|
2022
|
|
|
Allandek artikulu eder batez omendu zuen Herria astekarian: " Eüskaltzale süharra zen Jean Pierra Etchebarne eta osagarri arrenkürek ez baleie
|
bidea
trabatü, eüskararen eta Eüskal Herriaren alde lan hanitxez haboro bürütüko zütüan, düdarik batere gabe. Ez adiorik, Panpeia!".
|
|
|
jende langile xehearen griñak eta ezinak, eta beti berak baino gutiago zakiteneri laguntza sustengu egitea" du idatzia izan Emil Larrek. " Langileriaren aldeko sindikalismoan zuen aurkitu bere bihotz handiaren beteko
|
bidea
". Erretiroan, proposatu zuen Herria laguntzea," jakinik kazeta guziak mehetik ari direla diruz".
|
|
|
Oldarraldirik egon ala ez, irakasle hauetatik gehienen euskararen menperatze mailaz eta eus karazko irakaskuntzarik obratzeko gaitasunaz, baina, zalantza handienak badaude. Beraz,
|
bidea
oso luzea da eta bada garaia euskararen ofizialtasunaren lor tzeko urrats eraginkorrak egiteari ekin diezaiogun. Bestenaz, hemendik gutxira, ofiziala izango den kontu bakarra euskararen heriotza izango da.
|
|
|
Jakin 68 horri bultzada bat ematen, diru-laguntzak eskainiz
|
bide
horretan sartuko ziren jai edo ikuskizun antolatzaileei. Euskararen agerrarazteko xedean, dirua eman beharrak berak erakusten du zelako egoerara amilduak gauden... baina akuilu egite horrek ere ez du, orainokoan behintzat, emaitza handirik eragin!
|
|
|
Ondorioztatze hori ateratzea larria litzateke, baina salbagarri ere izan daiteke euskararen sustatzaile eta garatzaile garenon artean kontzientzia hartze baten sorburua izango balitz, hau da, mintzaira bizidun bat, lehenik eta behin, mintzatzeko egina dela! Eta, on dorioz, erabileraren
|
bideak
bultzatzeko, indartzeko, areagotzeko moduak asmatu eta obratu behar direla, premia gorrienez.
|
|
|
Hortaz, ikusmin handia sortu behar luke Bedaxagarrek aurtengo apiril amaiera inguruan oholtzara eramango duen Akitaniako Alienor trajeriak. Ez da inolako zalantzarik Akitania zaharra lurralde in dartsuko subiranoa izateaz gain, Frantzia eta Ingalaterrako erregina izan zen andere handi horren bizi urratsen kontakizuna pastoral
|
bidez
egin daitekeela. Zinezko epopeia bat da Alienor anderearen bizi luze eta aberatsa.
|
|
|
Aurretik azaldutakoaren il dotik, ez naiz batere ziur trajeria bat den gai horren biziarazteko modurik ego kiena, baina aurreiritziz ez jokatzeko, horretan geldituko naiz, behinik behin. Ziurtzat eman daitekeena da, ordea, Pier Pol Berzaitzek ikusgarri oso aberats eta koloretsu bat onduko duela, orain arte, pastoraletan eta beste ikusgarri moldeetan egin izan duen
|
bidetik
. da ere tauladara igo nahi izango direnak ugari diratekeela...
|
|
|
" Euskal Herri bat izan behar bada, euskalduna behar du izan" 106 behar. Eta ber
|
bidetik
ari gara Ipar Euskal Herrian. Intolerantea da erratea:
|
|
|
Eta pastoraletan ere ageri da hori.
|
Bide
horretan aitzina, egunen batean, pastoral batean ariko di ren hamarretarik zortzi erdaldunak izanen dira. Pastorala euskaraz emanen du te, ikasiko baitituzte bertsetak eta kantuak, baina ez da besterik izanen.
