|
2001
|
|
|
Guda arteko garaian, 1844an, Bilboko Udalak enkantean jarri zuen eraikina, baina hasieran ez zuen eroslerik aurkitu. Hala ere, enkante egunetik hiru astera Maximo
|
de
Agirre izeneko jaunak idatzi bat bidali zion udalari, zeinean eraikuntza erosteko asmoa azaltzen baitzuen. Horrela, erosi eta zuzenean ehundegi bihurtu zuen.
|
|
2002
|
|
|
Malandanzas de un Aguirre llamado Mecha, Ed. Hiru, 1997]. 14 istoriotan zehar, Nikola
|
de
Agirre izenez eta Metxa ezizenez ezaguna den agure egoskor bihurri baten pozak eta atsekabeak kontatzen ditu. Liburu benetan gomendagarria, erraz irakurtzen dena eta Izagirreren estiloaren ironia eta umorea dastatzeko aukera ematen duena.
|
|
2003
|
|
|
Bigarren zikloa 1 (b). RUIZ BIKANDI, Uri; ORTEGA, Inma// Belmonte, Jose; Martinez
|
de
Agirre, Txabi; Domenech, Aintzane. Erein.
|
|
2005
|
|
|
Izan ere arrantzale, marinel iaio, abenturazale, itsaslapur, soldadu, funtzionari, geografo, biologo... makina bat gizon euskaldun ibili zaigu munduan barrena. Adibidez, espedizio haluzinatu eta tragikoa izan zuten Pedro Urtsua eta Lope
|
de
Agirre; edo kanibalen esku hila gertatu zen Cipriano Baratze, Orinokorako espedizioan parte hartu zuen Jose Iturriaga, Kalifornian merkatari izandako Jose Antonio Agirre, Eritrea eta Etiopian zehar ibilitako Abbadiatarrak, Adolfo Mentaberri diplomatikoa, Txinan eta Mongolian naturalista lanean jardun zuen Armand Davis...
|
|
2006
|
|
|
En el año del Señor de MCCCCXX años, ovo guerra entre los de Leçama e de Çugasti, e mataron los de Çugasti a Diego Çigor de Leçama en Larrabeçua, e (a) Martin de Vaxaras, e a Rodrigo Espiga. Mató Pedro de Leçama, fijo vastardo de Ferrando de Leçama, a Rodrigo
|
de
Agirre, e Fortuno de Agirre de Çugasti, e sus fijos, e tomaron en ella a Martín de Aranguren, fijo del arçipreste de Larrabeçua, e ferido con un rallón fuéseles por pies a su casa de Aranguren, e con la ansia de la muerte echose en la cama, e cortáronle la caueça con vna acha sobre el unbral de la puerta, e era casado con la fija de Ferrando de Leçama, vastarda; e pasaron mucho trabaxo p... Otro sí, ovo mucha guerra e fuerte entre los Gorriques e entre los Vásques de Meaçaur, que eran vesinos e omes comunes que se apegauan a los vnos e a los otros, e morieron los más de ellos de armas66.
|
|
|
En el año del Señor de MCCCCXX años, ovo guerra entre los de Leçama e de Çugasti, e mataron los de Çugasti a Diego Çigor de Leçama en Larrabeçua, e (a) Martin de Vaxaras, e a Rodrigo Espiga. Mató Pedro de Leçama, fijo vastardo de Ferrando de Leçama, a Rodrigo de Agirre, e Fortuno
|
de
Agirre de Çugasti, e sus fijos, e tomaron en ella a Martín de Aranguren, fijo del arçipreste de Larrabeçua, e ferido con un rallón fuéseles por pies a su casa de Aranguren, e con la ansia de la muerte echose en la cama, e cortáronle la caueça con vna acha sobre el unbral de la puerta, e era casado con la fija de Ferrando de Leçama, vastarda; e pasaron mucho trabaxo por aquella muerte en ... Otro sí, ovo mucha guerra e fuerte entre los Gorriques e entre los Vásques de Meaçaur, que eran vesinos e omes comunes que se apegauan a los vnos e a los otros, e morieron los más de ellos de armas66.
|
|
2008
|
|
|
Bulletin> de> littérature> basque: Domingo
|
de
Agirre.
|
|
|
Domingo
|
de
Agirre,« Bulletin de littérature basque», RIEV, 1920
|
|
|
Bertan, azken sei bertsolarik jardungo dute: Taketeko Miren Ibarluzea eta Mikel Goiriena, ALBEko Ekaitz Larrazabal" Katxo", Josu Landeta eta Pello Etxebarria" Bonbero" eta Itzubaltzetako Peio Ruiz
|
de
Agirre.
