|
2002
|
|
|
Barruko hiru nabeetan, XV. mendeko erretaula nagusia dago eta Antso VII. Azkarra tuterarrak Navas
|
de
Tolosako batailan irabazitako katemaila batzuk agertzen dira. Nabeetan kapera ugari eta ederren artean Santa Anaren (hiriko zaindariaren tailu gotikoak garrantzia hartzen duen itzelezko kapera barrokoa.
|
|
2005
|
|
|
Las Navas
|
de
Tolosako gudaldiaren irabazlea.
|
|
|
Mapa kolore egokiz osa ezazu. Las Navas
|
de
Tolosa eta Iruñea koka itzazu.
|
|
|
Zer gertatu zen Las Navas
|
de
Tolosa gunean. Erantzuna idatz ezazu.
|
|
|
Antso VII.a edo Antso Azkarra Nafarroako errege goraipatuenetarik izan zen. Musulmanen aurka Las Navas
|
de
Tolosako gudaldia irabazi zuen 1212an. Leiendak dionez, garaitu zuen kalifaren oihal etxearen kateak bereganatu eta Nafarroako armarrietan sartu zituen.
|
|
|
Musulmanak iberiar penintsulatik kanpo bota zituzten. 1212an iragan zen Las Navas
|
de
Tolosako gudaldian Nafarroako erregeak, Aragoikoak eta Gaztelakoak parte hartu zuten.
|
|
2006
|
|
|
Bizkaia Nuklearra, Enkarterri eta Durangoko merindadea. Azken biak XIII. mendearen hasieran sartu ziren Harotarren jabegoetara (Durango aldea 1212an Navas
|
de
Tolosako gudaldian egindako zerbitzuengatik eman zion Gaztelako erregeak Diego Lopez Harokoari). Urduña eta Balmaseda joan etorrian ibili ziren XV. mendera arte (Balmaseda 1466an eta Urduña tartean sartu ziren Bizkaian behin betiko).
|
|
|
Monreal-ek uste du aldearen bilakaera Bizkaikoarekin paraleloan joan zela Nafarroako eta Gaztelako erresumen artean, nahiz eta Gaztelan azken aldiz apur bat geroago sartu zen, 1200ean, Gipuzkoa eta Arabarekin batera114 Hori horrela gertatu zen, urte batzuk lehenago bi erresumen arteko muga Henrike II.a Ingalaterrako erregearen arbitrazioan edo erabakiaren menpe jarri zutelako Alfontso VIII.a Gaztelakoak eta Antso VI.a Jakituna Nafarroakoak. Henrikek ez zuenez erabaki, azkenean Itziar eta Durango nafarren esku geratu ziren bi urte geroago, 1179an, Bizkaia gaztelarraren esku geratutakoan115 Ondoren, Gaztelaren eskuetara igaro zen Durango ere 1200etik, esandako moduan, eta 1212an Navas
|
de
Tolosako garaipenaren zerbitzuengatik, Durangaldea Alfontso VIII.ak Diego Lopez Harokoari eman zion, eta bertako egiturak mantenduta, Bizkaiko jaurerrian sartu zuen.
|
|
2008
|
|
|
Navas
|
de
Tolosako kateek ere ez gaituzte geldiarazi, jarraitu dugu Jaen hiribururaino bazkaltzera. Orain arteko atseden-lekuetan ez dugu espainiarrik aurkitu zerbitzari.
|
|
|
«En la medida en que el diezmo y las primicias eran contribuciones que pesaban casi exclusivamente sobre la agricultura, ciertos curas de aldea podían ganar mas que los de las ciudades más pobladas. Por dar algunos ejemplos, digamos que los curas de Urnieta y Albístur percibían respectivamente 11.599 y 13.460 reales, meintras que los de Santa María de San Sebastián y
|
de
Tolosa ganaban solamente 5.000 y 7.280 reales. El detalle no deja de tener importancia y puede explicar, por lo menos en parte, las simpatías del clero rural por la causa carlista, a la vez que la tibieza del clero urbano» (Garmendia, 1985:
|
|
|
«Al primer batallón, muchos de cuyos elementos habían combatido a sus órdenes, se le agregó una gran parte del 5º, y con ellos se fue rápidamente sobre Billabona, donde volvieron a agregársele cuatro compañías del 2º batallón. Durante este tiempo, el capitán Luxia, en los alrededores de Andoain, y el capitán Gereka, en las puertas
|
de
Tolosa, sublevaron sus compañías en favor de Santa Cruz y fueron a reunirse con él. En veinticuatro horas, el cura partidario se encontraba al frente de de 18 compañías» (Bernoville, 2000:
|
|
|
Iruñerriako Mankomunitatearen esku dago zerbitzua. Navas
|
de
Tolosa kaletik ateratzen da autobus linea hori, eta hirian zehar hainbat geltoki ditu Noaingo aireportura iritsi arte.
|
|
|
Tiroketa Navas
|
de
Tolosan, San Andresen map
|
|
|
Arrasateko PSE EEko zinegotzi izandako Isaias Carrascok hiru tiro jaso zituen; horietako bat lepoan. San Andres auzoan izan zentiroketa, Navas
|
de
Tolosa kalean, etxetik irteten ari zela. 42 urte zituen eta egun, autobideko ordainlekuan egiten zuen lan.
