|
2013
|
|
|
Eskerrak emate aldera, bihoazkie horiek jatorrizko egileari eta argitaletxeari, testua euskaraz argitaratzeko eman duten erraztasunarengatik. Orobat Zuzenbidearen Euskal Akademia Academia Vasca
|
de
Derecho delakoari, liburu hau azkena baino, lehena izan dadin zerrenda luze baten hurrenkeran, Abeurrea bilduman sarrera izan dezakeena.
|
|
|
Onespena eman arren, biltzarrak ez zuen uste izan lege berria zuzenbide zaharraren ordezkoa zenik; aitzitik, zehaztasun handiagoarekin finkatu zen betidanik eta orokorrean zuzenbidea (Ius) izan zena. Behin zuzenbide hori testu batera bilduta, lex bihurtu zen(
|
de
legere, adieraztea, den heinean), Ius deiturikoaren adierazpen ofizial eta jendaurrekoa zelako.
|
|
|
A CADEMIA VASCA
|
DE
D ERECHO
|
|
|
A CADEMIA VASCA
|
DE
D ERECHO
|
|
|
Kultura juridiko baten historia/ Peter G. Stein. Bilbao: Zuzenbidearen Euskal Akademia/ Academia Vasca
|
de
Derecho, 2013.
|
|
|
© Argitaraldi honena: Zuzenbidearen Euskal Akademia/ Academia Vasca
|
de
Derecho
|
|
|
Iruzkingileek ez zioten kasu handirik egin zati horri, baina aurrerantzean, zuzenbide zibila modu sistematikoan antolatzeko ahalegin horretan, modu nabarian ekarriko ziren hizpidera. Bourgeseko taldearen idatzia François Duarenek (Duarenus) zuzenbidea irakatsi eta ikastearen inguruan eginiko zati txiki bat izan zen (Epistula
|
de
ratione docendi discendique iuris, 1544). Betiko irakaskuntza metodoak kritikatu ostean, humanista horrek adierazi zuen zuzenbidea beste edozein jakintzagai bezala azaldu behar zela, hots, unibertsala eta ezaguna zaigunetik abiatu eta berezitasunerantz jota.
|
|
|
Legeek ez zuten eragin handirik izan zuzenbide horretan; bai, ordea, antzinako zuzenbide erromatarraren oroitzapenak eta unibertsitateetan irakatsitako zuzenbide jakintsuak, beste maila batean izan arren. Italiako estatuetako, Espainiako eta hegoaldeko Frantziako ohituretan, pays
|
de
droit écrit izenekoetan, bisigodoen zuzenbide erromatar basatiaren aztarnak nabari zitezkeen oraindik, baita Mediterraneoko itsasaldean irakatsitako zuzenbide erromatarrarenak ere. Iparraldeko Frantzian, tokiko ohiturak edo pays de droit coutumier izenekoak jatorriz germaniarrak ziren, frankoak gehienetan, zuzenbide erromatar kanonikoa sartzearen ondorioz jurista profesionalak agertu arren; halakoek zuzenbide erromatarraren eta kanonikoaren metodoak aplikatu zizkioten ohiturazko zuzenbideari.
|
|
|
Italiako estatuetako, Espainiako eta hegoaldeko Frantziako ohituretan, pays de droit écrit izenekoetan, bisigodoen zuzenbide erromatar basatiaren aztarnak nabari zitezkeen oraindik, baita Mediterraneoko itsasaldean irakatsitako zuzenbide erromatarrarenak ere. Iparraldeko Frantzian, tokiko ohiturak edo pays
|
de
droit coutumier izenekoak jatorriz germaniarrak ziren, frankoak gehienetan, zuzenbide erromatar kanonikoa sartzearen ondorioz jurista profesionalak agertu arren; halakoek zuzenbide erromatarraren eta kanonikoaren metodoak aplikatu zizkioten ohiturazko zuzenbideari. Alemanian, aitzitik, ohiturazko zuzenbidea ia ukitu ere ez zen egin, zuzenbide erromatarraren eraginez.
|
|
|
Oratio
|
de
concordia et unione consuetudinum Franciae izenekoan (Omnia opera, 1681,11 690), Dumoulinek defendatu zuen ohitura guztietan erkideak ziren erregelen multzo bat onartuta zegoela, eta halakoak erabiliko zirela ohitura berezien hutsuneak osatzeko, zuzenbide zibilaren aurretik. Guy Coquillek() ideia hori onartu zuen Institution on droit français lanean.
