|
2001
|
|
|
Australiako tribu hartako aztiak zioen legez: " Ez ezazue kezkarik izan; jateko orduan ez zaizue deus faltako, ezen jainkoek zuen
|
buruko
ileak zenbatuta dituzten moduan, ondo baitakite zer behar duzuen."
|
|
2003
|
|
|
Luvino Alda. Luvinok ez zeukan
|
buruko
ile bat bera ere norabide berean. Esan nahi da lustro batzuk eman zituela Luvinok buruko ilea ikutu gabe edo, beste era batera esanda, lustro batzuk eman zituela Luvino Aldak buruko ilea asmo estetikoz ikutu gabe.
|
|
|
Luvinok ez zeukan buruko ile bat bera ere norabide berean. Esan nahi da lustro batzuk eman zituela Luvinok
|
buruko
ilea ikutu gabe edo, beste era batera esanda, lustro batzuk eman zituela Luvino Aldak buruko ilea asmo estetikoz ikutu gabe.
|
|
|
Luvinok ez zeukan buruko ile bat bera ere norabide berean. Esan nahi da lustro batzuk eman zituela Luvinok buruko ilea ikutu gabe edo, beste era batera esanda, lustro batzuk eman zituela Luvino Aldak
|
buruko
ilea asmo estetikoz ikutu gabe.
|
|
|
Matiasek pentsatu zuen informante txarra tokatu zitzaiola, senetik irtenda zegoela Luvino; senetik irtenda hiru kilometro bai. Eta Luvinoren
|
buruko
ileek norabide guztietarantz joateko joera agerikoa zeukatenez, imajinatu zuen ile batzuk kanporantz irten beharrean, barrurantz sartu zitzaizkiola Luvinori, eta burmuina zulatu ziotela, zulo txiki eta hexagonalez. Eta horregatik esaten zuela batzuetan gauza bat eta beste batzuetan kontrakoa.
|
|
2004
|
|
|
bai horixe, maitea! Berba jario bizi bizia da zure erdara, belarrien gozagarri, baina euskaraz hasi eta
|
buruko
ileak laztu egiten zaizkit: gatzik gabeko hizkera ortopedikoa duzu, gramatikari hitzetik hortzera ematen dizkiozun ostikoak aintzat hartu gabe ere?. 529
|
|
2005
|
|
|
Ametsen begiak bizia berreskuratzen ikusi dituenean bakarrik sentitu du adrenalinaren jaitsiera, horrekin batera ahulezia orokorrak jota belaunak okertu eta behearen gainean jesarrita geratu da, aulkiaren eta ohearen artean; moketa berde lodiak jaitsiera bigundu dio. Izerdiak atorra goitik behera itsatsi dio soinari, izerdi hotza, dardara elektrikoa behatzetatik
|
buruko
ileetaraino dabilkion bitartean.
|
|
2006
|
|
|
Berriketa amaitzekotan zegoela –margolariak amaituak zituen ordurako bere oharrak eta marrak–, Perico Aladrok postal itxurako argazki bat luzatu zion idazle espainiarrari. Idazleak begiratu zion agureak eskainitako argazki hari, eta bibote luzeko gizon dotore bat ikusi zuen, Perico Aladro bera, inola ere, gazteago agian, edo argazkilari on baten ukituekin gaztetua, begi erdi erori malenkoniatsuekin eta
|
buruko
ileak bi zelai berdintsutan banatuta erreten luze eta markatu batez. Armadako agintari baten lebita zeraman soinean eta eskuineko sorbaldatik gerriaren ezkerralderaino zihoan banda zabal bat.
|
|
|
Hitza eman zidan inork ez zidala trabarik eginen. Egia izanen da, nik dakidala, jazarpen garai latz hauetan
|
buruko
ile bat ere ez baitiete ukitu hango Erlijiokideei. Nolanahi ere, nahiago nuen Nafarroatik ez atera.
|
|
|
Aharrausi egin zuen, hortz bakanduak erakutsiz.
|
Buruko
ile soildua eta egun luzetako bizar zuria zituen nabarmen. Bere begiek okerka neurtu ninduten.
|
|
2007
|
|
|
Burua aurrera eta atzera daramazu eta ile artetik sartu zaizu aire kresalduna, ile bakoitza dantzan jarri dizuna. Dantzan ari dira zure
|
buruko
ileak, libre. Haizeak alde batetik bestera daramatza.