|
|
2009
|
|
|
Isaias Carrasco 2008ko martxoaren 7an hil zuten San Andres auzoko Navas
|
de
Tolosa kalean, Arrasaten.
|
|
|
esanez defendatzen zituen Foruak Espainiako Gorteetan Valentin de Olano Diputatuak 1840ko martxoan (39ko urriaren 25eko Legeak hankaz gora utziak). 64ko erasoaldi berrian berdin jarraitzen zuen Pedro Egañak, euskaldunen balentriak zenbatu ondoren Las Navas
|
de
Tolosan, Sevillako konkistan, Lepanton, Pavian, eta Elkano, Urbieta, Okendo euskal heroiak ailegatuz Espainiaren handitasunaren handitzaile paregabeak: –Nos llamamos vascongados porque no queremos renegar de nuestro nombre de pila; pero eso no quita que siendo vascongados seamos tan españoles como Su Señoría [Sánchez Silva Ministroari] y como el mejor español?.
|
|
|
–Bienvenida Aguirrezabala Esnaola de veinte años, natural
|
de
Tolosa, provincia deGuipuzcoa, hijo de D. Silvestre Aguirrezabala y de Da Josefa Esnaola, domiciliada enla Prision Central de Mujeres de Saturraran, estado soltera, fallecio en la referidaprision el dia 28 del corriente mes a las seis horas a consecuencia de fiebre tifoidea, segun resulta de la certificacion medica y reconocimiento practicado y su cadaverhabra de recibir sepultura en el cementeri... Esta inscripcion se practicaen virtud de parte por escrito del medico de la citada prision?.
|
|
|
–Bienvenida Aguirrezabala y Esnaola,
|
de
Tolosa (Guipuzcoa), hija de Silvestre yJosefa de Tolosa, soltera. Fallecio el 28, a los 22 años de fiebres tifoideas enla Prision?.
|
|
|
–Bienvenida Aguirrezabala y Esnaola, de Tolosa (Guipuzcoa), hija de Silvestre yJosefa
|
de
Tolosa, soltera. Fallecio el 28, a los 22 años de fiebres tifoideas enla Prision?.
|
|
|
natural
|
de
Tolosa, murio el 28/ 08/ 1938, causa: fiebres tiroideas, 22 años?.
|
|
|
–
|
De
Tolosa. Fallecida en la carcel de Saturraran a consecuencia de tifus, dolenciacontraida por las pesimas condiciones en dicha carcel?.
|
|
|
Bada, gero, zorte txarra. Navas
|
de
Tolosako zeraren urteurrena ere bada 2012a. Eskura zuten eta ederki profitatuko dute 1212an gure Antso Azkarra azkarra. Gaztelako eta Aragoiko erregeekin batera mairu hiltzen ari izana Andaluziako parte horretan.
|
|
|
Aurki ehunka miloi euro gastatuko dizkigute (bai, gu guztion dirutik) Gaztelako Alfontso VIII.aren balentriak kontatzeko. ...zpi hilabetez setiatu ondoren, suntsitu egin zuela; gero, 1200ean, Araba, Gipuzkoa eta Ameskoan barrena sartu zela Hondarribiraino eta inbasio armatuaren bidez euskaldunok genuen erresuma izaera suntsituta, lurraldea bitan banatu zuela, egitandi hori Antso VII.a Indartsua musulmanekin Marokon zen bitartean egin eta handik gutxira Gaztelako gorteek Erromako enperadorearekin batera Antso VII.a Navas
|
de
Tolosako gudaldian Almohadeen kontra borrokatzera behartuko zutela (Jaen, 1212). Geroztik, historiografia espainiarrak Antso VII.ari geratu zitzaion Nafarroako erresumaren ipar ekialdea kate astun batez zamatua du.
|
|
|
1910 urtean onartu zituen Nafarroako Foru Aldundiak Nafarroako bandera eta armarria. Navas
|
de
Tolosako gudaren 700 urteurrenean, 1912an, Foru Aldundiak proposatu zuen Nafarroako armarriari kateak jartzea, Antso VII. Azkarrak guda horretan erabili zituen kateei erreferentzia eginez. Baraibarren arabera, ordea,, egun badakigu Antso VII.ak ez zituela inoiz kateak erabili?.
|
|
|
Bertan, beren eduki politikoa dela-eta euskal espazio sinbolikoak giltzarritzat dituen data historiko batzuk aipatzen dira. Las Navas
|
de
Tolosako guduan, 1212an, nafar erregeak berekin eraman zituen Muhammad Ibn Yacub sultana inguratzen zuten kateak. Hortik egungo Foru Komunitatearen banderak hondo gorriaren gainean agertzen dituen kateak.
