|
2000
|
|
|
Kandelako kritikoak dioenez, Narrazioak ipuinetan kontaketa bera da nagusitzen dena, eta prosa poetikotik hurbil dabil kasu askotan, hain zuzen ere, oso harira eta ongi lotuta datozen konparazioak eransten dituelarik. Era berean esaten du liburuan erregistro barietatea sumatzen dela, autoreak aitortua baitu liburu honetan duen helburuetako bat euskarari literaturan
|
bide
berriak ibiltzen laguntzea duela.
|
|
|
Jarrera honek nahiz literatura egiteko ideal perfekzionista eta zorrotz horrek, Lauaxetaren lehen liburuko beste" post scriptum" ospetsu hura," Uarra" izeneko idatzi laburra oroitarazten du. Lehen aldiz hark
|
Bide
barrijak liburuaren ostean azaldu zituen ideia, asmo eta ametsen oihartzuna entzun baitaiteke Sarrionandiarenean: " Olerkari nazala agertutiari enago, izkuntza onetan be gogai batzuk azaldu daikeguzala erakustiari bai." (Lauaxeta, Olerkiak, Erein, Donostia, 1985)
|
|
2001
|
|
|
12 Lasagabaster, J.M.," Euskal nobelaren gizarte kondairaren oinarriak" in ASKOREN ARTEAN, Euskal Linguistika eta Literatura:
|
bide
berriak, Bilbo, Deustuko Unibertsitatea, 1981, 343
|
|
|
" Euskal nobelaren gizarte kondairaren oinharriak" in ASKOREN ARTEAN, Euskal Linguistika eta Literatura:
|
bide
berriak, Bilbo: Deustuko Unibertsitatea, 1981, 343 orrialdeak eta egile beraren" La novela vasca al borde de la realidad" in ASKOREN ARTEAN, Congreso de Literatura.
|
|
|
" Nik neuk oraindik euskal poesiaren lorpenik garaienetako bat deritzodan liburu honetan (malgré son gratuit avant gardisme), Atxagak
|
bide
berria entsaiatzen du, zeharo paradogikoa." (1991, 1.264)
|
|
2002
|
|
|
[...], 1974 inguruan, hasitako
|
bide
berria esanguratsua da: politizazioa ez da hain nabarmena liburuetan, epelduz bezala doa, eta editorialen arteko aspaldiko burrukak isiltzera bide doaz.
|
|
|
Basoan, ilargiaren eta eguzkiaren
|
bideen
berri izaten dugu, Basotx. Horraitio, ibaiek, errekak, iturriak hurrengo urtean urez ugari edo murritz izango diren jakiterik ez dugu.
|
|
|
Beraz, XXI g. mendea hasi hurren danean aurretikoen ereduari jarraitzea dirudi. Bide zaharretan zehar
|
bide
barrietara joatea.
|
|
2003
|
|
|
" Ez nintzan ni hasiko
|
bide
berri baten bilha, zuek jarraitzen duzuena zuzen iruditu bazitzaidan. Bost urthe saiatu nintzan zazpi ahaleginetan, zuek bost minututan lurrera bota nahi duzuen bide berri horren bilha.
|
|
|
" Ez nintzan ni hasiko bide berri baten bilha, zuek jarraitzen duzuena zuzen iruditu bazitzaidan. Bost urthe saiatu nintzan zazpi ahaleginetan, zuek bost minututan lurrera bota nahi duzuen
|
bide
berri horren bilha. Kilo asko paper gastatu nituan eta ordu asko erabili nuan buruan bira ta bira prolema bakhoitza.
|
|
|
Jaun eta jabea. Buru, buruzagi,
|
bide
barrien zabaltzailea... Behin baino sarriago entzun izan deutsagu, aurreko urteetan, Ikastaroko arazoez itota ebilela, bere ohizko zemaia edo amenazu gogorra:
|
|
|
Jakintza ta literatura mailan ikuspegi zabala ta ederra agertu jakon. Aldi ta alde guztietako idazleekin adiskidetu zan,
|
bide
barriak eta teknika aurrerakoi ezezagunak ikasi zituan. Eta berak, herri xeheagandik" Basarteko Unibersidadean" azken barik ikasten ebana eta Deustuko honetan agertutakoa alkarregaz buztartu gurean, euskera zahar herrikoiari beronen ahalmen guztiak bilatu ta atera nahi deutsoz, kanpotiko gaurko teknikak ezarri, Lauaxetaren antzera Bide Barrijak erakutsi, Lizardigaz batera euskera laztana eder, dotore, ikusi nahi dau, erdera guztien artean:
|
|
|
" Euskerazaleak Montiano da!". Ez eban gure Jose Antoniok euskerea berba egiteko bestean ikasi, baina ekian apurra besteei zelan irakatsi, ikasbide errez eta barriak nondik nora sortu ta zabaldu, euskereari legegizonen eta agintarien aurrean
|
bide
barriak zelan edegi, ikasle ugari sortu eta ikasleoi, behin sortutakoan, eustea: horra hor Montianoren asmoak eta ahalegin biziak hainbeste urtetan.