|
|
2008
|
|
|
bosgarrenean, ordea, soinu izugarri bat entzun zuen, atzetik zetorkiona, zarata eta zalaparta. . Sorginzuloko sorgina!?, bururatu zitzaion segidan, halako zerbait, oilo ipurdia jarri eta
|
buruko
ileak laztu baitzitzaizkion istantean. Amak behin baino gehiagotan esan izan zion ez zuela sorginetan eta sinetsi behar, aitak ere bai, baina amona Luisa ez zen iritzi berekoa, izena zuen guztiak izana zuelakoan.
|
|
|
Egia esan, ezinezkoa zirudien bera edo ni denbora gehiagoz etxean gelditzeak, ikatz puskak sukaldeko su burdinan erortzen edo, erlojuaren tikitakak berak asaldatu egiten baikintuzten zeharo. Inguru guztian ez ziren sentitzen, gure belarriei kasu egitera, hurbiltzen ari ziren oin hotsak baizik; eta bateko kapitainaren gorpua salako lurrean, besteko eskale gorrotagarri hura inguruan zebilelako pentsamendua, esaerak dioen bezala, batzu batzuetan laztu egiten zitzaizkidan
|
buruko
ileak. Erabaki bat hartu beharra zegoen lehenbailehen; eta azkenean bururatu zitzaigun biok elkarrekin atera eta ondoko herrixkan laguntza eskatzea.
|
|
|
–Dena dela, erantsi zuen galtzerdi gorriko gizonak, bisera kenduz eta
|
buruko
ile zurian hatz eginez?, aspaldion pare bat bider egin dut Rua da Mouraria ko pasabidean lo egiten duen kolega batekin. Ez dago txarto andrea, baina arazo bat dauka, edo bi:
|
|
|
Irten zen, bada, etxetik neska, iritsi zen iturrira, bete zuen pitxerra, ekin zion itzulerako bideari, eman zituen lau pauso... bosgarrenean, ordea, soinu izugarri bat entzun zuen, atzetik zetorkiona, zarata eta zalaparta. " Sorginzuloko sorgina!", bururatu zitzaion segidan, halako zerbait, oilo ipurdia jarri eta
|
buruko
ileak laztu baitzitzaizkion istantean. Amak behin baino gehiagotan esan izan zion ez zuela sorginetan eta sinetsi behar, aitak ere bai, baina amona Luisa ez zen iritzi berekoa, izena zuen guztiak izana zuelakoan.
|
|
2009
|
|
|
esaten ziola; lehena, ahizpen arteko maitasunari forma ematen ziòn adierazpidea zen, eskuak eskua mugatzat hartzen zuena, eta ez bularra edo zilborra, esate baterako, muga hark egiten baitzuen maitasun mota hura eder, mugak egiten duin; bigarrena, ordea, maiteminduen hizkera zen, maitasunaren neurria ez adieraztea baliabide gisa erabiltzen duena neurririk gabeko neurria adierazteko: , maite zaitut?, bai, eta mugarik gabe maite zaitut, ondorioz,
|
buruko
ilerik galduenetik behatz txikiraino, eta eskuak eskuetan maite zaitut, bai, baina baita ezpainak ezpainetan ere; esan nahi baita Adari irudi hura pasatu zitzaiola, beharbada, burutik:
|
|
|
Bi gizonek buru egiten zuten tropa hartan. Zaharrenak 50 urte baino gehiago zituen eta hala ere beltz zituen oraino
|
buruko
ileak eta bizarra. Makal bat bezain sendo, zaldi gainean ibiltzeko maneran ezagun zuen ausardia eta kemena.
|
|
|
ahizpak" asko maite zaitut" esaten zion bitartean, Txarok" maite zaitut" esaten ziola; lehena, ahizpen arteko maitasunari forma ematen ziòn adierazpidea zen, eskuak eskua mugatzat hartzen zuena, eta ez bularra edo zilborra, esate baterako, muga hark egiten baitzuen maitasun mota hura eder, mugak egiten duin; bigarrena, ordea, maiteminduen hizkera zen, maitasunaren neurria ez adieraztea baliabide gisa erabiltzen duena neurririk gabeko neurria adierazteko: " maite zaitut", bai, eta mugarik gabe maite zaitut, ondorioz,
|
buruko
ilerik galduenetik behatz txikiraino... eta eskuak eskuetan maite zaitut, bai, baina baita ezpainak ezpainetan ere; esan nahi baita Adari irudi hura pasatu zitzaiola, beharbada, burutik: Txaro bera musukatzen, haren ezpainak bere ezpainetan:
|
|
2010
|
|
|
Izeba ez zitzaidan nahigabetu? edo bere nahigabea ezkutatu zidan, edo nahigabea bere berezko eskuzabaltasunaren eskuetan urtu zitzaion,
|
buruko
ilean maite maite egin eta halaxe mintzatu baitzitzaidan, bere irri hura etsipenaren bidetik esperantzarako bidean ipintzen zuela: –Agian ez, seguru, Jainkoak guztiok egin gintuen diferente, eta bakoitza bere bideak bizi du??.