|
|
|
1200, 1332, 1379/ 1512, 1609, 1789,/ 1794, 1839, 1876,/ 1931, 1937, 1966,/ 1971, 1975.. / Arrano beltzarekin joan ziren/ joan ziren joan/ Jaengo/ Navas
|
de
Tolosara/ Nafarrak/ eta kate/ kateekin itzuli etxera/ eta kate/ kateak ekarri herrira/ harmarrira. / Atzerritarrentzat/ atzerrian/ gerla irabazi/ eta herrian Nafarroa galdu/ nafar/ aroa galdu/ ez dea bada/ etsipengarrrrrrria/ oraindik/ ez dugula ikasi/ ez dugula ikusi/ (ez da nunbait aski).
|
|
2010
|
|
|
Bi urte bete dira PSE EEko zinegotzi ohi Isaias Carrasco erail zutenetik, eta domeka eguerdian omenaldia egin zioten bera bizi zen eta hil egin zuten Navas
|
de
Tolosa kalean. Omenaldi ekitaldian, hainbat herritarrek eta PSE EEko agintari askok esku hartu zuten, tartean Patxi Lopez lehendakariak.
|
|
|
Jende dezente batu zen Arrasateko Navas
|
de
Tolosa kalean, San Andres auzoan, Isaias Carrascoren erailketaren bigarren urteurrenean.
|
|
|
Semerik zaharrena, Fermin Antonio Zabaleta Alduntzin, 1766ko buruilaren 3an jaioa zela esaten du eta biharamunean Paskual Antonio Minondo eta Fermina Zabaletak jaso zutela Pontera. Bigarren semea, berriz, Jose Inazio, 1768ko apirilaren 11n jaio eta D Fco de Añues y Mª Josepha Añues, hemanos vezinos
|
de
Tolosa anai arreben ordez, amaren aldeko izeba Theresa Alduntzinek jaso zuela Bataio Harrira. Alaba Mª Luisa, ordea, Don Fco Ygnacio Aranibar apaizak bataiatu omen zuen 1770ko ilbeltzaren 11n, bikario xaharrak ezin izan omen zuelako, eta haurraren atautxizkoa Juan Bapta Goizuetakoak eta amautxizkoa Mª Paskuala Zabaletakoak egin omen zutela.
|
|
|
Baina leku gehiagotara ere jo zuten lapurren aztarren bila. Titillako nagusi, Martin de Huizi zinegotzia, zortzi sosen truke joan zen a la villa
|
de
Tolosa con cartas a poner pesquisa sobre la cruz y lampara que urteron, eta Esteban de Goizueta, baita ere zinegotzia, halaxe berean a la universidad de Yrun, villa de Lesaca, Vera y otras a poner pesquisas sobre la cruz y lampara urtadas bi dukat eta hiru sosen truke.
|
|
|
Handik hilabetera eginen zen Pedro Goizueta haren lehengo alaba Agustina gaxtearen zaindari, Tolosan bertan Josef Ygnacio Umendia alkatearen aurrean 1748ko abuztuaren 22an [283]: Dijo que Fco Villanueva fallecio va para ahora ocho años dejando del matrimonio con Brijida de Elizalde natural
|
de
Tolosa una unica hija heredera llamada Agustina de Villanueva de onze años de edad, eta ama bigarren aldiz ezkondu zaionez, ezin duela izan tutora ni curadora de dicha hija Agustina, eta Pedro Goizueta egiten dela nexkaren kargu, fiadoretzat hildako aitaren anaia Gabriel Villanueva hartuz; izanez ere, Marinazi Villanuevarekin ezkondua baitzen Pedro; hildakoaren koinatua zen, beraz, eta haren ala...
|
|
|
Aita, arratiar jatorrikoa, Bilboko defentsan parte hartua, alkatea eta diputazioko presidentea izan zen. Genealogistek Jose Mazarredo, San Frantzisko Xabier, San Inazio Loiolakoa eta Navas
|
de
Tolosako batailan parte hartu zuen norbaitekin lotzen zuten. Amaren aldetik, norekin eta, Felix de Samaniego fabulistarekin egiten ziren ahaide.
|
|
|
Gaztelauek Navas
|
de
Tolosa eta moroek Hizn el Okab deitzen duten ordokiko batailan, berriz, espainolek Maria Ama Birjinaren presentzia ere izan omen zuten, moroak akabatzen laguntzaile. Hala, Ama Birjinaren laguntzagatik, Gaztelako, Aragoiko eta Nafarroako erregeek bataila ondoan berrehun mila kontatu zituzten hildakoak moroen artean.
|
|
|
Aldraka bildu zitzaizkion sinesle menditarrak, almohadeak deituko zirenak, eta 1145ean Sijilmasa konkistatu zuten. Laster, Santaremetik Tripolirainoko inperioa lortu zuten, harik eta 1212an Navas
|
de
Tolosa edo Hizn el Okabeko desegigoan derrota aldia hasi zitzaien arte.
|
|
2011
|
|
|
Pankartetan ageri ziren leloek, halaber, argi utzi zuten parte hartzaileen aldarrikapena: Gizarte aske eta anitzaren alde eta Opus kanpora irakurtzen ahal zen pankartetan, bertzeak bertze.Pio XII.aren etorbidetik Navas
|
de
Tolosarantz abiatu zen kalejira, eta handik, Gazteluko plazara. Han, ibilbide osoan errepikatutako leloek islatzen zuten mezuari eutsi zioten antolatzaileek, eta Opus Deiren botere politiko eta ekonomikoari, erakunde horren zientzia eta erlijio botereari aurre egiteko beharra azpimarratu zuten.