|
|
|
euskerearen mundua. Hamabost hamasei urteko adina ez da sasoerik txarrena gaztetxua ames ederren
|
bide
barrietan sartzeko, eta liburu samurrok irakurri ahala, konturatu nintzan euskerea ez zala horren iluna eta gatxa. Liburuon euskerea ez zan gure inguruko herrietakoa, baina bai Bizkaikoa, eta gehien gehiena beste barik ondo ulertzen neban.
|
|
|
Bertsolariak be plazetara eta uri handietako teatroetara urteten hasi ziran, Euskaltzaindiaren babespean, Alfonso Irigoien gai jartzaile zala. Alfonso, Gabriel Aresti, Xabier Kintana eta Xabier Gereñoren inguruan be euskal mogimenturik baegoan, haize ta
|
bide
barriak urratuz. Iralako frantziskotarrak be aitatu beharra dago, Aita Imanol Berriatua sutsua aurrelari zala.
|
|
2005
|
|
|
Gauza bi egiaztatu gura zituan bere begirada atzera bota ebaneko une hartantxe: bata, atzean itxitakoa benetan atzean gelditzen zala, ez joakola atzetik eta, bestea, atzean itxitakoaren eta bere arteko tartea aurreko geldiunekoa baino handiagoa zala, azken honegaz beste gauza bi be frogatu gurean, batetik, ahaztu gura zituan hainbat gauza han, urrinean, gelditzen zirala betirako eta, bestetik, berak egindako
|
bide
barria aurrerantzako bidea zala, urrinerako bidea.
|
|
|
" Euskal nobelaren gizarte kondairaren oinarriak", in ZENBAITEN ARTEAN, Euskal Linguistika eta literatura:
|
Bide
berriak, Deustuko unibertsitatea, Bilbo, 343
|
|
|
Aitzpea Azkorbebeitiak Joseba Sarrionandia: irakurketa proposamen bat (1998) lanean zabal azaldu zituen harrera teoriaren ikuspegitik
|
bide
berri honetan Sarrionandiak proposatutako estrategiak. Izan ere, estrategiok irakurleei irakurketan laguntzea dute helburu, bideratu egiten dituzte testua gauzatzeko eta esanahia ezartzeko.
|
|
|
Euskal narratiba modernoaren sorrerako lehen mugarria, eleberriarena hain zuzen, J.L. Alvarez Enparantza Txillardegiren Leturiaren egunkari ezkutua (1957) lana dugu. Lan horrek euskal literaturan
|
bide
berria zabaldu zuen, modernismoarena. Modernismo hori, ez baita erraza kontzeptua azaltzea, horrela ulertu behar dugu:
|
|
|
Berritzea literaturan hizkuntza garbizalea erabiltzeari uko egitetik eta Europako joera ideologiko eta literario garaikideak bereganatzetik etorri zen.
|
Bide
berrien ikertze sasoia izan zen, emaitza partzialekoak. Aitzindari lan horretan 50eko eta 60ko hamarkadetan sortu ziren aldizkariek izan zuten aparteko garrantzia, Euzko gogoa eta Egan batez ere.
|
|
|
Beraz, Gabriel Arestiren ipuingintza sasoiko euskal literaturaren testuinguruan ikusi eta ulertu behar dugu. Lehenagoko urteetako literaturaren moldeekiko haustura sasoia izan zen, noiz eta idazle berriak, Aresti tartean zegoela, euskal literaturaren
|
bide
berrien oinarriak ipintzen hasi zirenean. Aurrekoan genioen bezala, handi handian berrikuntza horren oinarriak, nagusiki, literaturan hizkuntzaren garbizaletasunari uko egitea eta Europako joera ideologiko eta literario garaikideak bereganatzea izan ziren.
