|
2001
|
|
|
Beraz lan egitekoak, hiztegi bat hartu, arretaz jarri, eta gauza bakoitzari zer interpretazio eman pentsatzekoak; eta beste batzuek dira sofan jarrita irakurtzekoak. Niretzat irakurtzea gozatzea da, eta gozatzeko
|
bi
hiztegi behar baditut, hori jada beste zerbait da, lan egitea.
|
|
|
" zenbait" horietatik hiruren idazlanak orrialde hauexetan irakur ditzake U. jaunak eta horietatik baten lan luze bat Euzko  Gogoan bertan, bere purrustalditik ez oso urruti. Horretaz gainera, ahaztu egin zaio nonbait U. jaunari esatea hainbeste mindu duten erdal artikulu horietatik
|
bi
hiztegi tankerakoak direla: Lafon jaunarena bata, Azkue zenarena bestea.
|
|
2002
|
|
|
Azkenik, beste
|
bi
hiztegi entziklopediko ditugu, teknikaren ikuspuntutiklagungarri suertatzen zaizkigunak:
|
|
|
etxeko formak
|
bi
hiztegi sarrera, bi izen erakusten ditu: etxe eta etxeko.
|
|
2003
|
|
|
Gauza bat eta bestea zirela, euskaraz idaztea buruhauste ugari eta ordain eskaseko lana zen. Ez gaitu harrituko, beraz, Zabala frantziskotarrak Ulibarri euskaltzaleari penaz eta amorruz erantzun zionak, honek Bizkaiko forua euskaratu eta euskal gramatika bat eta
|
bi
hiztegi idazteko enkargua egin zionean; dena den, lehenik eta behin euskaldunen beraien axolagabekeriak mintzen du Zabala:
|
|
2005
|
|
|
Hiztegi Batua eta terminología berezituaren arteko harremana ere, gogo eta iturria dugu. Hizkera tekniko zientifikoaren barruan bereizi ditugun hiru hiztegi multzoren artean, lehenengo
|
biak
Hiztegi Batuaren eremuan daude zalantzarik gabe baina zientzia eta teknikaren esparru desberdinetako terminología berezituaren arloan ere erabilera komunean bezala jokatzea eskatzen al digu Hiztegi Batuak. Euskaltzaindiak Hiztegi Batuan kare-harri idatzi behar dela esan digunean edota:: bolkan hitza baztertu duenean hitz horien erabilera komunaz aritu da.
|
|
2007
|
|
|
(1) exercitatio, (2) applicatio, (3) destinatio, (4) disciplina activa, (5) devotio, (6) mysterium, (7) facultas mystica, (8) maiestas. Gipper ek, Schlegel-en biblioteka pertsonaleko
|
bi
hiztegi latin alemanak baliatuz, kriterio hauekin latinezko hitzok berriro alemanera itzuliz gero, yogarentzat alemanez berrogeita hamartik gora hitz litzatekeela, ateratzen du1331 S. A. Langlois sanskritologo frantsesak egundala jipoitu du Schlegel-en itzulpena, eta yoga hitzaz bezainbatean, originalean bakar bat badago, itzulpenean bakar bat behar duela eta, beti dévotion erabiltzea proposatze... Humboldt-ek (1825) iruzkin luze bat idatzi dio Schlegel-i, Langlois ren kritikei ere puntuz puntu jaramon eginez.
|
|
2008
|
|
|
Zure maitalea naiz, ez zure emaztea, erantzun zidan lehor, erremin puntu batekin, eta geroztik, hala interpretatu nuen nik, gurea ez zen harreman aringarri edo pizgarri bat baizik. Ondorioz, kontu handiz zaindu behar izaten nuen
|
bion arteko
hiztegia bera, eta egoerarik beroenetan ere apenas errepikatzen nion maite nuenik, maitagarria zela eta munduko emakumerik ederrena zela mila modutara esaten banion ere.
|
|
|
asmakizunik ez, berrikeriarik ez, hiztunek eta autoreek benetan erabili zituzten eta erabiltzen zituzten hitzak ziren kontuan hartzekoak. Mitxelenak (1966 [1988]) dioen bezala, aldi berean
|
bi
hiztegi egin zituen, euskalkien hiztegia eta hiztegi historikoa. Eta, beti ere, inolako eragozpenik izan gabe, jatorria jatorri, hizkuntzak bereganatuak zituen hitzei sarrera emateko:
|
|
2009
|
|
|
Bukatzeko, gabe elementuari dagokionez, gutxitan erabili zuten, guztira 9 aldiz, bi testutan eta
|
bi
hiztegitan; marrarekin eta marrarik gabe idatzi zuten, baita lotuta eta rik partitiboarekin ere. Hona hemen erabilera guztiak:
|
|
|
Bi testutan erabili zuten elkar elementua, [23 DAN] eta [72 NEU], baita
|
bi
hiztegitan ere, [33 ZLH] eta [72 NEH].