|
|
|
Eta Mariak, beldurrak janda, halakorik ez egiteko erregutzen zion. Gogoratze hutsarekin
|
buruko
ileak tente jartzen zitzaizkion oraindik.
|
|
|
" Zurea eta nirea bi bide dira, agian..." esan nion, itxuran apal, barruan halako harrotasun sentipen bat neureganatu arren. Izeba ez zitzaidan nahigabetu... edo bere nahigabea ezkutatu zidan, edo nahigabea bere berezko eskuzabaltasunaren eskuetan urtu zitzaion,
|
buruko
ilean maite maite egin eta halaxe mintzatu baitzitzaidan, bere irri hura etsipenaren bidetik esperantzarako bidean ipintzen zuela: " Agian ez, seguru, Jainkoak guztiok egin gintuen diferente, eta bakoitza bere bideak bizi du...".
|
|
2011
|
|
|
Bestela, gizon zahar bakartia dateke, Jon. Urdindurik igartzen zaio
|
buruko
ilea, sonbreiru barregarri horren azpian. Seme alabarik baldin badu, urrun daude, habia utzitako hegaztikumeen antzera, urrunegi.
|
|
|
Oso bihurria da. . Algara ozen eta gogor hura egin, eta
|
buruko
ilea zapaldu zuen ispilu aurrean. Bai bitxia!
|
|
|
Baina loratu bezain laster erori eta sakabanatzen ziren. Gonatik astintzen zenituen, hizketan ari zinela; izpi txiki narras haiek
|
buruko
ilean eransten ziren. Orduan zertarako loratzen ziren?
|
|
2012
|
|
|
Harri haren zamarekin borrokatu nintzen; erdizka jarri nuen behar zuen lekuan. Baina une horretan
|
buruko
ileak laztu zizkidan barre apal bat atera zen sakonunetik. Ahots triste bat etorri zen hurrena, Fortunatoren ahotsa zela nekez ezagutu nuena.
|
|
|
Ebn Zaiat poetaren hitz berezi baina bakunak ziren: «Dicebant mihi sodales si sepulchrum amicae visitarem, curas meas aliquantulum fore levatas». Baina zergatik, hitz haiek irakurtzean, laztu zitzaizkidan
|
buruko
ileak, eta zergatik gogortu zitzaidan zainetan odola?
|
|
2013
|
|
|
Txakurrak zaunka hasi dira, eta kazetaria konturatu orduko emakume batek sarrerako atea ireki du. Hirurogei urte inguru ditu, batez ere
|
buruko
ile zurituak salatzen du. Bestela, ondo mantentzen da, gorputz argala, liraina, eta aurpegi polita, begitarte goxoa.
|
|
|
Kaskagorri kankailaren ahotzarra ortoska ari zen ostatuan. Suaren kolorekoak zituen
|
buruko
ilea eta bizarra. Sua zerion begietatik.
|
|
|
Hura batere gabe zegoen ni sartuz geroztik.
|
Buruko
ilea bezain gorriak zituen besapeak eta istapea. Barnean sartu nintzaionean ere eraztunean finkatuak zituen begiak.
|
|
|
Desesperazioaren besoetan jausi?
|
Buruko
ileak banan banan errotik atera garrasi izugarrien artean. Ez horixe.
|
|
2014
|
|
|
Amaiak barre egin du,
|
buruko
ileak nahastu dizkio Daneli. Gero, neskatoak eta Ximonek ospa egin dute, Danel harmailetan bakarrik utzita.
|
|
|
Baina, atea ireki orduko, emakume bat gelara sartu da, arropak blai blai eginda,
|
buruko
ileak kopetan behera dituela.
|
|
2015
|
|
|
–Arratsalde on, esan zion Pedrok irribarretsu, aurrean izan zuenean. Orrazkera modernoagoa zuen orain, marra batek
|
buruko
ileak erdibitzen zizkion eta ilearen luzera ez zen berdina buru guztian. Janzkera ere modernoagoa:
|
|
|
Isilik egon gara, baserriko zaratei adi, denbora geldi. Bizarraz gain,
|
buruko
ile guztia urdindu zaio Josebari azken urte hauetan. Ezkerreko belarrian, betiko zilarrezko uztai txikiak dirau.
|
|
|
Eskutitzen kaligrafia.