|
|
|
Makur tzen ari gara euskaraz ez dakitenen egokitzera. Eta ez da hori
|
bidea
. Euskal Her ri bat izan behar bada, euskalduna behar du izan.
|
|
|
Teletipoen laguntza nik, irratiak eta frantses egunkariak hark, aktualitateari tenperatura hartu eta Egunkariako irakurleei modu ulergarri batean eman nahian. Hasierako urteetan haren testuek ahal zuten moduan egiten zuten Zuberoaren eta Andoainen arteko
|
bidea
: faxez eta eskuz idatzita normalean, baina batzuetan baita telefonoz diktatuta ere, Mendikotako Sü Azian edo Xiberoko Botzan makina ez zebilenean.
|
|
|
Harekin mahai baten inguruan biltzerik ez zegoenez —nik behintzat ez nuen lortu—, Zuberoako muinoetan, basoetan eta herri arteko
|
bideetan
elkartzen ginen tartean behin; baten eta bestearen berri ematen, zubereraz hau eta bestea nola esaten zen entzuten, eta politikari errepasoa egiten, beti jakin minez baitzegoen gauzak nola ikusten genituen mugaz bestaldeko kontaktuek.
|
|
|
Neurri batean bizitza bezala den mendia, zabala hasieran, eta helmugara iritsi ahala, estuagoa, amildegi latz batekin alde batera eta bestera. Hara igo gabe amaitu zen Allanderen
|
bidea
, nahiz eta gutako batzuen gogoan oraindik han dabilen, bere txapelarekin, mutiko gaiztoaren irribarrearekin, eta mingain aldi berean gozo eta aldi berean zorrotzarekin.
|
|
|
Bai eta eüskara teknikalariak hüllantik jarraikitzez eta aholkatzez ere, bereziki ützülpenetan. Eüskarriak ere ützültzen zütüan,
|
bideetako
seinaletikak zühürki adelatzen eta zabaltzen, iragarki desberdinak
|
|
|
Kazetaritza lanak utzi zituenean, bere gogoetak idazten jarraitu zuen, blogetan bereziki. Gogoeta horietan, ahoan bilorik gabe kritikatzen zuen mugimendu abertzalearen azken urteetako
|
bidea
. Gogoeta horietan eguneratu zuen autonomiaren proposamena (urte batzuk lehenago Iparretarrak erakundeak aurkeztu zuena, zeinarengatik atxilotu zuten).
|
|
|
Hil aitzineko astean mezu bat idatzi zidan, euskaltzain urgazle izendatua izateagatik goresmenak emateko. Pentsatzen nuen gure
|
bideak
hor elkartuko zirela berriz... Beste elkarrizketa luze bat ere egitekoa nintzen harekin, oraindik kontatu gabeko istorio batzuei buruz.
|
|
|
Hemengoa hemengoek kudea dezatela. Garai gogorrak ziren, ETAk IKri
|
bidea
trabatzen ziolako, bainan ez zuen sekula lortu IKri bidea moztea... Guk ez diogu gure historia inori zor, guhaurek egin dugulako".
|
|
|
Hemengoa hemengoek kudea dezatela. Garai gogorrak ziren, ETAk IKri bidea trabatzen ziolako, bainan ez zuen sekula lortu IKri
|
bidea
moztea... Guk ez diogu gure historia inori zor, guhaurek egin dugulako".
|
|
|
Bigarren aldiz, 1993an, Sarako prentsaitzinekoan, San Inazio lepoan arrastatua izan zen" 20 urtez borrokan, Autonomia lehen urratsa askatasunaren
|
bidean
" IKren dokumentua prentsari presentatu ondoan lagun batekin.
|
|
|
Autonomia lehen urratsa askatasunaren
|
bidean
|
|
|
Dena mugitzen ari den mundu huntan, euskal populuak bere leku osoa aurki dezan, egiazko autonomia bat federazio moduan antolatua den Europa batean ikus ginezake, kudeaketa klasikoaren gain lege egiteko ahalmena dituenak. Burujabetasuna berreskuratzeko
|
bidean
, hurrengo urratsa, autonomiarena izan behar luke. Bixtan dena, autonomia horrek egiazko herri proiektu politiko, proiektu oso, sinesgarri, ulergarri eta onargarri baten ekarle izan behar luke.