|
|
|
Segurola Jiménez, Marco, Evolución del espacio industrial
|
de
Tolosa, Vasconia, 24 alea, 1996, 19 orr.
|
|
|
Segurola Jiménez, Marco, Evolución del espacio industrial
|
de
Tolosa, Vasconia, 24 alea, 1996, 197.
|
|
|
Zavala, Federico de, eta Garmendia Larrañaga, Juan, Monografía histórica de la villa
|
de
Tolosa, Donostia, Eusko Ikaskuntza, 2007, 22 orr
|
|
|
Segurola Jiménez, Marco, Evolución del espacio industrial
|
de
Tolosa, Vasconia, 24 alea, 1996, 201.
|
|
|
Segurola Jiménez, Marco, Evolución del espacio industrial
|
de
Tolosa, Vasconia, 24 alea, 1996, 202.
|
|
|
Segurola Jiménez, Marco, Evolución del espacio industrial
|
de
Tolosa, Vasconia, 24 alea, 1996, 202.
|
|
|
Barruso Barés, Pedro,. El origen del socialismo en Guipúzcoa() in Agrupación Socialista
|
de
Tolosa, Cien años de socialismo en Tolosa,, Tolosa, Agrupación Socialista de Tolosa, 1991, 23 orr.
|
|
|
Barruso Barés, Pedro,. El origen del socialismo en Guipúzcoa() in Agrupación Socialista de Tolosa, Cien años de socialismo en Tolosa,, Tolosa, Agrupación Socialista
|
de
Tolosa, 1991, 23 orr.
|
|
|
Patroiek 1880ko hamarkadaren amaiera aldera Tolosan sortutako. La sociedad de socorros mutuos para los obreros de las fábricas de papel de los Sres. L. Duras. y Compañía, Sesé, Bandrés y Echevarría, Yarza y Compañía de la villa
|
de
Tolosa, jada ez da aski izango langileriaren kontrolerako6
|
|
|
Blazquez Brímez,. Primer centenario Agrupación Socialista
|
de
Tolosa, in Agrupación Socialista de Tolosa, Cien años de socialismo en Tolosa,, Tolosa, Agrupación Socialista de Tolosa, 1991, 14 orr.
|
|
|
Blazquez Brímez,. Primer centenario Agrupación Socialista de Tolosa, in Agrupación Socialista
|
de
Tolosa, Cien años de socialismo en Tolosa,, Tolosa, Agrupación Socialista de Tolosa, 1991, 14 orr.
|
|
|
Blazquez Brímez,. Primer centenario Agrupación Socialista de Tolosa, in Agrupación Socialista de Tolosa, Cien años de socialismo en Tolosa,, Tolosa, Agrupación Socialista
|
de
Tolosa, 1991, 14 orr.
|
|
|
Villanueva ellería, José Mari, nrique de Francisco Jimenez, in Agrupación Sociasta
|
de
Tolosa, Cien años de socialismo en Tolosa,, Tolosa, Agrupación Socialista de Tolosa, 1991, 36 orr.
|
|
|
Villanueva ellería, José Mari, nrique de Francisco Jimenez, in Agrupación Sociasta de Tolosa, Cien años de socialismo en Tolosa,, Tolosa, Agrupación Socialista
|
de
Tolosa, 1991, 36 orr.
|
|
|
|
de
Tolosa, Cien años de socialismo en Tolosa,, Tolosa, Agrupación Socialista de Tolosa,
|
|
|
de Tolosa, Cien años de socialismo en Tolosa,, Tolosa, Agrupación Socialista
|
de
Tolosa,
|
|
|
Villanueva Tellería, José M ari,. Enrique de rancisco Jimenez, in Agrupación Socialista
|
de
Tolosa, Cien años de socialismo en Tolosa,, Tolosa, Agrupación Socialista de Tolosa, 1991, 40 orr
|
|
|
Villanueva Tellería, José M ari,. Enrique de rancisco Jimenez, in Agrupación Socialista de Tolosa, Cien años de socialismo en Tolosa,, Tolosa, Agrupación Socialista
|
de
Tolosa, 1991, 40 orr
|
|
|
Barruso Barés, Pedro, El origen del socialismo en Guipúzcoa() in Agrupación Socialista
|
de
Tolosa, Cien años de socialismo en Tolosa,, Tolosa, Agrupación Socialista de Tolosa, 1991, 27 orr.
|
|
|
Barruso Barés, Pedro, El origen del socialismo en Guipúzcoa() in Agrupación Socialista de Tolosa, Cien años de socialismo en Tolosa,, Tolosa, Agrupación Socialista
|
de
Tolosa, 1991, 27 orr.