|
|
|
Alaitz, Eider eta Pello Ruiz
|
de
Agirre Larreategi: " maite zaitugu, Jabi!"
|
|
|
Alaitz, Eider eta Pello Ruiz
|
de
Agirre Larreategik gaur" Berria" egunkarian argitaratutako gutuna
|
|
2009
|
|
|
Beningoa da eta Gizakien Lurra, GKE, Gobernuz Kanpoko Erakundearen bidez etorri zen azaroan Donostiako Hospitalean operatzeko. Hilabete hauetan Edu Galardi, Isa Fernandez
|
de
Agirre eta hauen alaba Maider eta Aneren etxean bizi izan da. Laster, ahoko arazoa konponduta, bere herrira itzuliko da irribarre berriarekin.
|
|
|
" askotan uste duguna baina askoz gehiago eman dezakegu, ezin duzula pentsatzen duzu, baina gero ez da horrela". Galardi eta Fz.
|
de
Agirre, biak ari dira lanean, baina konpondu dira eta ez dira damutzen. " Esperientzia oso ona da eta errepikatu dugu.
|
|
|
Bergara aldeko langintza zaharren berri ematen duen liburu gomendagarrian jasotzen denez, Elgetako Azula baserriko Candido Elortzak dio pago adarrez egindako gerriaren neurriko 2.000 sorta prantatzen zituztela karobia erretzeko. Beste liburu batek, Domingo
|
de
Agirreren Garoa-k, karobiko lanak amaitutakoan mozkortzerainoko eztei handiak egiten zirela dio: karabi eztegua, karobi eztaia edo besta.
|
|
|
Eider Ruiz
|
de
Agirrek 30 urte ditu eta sorosle lana egiten du. Bera ere kirolzalea da eta berak ere gogoko du suhiltzaile lana, oraindik jardun ez bada ere.
|
|
|
Guztiarekin gertatzen zaigu: Zumalakarregi (atzerakoia), Lope
|
de
Agirre (eroa), Sabino Arana (jainkozalea, arrazista...), Nafarroako erregeak (monarkia zaharkitua). Gure pertsonaia guztiek mendeak daramatzate ospea galtzen eta fama txarra irabazten.
|
|
|
Neguko gauetan, familia guztia laratzaren inguruan biltzen zen; arrosarioa errezatu ondoren, aitona amonek izaki mitologikoen istorio luzeak esaten zituzten, eta kanta jolastiak nahiz sentimenduzkoak kantatzen; gainera, aitonak gustuko zuen Lope
|
de
Agirre araoztar ospetsuaren istorioa kontatzea, ñabardura ugarirekin; El Doradoren bila egindako espedizioa Grial sainduaren bila eginiko gurutzada arturikoaren pare kontatzen zuen, ezen ez urrearen eta bere buruarentzako boterearen bilaketa miserabletzat.
|
|
2010
|
|
|
• Pello Ruiz
|
de
Agirre. 26 urteko itzubaltzetarra.
|
|
|
Oñatin jaiotako jende handiaren artean, Lope
|
de
Agirre() da ezagunena eta popularrena, nahiz eta denek dakiten tiranoetan handienetakoa izan zela bera Ameriketan eta neurrigabeko zorakeriak eta kalteak egin zituela. Hitz gutxitan esan daiteke, Oñatik izan dituela:
|
|
|
Hitz gutxitan esan daiteke, Oñatik izan dituela: bekatari handi bat, Lope
|
de
Agirre, santu bat, Mikel Aozaraza() eta jakintsu bat, Rodrigo Mercado Zuazola().
|
|
|
Miguel
|
de
Agirre eta Pedro de Osta unaiek, baqueros de los bustos de Roncesvalles oihanpetik atera bezain laster ikusi omen zuten ihesi zihoan hiltzailea, eta nahiz elkarren lagunak izan, hitzik esan gabe izuturik alde egitean, harriturik utzi omen zituela bi unaiak, eta hartatik igarri omen ziotela gero: lo qual procedÃa de la turbacion de la alebosia y muerte atroz que abÃa echo.
|
|
|
Joaquina
|
de
Agirre Aiantzeko kondesa zuen emazte eta semea Rodezno kondearen alabarekin ezkondu zen.