|
|
|
Osoki abertzaletu, egintza publikoetan nahiz itzalpekoetan parte hartuz... Denaren emaile, erdi
|
biderik gabe
... beti burua txut buhurtu eta etsai bakar bat ere ez da izan haren plegarazteko...".
|
|
|
Gorago aipatu dut Allande Socarros ez zela kristau fededuna. Haatik obretan
|
bide
horretarik zebilen, ber denboran besteen sinestea gain gainetik errespetatuz. Aita Junes Casenaveri atxikimendu handia zion, eta pentsu dut orain harekin dagoela Parnasoan.
|
|
|
Ondoko hitzetan, Argia astekariaren berriketariari egin zeion algarrizketaren zati zonbaiten bidez ohartüren gira bere ibilbide politikoaren aipatzeko ez zela hitzez zühür bena barneko sentimentüen agertzeko püntüan, atea hesten züan eta giltzatzen. Zoazte züen
|
bidetik
, heben ez da deüs ikustekorik!
|
|
|
Berantago, Egia hilabetekariaren idazlegoako kide zonbait, barne arrazu batengatik, üztera behartürik izan zelakoz, baratzen züenek builta jarraiki züen eta beste hilabetekari bat sorrerazi Abil deitüko zena. Honek ere bere
|
bidea
eginen züan eta Allandek, besteak beste, idazteko gano izigarria agertüko. Hari esker ziren hedatü Xiberoan aro hartako politikako lehen artikülüetarik euskara hütsean.
|
|
|
Euskara, euskararen berpiztea egünorozko bizitzan, Euskal Herri osoan eus karaz, betidanik Allanderen borroka
|
bidea
izan da eta beraz, erakasle behar gorrian zen AEK Xiberoko Gaü Eskolak, erakasle bolondres gisa behartü züan. Ez zen bi telefona dei izan beharrik.
|
|
|
" Allandeki bai edo ez da. Ez dük erdi
|
biderik
!".
|
|
|
Gogoko zütüan bezala" septentrional" taldeko kideak. Arren, Allandeki erdi
|
biderik
ez zelakoz, bere borroka bidea ez züan egiaztatzen ahal, denaren emaiteko prest ez balinbazen. Bertan eraküntearen adar politikoaren taldean bere leküa hartü züan.
|
|
|
Gogoko zütüan bezala" septentrional" taldeko kideak. Arren, Allandeki erdi biderik ez zelakoz, bere borroka
|
bidea
ez züan egiaztatzen ahal, denaren emaiteko prest ez balinbazen. Bertan eraküntearen adar politikoaren taldean bere leküa hartü züan.
|
|
|
Erakünteko kideek, Ipar Euskal Herriko egoera politikoa ontsa ezagützen züen prefosta, herriaren alaba semeak izanez gero eta eztabadek hazirik, Ipar Euskal Herriak galdü düan nortarzünaren ardatz nausiak: lürra eta euskara, herria eta hizkuntza hots, berriz esküalatzeko
|
bideak
ideki zütüen" Autonomia" deitü aitzin xedean. Eta hola nola, Hizkuntza eta Herria bi idiak üztarrian, pertika esküan, Autonomia aitzin xedea organ sartürik, abiatü zen Allande unaia bere ondoan zoatzan honenbeste abertzaleeki, hazigarri zen (eta orano den funtsean)," Eraikitzen" taldean hontürik izan zen eta aitzin xedetik xede osoalat egiaztatü züen honenbeste alkarteek, (sindikat, sozial saileko talde, kirol talde, kultur eta hizkuntza batzorde etb...) Ipar Euskal Herriko Autonomia, herritarrer aurkeztera.