|
|
|
Blazquez Brímez,. Primer centenario Agrupación Socialista
|
de
Tolosa, in Agrupación Socialista de Tolosa, Cien años de socialismo en Tolosa,, Tolosa, Agrupación Socialista de
|
|
|
Blazquez Brímez,. Primer centenario Agrupación Socialista de Tolosa, in Agrupación Socialista
|
de
Tolosa, Cien años de socialismo en Tolosa,, Tolosa, Agrupación Socialista de
|
|
|
UGT (De Franciscok sortutako. Sindicato Papelero de la Región Vasco Navarra? bertan sartuko da), ELA (Asociación de Trabajadores Vascos Gráficos
|
de
Tolosa federazioa), CNT (Sindicato Único de Trabajadores) eta sindikalismo katolikoa (Sindicato Católico, Sindicato Católico de Obreros Boineros, Sindicato Católico de Papeleros Productores, Sindicato Católico de obreros y empleados del vestido y tocado).
|
|
|
Mezua ondorengo enpresei eta bizilagunei igorriko zaie: La Guadalupe, La Esperanza, Arritegui Hos. y Ca., Talleres
|
de
Tolosa, Tornillería Vascongada, Francisco Arín, Adolfo Llanos, Hijos de R.Basagoitia, Tuercas Zuaznabar, Laborde y Labayen, Nietos de A.Elosegui, Marcos Villanueva, Union Gráfica S.L., Perot S.A., Sucos de Limousin hermanos, Papelera Española, S.A.M., Papelera Arzabalza, La Tolosana, Cartonajes Limousin, Papelera Araxes, La Primitiva, Artes Gráficas Urbieta, José Iztueta, San José Belauntz... Mustad y Ca.
|
|
|
Berriz errepikatzea ez da gaizki etorriko, batez ere Tolosaren inguruko lanik hurbilenetakoetan. Federico de Zavalaren eta Juan Garmendiaren Monografía histórica de la villa
|
de
Tolosan 1934 urteari egiten zaion erreferentzia bakarra tolosarren boxeoarekiko afizioa aipatzeko bakarrik da. Nazionalismoarekin lotuta, Tolosaren bizitza politikoa, hein handi batean II. Errepublikan zentratuz, azaltzen duen Jose Antonio Rodriguez Ranzek koordinaturiko Tolosa, euskal abertzaletasunaren bihotza lanean ere udako udal krisiaz hitz egingo da eta baita gerra zibilaz ere, baina tartean hutsunea gelditzen da.
|
|
|
Kazetariak Solidaridadekoen aurpegia zuritu nahi du, baina Azaroaren 10eko ABCren ohar batek kontrako zerbait zioen: . Cuando fue clausurada la Casa del Pueblo
|
de
Tolosa, los socialistas se reunieron en el local de los nacionalistas. En Tolosa fueron los solidarios vascos los primeros en ir a la huelga, obligando a cerrar fábricas y la sucursal del Banco Guipuzcoano?
|
|
|
Hala dio, gaztelera batu hutsean, Iruñeko Antoniutti parkean jarri duten pankarta handi batek. Navas
|
de
Tolosako batailaren VIII. Mendeurrenaren kontura, Jaengo Diputazioak hainbat ekitaldi antolatu ditu Iruñean, Nafarroako Gobernuarekin eta Iruñeko Udalarekin elkarlanean. Zer gertatuko litzateke Gipuzkoako Diputazioak, demagun, 1512ko konkistaren V. mendeurrenaren karietara, goiburu berarekin, Iruñean kanpaina egin nahiko balu?
|
|
|
Gu, benetan, Javarra edo Navarraen herrialdeko semeak gara. Navas
|
de
Tolosako batailak batzen gaitu. Eta olibek, horiek ere bai, hemen betidanik oliba bota izan baitzaio bermutari.
|
|
|
Han Unzuetako dorrea berreraiki zuen eta gotortu. Bere semea ere Zelinos izenaz bataiatu zuen eta, aita bezalaxe, mairuen aurkako gerran ibili zen gogotsu, Alfonso IX.aren alboan, Alarcosen eta Navas
|
de
Tolosan, besteak beste.
|
|
|
Bizkaiko jaunen artean entzute handikoa izan zen Lope Diaz II.a Harokoa(). Bere ospea mairuen aurka izandako bi guduri zor dio, Alarcosekoa bata (1195) eta Navas
|
de
Tolosakoa bestea (1212).
|
|
|
Hala ere, 1212 urtean bere izena garbitzeko aukera izan zuen, Navas
|
de
Tolosako borroka ospetsuan, non bere lehenbiziko goitizena berreskuratu baitzuen.
|
|
|
Zerbait ere bazkaldu ondoren, hamabost urteko mutil bat etorri zen, Banco
|
de
Tolosako zuzendariaren semea zen, atzerriratuak laguntzen zituena nonbait ere, eta Segundok esan zidan mutilak autobusera eramango ninduela. Biok joan ginen Sara baino beheraxeago, herrian jendarmeak baitzebiltzan, eta kanpoaldean Donibane Lohizuneko autobusa hartu nuen.