|
|
2011
|
|
|
Motxila 21 Down Sindromea duten musikariek osatutako rock taldekoek ere abesti bat grabatu dute. Katxiporretak argitaratu dituen beste produktuen berri Marimototsek eman digu irudiak grabatu eta muntatzeaz arduratzen den Isa Fernandez
|
de
Agirrek lagunduta: Ume txikientzat, 0 tartekoentzat, kartoizko liburutxoak sortu dituzte, Elkar argitaletxearekin elkarlanean," Nor gara?" izenburupean" Porrotx"," Pirritx"," Mari Motots"," Pupu eta Lore", zeintzuk diren" oso modu sinplean" azalduz.
|
|
|
Katxiporreta.comTalde zabala da katxiporreta, Pirritx, Porrotx eta Mari Mototsekin batera, pertsonaia ugari ateratzen dira, bakoitza aktore batek interpretatua. Bestalde, Xabi Zabala da taldeko musikagilea, Isa Fernandez
|
de
Agirre arduratzen da irudien grabaketa eta bideoetaz eta Julen Toquero marrazkietaz. Isa Agirre duela zortzi urte hasi zen zuzeneko DVDa grabatzen, baina gero eta pisu handiagoa hartu du.
|
|
|
Basque Nationalism in France eskuizkribua eman zigun. Jose Antonio
|
de
Agirreren Escape via Berlin (De Guernica a Nueva Yorkpasando por Berlin) klasikoaren ingelesezko bertsioa ere argitaratu genuen eta nire lagun soziologo Alfonso Perez Agoteri lagundu nion The Social Roots of Basque Nationalism izenburupean argitaratu genion liburua ingeleseratzen. Laburbilduz, corpus horrekin euskal politika garaikidearen eta oraintsukoaren ikuspegi zabal samar bat eman dugula uste badut ere, Basque Book Series bilduma nabarmenki eklektikoaren 60 tituluen bostetik bat besterik ez dute osatzen gaiari buruzko liburuek.
|
|
|
Hots, euskaldunetan ere aniztasuna da nagusi, eta, txanpon beraren alde biak balira bezala, Peru Abarkaren ondoan beti egongo da Maisu Juan bat, Eneco Loyolakoak badu bere Frantzisko Xabierkoa eta Pedro de Urtsuari ez zaio Lope
|
de
Agirrerik faltako.
|
|
2013
|
|
|
Momentu horretan argi azaltzen dena da, euskal literatura ilustratuaren egituraketa atlantikoa baita. Era berean, ezin dugu euskal literatura ulertu Katalina Erausoren biografia edota Lope
|
de
Agirrek Felipe II.ari bidalitako eskutitzak kontuan hartu gabe. Orobat, euskal Ilustrazioak Caracasen eta oro har Venezuelan gertatzen diren independentzia prozesuetan duen eragin ezkor baina funtsezkoa aztertu behar da, eta euskal literaturaren izaera atlantikoaren ondorio gisa azaldu.
|
|
|
Klausurako hitzaldirako Jose Antonio
|
de
Agirre eta Jesus Maria de Leizaola iragarrita bazeuden ere, azkenean Leizaolak ez zuen joaterik izan eta azken hitzaldia Jose Antonio Agirrek eman zuen, Agirregoitia jaunak aurkeztuta. Agirreren berbaldia, espero zitekeenez, kutsu kulturalekoa izan zen:
|
|
|
Lope
|
de
Agirrek baditu milaka aurpegi
|
|
|
Lope
|
de
Agirre ardatz duen Lope 500 hamabostaldia antolatu du Oñatiko ARTaso elkarteak; Udalaren eta Ulma Fundazioaren laguntzarekin, Lope de Agirreren jaiotzaren urteurrena dela eta.
|
|
|
Lope de Agirre ardatz duen Lope 500 hamabostaldia antolatu du Oñatiko ARTaso elkarteak; Udalaren eta Ulma Fundazioaren laguntzarekin, Lope
|
de
Agirreren jaiotzaren urteurrena dela eta.
|
|
|
Iñaki Jauregialtzo eta Anjel Mari Milikua zeramikagileak Lope
|
de
Agirreri buruzko arte-lanak egiten hasi ziren orduan. " Zeramikak egindakoan,' orain zer?', genion, besteak beste, jendaurrean erakutsiko genituen ala ez pentsatzen.
|
|
|
Bakarra da gaia: Lope
|
de
Agirre, baina punta asko atera dizkiote. Badira Araotz edo Oñatiko inguruetako paisaiak jasota, badira, era berean, Lope de Agirre Hego Amerikan ibili zeneko garaien irudiak ere, baita Lope de Agirreren hainbat buru eta beste hainbat ikur ere.