|
|
|
Jurista zibilistek indar esanguratsua erdietsi zuten herri guztietako politikan nahiz gizartean. Frantzian noblesse
|
de
la robe zelakoaren kide moduan onartu zituzten, eta euren jakituriak ematen zien kualifikazioari esker, juristok boterea zuten estatuko zein tokiko gobernuan; mugimenduren batek botere hori azpikoz gora jarri nahi bazuen, juristek horren kontra egiten zuten.
|
|
|
D. 1, 14, 1ean, Ulpianok honetara azaltzen du enperadorearen botere legegilea: agintaldia hastean, herri erromatarrak enperadore bakoitzari estatuaren onerako egin beharreko guztia egiteko boterea ematen dio modu formalean (lex
|
de
imperio edo lex regia delakoaren bidez).
|
|
|
enperadoreak inork baino botere handiagoa zuen, baina ez herri osoak zuenaren bestekoa. Ildo horretatik, Italiako estatu hiriak
|
de
facto enperadorearengandik lokabeak izatea bidezkotu ahal izan zuen Azzok. Erregeak bere erreinuan enperadorearen pareko boterea zuela baieztatu zuen.
|
|
|
Horren adibide on bat Frantziatik dator: Philippe
|
de
Beaumanoir ek, Clermonteko konderriko baile edo epaileak, 1280 urtea aldera Beauvaiseko ohituren inguruan idatzitako tratatua. Frantsesez eta ez latinez idatzitako tratatu horrek bertako auzitegietan zinez aplikatzen zen ohiturazko zuzenbidea erakutsi zuen.
|
|
|
Tokiko zuzenbidea
|
de
facto baliozkoa izan arren, zuzenbide zibil erromatarrak halako «mentalitate» berezia sorrarazi zuen, Europa osoko pentsamendu politiko eta juridikoaren oinarriak eratzeko balio zuena. Zuzenbide hori berez agertu zen filosofia eta literaturaren lan esanguratsuetan, Europa kristauaren kultura erkidearen zati gisa.
|
|
|
Orleansi bere ospea eman zioten bi maisuek, Jacques Revignykoa (Jacques
|
de
Revigny) eta Pierre Belleperchekoa (Pierre de Belleperche) Orleansen ikasi zuten. Ez zuten beste munduko berrikuntzarik ekarri zuzenbide zibila irakasterakoan, baina eite bateko joerak sartu zituzten, Bolognan berriak zirenak, batez ere arrazoinamendu dialektikoaren erabilera.
|
|
|
Orleansi bere ospea eman zioten bi maisuek, Jacques Revignykoa (Jacques de Revigny) eta Pierre Belleperchekoa (Pierre
|
de
Belleperche) Orleansen ikasi zuten. Ez zuten beste munduko berrikuntzarik ekarri zuzenbide zibila irakasterakoan, baina eite bateko joerak sartu zituzten, Bolognan berriak zirenak, batez ere arrazoinamendu dialektikoaren erabilera.
|
|
|
Ez zuten beste munduko berrikuntzarik ekarri zuzenbide zibila irakasterakoan, baina eite bateko joerak sartu zituzten, Bolognan berriak zirenak, batez ere arrazoinamendu dialektikoaren erabilera. Testuen aipamen jakintsua egin beharrean, bertsio askeagoa erabili zuten, argudio logikoetan oinarritutakoa; ildo bertsutik, analogiaren bidez usu zabaldu zuten testuaren ratioa Bolognako juristek onartutako mugetatik at. Quaestiones
|
de
facto izenekoak egitezko kasuek eratorritako arazoen gaineko eztabaidak ziren (hipotetikoak izan zitezkeen arazoen gainekoak), eta kontuzko lekua zuten ikasketa planetan; halako batzuk tokiko ohituraren ondoreei buruzkoak ziren. Jacques eta Pierre apaizak izanik, bi biek erdietsi zuten gotzain bihurtzea.