|
|
2012
|
|
|
Herritarrek historia ezagutzea eta ukitzea nahi dugu». 1212ko Navas
|
de
Tolosako guduaren eta batez ere 1512ko Nafarroako erreinuaren konkistaren mendeurrenak betetzen dira aurten, eta «gertaera historiko haiek» herritarrei ezagutzera emateko helburuarekin, hainbat ekitaldi ofizial antolatu ditu Nafarroako Gobernuak: besteak beste, Nafarroako Artxibo Nagusian konkistaren garaiko dokumentuak kontsultatzeko aukera izango dute herritarrek.
|
|
|
Herri mugimendua izan da arrakastatsuena». 1212ko Navas
|
de
Tolosako guduaren eta 1512ko Nafarroako erreinuaren konkistaren mendeurrenak bete dira aurten, eta memoria berreskuratzen eta iraganeko gertakariak argitzen «izugarrizko lana» egin duten elkarteak zoriondu ditu. Aurten, iraganaren inguruko eztabaidak «berebiziko garrantzia» hartu du, Aoizen ustez; «ereduen arteko lehia izan da, egitasmoen arteko borroka».
|
|
|
Haren argazkipean lore eskaintza egin dute. Besteak beste, Navas
|
de
Tolosa kalean izan dira Barne Sailburu Rodolfo Ares, Garraio eta Azpiegituretako sailburu Iñaki Arriola, Jose Antonio Pastor eta Paco Gartzia legebiltzarkideak, PSE EEko Gipuzkoako Exekutibako presidente Manuel Huertas, Espainiako kongresuko diputatu Odon Elorza eta ibarreko eta Arrasateko PSE EEko zinegotziak.
|
|
|
Mirari handiagoa egin du, ordea, On Albertok, kutxa dotore batetik ustekabean malta eta lupulu hartzitua atera baitu, botilak eta botilak. Eta, eguerdiko eguzkiaren argitan, distira egiten du haien kolore berdeak, Miramamolinek Navas
|
de
Tolosan zeraman esmeraldarena bezalako distira egiten du haien kolore berdeak. Eta fresko daude, kutxa hark, nonbait, arestian aipatutako botexa magikoaren ezaugarri berberak dituelakoz.
|
|
2013
|
|
|
63). aurkitzailea eta izen bereko hiriaren sortzailea izan zen gainera, beste hiru lagunekin batera: Juan
|
de
Tolosa, Miguel de Ibarra eta honen iloba Diego de Ibarra, hirurak gipuzkoarrak. Fronterako mundu horretan hazi zen semea, umetatik aitaren alboan joanez indioen kontrako espedizio militarretan.
|
|
|
Zortzi frantziskotar, haien artean Cristobal Salazar, Oñateren lehengusua, alde espiritualaz arduratuko ziren, espedizioko kideak zainduz eta indigenen artean kristautasuna zabaltzen ahaleginduz; Vicente eta Juan de Zaldivar anaiei, Oñateren bi iloba gazteei, sarjentu nagusi eta maese de campo kargua eman zitzaien, hurrenez hurren; Oñateren beraren lehen semea, zortzi urtekoa, eta hots handiko abizenen jabea Cristobal de Naharriondo Perez Oñate Cortes Moctezuma, teniente izendatu zuten, eta berarentzako eta bere zaldiarentzako armadura osoaz hornitu. Oñateren emazteari zegokionez, Isabel
|
de
Tolosa Cortes Moctezuma, haurdun zegoen, eta atzean utzi behar izan zuten. Benetan jatorri harrigarrikoa zen andrea:
|
|
|
Benetan jatorri harrigarrikoa zen andrea: Moctezuma monarka aztekaren birbiloba, Hernan Cortes Mexikoren konkistatzailearen biloba, eta Juan
|
de
Tolosa lur eta meatze jabe txit aberatsaren alaba.*
|
|
|
Fages gobernadorea kargutik kendua zuen Bucareli y Ursua erregeordeak, Serrak eskatu bezala; San Blasko portuak Alta Californiako misioak hornitzen jarraituko zuen ordurako bost ziren: San Diego de Alcala, San Carlos Borromeo, San Antonio de Padua, San Gabriel Arcangel eta San Luis Obispo
|
de
Tolosa, eta Kalifornia zuzen gobernatzeko bere beste proposamen gehienak ere aintzat hartuak izan ziren.
|
|
2014
|
|
|
1200 urtean, Gaztelako erresumak bereganatu zituenean Araba eta Gipuzkoa, Durangaldea Iruñeko erresumatik bereizita gelditu zen. Hamabi urte geroago, Navas
|
de
Tolosako guduan, Nafarroako erregeak, Haroko kondeari, hots, Bizkaiko Jaunari" oparitu" omen zion gure eskualdea, eta hala jarraitzen dugu 802 urte bizkaitar gisa.
|
|
|
8 Aranzaditar J.M. Aseguroak, Caja de Ahorros Municipal de San Sebastian, Gipuzkoa’ko Probintzi Erastetxea, Banco de Bilbao, Banco de Vasconia, Lan Kutxa Herrikoia, Banco
|
de
Tolosa eta Banco de Vizcaya.