|
|
|
Lope de Agirre, baina punta asko atera dizkiote. Badira Araotz edo Oñatiko inguruetako paisaiak jasota, badira, era berean, Lope
|
de
Agirre Hego Amerikan ibili zeneko garaien irudiak ere, baita Lope de Agirreren hainbat buru eta beste hainbat ikur ere. Martitzenean zabaldu zituzten kultura etxean dagoen erakusketako ateak eta urriaren 26ra bitartean dago ikusgai, 18: 00etik 20: 00etara.
|
|
|
Lope de Agirre, baina punta asko atera dizkiote. Badira Araotz edo Oñatiko inguruetako paisaiak jasota, badira, era berean, Lope de Agirre Hego Amerikan ibili zeneko garaien irudiak ere, baita Lope
|
de
Agirreren hainbat buru eta beste hainbat ikur ere. Martitzenean zabaldu zituzten kultura etxean dagoen erakusketako ateak eta urriaren 26ra bitartean dago ikusgai, 18: 00etik 20: 00etara.
|
|
|
Aurrez kontatu moduan, zeramika lanak egin dituzte Iñaki Jauregialtzok eta Anjel Mari Milikuak: Lope
|
de
Agirreren bizitzako hainbat pasarte jaso ditu Milikuak, askok etxean dugun argazki album aren itxura emanaz. " Etxetik atera zenetik hasten naiz, Sevillan, moxal hezitzailea izan zeneko garaiekin jarraitu, Ameriketako bizipenekin gero, eta bukatzeko, Loperen heriotzarekin osatu dut bilduma", dio Milikuak.
|
|
|
Nire zain zegoen, antza!", azaldu du Gerekak. Horrez gainera, Lope
|
de
Agirreren beste buru bat ere egin du: " Kaiola batetan sartu dut hori; kanpotik gogorra eta barrutik biguna den harri bat da, bihurkin batekin landutakoa".
|
|
|
" Kaiola batetan sartu dut hori; kanpotik gogorra eta barrutik biguna den harri bat da, bihurkin batekin landutakoa". Xabier Santxotena eskultore nafarrak ere Lope
|
de
Agirreren buruaren eskultura egin du: " Bi metro neurtzen duen Lope de Agirreren burua egin nuen orain urte batzuk, euskal pertsonaia ospetsuen gaineko bilduma baten barruan.
|
|
|
Xabier Santxotena eskultore nafarrak ere Lope de Agirreren buruaren eskultura egin du: " Bi metro neurtzen duen Lope
|
de
Agirreren burua egin nuen orain urte batzuk, euskal pertsonaia ospetsuen gaineko bilduma baten barruan. Haren brontzezko zirriborroa da ekarri dudana", dio Santxotenak.
|
|
|
Bitxiak dira, era berean, Joxean Izaren hiru lanak: 1985 urteko litografia bat da horietako bat, Oñatiko Potxo Argitazuloak orain urte batzuk argtaratu zuen Lope
|
de
Agirrek Felipe II.a erregeari idatzi zion gutuna jasotzen zuen liburuxkaren azala bilakatu zena geroago. Ikusgarriagoa da, baina, tamainari zein lanaren ezaugarriari erreparatuz, Lope de Agirreren dekonstrukzioaren berreraikuntza izenburua duena:
|
|
|
1985 urteko litografia bat da horietako bat, Oñatiko Potxo Argitazuloak orain urte batzuk argtaratu zuen Lope de Agirrek Felipe II.a erregeari idatzi zion gutuna jasotzen zuen liburuxkaren azala bilakatu zena geroago. Ikusgarriagoa da, baina, tamainari zein lanaren ezaugarriari erreparatuz, Lope
|
de
Agirreren dekonstrukzioaren berreraikuntza izenburua duena: " Arkatzarekin egindako antolaketa lana da.
|
|
|
Aldeko eta kontrako iritzi eta sentimenduak sortzen dituen pertsonaia historikoa da Lope
|
de
Agirre: maitagarria batzuendako, horien ustetan, iraultzailea eta libertadorea zelako; eta indigenen esplotatzaile eta konkistatzailea izateagatik, gorrotagarria, beste askorentzako.
|
|
|
Erakusketan bildutakoen artean galdetu genuen Lope
|
de
Agirreri buruz; hona hemen jasotako batzuk. Xabier Santxotena eskultore nafarraren ustez, lehenengo iraultzailea izan zen:
|
|
|
Oteo Silvaren liburuan oinarrituta eta hainbat herritarrek egindako kale antzerkiak borobilduko du hamabostaldia urriaren 26an, 19:00etan. Lope
|
de
Agirre kalean hasi eta Santamaina plazan bukatuko dute haren bizitzari buruzko lau esketxak.
