baizik.
|
|
|
Sekuentzia didaktikoetan, kontrol zerrenda da ikasleen ekoizpenen ebaluazio tresna, eta kontrol zerrendan jasoko da sekuentzian landu dena. Hortaz, ikasleen ekoizpenean ez da
|
dena
ebaluatuko (neurriko ebaluazioa eta progresioa), landu dena baizik. Horrek esan nahi du ebaluazioak neurrikoa izan behar duela eta, ahal dela, progresio bat erakutsi behar duela.
|
|
|
Sekuentzia didaktikoetan, kontrol zerrenda da ikasleen ekoizpenen ebaluazio tresna, eta kontrol zerrendan jasoko da sekuentzian landu dena. Hortaz, ikasleen ekoizpenean ez da dena ebaluatuko (neurriko ebaluazioa eta progresioa), landu
|
dena
baizik. Horrek esan nahi du ebaluazioak neurrikoa izan behar duela eta, ahal dela, progresio bat erakutsi behar duela.
|
|
|
Bestalde, ahozkoaren lanketan eta ebaluazioan, oinarrizkoa da ikaslearen izaera kontuan hartzea. Esate baterako, lotsatia
|
dena
hasieran ez gehiegi behartu eta, konfiantza hartu ahala, aurrera egin dezan animatu, edo, grabazioen aurrean, ikasleak lasaitu, hasieran zaila bazaie ere, normalean erraz ohitzen baitira.
|
|
|
Edozein kasutan eta egin gabeko bidea
|
denez
, beharrezkoa da ahozkoaren ebaluazioari denbora eta toki berezia eskaintzea.
|
|
|
Hitz egitea elkarrekin egiten den kontua
|
denez
, elkarreragina gauzatzeko hizkuntza baliabideak erdigunean paratu genituzke ikasleen irteera profila erdiesteko helburuarekin. Ikuspegi komunikatiboa (Zabala, 2018) kontuan izanik, irakasleak komunikazio prozesua erraztuko du, haren eginkizunak bete daitezen, eta parte hartzen duten ikasleen beharrak analizatuko ditu, aholkuak emanen dizkie eta prozesua antolatuko du.
|
|
|
Larunblai egitasmoa 8 urte bitarteko gaztetxoei zuzenduriko programa da, kasu gehienetan larunbatetan gauzatzen
|
dena
eta adin ezberdinen beharrak kontuan hartzen dituena.
|
|
|
|
Denok
izan behar dugu hizkuntza irakasle 48 baizik eta curriculumeko ikasgai guztietan duen eragina kontuan hartuta. Gomendio horrek jasota dakarrenaren arabera, hizkuntzaren dimentsioa aintzat hartu litzateke honako alor hauetan:
|
|
|
diren testu antolatzaile ideiak ordenatu, iritzia edo esapideak: alde batetik, eman, ideia berriak adierazi, bestetik..., eta gainera..., honez kontrako arrazoiak eman eta gain, egia esan, nire ustez, nik ondorioak adierazi. uste dut, nire iritziz, baina,
|
dena
|