|
|
|
" Bere indarrak danean neurtu gurarik, hainbeste arlotan sartu zan Zarate
|
bide
barriak ikasteko asmoz; irakaskuntza, itzulpenak, bertsoak, nobela, olerkiak, alegia eta ipuinak... Sortze asmo ta minetan bete betean ziarduala joan jakun gure artetik, bere amesetako gorengo mailara eldu orduko.
|
|
|
Pastorala mailean berean, frailek dituzte
|
bide
berriak urratzen. Aspaldi du gure artzainek uda mendian pasatzen dutela.
|
|
|
Lanari lotu esperantzaz beterik. Bide zaharrak atekak zirela ikusirik,
|
bide
berriak ideki. Sortu ikastolak, sortu irratiak, sortu gau eskolak, sortu klase elebidunak.
|
|
|
Bere agoniatik atera nahi baldin badu Elizak, euskararentzat egin dugun bezala, geroan sinetsi behar du gostarik gosta, lanari lotu heriotzera daraman atekatik baztertuz.
|
Bide
berriak ideki. Giristinoek ez dute apezpiku eta apezen beha egon behar horretarako:
|
|
2007
|
|
|
Olodum Pelourinhon sortu zan perkusinoagaz musikea lantzeko. Auzoan eragina izateko asmotan eratu eben taldea, umeai eta gazteai musikea irakasteko eta
|
bide
barriak eskaintzeko, pobreziaz harago.
|
|
2008
|
|
|
6 Aipatu da, baita ere, literatura ez hain literarioa, hurbilagoa, forma gaur egunera egokituagoa, irekiagoaargazkiak, margoak, musika... egin behar dela, jakin arren horrek ez duela kritikaren onespena izango.
|
Bide
berriak jorratu direla, hala ere, batek baino gehiagok esan du: " aniztasuna, bide berriak eta klasikoak jorratzea, transzendentzia pixka bat kentzea egiten dugun literaturari, beste lurraldetako literaturan egiten den bezala.
|
|
|
Bide berriak jorratu direla, hala ere, batek baino gehiagok esan du: " aniztasuna,
|
bide
berriak eta klasikoak jorratzea, transzendentzia pixka bat kentzea egiten dugun literaturari, beste lurraldetako literaturan egiten den bezala. Baina horretarako agian egoera soziala ere aldatu litzateke, egonkortu eta normalizatu, euskararen mesederako".
|
|
|
Argitaletxeen apustuak hiruzpalau autorerekin egiten dira, eta" besteen" lanen promozioa, neurri handi batean, idazleak egiten du. Hain zuzen ere, idazlea bera izan da azken urteotan promozio
|
bide
berriak asmatu dituena: irakurketak, aurkezpen orijinalak, musikarekin egindako errezitaldiak, eta abar.
|
|
|
•
|
Bide
berriak eta klasikoak jorratu.
|
|
2009
|
|
|
Begira nago begira, kamio
|
bide
berrira, noiz etorriko ote da nere maitea errira.
|
|
|
Begira nago begira, kamio
|
bide
berrira, noiz etorriko ote da nere maitea errira.
|
|
|
Bestetik, mendietan erabat aldatu dira bideak atzeneko hamarkadetan. Gerra denboran tankeekin egindako bideetatik Belategiko landatik Jatabera sartzeko eta GMSek zuhaitzak ateratzeko sortutako
|
bide
berrietara.
|
|
2011
|
|
|
Eredu horren arabera, hobe litzateke beti zeinahi literatur lan jatorrizko hizkuntzan irakurtzea. Halatan ere, polisistema osatzen duten barne sistemak dinamikoak direla kontuan hartuta, polisistemen teoria da literaturaren historia irakurtzeko eta eraikitzeko
|
bide
berriak emango dizkigun eredua; ezen, beti ere aipatu ikertzailearen arabera, honako oposizioek eragiten baitiote literatur polisistemaren dinamikari (Gallego Roca, 1991: 64):
|
|
|
Gure abade idazleagan ez eban eraginik txikiena izango, Julian Olazabalaga asmogile eta eragileak: beti asmo eta
|
bide
barriak sortzen eta bideratzen, ekimen barriak bultzatzen edo eragiten. Baserri ustiakuntza, irakaskuntza, baserri edo kontsumo kooperatibak, lanpostu barrien sorrera bultzatzea, munduan zeharreko ibilerak, euskerearen inguruko jarrerak...