|
|
|
Kunkel, An Introduction to Roman Legal and Constitutional History, Oxford, 1966 [Historia del Derecho Romano, Bartzelona, 1988]; A. A. Schiller, Roman Law Mechanisms of Development, Haga/ Paris, New York, 1978; B. Nicholas, An Introduction to Roman Law, Oxford, 1988 XII. Taulen Legearen osteko arau erromatar guztien testu nahiz itzulpenari dagokionez, ikus M. H. Crawford (arg.), Roman Statutes, 2 lib., Londres, 1996 XII. Taulen Legearen, Pretoreediktuaren eta beste iturri batzuen itzulpen bat (ingelesez) kontsulta daiteke, A. C. Johnson, E R. Coleman Norton eta E C. Bourneren, Ancient Roman Statutes lanean, Austin, Texas, 1961 [Ley
|
de
las XII Tablas (arg. eta itzulpena, C. Rascón eta J. M. García González, Madril, 1993]. Inperioaren azken aldiari helduta, oraindik ere baliogarria izan daiteke hurrengoa, E. Gibbonen Decline and Fall of the Roman Empire, [Historia de la decadencia y ruina del Imperio Romano, Madril, 1984], eta hori ondokoarekin osa daiteke:
|
|
|
Coleman Norton eta E C. Bourneren, Ancient Roman Statutes lanean, Austin, Texas, 1961 [Ley de las XII Tablas (arg. eta itzulpena, C. Rascón eta J. M. García González, Madril, 1993]. Inperioaren azken aldiari helduta, oraindik ere baliogarria izan daiteke hurrengoa, E. Gibbonen Decline and Fall of the Roman Empire, [Historia
|
de
la decadencia y ruina del Imperio Romano, Madril, 1984], eta hori ondokoarekin osa daiteke: A. H. M. Jones, The Later Roman Empire, 284, Oxford, 1964.
|
|
|
Erdi Aroko eta Aro moderno goiztiarreko zuzenbidearen erreferentzia lanak hurrengoak dira: F. Wieacker, A History of Private Law in Europe, Oxford, 1995 [Historia del Derecho Privado
|
de
la Edad Moderna, Granada, 2000]; M. Bellomo, The Common Legal Past of Europe,, Washington, 1995 [La Europa del Derecho Común, Erroma, 1996]; 0 E Robinson, T. D. Fergus eta W. M. Gordon, An Introduction to European Legal History, Londres, 1994; P. Vinogradoff, Roman Law in the Medieval Europe, Oxford, 1929; The Roman Law Tradition (lanen bilduma), arg. A. D. E. Lewis eta D. J. Ibbetson, Cambridge, 1994; lus Romanum Meddii Aevi deitutakoaren liburukiak, Milan 1961 urtetik; J. A. C. Smith, Medieval Law Teachers and Writers.
|
|
|
AUBERT, J. M.: Le droit romain dans l, ouvre
|
de
Saint Thomas, Paris, 1955.
|
|
|
bridge, Mass., 1983 [La formación
|
de
la tradición jurídica de Occidente, Mexiko,
|
|
|
bridge, Mass., 1983 [La formación de la tradición jurídica
|
de
Occidente, Mexiko,
|
|
|
DAWSON, J. P.: A History of Lay Judges, Cambridge, Mass., 1960, 2 Kap. Feenstra, R., «L. Ecole
|
de
droit d. Orleans au treiziéme siecle et son rayonne ment dans l. Europe medievale», Revue d, histoire des Facultés de droit et de la science juridique,
|
|
|
DAWSON, J. P.: A History of Lay Judges, Cambridge, Mass., 1960, 2 Kap. Feenstra, R., «L. Ecole de droit d. Orleans au treiziéme siecle et son rayonne ment dans l. Europe medievale», Revue d, histoire des Facultés
|
de
droit et de la science juridique,
|
|
|
DAWSON, J. P.: A History of Lay Judges, Cambridge, Mass., 1960, 2 Kap. Feenstra, R., «L. Ecole de droit d. Orleans au treiziéme siecle et son rayonne ment dans l. Europe medievale», Revue d, histoire des Facultés de droit et
|
de
la science juridique,
|
|
|
GACTO, E., J. A.: Alejandro García eta J. M. García Marín, El derecho histórico
|
de
los pueblos de España, Madril, 1982.
|
|
|
GACTO, E., J. A.: Alejandro García eta J. M. García Marín, El derecho histórico de los pueblos
|
de
España, Madril, 1982.
|
|
|
GOURON, A.: La science du droit dans le midi
|
de
la France au Moyen Age, Londres, 1984.