|
Buruko
ile urdin berriak. Espetxe barruko ahots, soinu, aurpegi eta oinetan antzeman dezakeen edozein nobedade.
|
|
|
Heidi amak txabusina bere lekura jaitsi zuen, atzeko gizon fardela gainetik kendu, eta bere itxura orokorra atondu nahian hasi zen: soinekoa zuzentzen,
|
buruko
ileak atzamarrez orrazten...
|
|
|
leku guztietan ile arrasto amaigabea uzten nuen eta buruak ere itxura eskasa hartu zuen. Hori zela eta, Pilarika egunean erabat moztu nuen
|
buruko
ilea, lehenengo makinatxo elektrikoarekin eta gero bizarra kentzeko atxurrak lagunduta. Idoia koinata izan nuen ile apaintzaile, gure familiako Teresa Kalkutakoa.
|
|
|
Luisek kanpoko atea zabaldu, eta barrura egin du
|
buruko
ile bustia astintzen duela. Egongela monokromoan musika latinoa entzuten da telebistako ahots urduriekin nahastuta.
|
|
|
NOR EZ DA IKARATUKO? NORI EZ ZAIZKIO
|
BURUKO
ILEAK LAZTUKO?
|
|
|
Nor ez da ikaratuko? Nori ez zaizkio
|
buruko
ileak laztuko?
|
|
|
–Ongi zaude? , ama zen, lo jantzian,
|
buruko
ile guztiak tente.
|
|
2017
|
|
|
Une horretan agertu zen madama Hortense,
|
buruko
ileak nahasirik eta masailak puztuta. Makillatu gabe zetorren, atorra nasai lohi bat soinean eta txankleta higatu luze batzuk arrastaka oinetan.
|
|
|
»Dena ulertzen zian, dena, mandoa baino tentelagoa zuan baina. Oinekin nioan, eta eskuekin, eta
|
buruko
ileekin, eta nekartzàn arropekin ere bai. Eta gerritik zintzilik aizto bat baineukan, harek ere zioan.
|
|
|
Andere Hortensek
|
buruko
ilea egokiera horretarako espreski kizkurtua zeukan, eta arrosa hits koloreko txabusina luze bat zekarren soinean, mahuka zabal eta parpaila zirtzilduekikoa. Lepo ximurraren inguruan, berriz, hatz bi zabal edo hor nonbaiteko xingola bat, hori kardantxilo kolore.
|
|
|
Zerrepeldua eta
|
buruko
ileak porroskaturik, andere Hortensek begiak itxi zituen, hainbeste musu hartutako bere bi begitxo haiek; loak bere besoetan hartu zuen eta orain hor zeraman Orienteko hiri handietara, patxa amorostuen lorategi zarratu eta harem itzaltsuetara; hurrena, ametsak itsasoz itsaso ibiliarazi zuen, eta emakumeak bere burua arrantzan ikusi zuen, lau hari botatzen zituen uretara eta lau gerlaontzi lotzen ...
|
|
|
...ik?, eta halaber ateratzen da bey51 aberats okitu eta zaharkotxa andana bat, denak eskuak opariz kargaturik erromes abiatuak, eta gero horra datoz haien seme bixarguri eta malenkoniaz erreak; orobat ateratzen dira trikornio dirdiratsuzko almiranteak, eta alkandora lepo zuri mineko eta praka nasaiko marinelak; eta haien ondotik kolore urdin argiko zaragoila harro eta bota horiko morrosko kretarrak,
|
buruko
ileak mokanes beltzekin lotuak. Eta guztien atzean horra dator Zorba, luze luzea, amodioak flakatua, eztei eraztun potolo bat hatzean eta limoi lorezko koroa bat buruko tximaje urdinduan?
|
|
|
Arroketara iritsi nintzenean herri guztia hantxe bilduta aurkitu nuen. Gizonezkoak isilik, buru has; emakumeak buruzapiak bizkarrera eraitsirik,
|
buruko
ileak tiraka erauzten eta oihu arrailgarriak botatzen. Hondartzako hartxintxarretan gorpu puztu eta zurbil bat zetzan.
|
|
|
Itzuli nintzen. Agure mozkote eta mardul bat, makilarik gabea,
|
buruko
ileak mokanes borladun baten azpian bildurik, eskuarekin niri agurka ari zen, irribarrez. Atso bat zerraikion ondotik, eta ondoagotik bien alaba, begi ohileko neskato beltxaran bat, burua zapi xuri batekin estalia.
|
|
|
Erantzi zuen boneta, eta
|
buruko
ilean legartutako odol plasta bat erakutsi zuen.