|
|
2015
|
|
|
Hori guztia absurdua litzateke, literaturaren eta artearen zentzu indartsu eta berritzaile baten ikuspuntutik behinik behin. Saiakera horiek akaso denbora pasa gisa zilegi lirateke, baina testuan esan nahi dena da ez direla sekula literaturaren abangoardian kokatuko, ez dutelako euskal errealitatean eta imaginarioan
|
bide
berririk irekitzen. Argi geratzen da, beraz, paradigma moderno baten aurrean gaudela, modernitateak arte aurreratu eta arte erreakzionario baten artean bereizten duelako, eta lehenengoan ipintzen du enfasia artearen aurrerabidean.
|
|
|
Izan ere, Guy Debord pentsalari oinarrizkoa izan zen ebento hartan; militantzia letrista eta situazionistan aritu zelako lehenik, eta 68koak eztanda egin baino justu urte bat lehenago argitaratu zuen La société du spectacle liburu eraginkorragatik batez ere. Ezkerraren eta marxismoaren
|
bide
berriak erakusten zituen liburuak eta Deborden pentsamenduak oro har, kapitalismoarekin bezain kritiko zena sistema burokratiko sobietarrarekin. Kulturaren arloan garrantzia berezia izan zuen gainera, oinarriaren eta superestrukturaren arteko erlazioaren irakurketa marxista ortodoxoa kritikatu zuelako kultura eta artearen indar iraultzailea azpimarratuz.
|
|
|
Garaikoa da halaber Lauaxetak 1931n
|
Bide
barrijak argitaratu ondotik hark eta Orixek izan zuten polemika. Orixek Lauaxetaren poesia moldeak klasikoen ereduari muzin egiten ziola salatu zuen, eta ondorioz, klasiko izaeraz eztabaidan jardun zuten bi idazleek El Día eta Euzkadi egunkarietan.
|
|
|
Eleizea estaduaren lagun lez agertzen zan, eta ofizialtasuna emoteko konkordatoa egoan. Baina Kontzilioak
|
bide
barriak egin ebazan eta herritarrak eskubideak eskatzen ebezan.
|
|
2017
|
|
|
Ez, dekonstrukzioa eta postmodernismoa ez dira nihilismo edo axolagabekeriaren mezulari malapartatu hutsak. Dekonstrukzioari ez zaio dena berdin, eta gainontzeko arloetan bezala politikan ere modernitatearekiko bere zorra errekonozituz, utopia modernoak beste modu batez deskribatu eta berrinskribatu egin ditu politika
|
bide
berriak zabalduz utopismo berri bat, hala nahi bada. Zein dira, beraz, dekonstrukzioak arlo politikoan zabaldu konfigurazio berriaren nondik norako nagusiak?
|
|
|
Hori dela eta, ni ez naiz postmodernitateaz arituko. Nire interesa postmodernismoak irudikatu duen errealitatea ulertzeko
|
bide
berria aurkeztea da. Are gehiago, lan honetan mundu ikuskera postmodernista ikergai modura ez ezik ikuspuntu teoriko kritiko modura ere hartu dut, horrexek ahalbidetu didalarik euskal nobelagintza garaikidean beste mundu ikuskera
|
|
2018
|
|
|
Ederrori!, ez dakizu zer den neurea zarela jakitea. Egunen batean, hegoak ebaki ez dizkioten txoria izango zatzaizkit, eta alde egingo duzu urrutira askatasun bila,
|
bide
berriak ezagutuz. Baina orain, orain neurea zara eta bitartean gozatu egin behar zaitut ahal dudanik eta ondoen, horrenbeste sufrimendu iragan ondoren merezi dudala uste dudalako, neure umea zarela esatea, neurea zarelako.
|
|
2023
|
|
|
transmisioa ziurtatuta dago bertso eskolen eta bertsozale elkartearen bidez, eta bertso ekitaldi asko eta asko antolatzen dira. Txapelketak ere sartzen dira eboluzio bide horretan, gaiak eguneratuz, planteamenduak egokituz,
|
bide
berriak urratuz. Gainera eta beharbada hauxe da garrantzitsuena, gazteek gogoz eta arduraz hartu dute adinekoen lekukoa.
|