|
|
|
Lope
|
de
Agirreren gainean herrian eta orokorrean dagoen ezjakintasuna aintzat hartuta, hainbat hitzaldi antolatu dituzte. Jose Antonio Azpiazuk, Jerardo Elortzak eta Araotzeko abadeak egin zuten, martitzenean, Lope de Agirreren Oñatiko jatorriaz eta garaiko Oñatiren egoera sozio-politikoaz hitzaldia.
|
|
|
Lope de Agirreren gainean herrian eta orokorrean dagoen ezjakintasuna aintzat hartuta, hainbat hitzaldi antolatu dituzte. Jose Antonio Azpiazuk, Jerardo Elortzak eta Araotzeko abadeak egin zuten, martitzenean, Lope
|
de
Agirreren Oñatiko jatorriaz eta garaiko Oñatiren egoera sozio-politikoaz hitzaldia. Urriaren 22an, hurrengo martitzenean, berriz, Aramaioko balizko jatorriaz jardungo du Julen Arriolabengoak, kultura etxean, 19:00etan.
|
|
2015
|
|
|
Espainieraz idatzitako beste testua Francisco Montesinos probintzialari gutuna zen, paradoxikoki izenburua euskaraz bazuen ere. Lope
|
de
Agirre euskaldun konkistatzailearen balizko gutun bat zen testua, Francisco Montesinos fraide dominikarrari bidalia. 98ko belaunaldiak aski aztertu zuen pertsonaia izan zen Lope de Agirre.
|
|
|
Lope de Agirre euskaldun konkistatzailearen balizko gutun bat zen testua, Francisco Montesinos fraide dominikarrari bidalia. 98ko belaunaldiak aski aztertu zuen pertsonaia izan zen Lope
|
de
Agirre. Barojak arestian aipatutako Las inquietudes de Shanti Andian bertan urrutira joan gabe eta Unamunok Lope de Aguirre, el traidor saiakeran.
|
|
|
–Amazonaseko serie hiltzaileaz ari bazara, ez zen Klaus Kinski deitzen, baizik eta Lope
|
de
Agirre.
|
|
|
Joanes pertsonaia ez baizik haren sortzaile Domingo
|
de
Agirre zena ekarri nahi dut orriotara: txorakeria bat da arrazoia, aitzakia hutsa, baina beste ezertan ez balitz ere liburuak sortzean izan behar du idazleak askatasuna gogoak emandako txorakeriak egiteko, aitzakia beharrik gabe.
|
|
|
Baina badakizue denok ez dugula balio gauza bera egiteko. Batzuk apaizak dira, besteak ijitoak, nor arotza edota oihal saltzaile, zein deabrua; bestela, hara hor Lutero edo Lope
|
de
Agirre zer nolakoak atera ziren.
|
|
|
Auzi batean aipatzen denez, arratsaldean, Etxarri Aranazko Andra Mari ermitaren inguruan jular baten doinura gazte jende asko dantzan zebilen. Dantzakia gidatzen zuena Don Bernardo de Artieda zen eta azkena D. Juan
|
de
Agirre, sotanak jasoz.1650 Auzi baten zatia. Ikasle eta apaiz batzuk Etxarrin bizi zen Intzako Martin de Iriarteri, jular, haiekin bandoa ematera joateko eskatu zioten.
|
|
2016
|
|
|
Oñati oso herri berezia da. Bertako biztanleei txantxikutarrak esaten diete, eta xelebre samarrak dira gehienak, auskalo zergatik, Lope
|
de
Agirre konkistatzaile mitiko eroaren ondorengoak direlako, akaso.
|
|
2017
|
|
|
Lope
|
de
Agirreren gorpuren modu
|
|
2018
|
|
|
Bitxikeria: Gasteizko Eskoriatza Eskibelen kokatu zen seminarioaren fundatzailea Mendibilgo Domingo Ambrosio
|
de
Agirre apaiza izan zen.
|
|
2019
|
|
|
[Lope
|
de
Agirrek gutun hau Espainiako Erregeari idatzi zion 1561ean. Gustu handiz itzuli dut barkatu ausardia!
|
|
|
Lope
|
de
Agirre, zure gutxieneko zerbitzari, kiristian zaharra, guraso helduen seme, nire goraldian kapare, Espainiako erresumetan jatorriz euskalduna, Oñatikoa.