|
|
|
Eta hola nola, Hizkuntza eta Herria bi idiak üztarrian, pertika esküan, Autonomia aitzin xedea organ sartürik, abiatü zen Allande unaia bere ondoan zoatzan honenbeste abertzaleeki, hazigarri zen (eta orano den funtsean)," Eraikitzen" taldean hontürik izan zen eta aitzin xedetik xede osoalat egiaztatü züen honenbeste alkarteek, (sindikat, sozial saileko talde, kirol talde, kultur eta hizkuntza batzorde etb...) Ipar Euskal Herriko Autonomia, herritarrer aurkeztera. Allanderi galtegiten zeiolarik zer ote den autonomiaren
|
bidean
beste batean ez dena eta egün batez Euskal Herriko Iparraldealat heltüko denez, erantzüna bertan heltzen zeion:
|
|
|
Haatik, nahiz eta Iparraldeko kuntra potere andana batek Autonomia xe dea berenganatürik izan, eta xede honen azpititülüan irakurten ahal: " lehen ürratsa askatarzünaren
|
bidean
", Hego Euskal Herriko aro hortako nausikeriazko estrategiari lotüak zitzeizkionek, ustekeria faltsüak hedatüz, ipar eta hego aldekoen arteko güdüka politiko arrunt batetarik harat, itsuski lerratüz, orgaren iraularazteko, indarrak eman zütüen eta ororen bürü, nolabait kausitü ere... Geroztik Allandek, sare sozialeko" Hitzapitz" izeneko bere blog günean, eskülarrürik jauntsi gabe eta noiz nahi bere izkiribüen ondorioen arrisküak goaitatüz, zorionez agitü ez direnak, jokütria edo manipulazio hoik, besteak beste, salatü behar zütüan...
|
|
|
Erromardiko hondartzaren gaineko harkaitzetatik hurbilago ala urrunago ibil i ta, Artxiloako kuru tzerat iritsiko gara, eta dagoeneko Donibane Lohizuneko lu rretan sartuta izan go gara. Hemendik ere, orain arte egin dugun
|
bideaz
ohar tzeko aukerarik izango dugu, ipar ekialdera Miarritzeraino ematen baitu bistak. Artxiloago kurutzetik berehalaxe, eraikin bitxi baten albotik igaroko gara, erdaraz Crypte du Chevallier (Zaldunaren kaperatxoa) emana den honetan ehortzia delarik Belgikakoa zen Fermin Van Bree enpresa gizona.
|
|
|
Iazko abenduan, Artxiloako kurutzetik harat, itsasertzetik hurbilenik eratu tako xenda paratzen ari zirelarik, apur bat lurren barnera ibiltzerat behartzen zuen ibilbide seinalatuak. Une batez ere arretaz ibili behar da, pankartetan sei nalatuta izatetik
|
bidearen
galtzada gainean baitira emanak marka horiek, ze hazki L' Hyppocampe izen ponpotxa eman dioten etxe aberatsaren aurretik. Kirolzaleentzako eremu batetik pasa eta gero, xendak Santa Barba lur muturrera eta hementxe eraikitako kaperara geramatza.
|
|
|
Frantziako Iraültzarekin zerbait gisaz abenitürik eta haren politika
|
bideetan
ebili ondoan, Domingo Garat Pariserik Eüskal Herrialat ützüli zen eta Üztaritzeko aüzapez kargüalako haütatü züen. Hil artino, eüskal kültüra eta tra dizioneen altekoa izan zen.
|
|
|
XiberoKazten
|
bidez
hedatürik diratekean beste bi entzüngeiak dirateke, berriz, interneten bidezko zuberotar.free.fr züberotarraren ikasbideko ikasgeien zabaltzea eta Züberoako kantagintzako Sü Azia sonüki bildümako ekeien baliatzea. Azken egingei honentako, Euskal Kultur Erakundeak 1.500ko diharülagüngoa bat eman deio jada Sü Aziari.