|
|
|
Makalen artetik emakume bat agertu zen, emakume txipito gixena,
|
buruko
ile ximelak liho hori kolore, bere zango okerren antzara maingu urrats dorpean beso biak zabal zabalik zangala mangala gugana heldu. Txerri zurda latzez estalitako orin txipi batek kokotsa apaintzen zion poliki.
|
|
|
Benetan busti zen beraz; benetan portuan ibili, ekaitzari begira. Komunetik irten eta leihorantz hurbildu nintzen aharrausika, ezkerreko eskuarekin
|
buruko
ilea hazkatuz eta eskuinekoarekin galtzontzilo azpian ipur masaila. Pareko leihoan ez zegoen inor.
|
|
2018
|
|
|
Zerk piztuko lioke gehiago kontzientziako harra, zerk baretuko? Kontzientzia baretzearen kontu hark gogora ekarri zion eskutik helduta zeraman semea, eta
|
buruko
ilea harrotu zion, laztan gozo batean.
|
|
|
Burua pitzatu al zaik? Jakin ezak hau nire kamarada dela, elkarrekin sekulakoak eta bi pasatakoak gaituk, eta nahiago nikek gure ama leihotik behera botatzea, nire bihotzeko kamaradari
|
buruko
ile bakarra ukitzea baino. Beharbada hemen norbaiti lixiba astindu behar zaiok, baina kontuz ibil hadi, heu izan haiteke-eta, muturra behar ez den lekuan sartzeagatik.
|
|
2019
|
|
|
Noranzkoa aldatzen ari den haize freskoak alderik alde zafratu du gabarra gaina, eta Gregoriok,
|
buruko
ileak harrotuta, hotzikara bat sentitu du urpekari traje iragazgaitzaren barruan. –Mugitu gabe segitzen baduk, hotzak hartuko hau?, egin du bere artean.
|
|
|
–Ez begiratu beherantz, seme! , amak larri,
|
buruko
ileak atera beharrean.
|
|
|
–Bai, jauna! , lagundu zion Klarak, mugimendu irtirin batez
|
buruko
ileak atzera botatzen zituela.
|
|
|
Luze gabe, kamiseta zuri zimurtua eta gerriko batek, nola edo hala, heldutako galtza zabalak jantzitako gizon adintsua irteten da.
|
Buruko
ile bakanak harrotuta eta oinutsik dago txabolaren atalasean; ohetik jaiki berria, bistan denez. Furgonetaren faroen argiak itsuturik, begiak txitxildurik dauzka, eta eskuetan, irmoki atxikita, berriz, fusila.
|
|
2020
|
|
|
|
Buruko
ile bat ere mugitu gabe eta doinu gogogabetuz erantzun zuen, esandakoaren egiatasun handia azpimarratzeko. Aitziberrek, txutea hartu eta beraien alboan bermatzen zen bitartean, barretxo bat egin zuen eta eskuaz aurpegia laztantzen hasi zitzaion, erdi txantxetan.
|
|
2021
|
|
|
Eta halako zerbait zen, bai: giza piztia txiki bat, erdi biluzik,
|
buruko
ileak nire inguruko sastrakak baino nahasiagoak, zikina, eskuak eta besoak babaz beteta. Zimiko arin bat sentitu nuen hasieran, ezusteak eraginda, eta beste bat sakonagoa, begira nituen begi horiei erreparatzean.
|
|
|
Ez al zen konturatzen maitemindua? Urriaren 23an bertan idatzi zion Nikoleri, esanez hark bidalitako gastu kontuetan zelan ikusi duen bederatzi pezeta" quina" erosi duela, eta ea ba" quina" hura zertarako zen,
|
buruko
ilerako ala hartzeko, zeren eta hartzeko izan bada gaixorik egon den seinale, eta, hala izan bada, zer dela eta ez dion esan.
|
|
2023
|
|
|
Bazitekeen Galazen itxura harrigarria izatea, baina bikaina ere bai
|
buruko
ile guztiak tente tente zituela. Kamaka eta bere lagunak bezala ia biluzik zihoan, gerripeko soila jantzi gisa, eta gorputz osoa margotuta zeukan.
|
|
|
|
Buruko
ile motza laztanduz, portale bateko eskaileran jesarri da: indar apur batekin heldu nahi du etxera.
|
|
|
|
Buruko
ilea harrotu nion afaltzen ari zen bitartean. Iraitzek, une batez, uzta biltzear duen nekazariak laino beltzak zeru kantoian ikustean jartzen duen aurpegi berbera jarri, eta ondoren, nire irribarrea ikustean, irribarre lotsatia itzuli zidan.
|