|
|
2015
|
|
|
1946, 27 or.: Cuatro días de música a cargo de la orquesta Beotibar
|
de
Tolosa 1889 pts, libres de gastos. Un partido de pelota a jugar en la mañana del día 16 entre los pelotaris aficionados Dufur, Mazo, Inciarte y Orbegozo, y otra a celebrar el día 17 entre aficionados de la localidad ventilándose entre ellos el título de campeón de la villa.
|
|
|
Aipatutako argazki identifikazioa da froga hori, lekukoetako batek, hilketa gertatu eta urtebetera egin zuena. Hark azaldutakoaren arabera, Navas
|
de
Tolosa kalean gurutzatu zen epaituarekin, ostean" petardo hotsak eta Carrascoren alabaren oihuak" entzun zituela eta berehala aurreko espaloian lehenago ikusitako mutila korrika ikusi zuela. Beste lekuko batek susmagarriaren deskribapen berdina egin zuen baina bigarren horrek ez zuen argazkitan identifikatu.
|
|
2016
|
|
|
Sur ce terrain les Basques de la péninsule nous avaient devancés: dès 1878 l, opéra basque et la comédie apparaissent chez eux et nous sommes loin de pouvoir aligner des, uvres telles que Mendi Mendian, Antton Kaiku, Aztia, ou d, offrir un répertoire aussi vaste que celui de revue Antzerti
|
de
Tolosa dont notre ami mendizabal etait l? éditeur infatigable. Neanmoins depuis 1886, date de Karmela, il s, est fait chez nous quelque chose:
|
|
|
Jose Maria Iñurrategi Rodriguezek jarri gaitu arrastoan: " La primera de estas sentencias, relativa a la causa de Agustin de Ocerin Jauregui natural de Azpeitia refugiado en la ermita de San Esteban
|
de
Tolosa al huir de las compamas de paisanos que le conducian hacia San Sebastidn...". Bai, Te Deum aren ostean prozesioa Azpeitiko Plaza Txikitik pasatzen ari zela Justiziari eta Prozesioari kakazotz egin zien bera da, Azpeitira ezkondutako kapelagile zeaniztarra.
|
|
|
Alderrai ibili zen Navas
|
de
Tolosa kalean barna. Irenek inoiz ezer sumatu ote zuen galdetu zioenean, ez zuen usaindu ere egin afera nondik aterako zen.
|
|
|
Navas
|
de
Tolosa kalean aparkatu zuen jeepa, Hotel Tres Reyes parean. Leher eginda sentitzen zen, fresko behar zuen arratsalderako, baina bazuen zereginik aldez aurretik, sikiera hiru bat orduko loaldia kendu nahi zion egunari.
|
|
|
Martinek ez zion kontrastik egin. Navas
|
de
Tolosara heldu zirenean, ezkerretara jo zuen.
|
|
|
Bi urte berantago, 1515eko maiatzaren 13an, Leon X Aita Sainduak Erromatik erantzun zien, jatorri hori baieztatuz hitz hauekin: " quod dudum maiores et progenitores oratorum adhererunt quidam comiti Raimundo
|
de
Tolosa". Xehetasun interesgarri bat ematen du:
|
|
2017
|
|
|
Bere sailak hori lortzeko esku artean dituen proiektuak nabarmendu ditu zinegotziak. " Navas
|
de
Tolosa kalea autobusentzako bide bilakatuko dugu", azaldu du. Horrekin batera, egun errepide batek moztuta dauden Taconera eta Basotxo berriz ere elkartzea da udalaren asmoa.
|
|
|
Irailaren 16ko Cadizeko konspirazioagatik edota Iruñeko 25ekoagatik, irailaren amaieran ere hainbat liberal atxilotu zituzten Madrilen: Marques
|
de
Tolosa, Martinez Marina, Ricardo Alaba jenerala eta hainbat atzerritar besteak beste. Baina ez dago frogarik baieztatzeko atxiloketa horiek Iruñeko altxamenduarekin erlazionaturik zeudekeenik; baizik eta masoien kontra egindako absolutisten ohiko sarekadak zirela zirudien.
|
|
2018
|
|
|
Iruñeko Udalak hiriko erdigunea atseginago bilakatzeko planarekin aurrera jarraituko du, datozen hilabeteotan. Asmoa da urrian plan horren bigarren fasea martxan jartzea, bertzeak bertze, Navas
|
de
Tolosa karrikan eta Taconeran. Bi espazio horietan eginen dituzte bigarren faseko lanen %85, hain zuzen ere.
|
|
|
Izan ere, Tolosan jaioa dela badakigu, eskuizkribuaren izenburuan (poemaren testuaren gaineko partean) letra gotiko larriak erabiliz eta elkarren txandan letra gorriak eta urdinak tartekatuz hauxe irakur daitekeelako: Guillermus Aneliers
|
de
Tolosa me fecit.
|
|
|
Erdi Aroko emakumeek egiten zituzten lanetatik beste bat zen ogia egitearena. Asko izan ziren Amorosa Andrea (luslarocha errotako alarguna eta maizterra 1318an) bezalako eiherazainak eta Navarra
|
de
Tolosa eta Maria Lopiz de San Esteban bezalako okinak, azken bi horiek Nabarreria burguko auzoak zirela 1350 urtean.