|
|
2020
|
|
|
Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre, Mikel Mendizabal Idiazabal eta Andoni Barreña Agirrebeitia– Nasak eta euskaldunak elkarri begira
|
|
|
Nasak eta euskaldunak elkarri begira – Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre, Mikel Mendizabal Idiazabal eta Andoni Barreña Agirrebeitia
|
|
|
Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre, Mikel Mendizabal Idiazabal eta Andoni Barreña Agirrebeitia– Nasak eta euskaldunak elkarri begira
|
|
|
Nasak eta euskaldunak elkarri begira – Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre, Mikel Mendizabal Idiazabal eta Andoni Barreña Agirrebeitia
|
|
|
Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre, Mikel Mendizabal Idiazabal eta Andoni Barreña Agirrebeitia– Nasak eta euskaldunak elkarri begira
|
|
|
Nasak eta euskaldunak elkarri begira – Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre, Mikel Mendizabal Idiazabal eta Andoni Barreña Agirrebeitia
|
|
|
Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre, Mikel Mendizabal Idiazabal eta Andoni Barreña Agirrebeitia– Nasak eta euskaldunak elkarri begira
|
|
|
Nasak eta euskaldunak elkarri begira – Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre, Mikel Mendizabal Idiazabal eta Andoni Barreña Agirrebeitia
|
|
|
Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre, Mikel Mendizabal Idiazabal eta Andoni Barreña Agirrebeitia– Nasak eta euskaldunak elkarri begira
|
|
|
Nasak eta euskaldunak elkarri begira – Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre, Mikel Mendizabal Idiazabal eta Andoni Barreña Agirrebeitia
|
|
|
Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre, Mikel Mendizabal Idiazabal eta Andoni Barreña Agirrebeitia– Nasak eta euskaldunak elkarri begira
|
|
|
Nasak eta euskaldunak elkarri begira – Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre, Mikel Mendizabal Idiazabal eta Andoni Barreña Agirrebeitia
|
|
|
Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre, Mikel Mendizabal Idiazabal eta Andoni Barreña Agirrebeitia– Nasak eta euskaldunak elkarri begira
|
|
|
Nasak eta euskaldunak elkarri begira – Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre, Mikel Mendizabal Idiazabal eta Andoni Barreña Agirrebeitia
|
|
|
Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre, Mikel Mendizabal Idiazabal eta Andoni Barreña Agirrebeitia– Nasak eta euskaldunak elkarri begira
|
|
2021
|
|
|
Udakoa, Mexikon. Geuk sortu genuen Durango eta geuk kontatu behar dugu Espainiako Felipe II.ari inoiz errege espainol bati bidali zaion gutunik zoragarriena idatzi zuen Lope
|
de
Agirreren historia27 Zein izango da gure lehen Gran Novela Vascoamericanoa. Eta bigarrena? 28
|
|
|
Hala bada, alferrik gabiltza. Mende erdian topatu ez dugun El Dorado ez da existitzen eta bidean zoratzen ari gara, Klaus Kinskiren aurpegiarekin imajinatzen dudan Lope
|
de
Agirreren moduan.
|
|
|
" Lope
|
de
Agirre apur bat" izatea zen Oteizaren ustez euskaldun izateko baldintza, eta ez dut nik kontrakoa esango, baina abia gaitezen El Dorado berriago eta zoroagoetara, eta honetan errenditu gaitezen, aberkideok. Popatik hartzera altxorra.
|
|
|
Lope Agirre, erromesa". Ezagutzen ez baduzue, ez dakizue zenbateraino eskertuko didazuen Lope
|
de
Agirrek Felipe II.ari bidali zion gutuna interneten bilatu eta irakurtzen baduzue.
|
|
2022
|
|
|
Herriko bost sortzailek parte hartu dute, Casadok jakinarazi duenez: Ione Zabala, Sara Etxeberria, Isa Fernandez
|
de
Agirre, Idoia Telleria eta Aitzol Iriondo. Maketazio lanak, berriz, Uxune Iparragirrek egin ditu.
|
|
|
Julen Larrañaga Martinez
|
de
Agirre*, Leire Cancio Orueta**,
|
|
|
Oteizak, zeinaren familiak Gipuzkoara emigratu behar izan zuen Nafarroako erresumaren konkistaren ondoren, historiako bi une identifikatzen ditu, elkarren artean hainbat mende tarteko: Vatikanoaren itsuskeria Jose Antonio
|
de
Agirre katolikoaren aurrean Espainiako Gerra Zibilean eta Julio II.a aita santuaren bulda salmenta Errege erregina Katolikoei, Nafarroa Albako Dukearen aurka altxa ez zedin eta hola Nafarroa eskumikatu berriaren konkista legitimatzeko.