|
|
2010
|
|
|
704. Esteban Ibañezek arriferari buruzko
|
bi
hiztegien erreseina egin zuen Wilhelm Giesek batera: Thesaurus, VII, 1 (1951), 361363.
|
|
2011
|
|
|
Lehenengo bi liburukietan corpusean ez zeuden (edo osorik ez zeuden) Leizarragaren Testamentu Berria, bizkaierazko Egiaren kanta, eta Oihenarten Atsotitzak sartu dira; baita Martin Harrieten Gramatikako
|
bi
hiztegiak ere.
|
|
|
Bestalde, Elhuyarrek Euskaltzaindiarekin
|
bi
hiztegi proiektutan kolaboratu zuen, bata, Matematika hiztegia, eta bestea, Arkitekturari buruzkoa. Matematikahiztegia berez, Elhuyarren proiektua izan zen hasiera batean, baina eskola mailako Matematika hitz zerrenda prestatzen amaitu zuenean, Euskaltzaindiari eskaini zion (1976) 409 Horren ondorioz, Euskaltzaindiak Matematika arloko hiztegia lantzeko Matematika azpibatzordea sortu zuen.
|
|
2013
|
|
|
Une hartan, bestalde, kalean genituen
|
bi
hiztegi elebidun moderno: 2000 hiztegia eta Gereñoren hiztegia.
|
|
|
Hiztegi handi hori oinarritzat hartuz beste
|
bi
hiztegi erabilgarriago egin ditugu, jende artean arrakasta handia izan dutenak: Diccionario escolar 3000 eskola hiztegia (Hiztegi Batua era Didaktikoan.
|
|
|
Aurrerapauso horrek bultzatuta ekin genion aspalditik berriztatzeko asmotan genituen
|
bi
hiztegi aztertu eta eguneratzeari. Hari harira zetorkigun, gainera, aurten (2013) betetzen baita hiztegigintzan hasi gineneko 30 urtemuga.
|
|
|
KARMEL aldizkari honek eskaintzen didan abaguneaz baliaturik, labetik atera berri ditugun
|
bi
hiztegi horien berri zehatzak eskaini nahi dizkizuet.
|
|
2014
|
|
|
Euskal Hiztegia (EH), Hiztegi Batua (HB) eta Euskaltzaindiaren Hiztegia (EusH). Ikuspegia osatzeko,
|
bi
hiztegi elebidun hauek ere aztertu ditut: Orotariko Euskal Hiztegia (OEH) eta interneteko Elhuyar euskara espainiera hiztegia.
|
|
|
Kartzelan zegoela kide batzuei eskolan ikasitako frantsesa irakatsi zien eta haietako batengandik ingelesa ikasi eta alemanari ekin zion. Hor daude, apal batean, amak aitari kartzelara bidali zizkion
|
bi
hiztegiak. Prision Central de Burgos, jartzen du alemanezko hiztegian, amaren idazkera dotoreaz idatzia.
|
|
2015
|
|
|
|
Bi
hiztegiak desberdinak dira oso elkarren artean. Osagarriak, esango genuke.
|
|
2016
|
|
|
Matxinek, gaur egun, gaztelaniatik eta ingelesetik euskarara itzultzen du. Gramatika arau sorta bat eta
|
bi
hiztegi elebidun ditu oinarrian, eta horietatik lortzen du informazioa testuak hizkuntza batetik bestera pasatzeko. Hiru fasetan egiten du bere lana:
|
|
|
Aurkeztu berri diren hiztegi guziak sarean kontsulta daitezke euskara.euskadi.eus webgunean.
|
Bi
hiztegi elebidunak dira: Elhuyar hiztegiaren sareko bertsio eguneratua eta Alemana euskara/ euskaraalemana hiztegia.
|
|
2018
|
|
|
|
Bi
hiztegiak UZEIk egin zituen, entitate horrek Eusko Jaurlaritzarekin, lehiaketa publikoa zela medio, sinatutako kontratuaren bidez. UZEIk hiztegien lehenengo bertsioa egin eta gero, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako Euskara Sustatzeko Zuzendaritzak, hiztegien kalitatea bermatze aldera, bi batzorde tekniko eratu zituen hiztegiok aztertzeko. Batzorde tekniko horietan hiztegiek jorratzen dituzten eremuetako adituek parte hartu zuten, hiztegien egileekin batera (UZEIkoak).?