|
|
|
" Ororen gainetik, bere borroka eremüa euskara zen, ohartüa zelakoz Xiberoan, eta nolaz ez beste probintzietan, euskara galtzen ari dela, hilbide honen nolabait trabatzea zen bere egingeietan eta hau izan da bere bizi parte handienean bere borroka nausia: Eus kal Herri euskalduna", erraten digu Beñatek," Allandeki erdi
|
biderik
ez zelakoz, bere borroka bidea ez züan egiaztatzen ahal, denaren emaiteko prest ez balinbazen".
|
|
|
" Ororen gainetik, bere borroka eremüa euskara zen, ohartüa zelakoz Xiberoan, eta nolaz ez beste probintzietan, euskara galtzen ari dela, hilbide honen nolabait trabatzea zen bere egingeietan eta hau izan da bere bizi parte handienean bere borroka nausia: Eus kal Herri euskalduna", erraten digu Beñatek," Allandeki erdi biderik ez zelakoz, bere borroka
|
bidea
ez züan egiaztatzen ahal, denaren emaiteko prest ez balinbazen".
|
|
|
Abiagunea Ereta (Arette) herritik San Martiko harriko elurtegietarako
|
bidea
hartu ondoren, bospasei kilometrotan kokatua den La Mouline herrixka baino 200 metro lehen izango dugu, zubixka baten alboan (442 m). Leku horretan, bada autoen aparkatzeko zabalgune bat.
|
|
|
Denek dakigü, Zuberoan haboroxeagoa den laborantxa ttipiaren gibel egite hori, Frantziatik haratago ere Europako Batarzünaren heinean eginik diren hau tüen ondorioa dela. Alta, zerbait gisaz beren hitza entzünarazi düe hebenko laborariek, bai eta politika kargüdünek ere, eta beste laborantxa süerte batentako asmatürik diren jokabideak kanbiaraztea edo pürü hebenko nahien eta beharrentako doitzea kausitü... gaine horietan xedatü
|
bide
horik Züberoako eta Ipar Eüskal Herri osoko laborantxarentako ez ditean orozbateko galbide izan. Arrisküa beita, bai seriosa ere, azkenean heben gainti baratüren den laborantxa heinttoa bazterren doi bat xahü etxekitzeko eta aizi narteen bai bakantza igaraileentako berdegüne segürtazale bera izan dadin.
|
|
|
Hemengoa hemengoek kudea dezatela. Garai gogorrak ziren, ETAk IKri
|
bidea
trabatzen ziolako, baina ez zuen sekula lortu IKri bidea moztea. ETAk Iparraldea bere babesleku gisa mantendu nahi zuen, bere bakegunea; bertako abertzaleak bere menpe nahi zituen.
|
|
|
Hemengoa hemengoek kudea dezatela. Garai gogorrak ziren, ETAk IKri bidea trabatzen ziolako, baina ez zuen sekula lortu IKri
|
bidea
moztea. ETAk Iparraldea bere babesleku gisa mantendu nahi zuen, bere bakegunea; bertako abertzaleak bere menpe nahi zituen.
|
|
|
Bezperan ebilbidea seinalatü behar zen. Ebilaldi egünean berriz lagünzale beharra bazen, hala nola
|
bidean
bizpalau lekütan" kontrolak" behar züen, segür izateko ebilzaleak oro xenda honetik igaraiten zirela. Egünaldiaren ontsa ürrentzeko eta oro heltü ondoan, gela batetan algarretaratzen ginen buxi baten jateko eta memento bat goxorik igaraiteko.
|
|
|
Horrexegatik berresten dut idazti honen bitartez orduan Euskaltzaindiaren izenean esan nizuena: Horra
|
bidea
, horra etorkizuna! Zalantzarik ez izan, Allande, zauden lekuan zaudela, ain tzat har tuko dugula zure lana.
|