|
|
|
Gazteei batez ere fraide bat bere motoarekin agertokian sartzea izugarri ideia ona iruditu zaie. ...Behinola batzokietan emakumeekin lortzen nuen arrakasta lortzen ari nintzela ikusita, animatu egin nintzen eta Oteizaren papera egingo zuen arizaleak herrena zuela erantsi nuen, hark, eskultoreak, tarteka behintzat herren egiten zuelako eta esaldi bat errepikatzen zuelako, ez zuela alegia herren egiten belaunean min zuelako, euskal herren guztiak iraultzaileak zirelako baizik, eta San Inazio, Lope
|
de
Agirre eta abar luze bat aipatu ohi zuela. " Uste dut Santa Kruz apaiza ere herrenen zerrendan sartzen zuela" esan nuen, eta ea hurrengo batzarrerako herren iraultzaile horien zerrenda ekar nezakeen galdetu zidaten.
|
|
2023
|
|
|
Saharaz hegoaldeko herrialdeak goitik behera eta ezker eskuin arrosario eta matxeteaz, bibliak eta katiximak saltzen ibili ohi den lagunari behin entzuna: bidaiaren lehengo astea gorabeherarik ezean ongi daramazu, bigarrena nekoso gertatzen zaizu, hirugarrenean berriz, hots estrainioak sortzen zaizkizu buruan eta laugarrenean etxera ekarri behar zaituzte lotuta, Lope
|
de
Agirre berria izan nahi ez izatera. Bidaiaren hirugarren astea duzu hau, hain justu.
|
|
|
Avi Loeb Harvard-eko astrofisikaria da eta honen inguruan eszeptizismo handia dagoela esaten du, baina berak, badaezpada, badu plana. Stephen Hawking gogoan —honek ohartarazi baitzuen Christophorus Columbus-en moduetatik (eta Lope
|
de
Agirrerenetatik) urrun, hobe—, zerrenda zale naizen aldetik bat egin dut. Lehendabizi harrera hizkuntza:
|
|
|
ezpata eta gurutzea batera zebiltzan harrapakinetan. Erreminez, fraide, encomendero eta apezpikuen kontra mintzatu zen Lope
|
de
Agirre Filipe ILari bidalitako eskutitzean, horiek guztiak nola aberasten ziren kritikatzeko.
|
|
|
Hori izan zen giro hori, Francisco de Garaik edo Lope
|
de
Agirrek aurkitu zutena, partidan sartu zirenean. Halatan, kontuak garbitze aldera, adur txarreko gizona izan zen Garai, eta esFrancisco de Garai (Goio Bañalesek eginda, 2010). kasia handiko gizona, Agirre:
|
|
|
akats ugari eta dohain gutxi. Baina gauza guztien gainetik, ezer baino lehen Lope
|
de
Agirre muslari txarra izan zen, hordagoka jokatzen baitzuen, eta horrek luzerajokoagaltzea ekarri zion.
|
|
|
Ameriken Historiaz idatzitako bertsioetatikXVI. mendeko Bartolome de Las Casasen salaketek eta Lope
|
de
Agirreren eskutitzek aparteko aitortza merezi dute. Bi horienak eta XVII. mendeko Inca Garcilaso idazle mestizoaren lanak alde batera utzita, Ameriken Historia atzerritarrek, hots, administrazio arrotzaren morroiek, baino ez dute idatzi urte anitzetan, zehazki hirurehun urtez, Ameriketako estatuek independentzia lortu zuten arte.
|
|
|
Europako errege erreginek beretzat nahi zituzten itsasoz bestaldeko lurraldeak ez zituzten ezagutzen eta, Lope
|
de
Agirrek esan bezala, behin ere ez da erregerik egon beretzat eskatzen zituzten lurralde haietan. Askok besterik uste badute ere, erregeren, erreginaren eta aita santuaren tituluek ez diete aparteko dohainik ez eta eskubiderik ematenkonkistatzaileei, euren atzetik eta ondotik erabiltzen dituzten gudarosteek eta dirutzak baizik.