|
|
2019
|
|
|
Nolanahi den, azterketa lexikologiko baten zain daude R. M. Azkuek hil arte zuzendu zituen Akademiaren gaztelania euskara corpus horiek, gero beste
|
bi
hiztegitan berrerabili zirenak: P. Múgicaren Diccionario castellano vasco (1965) eta B. Estornések zuzendutako Diccionario Auñamendi español vasco= Auñamendi erdal euskal iztegia(), zazpi liburukitan" a corr" atala baino hartu ez zuena (Sarasola 2004:
|
|
|
Biek irri egin zuten, eta Maria Sarak esan zuen, Itun bat egin behar dugu, Zer itun, Adinen kontua elkarrizketa honetan agortu dela, Ahaleginak egingo ditut hala izan dadin, Komeni zaizu ahaleginak baino gehiago egitea, bestela ni ez naiz zure solaskidea izango, Mirailarekin mintzatuko naiz, Zure buruarekin mintzatuko zara, hori bada nahi duzuna, baina ez naiz zure etxera etorri horretaz hitz egiteko, Eta ni, zertara etorri zaren galdetzen badizut, buruiritzi samarra izango naiz, Edo zakarra, Ez naiz gauza egokirik esaten ari, bat batean esaldi bat esan eta dena hondatzen dut, Ez zaitez horren beldur izan, ez duzu ezer hondatu, egia dena da biok gaudela beldurtuta, Ni orain hemendik zutitu eta musu ematera hurbilduko banintzaizu, agian, Ez egin horrelakorik, baina, egitekotan, egin ezazu aldez aurretik gaztigatu gabe, Gero eta okerrago ari naiz, beste batek jakingo luke gauzak behar bezala egiten, Beste batek beste emakume bat edukiko luke hemen, Amore ematen dut, Esan dizut hau bisita bat baino ez zela, itxaroteko eskatu nizun, Horixe egiten ari naiz, baina nik behintzat badakit zer nahi dudan, Egia da garrantzizkoa dela norberak zer nahi duen jakitea, jende guztiak esaten ditu horrelako gauzak, baina nik uste dut askoz hobe dela jakiten dena nahi izatea, denbora gehiago behar da, egia da, jendeak ez du hainbeste itxaron nahi izaten, Amore ematen dut berriz, zer egin dezaket, orduan, Zure etxea erakutsi, adibidez, normalean hortik hasten da, Esadazu nola bizi zaren eta esango dizut nor zaren, Alderantziz, nor zaren esaten badidazu esango dizut nola ez duzun bizi behar, Nor naizen esaten saiatzen ari naiz, Ni nola biziko garen deskubritzen. Raimundo Silva zutitu egin zen, baita Maria Sara ere, gizonak mahaia inguratu zuen, hurbildu zen, baina ez gehiegi, beso bat arinki ukitzeko lain, bisita hastear zegoela adierazteko bezala edo, hala ere emakumea geroratzen zen, mahaiari begiratzen zion, mahai gaineko objektuak, lanpara, paperak,
|
bi
hiztegi, Beraz, hemen egiten duzu lan, galdetu zuen, Bai, hemen egiten dut lan, Ez dut setio famatu baten aztarnarik ikusten, Ikusiko duzu, gaztelua bulego hau baino gehiago da.
|
|
2023
|
|
|
Metodologiari dagokionez, Orotariko Euskal Hiztegiaren ildo beretik garatua izan da.
|
Bi
hiztegi hauek Corpusetan oinarritzen dira: Orotariko Euskal Hiztegiak literatura tradizionala hartzen du oinarri, Egungo Euskararen Hiztegia, aldiz, azken urteetako prosa ekoizpenetik abiatzen da.
|
|
|
Idatzi ditudanak haztatzeko aintzat harturiko hurrengo alderdiak lexikografiarekin du zerikusia. Informatzaile nagusiak esandakoetatik hona zeintzuk ekarri erabakitzeko, Euskaltzaindiaren
|
bi
hiztegi nagusietan, hau da, Euskaltzaindiaren Hiztegian eta Orotariko Euskal Hiztegian, (nola) ageri diren begiratu dut, alegia, markarik baduten edo ez, baita non eta noiz lekukotu diren ere. Aurrenekoa arakatzean, bereziki," bizkaiera"/" batez ere bizkaiera" nahiz" gutxi erabilia"/" gaur gutxi erabilia" adierazpenei erreparatu diet. Bigarrenak, Orotarikoak alegia, hainbat daturen zabalpena neurtzen lagundu dit.
|