|
|
|
Fundamento y defensa de los Fueros (1880, Iruñea, Roman Belandia arg.). Poeta bezala, 1876an Romancero de Navarra bilduma argitaratu zuen. 1882an Iruñeko Udalak antolaturiko lehiaketetan saritua izan zen La rota de Roncesvalles eta La batalla de las Navas
|
de
Tolosa izenburuko olerkiekin. Hurrengo urtean, berriz ere saritua izan zen Calahorra izenburuko lanarekin.
|
|
|
Harresitik kanpo hegoalderantz, gaurko Takonera, Basotxoa eta hortik Nafarroako Gobernu Jauregira doan lautada horrek (Navas
|
de
Tolosa, Sarasate Pasealekua...) Takonera izena zuen. Kateko Donibanera eta Barañainera eramaten zuten bideek zeharkatzen zuten, eta geroago, hizpide ditugun urteetatik kanpo, XVI. mende amaieran, Ziudadelak itxiko zuen hegoaldetik.
|
|
|
Aurrekoaren ideia berberak defendatzen dira, baina anbiguoa da Espainiarekiko harreman historikoari dagokionez. Alde batetik mairuen kontra euskaldunen eginahala aldarrikatzen du Navas
|
de
Tolosako gudua gogora ekarriz, eta euskaldunei esker gordetzen dituztela Espainiak eta Frantziak beren lurraldeak:
|
|
2019
|
|
|
Honetan interesik baldin baduzu, besteak beste, Jose Antonio Recondo jaun medikuaren" El Camino Real
|
de
Tolosa a Pamplona/ Tolosatik Iruñerako Errege bidea" lana gomendatzen dizut, izan ere, kaltzada zaharron ondoren etorriko ziren bide berriak, batez ere diligentzia bidezkoak, hantxe ikusiko baitituzu beste inon bezain ongi, eta baita Gorriti eta Areso barrenako lehengo pasabide zaharrok Araitz aldera desbideratzean, Aresoko bordetan bizitzeko debeku aldi luzea nola libratu zuen ere, herrien... Beste kontua, ahaztu behar ez dena:
|
|
2020
|
|
|
Auzoen artean oinezkoendako loturak bultzatuko dituen mugikortasunaren alde egiten da, I. Zabalgunean iparretik hegora doazen zeharkako bi ardatzez, Julián Arteaga kaletik eta Chinchilla Jeneralaren kaletik, Ziudadela eta Alde Zaharra Iturramarekin lotzen baitituzte. Era berean, Donibanetik Alde Zaharrera –Navas
|
de
Tolosatik eta Basotxotik– doan oinezkoen ardatza ere indartuko da. Jasangarritasunaren alde egiteko, eremu publikoa (kaleak eta plazak) berreskuratu behar da, jarduketen bidez hiri eta ingurumen kalitatea emanez, auzoaren barneko oinezkoen ibilbideak bultzatu eta hobetu behar dira, eta garraio kolektiboaren zein txirindulariendako ibilbideen erabilera bultzatu.
|
|
|
Balizko lau kokapen hauek aipatzen dira: Julián Arteaga kalea, Sandoval kalea, Navas
|
de
Tolosa kalea eta 2 poligonoko 1151 lurzatia (jabego pribatuko lurzatia).
|
|
|
Horrela, bi berdegune handien artean –Ziudadelaren eta Taconeraren artean– lotura sortuz, oinezkoen mugikortasuna hobetu nahi da eta auzoan denda zein jarduera berriak sortzea ahalbidetu. Era berean, Navas
|
de
Tolosa kalerako eta Taconera kaleko biribilgunerako hainbat alternatiba planteatzen dira. Hor alternatiba batzuk islatzen dira, hala nola oinezkoek zeharkatzeko ibilbideak edo prestazio altuetako autobus bat, puntu horretan biribilgune txikiago bat zeharka dezan.
|
|
2021
|
|
|
Jakin dugunaz drone batzuk ibiliko dira, koloreen arabera zentzu bat ukanen duena. Elkanorekin zen Pedro
|
de
Tolosa 17 urteko itsasturiak, omen beti pilota bat zeukan berekin, pilota lurra bezala borobila izanez, hain segur sinbolo hori ere ikusgarrian agertuko da.
|
|
|
Iruñeko Udaleko Tokiko Gobernu Batzarrak Pio XII etorbidea eta Navas
|
de
Tolosa kalearen azken zatia birmoldatzeko proiektua idazteko, obra zuzentzeko eta herritarrek parte hartzeko prozesu bat egiteko lizitazioa onartu du astelehen honetan. Proiektu hau Pio XII.aren korridore iraunkorraren bigarren fasearen parte da.
|
|
|
Joxan Artze zenak gogoratzen zigun bere poema kantu batean, Laboaren ahotsean: " Arrano beltzarekin joan ziren, joan, Jaengo Navas
|
de
Tolosara, nafarrak, eta kateekin itzuli ziren etxera; atzerritarrentzat atzerrian gerla irabazi, eta Herrian Nafarroa galdu...".
|