|
|
|
XVI. mendean, erregeren izena inoiz aldarrikatuz eta inoiz gaitzetsiz, Francisco Pizarro, Diego de Almagro, Vaca de Castro, Nuñez Vela, Centeno, Gasca edo Giron abizenak entzunak ziren matxinoen artean. Peruko erregeordearen eta soldadu horien arteko borroketan ere nahastu zen Lope
|
de
Agirre, garai hartako borroka uholdeak eramanda. Liskar horiek aitzakia, Peruko erregeorde Cañeteko markesak, Pedro de Urtsua eta Lope de Agirreren espedizioa abiarazi zuen berberak, Alba Dukeari harrotasun handiz aitortu zion urtebete baino lehen zortziehun bat laguni zintzurra egin ziela:
|
|
|
Peruko erregeordearen eta soldadu horien arteko borroketan ere nahastu zen Lope de Agirre, garai hartako borroka uholdeak eramanda. Liskar horiek aitzakia, Peruko erregeorde Cañeteko markesak, Pedro de Urtsua eta Lope
|
de
Agirreren espedizioa abiarazi zuen berberak, Alba Dukeari harrotasun handiz aitortu zion urtebete baino lehen zortziehun bat laguni zintzurra egin ziela: denak erreboltariak omen ziren eta, zionez, horri esker jendilaje gaiztoaz libratu zuen herria.
|
|
|
Lope
|
de
Agirre oñatiarra hainbat aldiz zatikatu zuten txahal bat hiltegian balitz bezala. Lehenengoa, hil berrian, artean gorpua hoztu gabe zegoela, burua enborretik bereizi eta gainerako atal zirtzikatuak lau haizetara barreiatu zituztenean.
|
|
|
Eta gainerakoak, hurrengo urte eta mendeetan, epaileek, elizgizonek, eskribauek, gobernariek eta historiagileek autopsia historiko fisiko psikikoa egiteko xehe xehe eginda utzi zutenean. Literaturak behin baino gehiagotan berpiztu badu ere, egiatan behin baino ez zen hil Lope
|
de
Agirre. Zail da rankinga egiten, baina idazle gehienek adostu dutenez, Agirre euskalduna munduko gizakirik ankerrena izan ez bada, bai, behintzat, Gilles de Rais bretainiarraren edo Vlad Draculea transilvaniarraren tamainakoa.
|
|
|
Lope
|
de
Agirre, Margarita uharteko museoan (Venezuela). beretik, hona hemen oñatiarrari egotzi dizkioten hamaika gaitzizen: azpizapoa, zarpaila, higuina, handinahia, suharra, buruberoa, maltzurra, ozarra, erreboltaria, lotsagabea, beldurgarria, arriskutsua, amorratua, gorrototsua, ankerra, harroputza, begitankorra, hiltzailea, lizuna, tripontzia, mozkorra eta libertarioa.
|
|
|
Lope
|
de
Agirre (1512?)
|
|
|
Zer giro zuen garai hartan? Urte batzuk lehenago Ameriketarako bidaiak hasiak ziren GazLope
|
de
Agirreren ibilaldia. Manaus herritik aurrera aukera bi:
|
|
|
1546ko Iñaquitoko batailan (Ekuador) pizarrotarrek Nuñez de Velari burua moztu ziotelaikusizuenean, korrikabatean ihesi joan zen Nikaraguaraino. Ordurako, Lope
|
de
Agirre bazen nor: bazituen zenbait etsai.
|
|
|
Jokoan Lope
|
de
Agirre ez zen lehena mus eskatzen, baina oñatiarrari eskua joan zitzaion deskarteetan, ale gehiegi baztertu baitzituen jokaldietan, eta, luzera, jokaera hori beraren kontra bihurtuko zen.
|
|
|
Kontuak eginda hirurogeita hamabi hilketa leporatzen zaizkio Lope
|
de
Agirreri, berak eginak edo aginduak. Horietako gehienak soldaduak edo Margarita irlako biztanleak ziren; besteak, berriz, hiru apaiz eta lau emakume izan ziren.
|
|
|
Bidaia iraun bitartean Lope
|
de
Agirrek erakutsi zuen dohainik bazuela espedizioko buru izateko. Eskutitzetakoidazkerazorrotzaz gain, bazekien gizonei hitz egiten, limurtzen eta konbentzitzen.
|
|
|
Lope
|
de
Agirre Venezuelan agertzeak espero ez ziren ondorioak ekarri zituen. Agirre Margarita uhartetik Venezuelako kostaldera abiatu zen; 1561eko irailean Borburatako portuan lehorreratu ziren bera eta geratzen zitzaizkion marañondarrak, eta handik Valenciara abiatu ziren Barquisimetora heltzeko.
|
|
|
Lope
|
de
Agirre (1512?) 44
|