|
|
|
–, «Coutume contre loi chez les premiers glossateurs». in Renaissance du pouvoir legislatif et genése
|
de
l? état, arg. A. Gouron eta A. Rigaudiere, Montpellier, 1988,
|
|
|
FERRARY, J. L.: «Aymar Du Rivail et ses. Historiae iuris civilis et pontificii libri quinque?», Bulletin
|
de
la Société Nationale des Antiquaries de France, 1992, 116 or.
|
|
|
FERRARY, J. L.: «Aymar Du Rivail et ses. Historiae iuris civilis et pontificii libri quinque?», Bulletin de la Société Nationale des Antiquaries
|
de
France, 1992, 116 or.
|
|
|
Gierke», Political Theories of the Middle Ages, Cambridge, 1900 [«Introducción a O. Gierke», Teorías políticas
|
de
la Edad Media, Madril, 1995].
|
|
|
Afflictis, M.
|
de
, 109
|
|
|
Ildo horri ekinez, merkatarien erkidegoak nazio mugak gainditzen zituzten ohituren multzoa garatu zuen. Colbertek Jaques Savary deitutako negozio gizon arrakastatsuari agindu zion Ordonnance
|
de
commerce lana egiteko (1673); lan hori merkatarien negozioetan aplikatzeko arauen bilduma ia osoa zen, harako ohitura tradizionaletan oinarritutako arauena, hain zuzen. Horrez gain, itsas merkataritzaren inguruko beste hainbat ordenantza ekar daitezke hizpidera.
|
|
|
Dauphine Droit écrit deitutakoaren eremu bat zenez gero, Paperen bilduman zuzenbide zibilaren nahiz kanonikoaren testuak ekarri ziren hizpidera, baita horiei buruzko iruzkinak ere. Italiako auzitegi sekular baten bildumarik antzinakoena, berriz, Matthaeus
|
de
Afflictisek Napoleseko Decisiones Sacri Regii Consilii deitutakoen inguruan eginiko liburukia izan zen, 1499 urtean argitaratu zena.
|
|
|
Lurralde bakoitzeko auzitegi gorenak bakarrik esan zezakeen behar besteko agintearekin lurralde horretan zer jaso zen zuzenbide erromatarretik eta zer ez. Lan batzuetan, bildumak horretarako erabili ziren, eta horren adibide esanguratsua dugu Philibert
|
de
Bugnyonen lana, Legum abrogatarum et inusitatarum in omnibus curiis terris iurisdictionibus et dominiis regni Franciae izenekoa (1563); lan horretan eskualdez eskualde zehaztu zituen zeintzuk ziren onartu gabeko zuzenbide zibileko testuak.
|
|
|
Arazorik larrienetarikoa zen Espainiak Mundu Berrian zituen lurraldeetako biztanleen statusari buruzkoa. Salamancan teologiako irakasle zen Francisco
|
de
Vitoria domingotarrak 1532an idatzitako Relectiones de Indisean jorratu zuen arazo hori.
|
|
|
Arazorik larrienetarikoa zen Espainiak Mundu Berrian zituen lurraldeetako biztanleen statusari buruzkoa. Salamancan teologiako irakasle zen Francisco de Vitoria domingotarrak 1532an idatzitako Relectiones
|
de
Indisean jorratu zuen arazo hori.
|
|
|
1584 urtean erregina Isabelen gortean enbaxadore espainiarra zen Bernardino
|
de
Mendoza jauna salatu zuten eskoziarren erregina, Maria, espetxetik atera eta Ingalaterrako erregina bihurtzeko konplotean parte hartzeagatik. Kontseilu pribatuak Mendoza zigortu nahi zuen, baina aldez aurretik kontsulta egin zion Gentiliri, ikuspegi juridikotik hori bidezkoa ote zen jakiteko.
|
|
|
Grotiusek Orleansen amaitu zituen ikasketak, doktore bihurtuz. Ondorio politikoak izango zituen eztabaida teologiko batean parte hartzeagatik, espetxera eraman zuten eta derrigorreko aisialdi horretaz baliatu zen Holandako Jurisprudentziaren Sarrera (Inleidinge tot
|
de
Hollandsche rechtsgeleerdheit) idazteko nederlanderaz; lan hori, azkenean, 1631 urtean argitaratu zen.
|
|
|
Beaumanoir, Philippe
|
de
, 79, 138
|
|
|
Bellepercheko, Pierre (Pierre
|
de
Belleperche), 81
|
|
|
Revignyko Jacques (Jacques
|
de
Revigny),
|
|
|
Vitoria, Francisco
|
de
, 111, 112, 113
|